UDC 539.16.08:628.518:637.56 Radioactiviteitsmetingen Monsterneming van vis, visserijprodukten en landslakken Radioactivity measurements Sampling of fish, fishing products and land snails NEDERLANDSE VOORNORM NVN 5643 1e druk, februari 1993 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. 1 Onderwerp De voornorm beschrijft de monsterneming van vis, visserijprodukten en landslakken ten behoeve van radioactiviteitsmetingen. Zie voor de monstervoorbereiding van vis, visserijprodukten en landslakken NVN 5644. 2 Toepassingsgebied De voornorm is van toepassing op het onderzoek van zowel zout- als zoetwatervis en visserijprodukten zoals schaaldieren en weekdieren alsmede diepvriesvis, vismeel en gerookte vis ten behoeve van radioactiviteitsmetingen. Deze voornorm is ook van toepassing op landslakken. De monsters kunnen, na een eventuele monstervoorbereiding volgens NVN 5644, voor diverse radioactiviteitsmetingen worden gebruikt. De beschreven methode is voor ongevalssituaties geschikt, maar kan ook voor achtergrondsbewaking worden toegepast. De besmetting van vis geschiedt rechtstreeks, door opname vanuit het water, of indirect, via de voedselketen. Belangrijke nucliden zijn bijvoorbeeld 134 Cs, 137 Cs, 60 Co en 210 Po. 3 Termen en definities Ten behoeve van deze voornorm gelden de volgende definities: 3.1 partij: Hoeveelheid van een produkt die een eenheid vormt en waarvan wordt aangenomen dat ze uniforme kenmerken bezit. 3.2 greep: Een bepaalde hoeveelheid materiaal op één plaats genomen uit een partij. 3.3 verzamelmonster: Een verzameling grepen zodanig gemengd dat daarbij hun oorspronkelijke identiteit verloren gaat. 3.4 laboratoriummonster: Een gedeelte van het gehomogeniseerde verzamelmonster bestemd voor onderzoek in een laboratorium. 4 Beginsel Het gehele laboratoriummonster of een gedeelte hiervan wordt voor de analyse gebruikt. Monsters worden genomen die representatief voor de bemonsterde partij worden geacht. Een partij wordt bemonsterd door een aantal grepen te nemen. Hoe het aantal grepen moet worden bepaald is in deze norm beschreven. Uit de samenvoeging van deze grepen ontstaat een verzamelmonster, waaruit ten minste twee laboratoriummonsters worden bereid. 5 Toestellen en hulpmiddelen 5.1 Kunststof zakken, voor eenmalig gebruik. Goed sluitende potten van voldoende inhoud, vervaardigd van polyetheen, mogen eveneens worden gebruikt. 5.2 Kunststof wegwerphandschoenen. 5.3 Verzegelingsapparatuur. 5.4 Zaag, geschikt voor het delen van diepgevroren vis. 6 Werkwijze Algemene richtlijnen voor het nemen van de monsters Voor monsterneming van vis en visserijprodukten is men in het algemeen op het aanbod op de aanvoerplaats, zoals de visafslag, aangewezen. Ook directe monsterneming op zee, in viskwekerijen of in binnenwateren is mogelijk. Sorteer de vis of visserijprodukten naar soort en neem van elk soort een verzamelmonster. Elk monster moet ten minste vijf stuks bevatten en voldoende massa hebben, zodat er ten minste twee laboratoriummonsters bereid kunnen worden met elk een massa die zo groot is dat ten minste 1 kg schoongemaakt produkt kan worden verkregen (zie bijlage B voor het percentage eetbaar gedeelte). Het monster moet zo nauwkeurig mogelijk de gemiddelde samenstelling van de bemonsterde partij weergeven. en 1. Soms kan het gewenst zijn om de vis behalve naar soort ook naar grootte te sorteren. Dit in verband met verschillen in besmettingsniveau voor vissen van verschillende leeftijd. 2. Voor enkele produkten zal het moeilijk zijn een monster van 2 kg te verkrijgen en mag met minder (bijv. kaviaar en oesters) worden volstaan. Gebruik zakken of potten (5.1) om de monsters in te doen. Gebruik voor elke monsterneming nieuwe handschoenen (5.2). Pas op voor besmetting van de buitenkant van de zakken of potten. Voorkom kruisbesmetting. 6.1 De monsterneming Neem eenheden of hele stukken als monster. Neem van elke te onderzoeken partij een apart monster. Let hierbij op het volgende: NVN 5643
NVN 5643 Blz. 2 Neem grepen van zoveel mogelijk gelijke grootte. Een monster moet uit verscheidene grepen bestaan. De grootte van de greep is niet nader gedefinieerd: van kleine produkten kan dit een handvol zijn, van grotere produkten kan één eenheid een greep zijn. Bij grote diepvriesprodukten kan het produkt met een zaag worden gedeeld, waarna uit de delen een greep kan worden genomen. Neem de grepen, gegeven de praktische mogelijkheden, zo goed mogelijk gespreid uit de partij. Een zo goed mogelijke spreiding houdt niet alleen in, spreiding naar plaats, maar ook naar grootte, kwaliteit, of andere zichtbare verschillen binnen de partij. Het minimale aantal te nemen grepen is afhankelijk van de grootte van de partij. Indien de massa bekend is wordt voor het vaststellen van het minimale aantal te nemen grepen