Rapportage Boiler rooms

Rapportage Boiler rooms FEC-reeks: 11 Het Financieel Expertise Centrum

Het Financieel Expertise Centrum

Ten geleide Voor u ligt de rapportage Boiler rooms van de gelijkname werkgroep van het FEC. Deze werkgroep heeft in opdracht en onder verantwoordelijkheid van het Informatieoverleg FEC onderzoek gedaan naar de malafide aanbieders van onbetrouwbare financiële producten, met name boiler rooms. Doel van dit onderzoek was de taakuitoefening van de FECparticipanten te versterken door de kennis over het onderwerp te vergroten. Onderdelen daarvan zijn het beschrijven van de profielen van de aanbieders en van de producten, het geven van een beeld van de aard en omvang van de risico's voor de integriteit van de financiële sector, het geven van een overzicht van de (voorgenomen) acties van de FEC-participanten en aanbevelingen voor accommodatie van wetgeving. Oplichtingspraktijken waarbij financiële producten worden gehanteerd zijn, vanwege het uitstralingseffect dat daarvan uitgaat, een ernstige bedreiging voor het vertrouwen in de financiële sector. Deze rapportage is tot stand gekomen op basis van de informatie, kennis en ervaring van de deelnemende FEC-participanten. De werkgroep bestond uit AFM (voorzitter), DNB, FIOD -ECD, OM en Politie Amsterdam-Amstelland. De Belastingdienst heeft ad hoc een belangrijke bijdrage aan het onderzoek geleverd. Het Financieel Expertise Centrum (FEC) beoogt de integriteit van de financiële sector te versterken. Deze rapportage, deel 11 in de FECreeks levert daar een duidelijke bijdrage aan. Ik dank de werkgroep voor het uitvoeren van dit onderzoek en het vervaardigen van deze rapportage. Amsterdam, februari 2004 Drs. R.L.N. Westra Hoofd FEC Het Financieel Expertise Centrum

Het Financieel Expertise Centrum

Inhoudsopgave Boiler rooms 1 Inhoudsopgave Boiler rooms 1. Inleiding 5 1.1. Aanleiding en voorgeschiedenis 5 1.2. Inbreng in het informatieoverleg 6 1.3. Opdracht 6 1.4. De rol van de FEC-participanten in de werkgroep 7 1.5. Indeling rapportage 7 2. Boiler rooms, malafide aanbieders en producten 9 2.1. Inleiding 9 2.2. Boiler rooms 9 2.2.1. De organisatie van een boiler room 9 2.2.2. Klantcontacten 11 2.2.3. Levensduur boiler room organisatie 12 2.3. Andere aanbieders van onbetrouwbare high yield producten 12 2.4. Beschrijving onbetrouwbare high yield financiële producten 13 2.5. Distributiekanalen financiële producten 15 2.5.1. Cold calling 16 2.5.2. Multi-Level-Marketing 16 2.5.3. Financiële tussenpersonen 16 2.5.4. Internet 17 2.5.5. Dag-, week- en maandbladen 17 2.5.6. Direct mailing 17 2.5.7. Beurzen 17 2.6. Omvang fraude met onbetrouwbare high yield financiële producten 18 2.6.1. Omvang fraude door boiler room organisaties 18 2.6.2. Omvang fraude met onbetrouwbare high yield financiële producten 18 2.7. Indicatoren onbetrouwbaarheid 19 2.7.1. Indicatoren malafide aanbieder 20 2.7.2. Indicatoren onbetrouwbaar high yield financieel product 22

2 Inhoudsopgave Boiler rooms 3. Wettelijk kader 27 3.1. Inleiding 27 3.2. Financiële toezichtwetten 27 3.2.1. Wet toezicht effectenverkeer 1995 (Wte 1995) 27 3.2.2. Wet toezicht beleggingsinstellingen (Wtb) 32 3.2.3. Wet toezicht kredietwezen 1992 (Wtk 1992) 34 3.3. Wet financiële dienstverlening 35 3.4. Wet op de Economische delicten (WED) 35 3.5. Fiscale wet- en regelgeving 36 3.5.1. Wet inkomstenbelasting 2001 36 3.5.2. Wet op de vennootschapsbelasting 1969 37 3.5.3. Wet op de omzetbelasting 1968 37 3.5.4. Wet op de loonbelasting 1964 37 3.5.5. Algemene wet inzake rijksbelastingen 38 3.6. Wetboek van Strafrecht (Sr) 39 4. Integriteitsrisico s 41 4.1. Inleiding 41 4.2. Geen toezicht krachtens de Wte 1995 42 4.2.1. Niet binnen de reikwijdte van de Wte 1995 vallen 42 4.2.2. Vrijstelling buitenland 43 4.2.3. Onttrekken aan het toezicht krachtens de Wte 1995 43 4.3. Geen toezicht krachtens de Wtb 44 4.3.1. Niet binnen de reikwijdte van de Wtb vallen 44 4.3.2. Onttrekken aan het toezicht krachtens de Wtb 44 4.4. Geen toezicht krachtens de Wtk 1992 45 4.4.1. Niet binnen de reikwijdte van de Wtk 1992 vallen 45 4.4.2. Onttrekken aan het toezicht krachtens de Wtk 1992 45 4.5. Fiscale risico s 46 4.5.1. De aanbieder 46 4.5.2. De particuliere belegger 48 4.6. Risico s voor het publiek 49 4.6.1. Suggereren van toezicht 49

