Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Voorwoord / Inleiding In deze 5e editie van de Deloitte Mid Market Monitor zien we een duidelijke voortzetting van het beeld van de 204 editie: een zich voor mid market-ondernemingen duidelijk herstellende conjunctuur. Dit wordt duidelijk geïllustreerd door de fusie- en overnameplannen binnen het segment mid marketondernemingen : maar liefst 42% verwacht in de komende 2 maanden te fuseren, een bedrijf over te nemen of zelf overgenomen te worden. Opvallend daarbij is dat mid market-bedrijven nu meer en meer over de grens kijken voor overnamemogelijkheden; niettemin blijft een transactie met een Nederlandse branchegenoot nog steeds favoriet. Inmiddels kwalificeert 30% van de mid market-ondernemingen het Nederlandse ondernemingsklimaat als goed, tegenover 20% in 204. Ook de verwachte omzetontwikkeling voor het komende halfjaar van de mid markets stemt positief: 2/3 verwacht omzetgroei, slechts 6% krimp. In 203 registreerden we nog dat 20% van de mid marketondernemingen krimp in het komende halfjaar voorzag. Robotisering maakt een voorzichtige opmars binnen het middenbedrijf: 5% van de ondernemers geeft aan dat er binnen nu en vijf jaar aanmerkelijk meer robots in hun organisatie zullen zijn. Aanvullend geeft 8% aan dat dit waarschijnlijk is. Meer dan sinds jaren zal de Nederlandse mid market-onderneming kansen kunnen ontdekken, creëren en benutten! Nieuw in deze editie van de Mid Market Monitor is de specifieke aandacht voor het familiebedrijf binnen de mid markets, hetgeen naadloos past in de strategie van Deloitte om onze focus op het familiebedrijf verder te benadrukken. Andere voorbeelden hiervan zijn de opzet van het Europese Deloitte Family Business Centre in Nederland en het multimediale programma De Opvolgers 2, waarin 0 bestuurders van de volgende generatie uit evenzoveel familiebedrijven worden gevolgd in hun spreekwoordelijke eerste uren in de directiezetel. Rest mij nog alle respondenten van deze rapportage hartelijk te bedanken voor hun onmisbare medewerking aan de Mid Market Monitor. Mennolt Beelen Lid Raad van Bestuur Deloitte hanteert de definitie: niet beursgenoteerde bedrijven met 50 miljoen- miljard jaaromzet 2 De Opvolgers is een crossmediale productie van FD en BNR Nieuwsradio in samenwerking met Deloitte waarin de nieuwe generatie bestuurders van 0 familiebedrijven centraal staan. Zij worden een paar maanden gevolgd in hun laatste stappen naar de leiding van het familiebedrijf. Aspecten die aan de orde komen zijn onder meer de wijze waarop ze zich voorbereiden, de afwegingen die ze maken en welke visie ze voor de toekomst zien.
4 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Inhoudsopgave Ondernemingsklimaat 6 Technologie 8 Mergers & Acquisitions 0 Compliance en risk management 2 HR 4 BIG data 6 Verantwoording 7 Contact 8 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Ondernemingsklimaat In 204 kon in de Mid Market Monitor van dat jaar al geconstateerd worden dat het ondernemingsklimaat in Nederland zich vanuit het perspectief van de mid markets aan het verbeteren was; die ontwikkeling zet zich door. Inmiddels ervaart bijna /3 het actuele Nederlandse ondernemingsklimaat als (zeer) goed. Huidige ondernemingsklimaat in Nederland 65 58 % mid market-ondernemingen 26 3 53 9 20 30 Zeer slecht Slecht Neutraal Goed Zeer goed? 203 204 205 De verwachtingen binnen de mid market-ondernemingen worden ondersteund door ontwikkelingen in macro-economische grootheden. Het Centraal Bureau voor de Statistiek noteert via een geheel andere datacollectiemethode dan deze Mid Market Monitor eenzelfde trend over 204. De groei van de economie tekent zich niet af via één of enkele variabelen maar via meerdere. Onder andere gezinsconsumptie, export en investeringen leverden een positieve bijdrage: een kenmerk van een zich stabiel ontwikkelende conjunctuur. In deze rapportage staat? in de grafieken voor weet niet/geen mening/antwoordweigering 6 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Omzetontwikkeling komende halfjaar De verwachte omzetontwikkeling voor de komende 6 maanden van mid market-ondernemingen blijft positief: 64% verwacht een stijging hiervan, slechts 6% voorziet een daling. 64% 6 maanden 6% % mid market-ondernemingen 20 7 5 34 23 30 39 60 56 7 0 8 Sterk afnemen Enigszins afnemen Gelijk blijven Enigszins toenemen Sterk toenemen 203 204 205 De factor onzekere economische vooruitzichten wordt nog steeds als de belangrijkste beperking gezien voor omzetgroei, gevolgd door zwakke vraag. Opvallend is dat de druk die het geheel van wet- en regelgeving de mid market-ondernemingen oplegt, nagenoeg dezelfde positie heeft als het tekort aan gekwalificeerde medewerkers : Beperkende factoren omzetgroei Onzekere economische vooruitzichten Zwakke vraag Tekort gekwalificeerde medewerkers 25 40 54 Regeldruk 22 Kosten technologische ontwikkeling 7 Kosten kapitaal Budgetreducties overheden Kosten van grondst./ halffab./energie 4 3 % mid market-ondernemingen Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten 7
