Hoofdstuk 1 Bevolking HOOFDSTUK 1 1. BEVOLKING Inleiding Het thema bevolking omvat drie onderdelen, met name: de structuur van de bevolking (1.1) de loop van de bevolking (1.2) de huishoudens (1.3) Het gedeelte over de structuur van de bevolking behandelt de samenstelling van de bevolking naar geslacht, leeftijd en nationaliteit. De structuur van de bevolking is in feite een momentopname en derhalve wordt ze steeds weergegeven op een welbepaald tijdstip, gewoonlijk 1 januari van het jaar x. De cijfers met betrekking tot de structuur van de bevolking zijn afkomstig uit de bevolkingsregisters en uit het wachtregister voor kandidaat-vluchtelingen. Het gedeelte over de loop van de bevolking geeft de evolutie van de bevolking weer gedurende een bepaalde periode. Die periode loopt gewoonlijk over één jaar (van 1 januari van het jaar x tot 31 december van het jaar x). De loop van de totale bevolking kan zowel in een groei als in een afname resulteren en is afhankelijk van natuurlijke bewegingen (geboorten en sterften) en van migratiebewegingen (in- en uitwijking). De nationaliteitswijzigingen veranderen niets aan het totale bevolkingscijfer maar zorgen enkel voor verschuivingen tussen de Belgische bevolking en de vreemde bevolking. Het gedeelte over de huishoudens geeft de structuur van de huishoudens weer op 1 januari van het jaar x. De structuur van de huishoudens heeft zowel betrekking op de grootte van de huishoudens als op de samenstelling ervan. 1.1 Structuur van de bevolking Kerncijfers Nationaliteit in % van de totale bevolking van de administratieve entiteit (1/1/2007) Belgen vreemdelingen alle EU 15 EU 25 EU 27 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 72,5 27,5 14,3 15,9 16,6 Vlaams-Brabant 93,4 6,6 4,2 4,5 4,6 Waals-Brabant 91,5 8,5 6,2 6,3 6,4 Vlaams Gewest 94,6 5,4 3,2 3,4 3,4 Waals Gewest 90,8 9,2 7,1 7,2 7,3 België 91,2 8,8 5,5 5,8 6,0 Nationaliteit en geslacht in % van de totale bevolking van de administratieve entiteit (1/1/2007) Belgen Vreemdelingen Belgen Vreemdelingen Brussels Hoofdstedelijk Gewest 34,5 13,7 38,0 13,8 Vlaams-Brabant 45,7 3,3 47,8 3,3 Waals-Brabant 44,3 4,2 47,2 4,2 Vlaams Gewest 46,5 2,8 48,1 2,6 Waals Gewest 43,8 4,7 47,0 4,5 België 44,5 4,5 46,7 4,3 BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid 23
Statistische indicatoren 2008 Geslacht, nationaliteit en leeftijd 1/1/2007 Brussels Hoofdstedelijk Gewest Belgen: in % van Belgische mannen 0 tot 17 jaar 18 tot 64 jaar 65 jaar en + 0 tot 17 jaar Vreemdelingen: in % van vreemde mannen 18 tot 64 jaar 65 jaar en + 25,7 60,6 13,7 16,7 76,2 7,1 Vlaams-Brabant 21,5 62,7 15,8 19,8 72,8 7,4 Waals-Brabant 24,7 61,7 13,6 16,5 73,9 9,6 Vlaams Gewest 20,7 63,4 15,9 17,7 72,6 9,7 Waals Gewest 24,2 62,3 13,5 11,3 74,1 14,6 België 22,2 62,8 15,0 15,2 74,2 10,6 Brussels Hoofdstedelijk Gewest Belgen: in % van Belgische vrouwen 0 tot 17 jaar 18 tot 64 jaar 65 jaar en + 0 tot 17 jaar Vreemdelingen: in % van vreemde vrouwen. 18 tot 64 jaar 65 jaar en + 22,4 56,8 20,8 15,7 75,5 8,8 Vlaams-Brabant 19,7 60,1 20,2 18,8 73,9 7,2 Waals-Brabant 22,1 59,9 18,0 16,2 73,5 10,3 Vlaams Gewest 19,2 60,2 20,6 18,2 72,3 9,5 Waals Gewest 21,6 59,1 19,3 11,5 69,7 18,8 België 20,2 59,6 20,2 15,2 72,4 12,4 Jongeren en bejaarden: ontgroening en vergrijzing (1/1/2007) (65+/0-17) ontgroening (0-17/totale bevolking) vergrijzing (65+/totale bevolking) vergrijzing binnen de vergrijzing (80+/65+) Brussels Hoofdstedelijk Gewest 67,8 21,9 14,8 31,8 Vlaams-Brabant 84,8 20,5 17,4 25,9 Waals-Brabant 67,6 22,8 15,4 27,2 Vlaams Gewest 89,8 19,8 17,8 25,5 Waals Gewest 75,8 21,8 16,5 27,7 België 82,7 20,7 17,1 26,7 Jongeren en bejaarden: afhankelijkheidsgraad (1/1/2007) groene druk grijze druk Totale afhankelijkheidsgraad (0-17)/(18-64) (65+/18-64) (0-17+65+)/18-64 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 34,5 23,4 57,9 Vlaams-Brabant 33,0 28,0 61,0 Waals-Brabant 36,8 24,9 61,7 Vlaams Gewest 31,8 28,6 60,4 Waals Gewest 35,4 26,8 62,2 België 33,2 27,5 60,7 24 BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid
Hoofdstuk 1 Bevolking HOOFDSTUK 1 Analyse De officiële en reële bevolkingcijfers Op 1 januari 2007 telde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest officieel 1.031.215 inwoners (tabel 1.1.1) Dit is 9.7% van de totale bevolking van België. Sinds 2005 overschrijdt het officieel bevolkingscijfer het miljoen inwoners. Voordien was de kaap van 1 miljoen inwoners voor de laatste maal overschreden op 1 januari 1980. Toen vertegenwoordigde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest nog 10,2% van de totale bevolking van België. De officiële bevolking of de bevolking de iure omvat echter enkel de personen die ingeschreven zijn in de gemeentelijke bevolkingsregisters. Bepaalde groepen inwoners worden dus niet bij de officiële bevolking gerekend. Het gaat daarbij niet alleen om onbekenden, zoals de illegalen, maar ook om personen die gekend zijn bij