gebruik gemaakt van tabel 1. Wanneer echter het minimale aantal grepen meer dan 10 % van de partij vormt (hetgeen het geval kan zijn bij grote vissoorten) wordt gebruik gemaakt van tabel 2. Indien de massa niet bekend is of niet kan worden geschat wordt voor het vaststellen van het minimale aantal te nemen grepen eveneens gebruik gemaakt van tabel 2. Deze tabel wordt tevens gebruikt voor verpakte produkten. Neem meer grepen indien de massa van het verzamelmonster niet voldoende is om de laboratoriummonsters te vormen, of indien het aantal stuks niet ten minste vijf bedraagt. Tabel 1 Minimale aantal te nemen grepen afhankelijk van de massa van de partij massa van de partij kg minder dan 50 50 tot 500 meer dan 500 minimale aantal te nemen grepen 3 5 10 Tabel 2 Minimale aantal te nemen grepen afhankelijk van het aantal eenheden in de partij aantal verpakkingen of eenheden in de partij 1 tot 25 26 tot 100 meer dan 100 minimale aantal te nemen grepen (verpakkingen of eenheden 1 5 10 6.2 Samenstelling van verzamelmonsters en laboratoriummonsters Stel per te onderzoeken partij een verzamelmonster samen door samenvoeging en menging van de grepen. Meng het verzamelmonster zorgvuldig om een zo homogeen mogelijk monster te verkrijgen. Weeg het verzamelmonster. Bereid uit het verzamelmonster ten minste twee laboratoriummonsters met elk ongeveer dezelfde massa die zo groot is dat ten minste 1 kg schoongemaakt produkt kan worden verkregen (zie bijlage B). Splits hiertoe het verzamelmonster in ten minste twee ongeveer gelijke delen, die elk een laboratoriummonster vormen. Indien het verzamelmonster te groot is, kan het door middel van een passende methode worden gedeeld, totdat de gewenste grootte en uniformiteit van de laboratoriummonsters zijn verkregen. Een passende methode om te delen is bijvoorbeeld het zogenaamde kwarteren. Deel het verzamelmonster nadat het in een cirkel is uitgespreid in vieren, verwijder twee diagonaal tegenover elkaar liggende kwarten, meng de rest en herhaal deze procedure totdat de gewenste omvang is verkregen. Weeg elk van de laboratoriummonsters. 7 Verpakking, verzegeling en verdere behandeling Verpak de laboratoriummonsters ter plaatse in zakken of potten (5.1). Sluit en verzegel de zakken zodat het onmogelijk is deze te openen zonder de zak of het zegel te beschadigen. Voorzie de zakken van opschrift zodat de herkomst van het monster en de datum van monsterneming vaststaat. Bewaar en vervoer de monsters zo dat bederf wordt voorkomen. Zend de twee laboratoriummonsters zo mogelijk binnen 24 h naar het betreffende onderzoekslaboratorium te zamen met het verslag. 8 Verslag Stel van elke monsterneming een verslag op, op grond waarvan de herkomst van de bemonsterde partij op ondubbelzinnige wijze kan worden vastgesteld. Noteer op een formulier analoog aan bijlage A: a) de gevolgde methode: volgens NVN 5643; b) de identificatie van het monster; c) naam van de monsternemer; d) datum en tijdstip van monsterneming; e) plaats van monsterneming; f) soort vis of produkt; g) identificatie van de partij; h) grootte van de partij; i) aantal genomen grepen; j) de massa van het verzamelmonster en van de laboratoriummonsters; k) indien mogelijk: de vangplaats; l) eventuele bijzonderheden die het resultaat kunnen beïnvloeden.
NVN 5643 Blz. 3 Bijlage A (Informatief) Identificatie van het monster Naam van de monsternemer Datum van monsterneming Tijdstip van monsterneming Plaats van monsterneming Soort vis of produkt Grootte van de partij Massa verzamelmonster Massa laboratoriummonsters Vangplaats vis Aantal genomen grepen Identificatie van de partij Eventuele bijzonderheden Verslag behorende bij monsters genomen volgens NVN 5643 Indien van toepassing: Grootte van de partij Aantal genomen grepen Aanduiding van de partij
NVN 5643 Blz. 4 (blanco)
Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214 2600 WB Delft Ja, ik bestel NEN Standards Products & Services Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6 2623 AX Delft T (015) 2 690 390 F (015) 2 690 271 www.nen.nl/normshop ex. NVN 5643:1993 nl Radioactiviteitsmetingen - Monsterneming van vis, visserijprodukten en landslakken 24.20 Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via www.nen.nl/normshop Gratis e-mailnieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze e-mailnieuwsbrieven. www.nen.nl/nieuwsbrieven Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V E-mail Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: (015) 2 690 271 E-mail: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2016, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon (015) 2 690 391, dagelijks van 8.30 tot 17.00 uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: www.nen.nl/leveringsvoorwaarden. Normalisatie: de wereld op één lijn. preview - 2016