Technologie Snelle technologische ontwikkelingen hebben in toenemende mate invloed op de economie. Voor de komende 2 jaar is de verwachting dat met name internet-gerelateerde technologieën een aanmerkelijke impact zullen hebben op mid market-ondernemingen, met cloud-technologieën, social activation 3 en the internet of things als koplopers. Grootste impact op onderneming komende 2 jaar Cloud Social activation 37 37 Internet of things 33 Robotisering 25 3d-printing 2 Crowd-sourcing % mid market-ondernemingen Wearables (zoals de Apple Watch), nanotechnologie en kunstmatige intelligentie zullen binnen de genoemde termijn van 2 jaar relatief weinig impact hebben, zo verwachten de ondernemers uit de mid market. Familiebedrijven 3% 45% Familiebedrijven verwachten voor de komende 2 jaar minder impact van de cloud (3%) dan niet-familiebedrijven (45%). 3 onder meer het uitbouwen van merken via social media 8 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Van alle mid market-ondernemingen verwacht /3 in de komende 5 jaar een significante stijging van het aantal robots in het bedrijf. Ruim de helft verwacht die stijging niet. % acht robotisering voor hun bedrijf niet van toepassing. Verwacht significante toename robots in bedrijf komende 5 jaar 3 30 55 Investeringen in technologie komende 2 maanden Automatisering primaire bedrijfsprocessen Data analytics/business intelligence Cloud computing/saas CRM ERP Robotics Nanotechnologie 3 0 9 2/3 van de mid markets geeft tussen 0 en 2% van de omzet uit aan research & development. Via de categorieën 2-8% komt daar nog bijna een kwart bij. Een score van boven de 8% is met 6% een zeldzaamheid. 24 28 28 3 30 % mid market-ondernemingen 204 205 39 44 52 58 (Zeer) onwaarschijnlijk (Zeer) waarschijnlijk Zeker? n.v.t. R&D bestedingen als deel van de omzet Mid markets zullen in de komende 2 maanden op technologisch gebied met name investeren in primaire bedrijfsprocessen, data analytics, CRM, cloud computing (/Software as a Service). Ten opzichte van vorig jaar valt in het bijzonder de toename op het gebied van Cloud computing/saas 5 en robotics op. 4 Software as a Service, klant koopt de software niet maar huurt deze en benadert de software doorgaans via een browser 39 27 5 9 6 4 0-% -2% 2-4% 4-8% > = 8? Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten 9
Mergers & Acquisitions Tijdens de economische crisis stonden fusies en overnames logischerwijs op een laag niveau. In de 204 Mid Market Monitor kon al veel meer optimisme op dit gebied worden vastgesteld, maar 205 belooft hierin een next level : 20% verwacht in de komende 2 maanden zeker dan wel zeer waarschijnlijk in een M&A-traject te participeren 5. Dat percentage stijgt tot een indrukwekkende 42% met toevoeging van de categorie waarschijnlijk. De stijging samengevat in vergelijking met 204: 204 205 0% 20% 204 33% 205 42% Waarschijnlijkheid fusie of overname komende 2 maanden zeker zeer waarschijnlijk M&A-transactie(s) zeker zeer waarschijnlijk + waarschijnlijk M&A-transactie(s) 39 38 32 26 22 8 9 9 2 4 Zeker niet (Zeer) onwaarschijnlijk Neutraal (Zeer) waarschijnlijk Zeker? 204 205 5 mid market-onderneming die zal fuseren, een overname zal doen of overgenomen zal worden 0 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Familiebedrijven 36% 49% Familiebedrijven zijn wat minder genegen om M&A-activiteiten te ontplooien of te ondergaan dan niet-familiebedrijven. 36% van de familiebedrijven zal zeker of (zeer) waarschijnlijk in de komende 2 maanden fuseren, een overname doen of overgenomen worden, voor niet-familiebedrijven bedraagt dat percentage 49. Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Compliance en risk management Compliance is in toenemende mate een belangrijke factor in het functioneren van organisaties. En vaak in de volle breedte van de onderneming: veiligheid en milieu, financieel, productdocumentatie, werknemers/arbo en cliëntacceptatie zomaar een paar gebieden waarin compliance niet meer is weg te denken. Ondanks beloftes van de overheid om de regeldruk voor ondernemers te mitigeren, bestaat er binnen deze groep nog altijd veel onbegrip en onvrede over deze materie. Een aanzienlijke groep (groot 44%) verwacht een stijging van de compliancekosten in de komende 2 maanden. De enigszins grotere groep van 53% verwacht stabiliteit op dit terrein. Ondernemers die een daling van deze kostenpost voorzien vormen een bijzondere soort ter grootte van 2%. Verwachte ontwikkeling compliancekosten komende 2 maanden Familiebedrijven 53 44 50% 37% 2 Dalen Gelijk blijven (Sterk) stijgen? Familiebedrijven (50%) verwachten vaker een stijging van compliancekosten dan niet-familiebedrijven (37%). 