het Rijksregister en legaal in het land aanwezig zijn. De grootste groep gekende maar niet bij de officiële bevolking getelde personen zijn de asielzoekers of kandidaat-vluchtelingen die in een apart register, het wachtregister, worden ingeschreven. Nochtans vertegenwoordigen die personen bijna 2% van de totale bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Op 1 januari 2007 waren er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 20.547 kandidaat-vluchtelingen ingeschreven in het wachtregister (zie tabel 1.1.12), wat het totale bevolkingscijfer van het Gewest de facto minstens op 1.051.762 inwoners brengt. Indien men de kandidaat-vluchtelingen historisch in rekening brengt, stelt men vast dat het Gewest feitelijk reeds op 1 januari 2001 meer dan 1 miljoen inwoners telde. Door de uitschakeling van het wachtregister bij de berekening van de totale bevolking ontbreekt bijna 2% van de Brusselse bevolking in de bevolkingscijfers. De onderschatting van de bevolking varieert echter sterk van Brusselse gemeente tot gemeente. Zo bedraagt de onderschatting van de bevolking in de gemeente Sint-Joost-ten-Node bijna 5%, terwijl dat in de gemeente Sint-Pieters-Woluwe nog geen 0,2% is. Het niet in rekening nemen van het wachtregister bij de berekening van de totale bevolking weegt overigens veel zwaarder door voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dan voor de twee andere gewesten. In de rest van het land vertegenwoordigen de ingeschrevenen in het wachtregister slechts +/- 0,5% van de bevolking. Indien men rekening houdt met het wachtregister verhoogt het Brussels aandeel in de totale rijksbevolking van 9,7% naar 9,9% (zie tabellen 1.1.1 en 1.1.12). Figuur1.1.1 Evolutie van de Belgische en vreemde bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (1980-2007) 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 1.1.1980 1.1.1981 1.1.1982 1.1.1983 1.1.1984 1.1.1985 1.1.1986 1.1.1987 1.1.1988 1.1.1989 1.1.1990 1.1.1991 1.1.1992 1.1.1993 1.1.1994 1.1.1995 1.1.1996 1.1.1997 1.1.1998 1.1.1999 1.1.2000 1.1.2001 1.1.2002 1.1.2003 1.1.2004 1.1.2005 1.1.2006 1.1.2007 Belgen vreemdelingen vreemdelingen in wachtregister BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid 25
Statistische indicatoren 2008 Op 1 januari 2007 waren er van de 1.031.215 officieel getelde inwoners 283.527 met een buitenlandse nationaliteit, hetzij 27,5%. Dit percentage is meer dan drie maal hoger dan het Belgisch gemiddelde van 8,8% vreemdelingen. Indien men de vreemdelingen uit het wachtregister in aanmerking neemt, bedraagt het aandeel van de buitenlandse bevolking in de totale Brusselse bevolking zelfs 28,9% tegenover een landelijk gemiddelde van 9,4%. In 1980 bedroeg het aandeel van de vreemde bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 22,6%. (zie tabellen 1.1.2 en 1.1.12). Aangezien het wachtregister nagenoeg uitsluitend uit buitenlanders bestaat, weegt de uitsluiting van het wachtregister uit de officiële bevolkingsstatistiek zwaarder in de berekening van de vreemde bevolking. De vreemdelingen in het wachtregister vertegenwoordigen bijna 7% van de totale buitenlandse bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (officiële vreemde bevolking + vreemde bevolking in het wachtregister). Ook hier zijn er sterke verschillen tussen de Brusselse gemeenten onderling. In Sint-Joost-ten-Node maken de vreemdelingen in het wachtregister 13,1% van de totale buitenlandse bevolking uit, tegenover slechts 0,6% in Sint-Pieters-Woluwe. De proportionele verhouding tussen Belgische en vreemde bevolking de iure verschilt sterk tussen de 19 Brusselse gemeenten. Ganshoren telt slechts 13,5% buitenlanders; Sint-Gillis telt daarentegen 41,4% vreemdelingen. Als men rekening houdt met de vreemdelingen die ingeschreven zijn in het wachtregister, stijgt het aandeel van de buitenlandse bevolking in Ganshoren tot 14,2% en in Sint-Gillis tot 42,5%. Sint-Gillis blijft ook dan de gemeente met het grootste aandeel vreemdelingen. De gemeente met het kleinste aandeel buitenlanders is dan niet langer Ganshoren maar Sint-Agatha-Berchem (14,1%). Figuur1.1.2 De proportionele verhouding Belgische en vreemde bevolking de iure naar gemeente op 1 januari 2007 Belgische bevolking 86,5% Belgische bevolking 59% Ganshoren St-Gillis vreemde bevolking 13,5% vreemde bevolking 41% vreemde bevolking Belgische bevolking St-Gillis 41,44 58,56 Elsene 40,19 59,81 Etterbeek 36,29 63,71 St-Joost-ten-Node 32,89 67,11 St-Pieters-Woluwe 29,28 70,72 Schaarbeek 29,10 70,90 Brussel 28,85 71,15 St-Lambrechts-Woluwe 28,03 71,97 Vorst 27,76 72,24 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 27,49 72,51 Ukkel 26,38 73,62 St-Jans-Molenbeek 25,14 74,86 Anderlecht 24,18 75,82 Koekelberg 22,24 77,76 Oudergem 21,23 78,77 Evere 17,42 82,58 Watermaal-Bosvoorde 16,33 83,67 Jette 15,51 84,49 St-Agatha-Berchem 13,54 86,46 Ganshoren 13,49 86,51 26 BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid
Hoofdstuk 1 Bevolking HOOFDSTUK 1 De bevolking de iure De verschillende nationaliteiten Van de 1.031.215 officieel getelde inwoners in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn er 283.527 met een buitenlandse nationaliteit, hetzij 27,5%. Op 1 januari 2007 vormen de Fransen met 43.708 inwoners de grootste bevolkingsgroep van vreemde nationaliteit in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Zij zijn talrijker dan de Marokkanen, die tot 1 januari 2005 de grootste bevolkingsgroep van vreemde nationaliteit was. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest telt 40.258 inwoners van Marokkaanse nationaliteit op 1 januari 2007. Het aantal Marokkanen is in de loop van het laatste decennium bijna gehalveerd, als gevolg van de talrijke nationaliteitswijzigingen (zie: figuur 1.1.4 en tabel 1.2.29). De Brusselse bevolking telt evenwel een groot aantal personen van Marokkaanse origine. Het aantal Polen is de laatste jaren fors toegenomen: in het Gewest: met name van 1.926 op 1 januari 2000 tot 12.744 op 1 januari 2007. Vooral sinds de toetreding van Polen tot de EU in 2004 steeg het aantal Polen dat ingeschreven is in de Brusselse bevolkingsregisters fors. Op 1 januari 2007 bekleden de Polen de zesde positie in de bevolkingsgroepen van vreemde nationaliteit. (zie: tabellen 1.1.8 en 1.1.9). Ondertussen neemt ook het aantal Roemenen sterk toe, hoewel ze nog niet tot de top-10 van de meest vertegenwoordigde nationaliteiten behoren. Op 1 januari 2005 telde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest officieel slechts 2.521 Roemenen, terwijl dat er op 1 januari 2007 reeds 5.497 waren ( zie: tabel 1.1.8). Figuur 1.1.3 Meest vertegenwoordigde vreemde nationaliteiten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (1990-2007) 80.000 70.000 2007 60.000 50.000 2000 40.000 30.000 1995 20.000 10.000 1990 0 Frankrijk Marokko Italië Spanje Portugal Polen Turkije Verenigd Koninkrijk Duitsland Griekenland De statistieken met betrekking tot de buitenlandse bevolking houden alleen rekening met personen die enkel een vreemde nationaliteit bezitten. De vreemdelingen die Belg werden, worden tot de Belgische bevolking gerekend, ongeacht of ze hun vreemde nationaliteit behielden of niet. Tussen 1 januari 1990 en 31 december 2006 namen 194.017 buitenlanders uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de Belgische nationaliteit aan. De nieuwe Belgen bleven niet noodzakelijk allen in het BHG of zelfs in België wonen. BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid 27
Statistische indicatoren 2008 Figuur 1.1.4 Nieuwe Belgen, die bij de nationaliteitswijziging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verblijf hielden, naar nationaliteit van oorsprong (1990-2006) Vluchtelingen en staatlozen 10,4% Amerika en Oceanië 2,0% Andere landen van Azië 5,0% Europa 10,4% Turkije 12,3% Marokko 47,6% Andere landen van Afrika 12,3% Bijna de helft (48,9%) van de nieuwe Belgen waren Marokkanen. Van 1 januari 1990 tot 31 december 2006 werden 90.941 Marokkanen Belg in het Gewest (zie: tabel 1.2.27). Uiteraard geven deze cijfers niet meer dan een aanwijzing over het aantal personen van Marokkaanse afkomst in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Niet alle genaturaliseerde Marokkanen verblijven anno 2006 nog in het Gewest:: sommigen kunnen overleden of uitgeweken zijn. Anderzijds kunnen sommigen pas na hun nationaliteitswijziging naar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verhuisd zijn. Bij de socio-economische enquête van 1 oktober 2001 telde men 125.962 personen van Marokkaanse origine in het Gewest, waarvan 49.778 met enkel de Marokkaanse nationaliteit en 76.184 met de Belgische nationaliteit. De andere Afrikaanse landen waren goed voor 12,34% van de nationaliteitswijzigingen, zodat bijna 60% van de personen die van 1990 tot 2006 de Belgische nationaliteit verwierven in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van Afrikaanse origine is. Leeftijdsstructuur Op 1 januari 2007 heeft de bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een jongere leeftijdsstructuur dan deze in de rest van het land. Vooral de baby s en peuters (0 tot 4 jarigen) zijn er meer vertegenwoordigd. Ook de jong volwassenen van 20 tot 39 jaar zijn er sterker vertegenwoordigd dan elders in het land. De jongeren tussen 10 en 19 jaar zijn minder sterk aanwezig dan in de periferie en in het Vlaamse en Waalse Gewest. Het meest opvallend is de veel lagere aanwezigheid van de leeftijdsgroepen van 40 tot 75 jaar. De oudste leeftijdsgroepen (boven de 80 jaar) zijn (bijzonder bij de vrouwen) in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest licht oververtegenwoordigd. De top van de Brusselse bevolkingspiramide is, net als in de andere twee gewesten, sterk asymmetrisch ten gevolge van de hogere levensverwachting bij vrouwen. Figuur 1.1.5 Leeftijdspiramide van de totale bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in de periferie en in de twee andere gewesten op 01.01.2007 (basis: bevolkingsgroepen van 10.000 inwoners). 44 500 400 300 200 100 0 100 200 300 400 500 BHG BHG Vlaams en Waals Gewest Vlaams en Waals Gewest periferie periferie 28 BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid
Hoofdstuk 1 Bevolking HOOFDSTUK 1 Om de gegevens onderling te kunnen vergelijken en de leeftijdsstructuren van de verschillende bevolkingsgroepen duidelijk te maken, werden de leeftijdspiramides gestandaardiseerd tot bevolkingsgroepen van 10.000 inwoners. Dit is nodig omdat de absolute aantallen te sterk verschillen Zo wordt in figuur 1.1.5 het bevolkingsaantal van het Vlaamse en het Waalse Gewest (in werkelijkheid 9.553.319 inwoners) herleid tot 10.000 inwoners, alsook dat van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (in werkelijkheid 1.031.215 inwoners). Eén volledige piramide stelt dus de leeftijdstructuur van 10.000 inwoners voor. Zo waren er in het Vlaamse en het Waalse Gewest samen op 1 januari 2007 voor elke 10.000 inwoners 541 kinderen van 0 tot 4 jaar (277 jongens en 264 meisjes). Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest telde op die datum 711 kinderen van 0 tot 4 jaar (362 jongens en 349 meisjes) per 10.000 inwoners. In absolute cijfers telden het Vlaams en het Waals Gewest samen 516.806 kinderen van 0 tot 4 jaar (264.452 jongens en 252.354 meisjes) op 9.553.319 inwoners en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 73.350 kinderen van 0 tot 4 jaar (37.388 jongens en 35.962 meisjes) op 1.031.215 inwoners. In 1981 had het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de oudste leeftijdsstructuur van de drie gewesten. De gemiddelde leeftijd bedroeg er toen 39,4 jaar tegenover 36,3 jaar in het Vlaamse Gewest en 37,2 in het Waalse Gewest. In 1991 bedroeg de gemiddelde leeftijd in het Brussels Gewest nog steeds 39,4 jaar, maar was de bevolking in de twee andere gewesten gemiddeld ouder geworden. De gemiddelde leeftijd in het Vlaamse en het Waalse Gewest was toen respectievelijk 38,3 en 38,2 jaar. De Brusselse bevolking bleef dus gemiddeld de oudste van het land. Tien jaar later, in 2001, was de verhouding in leeftijdstructuren tussen de gewesten omgekeerd. In de loop van de jaren 1990 zette de verjonging van de Brusselse bevolking zich verder en in 2001 was de gemiddelde leeftijd in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gedaald tot 39,0 jaar. Ondertussen verouderde de bevolking in de twee andere gewesten: de gemiddelde leeftijd bereikte 40,2 jaar in het Vlaamse Gewest en 39,4 jaar in het Waalse Gewest (2001). Figuur 1.1.6 Evolutie van de gemiddelde leeftijd in de drie Gewesten, de periferie en België (2000-2007) 41,00 40,50 40,00 Vlaams Gewest Vlaams-Brabant 39,50 39,00 38,50 België Waals Gewest 38,00 Waals-Brabant 37,50 37,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Brussels Hoofdstedelijk Gewest Tussen 2001 en 2007 bleef de gemiddelde leeftijd van de Brusselse bevolking verder dalen, terwijl die in de overige twee gewesten verder steeg. In 2007 was de bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bijna 9 maanden jonger dan in 2001 en 1,3 maand jonger dan in 2006. Daarentegen was de bevolking in het Waalse Gewest in 2007 gemiddeld 8 maanden ouder dan in 2001. In het Vlaamse Gewest was de gemiddelde leeftijd van de bevolking in 2007 zelfs met ruim 13 maanden gestegen ten opzichte van 2001. De leeftijdskloof tussen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de rest van het land neemt aldus toe. In 2001 bedroeg het verschil in gemiddelde leeftijd tussen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Rijk 0,85 jaar hetzij iets meer dan 10 maanden, in 2007 is de Brusselse bevolking reeds 2,37 jaar (= 2 jaar en 4 maanden) jonger dan de bevolking van het Rijk (zie: tabel 1.1.7). BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid 29
Statistische indicatoren 2008 De gemiddelde leeftijd in de 19 Brusselse gemeenten op 01.01.2007 Sint-Joost-ten-Node 32,39 Schaarbeek 34,71 Die jongere leeftijdsstructuur van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is echter een gewestelijk gemiddelde en niet alle 19 gemeenten hebben zulke jonge bevolking. Het verschil in gemiddelde leeftijd tussen de gemeente met de jongste bevolking (Sint-Joost-ten-Node) en die met de oudste bevolking (Ganshoren) bedraagt ruim 9,5 jaar. Vooral de gemeenten met een meer autochtone Belgische bevolking hebben een gemiddeld oudere bevolking. Dit brengt uiteraard mee dat de leeftijdsopbouw van de verschillende Brusselse gemeenten ook sterk verschillen. Figuur 1.1.7 (a en b) illustreert dit aan de hand van de leeftijdspiramiden van Sint-Joost-ten-Node en Ganshoren, de Brusselse gemeenten met respectievelijk de jongste en oudste bevolking. Sint-Jans-Molenbeek 35,01 Sint-Gillis 35,33 Brussel 36,46 Koekelberg 36,73 Etterbeek 37,34 Elsene 37,49 Anderlecht 37,66 