2 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Risk management in de moderne onderneming omvat tal van factoren als strategie, governance & compliance, veiligheid & milieu, reputatie en commercie. Binnen risk management hebben mid market-ondernemingen verschillende uitgangsposities en werkwijzen. Een klein deel (4%) heeft het expliciet belegd en in detail uitgewerkt, maar de overgrote meerderheid benadert risicomanagement op hoofdlijnen en niet formeel, zoals de onderstaande grafiek laat zien. Risicomanagement zal in de komende jaren onder invloed van complexere regelgeving aan belang winnen. Risicomanagement Op hoofdlijnen 46 Niet formeel 30 In detail uitgewerkt 4 Eenmalige inventarisatie uitgevoerd 6 Niet / nauwelijks 4 Familiebedrijven 9% 20% Mid market-familiebedrijven hebben minder oog voor expliciet risicomanagement. Illustratief: 9% van de familiebedrijven heeft risicomanagement in detail uitgewerkt, tegenover 20% van de niet-familiebedrijven. Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten 3
HR Een zich stabiel verbeterend economisch klimaat zal volgens een sterke macro-economische wetmatigheid een boost in werkgelegenheid opleveren. Het Centraal Bureau voor de Statistiek rapporteerde in april 205 626.000 werklozen in Nederland, sinds de Mid Market Monitor van 204 een daling van 6.000 (-8,9%). 37% van de mid market-ondernemingen verwacht in de komende 2 maanden dat het aantal medewerkers binnen hun onderneming zal stijgen, tegenover 7% die juist een daling voorziet. Een bestendiging van het positieve beeld uit de 204 Mid Market Monitor. Wijziging aantal medewerkers in afgelopen 2 maanden 40 43 28 27 8 5 6 4 8 0 Sterk afgenomen Afgenomen Gelijk gebleven Toegenomen Sterk toegenomen? 204 205 4 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Wijziging aantal medewerkers in komende 2 maanden 53 47 3 33 4 4 3 Sterk afgenomen Afgenomen Gelijk gebleven Toegenomen 2 3 Sterk toegenomen? 204 205 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten 5
BIG data In de afgelopen jaren nam het belang van BIG data sterk toe, en naar verwachting zal die groei in de komende jaren stevig worden gecontinueerd. Binnen het mid market-segment gebruikt inmiddels 3% deze technologie in in hoge mate, 45% gebruikt deze enigszins en 42% niet of nauwelijks. Gebruik data analytics/data mining Mid markets zien op de volgende gebieden de grootste toegevoegde waarde voor BIG data in hun onderneming: Terrein waar DA (potentieel) meeste toegevoegde waarde biedt 50 4 42 45 5 4 6 3 3 9 3 4 Niet/nauwelijks Enigszins In hoge mate 204 205 Prim. operationele processen Cliëntrelatie Inzicht (markt)trends Heeft geen meerwaarde voor bedrijf Anders? 6 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Verantwoording Het kwantitatieve veldwerk voor de Deloitte Mid Market Monitor 205 is in februari en maart 205 gerealiseerd via een online enquête. In totaal hebben 86 bedrijven geparticipeerd. De verdeling van de omvang van de ondernemingen in dit onderzoek gemeten in aantallen werkzame personen (fte s): < 50 7% 50 99 % 00 99 22% 200 499 3% 500 999 8% >=.000 % De functies van de respondenten van het onderzoek kunnen als volgt worden ingedeeld: CFO/fin. directeur 52% CEO/alg. directeur 24% DGA 9% overige directielid/manager 8% anders 7% Familiebedrijf Ja 54% Nee 46% In deze rapportage staat? in de grafieken voor weet niet/geen mening/antwoordweigering. Statistische toetsen in deze rapportage zijn uitgevoerd met een betrouwbaarheid van 95%. Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten 7
Contact Ton van Abeelen Regiomarktleider Zuid tvanabeelen@deloitte.nl 06 227 2025 Gert de Best Regiomarktleider Noord-Holland gdebest@deloitte.nl 06 5585 3577 Hans Leverman Regiomarktleider Midden Noord hleverman@deloitte.nl 06 5585 3046 Deen Sonneveldt Regio Zuid-Holland dsonneveldt@deloitte.nl 06 534 9490 8 Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Mid Market Monitor 205 Kansen ontdekken, creëren en benutten 9
Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ( DTTL ), its network of member firms, and their related entities. DTTL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTTL (also referred to as Deloitte Global ) does not provide services to clients. Please see www.deloitte.nl/about for a more detailed description of DTTL and its member firms. Deloitte provides audit, consulting, financial advisory, risk management, tax and related services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 50 countries and territories, Deloitte brings world-class capabilities and high-quality service to clients, delivering the insights they need to address their most complex business challenges. Deloitte s more than 20,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence. This communication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, or their related entities (collectively, the Deloitte network ) is, by means of this communication, rendering professional advice or services. No entity in the Deloitte network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this communication. 205 Deloitte The Netherlands