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 37,72 Vorst 37,73 Evere 39,16 Jette 39,53 Sint-Agatha-Berchem 39,58 Oudergem 40,77 Sint-Lambrechts-Woluwe 41,22 Ukkel 41,35 Sint-Pieters-Woluwe 41,55 Watermaal-Bosvoorde 41,79 Ganshoren 41,91 Figuren 1.1.7 a en b leeftijdspiramiden van de gemeenten Sint-Joost-ten-Node en Ganshoren op 1.1.2007 (basis: bevolkingsgroepen van 10.000 inwoners) Sint-Joost-ten-Node 1.1.2007 44 600 400 200 0 200 400 600 Ganshoren 1.1.2007 44 600 400 200 0 200 400 600 De jongere leeftijdstructuur van de Brusselse bevolking anno 2007 is de resultante van demografische processen die zich in de jaren 1990 hebben afgespeeld. De brede basis van de leeftijdspiramide is een gevolg van het toegenomen geboortecijfer. Tot halfweg de jaren 1980 lag het geboortecijfer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest lager dan in de andere gewesten. Vanaf het einde van de jaren tachtig kwam daar verandering in en in de loop van de jaren 1990 bleef het geboortecijfer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest stijgen, terwijl het in de andere gewesten daalde. In het jaar 1990 bedroeg het geboortecijfer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 13,38 per 1000 inwoners tegenover 12,11 in het Vlaamse Gewest en 12,65 in het Waalse Gewest. In 2006 waren in het Brussels Gewest 15,82 geboorten voor 1000 inwoners tegenover 10,70 in het Vlaamse Gewest en 12,13 in het Waalse Gewest. De vergelijking van de leeftijdspiramiden anno 2007 en 2001 wijst erop dat de jonge gezinnen niet in de stad blijven wonen. Ouders met jonge en opgroeiende kinderen blijven blijkbaar geneigd om zich buiten de grootstad te vestigen. 30 BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid
Statistische Indicatoren 2008 ERRATUM: Figuren 1.1.7: Leeftijdspiramides van de totale, Belgische en vreemde bevolking van Sint-Joost-ten-Node en Ganshoren op 01-01-2007. In de Statistische Indicatoren 2008, p. 30 worden de leeftijdspiramides van de twee Brusselse gemeenten met de jongste (Sint-Joost-ten-Node) en oudste (Ganshoren) bevolking met elkaar vergeleken. Daarbij verschenen enkel de leeftijdspiramides van de Belgische bevolking, i.p.v. die van de totale, Belgische en vreemde bevolking van beide gemeenten. Sint-Joost-ten-Node Ganshoren Sint-Joost-ten-Node: totale bevolking op 01.01.2007 Ganshoren: totale bevolking op 01.01.2007 44 44 800 600 400 200 0 200 400 600 800 800 600 400 200 0 200 400 600 800 Sint-Joost-ten-Node: Belgische bevolking op 01.01.2007 Ganshoren: Belgische bevolking op 01.01.2007 44 44 800 600 400 200 0 200 400 600 800 800 600 400 200 0 200 400 600 800 Sint-Joost-ten-Node: vreemde bevolking op 01.01.2007 Ganshoren: vreemde bevolking op 01.01.2007 44 44 800 600 400 200 0 200 400 600 800 800 600 400 200 0 200 400 600 800
Hoofdstuk 1 Bevolking HOOFDSTUK 1 Figuren 1.1.8 a en b Leeftijdspiramides van de totale bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en in de twee andere gewesten op 01.01.2001 en op 01.01.1991 (basis: bevolkingsgroepen van 10.000 inwoners). a) op 01.01.2001 44 500 400 300 200 100 0 100 200 300 400 500 b) op 01.01.1991 44 500 400 300 200 100 0 100 200 300 400 500 BHG Vlaams en Waals Gewest BHG Vlaams en Waals Gewest Figuren 1.1.9 a,b en c Evolutie van de leeftijdspiramide van de totale bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (basis: bevolkingsgroepen van 10.000 inwoners). a) vergelijking op 01.01.2007 en op 01.01.2001 b) vergelijking op 01.01.2007 en op 01.01.1991 44 500 400 300 200 100 0 100 200 300 400 500 44 500 400 300 200 100 0 100 200 300 400 500 BHG 2001 BHG 2007 BHG 2001 BHG 2007 BHG 1991 BHG 2007 BHG 1991 BHG 2007 c) vergelijking op 01.01.2007 en 01.01.1981 44 500 400 300 200 100 0 100 200 300 400 500 BHG 1981 BHG 2007 BHG 1981 BHG 2007 De Belgische bevolking van het Gewest vertoont op 1 januari 2007 een jongere leeftijdsstructuur dan de buitenlandse bevolking. De vreemde bevolking is op 1 januari 2006 vooral sterker vertegenwoordigd in de leeftijdsgroepen van de actieve bevolking, met name van 25 tot 45 jaar (tabel 1.1.5). BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid 31
Statistische indicatoren 2008 Figuur 1.1.10 Leeftijdspiramide van de Belgische en vreemde bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op 01.01.2007 (basis: bevolkingsgroepen van 10.000 inwoners) 44-800 -600-400 -200 0 200 400 600 800 Belgische mannen Vreemde mannen Belgische vrouwen Vreemde vrouwen Tussen 1981 en 2007 is de leeftijdsstructuur van de Belgische en vreemde bevolking sterk verschoven. In 1981 kende de buitenlandse bevolking een veel jongere leeftijdstructuur dan de Belgische bevolking: de leeftijdspiramide van de vreemde bevolking had toen de vorm van een echte piramide met een erg brede basis en een zeer smalle top. In de loop van de jaren 1990 wijzigde de leeftijdstructuur van de vreemde bevolking volledig en op 1 januari 2007 heeft de leeftijdspiramide van de buitenlanders zich omgevormd tot een typische sparstructuur, met een bruuske overgang tussen de leeftijdsklassen van en 20-29 jaar en een sterk piramidale vorm op de basis 30 jarigen. De jonge actieve bevolking is dus oververtegenwoordigd bij de buitenlanders. De Belgische bevolkingspiramide anno 1981 toonde een oude leeftijdsstructuur met een smalle basis en een brede top. Ook vielen de sporen van de lage geboortecijfers tijdens de twee wereldoorlogen nog af te lezen in de piramide. Zesentwintig jaar later is de top van de Belgische bevolking sterk afgeslankt. Vooral de leeftijdsgroep van 50 tot 79 jaar is in 2007 proportioneel minder sterk aanwezig dan in 1981. Daarentegen zijn de 80-plussers in 2007 nog relatief meer vertegenwoordigd dan in 1981. Boven de tachtig jaar heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest overigens nog een bijna uitsluitend Belgische populatie. De basis van de Belgische bevolkingspiramide verbreedde sterk gedurende de laatste vijfentwintig jaar. De leeftijdsgroepen van 0 tot 14 jaar zijn aangegroeid. De meest spectaculaire groei deed zich helemaal onder aan de piramide voor in de leeftijdsgroep van 0 tot 4 jaar. De aangroei van de 0 tot 4 jarigen is het gevolg van het hogere geboortecijfer bij de Belgische bevolking. Maar de verbreding van de Belgische leeftijdspiramide is ook een compensatie voor de versmalling van de buitenlandse leeftijdspiramide hoofdzakelijk te wijten aan de talrijke nationaliteitswijzigingen. Van 1 januari 1990 tot 31 december 2006 bedroeg het saldo van de nationaliteitswijzigingen 194.017 in het voordeel van de Belgische bevolking (zie: tabel 1.2.2) Die nationaliteitswijzigingen brachten mee dat kinderen als Belg werden geboren, die zonder de nationaliteitswijziging van hun ouders als vreemdeling zouden geboren zijn en onderaan de leeftijdspiramide van de vreemde bevolking zouden beland zijn in plaats van bij de Belgische piramide waar zij nu figureren. 32 BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid
Hoofdstuk 1 Bevolking HOOFDSTUK 1 Figuur 1.1.11 Leeftijdspiramide van de Belgische bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op 01.01.1981 en 01.01.2007 (basis: bevolkingsgroepen van 10.000 inwoners) 44-500 -400-300 -200-100 0 100 200 300 400 500 mannen 1981 mannen 2007 vrouwen 1981 vrouwen 2007 Figuur 1.1.12 Leeftijdspiramide van de vreemde bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op 01.01.1981 en 01.01.2007 (basis: bevolkingsgroepen van 10.000 inwoners) 44-800 -600-400 -200 0 200 400 600 800 mannen 1981 mannen 2007 vrouwen 1981 vrouwen 2007 De bevolking in het wachtregister De bevolking in het wachtregister vertoont een andere structuur dan de bevolking die in de bevolkingsregisters is ingeschreven. De verschillende nationaliteiten De samenstelling naar nationaliteit van de kandidaat-vluchtelingen in het wachtregister lijkt helemaal niet op die van de buitenlandse bevolking in de bevolkingsregisters. Van de 10 meest vertegenwoordigde nationaliteiten in het wachtregister is geen enkele terug te vinden in de in de top tien van de nationaliteiten van de vreemde bevolking de iure in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De Europeanen zijn relatief ondervertegenwoordigd in het wachtregister ten opzichte van de officiële bevolkingsregisters. Bij de bevolking de iure vertegenwoordigen de Europeanen 63,2% van de buitenlandse bevolking in de hoofdstad, tegenover slechts 30,3% bij de bevolking in het wachtregister. De Europese bevolking in het wachtregister is hoofdzakelijk afkomstig uit BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid 33
Statistische indicatoren 2008 het voormalige Joegoslavië (37,1%) en uit de voormalige Sovjet-Unie (26,5%). De ex-joegoslaven zijn hoofdzakelijk afkomstig uit Servië en Montenegro en vormen de op één na grootste bevolkingsgroep in het wachtregister. De Afrikaanse bevolking is proportioneel sterker vertegenwoordigd in het wachtregister dan in de officiële bevolkingscijfers 39,8% tegenover 21,6%. De meeste asielzoekers komen trouwens uit Congo: zij vormen 13,6% van het totale aantal kandidaat-vluchtelingen en 34,3% van het aantal kandidaat-vluchtelingen uit Afrika. In absolute aantallen gaat het om 2.802 personen, wat neerkomt op 28,1% van de totale Congolese bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Met 7.173 personen in de officiële bevolkingstatistiek verschijnen de Congolezen niet in de top tien van de meest vertegenwoordigde nationaliteiten, maar wanneer men de personen uit het wachtregister ook in aanmerking neemt, schuiven de Congolezen op naar de achtste plaats. In het wachtregister vertegenwoordigen de Aziaten 27,2% van bevolking tegenover 9,8% van de bevolking de iure. De grootste groep Aziaten komt uit de voormalige Sovjet-Unie (34,9%) en meer bepaald uit Armenië (16,5%). Er zijn betrekkelijk weinig Amerikanen ingeschreven in het wachtregister, maar opmerkelijk is dat zij voor 58% van Colombiaanse nationaliteit zijn. Figuur 1.1.13 De vreemde bevolking in het wachtregister en de iure naar continent op 1.1.2007 Azië 27,6% Amerika 1,5% Oceanië 0,0% Vluchtelingen, staatlozen en onbekenden 0,8% Europa 30,3% Azië 9,8% Amerika 3,5% Oceanië 0,1% Vluchtelingen, staatlozen en onbekenden 1,8% Europa 63,2% Afrika 21,6% Afrika 39,8% Bevolking in wachtregister Vreemde bevolking de iure 34 BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid
Hoofdstuk 1 Bevolking HOOFDSTUK 1 Figuur 1.1.14 De tien meest vertegenwoordigde nationaliteiten in het wachtregister op 1 januari 2007 3.000 2.500 2.000 1.500 Andere Bosnië-H. Macedonië Andere Andere Moldavië 1.000 500 Georgië Servië en Montenegro Armenië Oekraïne Rusland 0 Congo Ex-Joegoslavie Ex-USSR Azië Ex-USSR Europa Guinea Roemenië Albanië Rwanda Kameroen Wachtregister 1.1.2007 Iran Leeftijdsstructuur Ook de leeftijdsstructuur van de bevolking in het wachtregister is totaal verschillend van deze van de bevolking de iure. De leeftijdspiramide van het wachtregister vertoont een asymmetrische sparstructuur, met een quasi onbestaande top en een sterk mannelijk overwicht. Slechts 0,05% van de personen in het wachtregister is ouder dan 70 jaar en amper 2,2% is ouder dan 60 jaar. De leeftijdsgroepen van 20 tot 44 jaar zijn goed voor 63,7% van de personen in het wachtregister. 45,9% van de bevolking in het wachtregister is 25 tot 39 jaar oud. De mannen maken 60,3% uit van de bevolking in het wachtregister. Tot de leeftijd van 19 jaar blijft de man/vrouwverhouding ongeveer normaal. In de leeftijdsgroepen van 25 tot 49 jaar zijn de mannen zwaar oververtegenwoordigd in het wachtregister. In die leeftijdsgroepen zijn steeds meer dan 60% mannen. De mannelijke oververtegenwoordiging piekt in de leeftijd van 30 tot 39 jaar en bereikt zijn hoogtepunt De leeftijdsgroep van de 35 tot 39-jarigen bestaat voor 68,4% uit mannen, die van de 30 tot 34-jarigen is voor 66,9% samengesteld uit mannen. Figuur:1.1.15 Leeftijdspiramide van de bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in het wachtregister op 01.01.2007 in vergelijking met de bevolking de iure (basis: bevolkingsgroepen van 10.000 inwoners) 44 Wachtregister 1.1.2007-1200 -1000-800 -600-400 -200 0 200 400 600 800 1000 1200 bevolking de iure bevolking wachtregister Tabellen 1.1.1 tot 1.1.14 Zie: inhoudstafel van dit hoofdstuk en www.brustat.irisnet.be BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid 35
Statistische indicatoren 2008 Methodologie Sinds 1988 wordt het bevolkingscijfer berekend op basis van de gegevens van het Rijksregister van de natuurlijke personen. Het Rijksregister is een systeem van informatieverwerking dat instaat voor de opneming, de memorisatie en de mededeling van informatie betreffende de identificatie van natuurlijke personen. De informatie in het Rijksregister is afkomstig uit: de gemeentelijke bevolkingsregisters en vreemdelingenregisters; de registers van de diplomatieke zendingen en consulaire posten voor de Belgen die in het buitenland verblijven; het wachtregister voor de kandidaat-vluchtelingen en hun familie. Het Rijksregister bevat de volgende wettelijke informatie: de naam en de voornamen de geboorteplaats en de datum het geslacht de nationaliteit de hoofdverblijfplaats de plaats en de datum van overlijden het beroep de burgerlijke staat de samenstelling van het gezin de vermelding van het register en de administratieve toestand voor de personen die in het wachtregister zijn ingeschreven in voorkomend geval: het bestaan van het identiteiten handtekeningencertificaat de wettelijke samenwoning De opeenvolgende wijzigingen van deze gegevens worden met de datum waarop zij uitwerking hebben in het Rijksregister vermeld. De gegevens worden bewaard gedurende dertig jaar te rekenen van de dag van het overlijden van de persoon op wie zij betrekking hebben. De bevolking de jure omvat de personen die ingeschreven zijn in de gemeentelijke bevolkingsregisters, evenals de vreemdelingen werkzaam bij de instellingen van de Europese Unie en de niet-belgische leden van hun huishouden. Bijgevolg zijn volgende categorieën personen niet inbegrepen in het bevolkingscijfer: het buitenlands diplomatiek personeel en de niet- Belgische leden van hun huishouden de personen verbonden aan andere internationale instellingen dan die van de EU en de niet-belgische leden van hun huishouden. de kandidaat-vluchtelingen die krachtens de wet van 24 mei 1994 in een wachtregister worden ingeschreven. Voornoemde wet trad in werking op 1 februari 1995. de personen waarvan de verblijfsvergunning onderworpen is aan een onderzoek (vreemdelingen in het kader van een familiehereniging); alle personen die illegaal in België verblijven. De statistiek van de Belgische en de vreemde bevolking wordt opgesteld op basis van het juridische criterium van de nationaliteit. Alleen de personen die enkel een buitenlandse nationaliteit hebben, worden tot de vreemde bevolking gerekend. Personen die naast een buitenlandse nationaliteit ook de Belgische nationaliteit bezitten (dit zijn de personen met de zogenaamde dubbele nationaliteit), worden tot de Belgische bevolking gerekend. Het wachtregister werd ingevoerd bij wet van 24 mei 1994, die op 1 februari 1995 in werking trad. Die wet legt de verplichting op om kandidaat-vluchtelingen in een wachtlijst in te schrijven. Deze wachtlijst mag niet in rekening genomen worden om de totale bevolking te bepalen. Die personen in het wachtregister worden dus per definitie niet tot de bevolking de jure gerekend. Een kandidaat-vluchteling of asielzoeker is een persoon die in België aankomt en ten aanzien van de grensautoriteiten of een ambtenaar van de Dienst Vreemdelingenzaken verklaart dat hij asiel wil krijgen Tijdens de behandeling van zijn dossier heeft de asielzoeker recht op verblijf in België. De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) van het Ministerie van Binnenlandse Zaken schrijft de asielzoekers bij binnenkomst in het wachtregister in. De DVZ gaat na of België bevoegd is om de aanvraag te behandelen. De asielaanvraag zelf wordt onderzocht door het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS). Dat kan een asielzoeker al dan niet als vluchteling erkennen. Voor de interpretatie van de statistiek van het wachtregister in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het van belang te weten dat de asielzoekers die op het ogenblik van hun aanvraag geen vaste verblijfplaats kunnen opgeven, worden ingeschreven op het adres van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen, Koning Albert IIlaan, 6 te 1000 Brussel. In het wachtregister staan enkel de asielzoekers die zich in de procedure tot erkenning van de staat van vluchteling bevinden. Die procedure mondt uiteindelijk uit in een positieve of een negatieve beslissing voor de kandidaat-vluchteling. In het eerste geval verkrijgt de asielzoeker het statuut van erkende vluchteling en wordt hij van het wachtregister overgeheveld naar de gemeentelijke bevolkingsregisters. In het andere geval bekomt de asielzoeker het vluchtelingenstatuut niet en moet hij het grondgebied verlaten.. De niet-erkende asielzoekers worden uit het wachtregister geschrapt op het ogenblik dat zij het Belgisch grondgebied hebben verlaten.sinds juni 2007 36 BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid
Hoofdstuk 1 Bevolking HOOFDSTUK 1 is er een nieuwe vereenvoudigde asielprocedure. Bedoeling is dat de procedure in totaal maximum een jaar duurt 1. Het wachtregister geeft dus enkel de stock weer van de personen die zich op, een gegeven moment in de procedure tot de staat van vluchteling bevinden. Binnen het wachtregister is er een regelmatig verloop van personen. Het aantal personen in het wachtregister hangt ook af van de snelheid waarmee de dossiers worden afgehandeld. Wanneer er vertragingen optreden, stapelen de dossiers zich op en groeit het bestand van personen dat ingeschreven is in het wachtregister. De statistiek van het wachtregister is bijgevolg geen weerspiegeling van het aantal nieuwkomers, noch van het totaal aantal vluchtelingen die zich in het Gewest of in het land bevinden. 1 Bij een negatieve beslissing kan de asielzoeker in beroep gaan bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen(RVV).Die rechtbank kan de beslissing van het CGVS bevestigen, een nieuw onderzoek bevelen of zelf het statuut van vluchteling toekennen. Uitgeprocedeerde asielzoekers kunnen nog in beroep gaan bij de Raad van State. Die past voortaan een strenge filterprocedure toe om te oordelen of een beroep al dan niet toelaatbaar is. Tijdens dit beroep kunnen asielzoekers worden uitgewezen. Asielzoekers die niet als vluchteling worden erkend, kunnen in aanmerking komen voor een andere vorm van bescherming en het recht op (een tijdelijk) verblijf in België. Deze subsidiaire bescherming is bedoeld voor personen die reëel gevaar (doodstraf, een onmenselijke behandeling of willekeurig geweld in een gewapend conflict) lopen in geval van terugkeer naar het land van herkomst. Referenties Publicaties: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Demografische statistieken Totale en Belgische bevolking op 1 januari FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Demografische statistieken Buitenlandse bevolking op 1 januari FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie website Gegevens op aanvraag: FOD Binnenlandse Zaken - Rijksregister - Wachtregister Geografische indeling: De 19 gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de provincies Vlaams-Brabant en Waals-Brabant, het Vlaams Gewest en het Waals Gewest, evenals België Periodiciteit en termijn voor het verkrijgen van gegevens: Jaarlijkse gegevens op 1 januari; na 1 jaar BISA Cel Statistiek Min. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Beding van afwijzing van aansprakelijkheid 37