Inhoudsopgave Boiler rooms 3 4.6.2. Verstrekken onvolledige of onjuiste informatie aan potentiële belegger 50 4.6.3. Oplichting 51 4.6.4. Cold calling, koersmanipulatie en overige misleidende handelingen 51 5. Rechtshandhaving 53 5.1. Inleiding 53 5.2. Financiële toezichthouders (AFM en DNB) 53 5.2.1. Taken en bevoegdheden 53 5.2.2. Bestuursrechtelijke sanctionering 55 5.2.3. Strafrechtelijke vervolging 58 5.2.4. Praktijk van de handhaving 58 5.2.4.1. Autoriteit Financiële Markten 58 5.2.4.2. De Nederlandsche Bank 60 5.3. Belastingdienst/FIOD-ECD 61 5.3.1. Taken en bevoegdheden 61 5.3.2. Praktijk van de handhaving 63 5.4. Politie 65 5.4.1. Taken en bevoegdheden 65 5.4.2. Praktijk van de handhaving 66 5.5. Openbaar Ministerie 66 5.5.1. Taken en bevoegdheden 66 5.5.2. Praktijk van de handhaving 68 5.6. Samenvatting knelpunten in de handhaving 69 6. Conclusies, acties en aanbevelingen 71 6.1. Inleiding 71 6.2. Conclusies 72 6.3. Acties en aanbevelingen 74 6.3.1. Acties 74 6.3.2. Aanbevelingen 77

4 Inhoudsopgave Boiler rooms Bijlage A: Beschrijving casus boiler room organisatie 81 Bijlage B: Ontheffing van het verbod gesteld in artikel 3 Wte op grond van de Wte 1995 87 Bijlage C: Toelichting op enkele begrippen in de Wtb 89 Bijlage D: Toelichting op enkele begrippen in de Wtk 1992 91 Bijlage E: Relevante wetsartikelen strafbaarstelling WED 95 Bijlage F: Begrippenlijst 97

Inleiding 5 1. Inleiding 1.1. Aanleiding en voorgeschiedenis De Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst - Economische Controledienst (FIOD-ECD) en de politie Amsterdam-Amstelland hebben de afgelopen jaren enkele strafrechtelijke onderzoeken ingesteld tegen zogenaamde boiler rooms. Een boiler room is feitelijk een illegale effecteninstelling die effecten (m.n. aandelen, opties en futures) en soms andere financiële producten probeert te verkopen via agressieve telefonische colportage. De naam boiler room komt voort uit de (relatief) kleine ruimte van waaruit de illegale effectenbemiddelaar met een groep druk bellende medewerkers (de zogenaamde handelaren) onbetrouwbare financiële producten tracht te verkopen. Doordat de potentiële klanten de telefoongesprekken van de andere medewerkers op de achtergrond kunnen horen, wordt de indruk gewekt dat er een succesvol en betrouwbaar bedrijf actief is. De boiler room organisaties spiegelen de potentiële klanten zeer hoge rendementen voor waarmee ze de klant over de streep trekken. De intentie is de consument te bewegen deel te nemen aan een financieel product om daarmee zichzelf te verrijken. Voor een meer uitgebreide beschrijving van boiler rooms wordt verwezen naar hoofdstuk 2. Bij boiler rooms is sprake van een vorm van fraude die ook wel als high yield -fraude bekend staat. Deze high yield -fraude is te omschrijven als: het op bedrieglijke wijze bij anderen opwekken van onjuiste voorstellingen voor, tijdens en na het aanbieden van financiële producten. Dit gebeurt door middel van verkeerde mededelingen, verzwijgingen, manipulaties of kunstgrepen, waarbij de aanbieder de consument hoge rendementen in het vooruitzicht stelt. Het aanbieden van deze onbetrouwbare hoogrenderende financiële producten geschiedt niet alleen door boiler rooms maar ook door allerlei andere malafide aanbieders, die gebruik maken van verschillende distributiekanalen.

6 Inleiding Er wordt nadrukkelijk opgemerkt dat er ook bonafide financiële producten van bonafide aanbieders zijn waarin de naam high yield voorkomt. 1.2. Inbreng in het informatieoverleg Mede naar aanleiding van de strafrechtelijke onderzoeken is op initiatief van het Openbaar Ministerie (OM) en de FIOD-ECD het onderwerp boiler rooms ingebracht in het FEC-informatieoverleg van 23 september 2002. Besloten is toen om een werkgroep Boiler rooms in te stellen onder voorzitterschap van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Op advies van de werkgroep heeft het FEC-informatieoverleg, op 27 januari 2003, besloten tot een verbreding van de onderzoeksopdracht. Geconstateerd werd dat het niet alleen gaat over de werkwijze van boiler rooms maar evenzeer om de aangeboden malafide financiële producten met een voorgespiegeld of gesuggereerd (bijzonder) hoog rendement. Met de verbreding wilde de werkgroep komen tot een beschrijving van deze producten om daarmee het herkennen en detecteren van dergelijke aanbiedingen en aanbieders te vergemakkelijken. 1.3. Opdracht De opdracht voor de werkgroep luidde om, onder meer aan de hand van nationale en internationale casuïstiek, de profielen van malafide aanbieders (in het bijzonder boiler rooms) en de door hen aangeboden onbetrouwbare high yield financiële producten of mogelijke andere constructies te beschrijven. Tevens luidde de opdracht een overzicht te maken van het wettelijke kader van de toezicht-, controle- en opsporingstaken ten aanzien van deze aanbieders en producten. De werkgroep heeft opdracht gekregen te inventariseren welke risico s zich hierbij voordoen en de wijze te beschrijven waarop de taakstelling van de betrokken instanties ten aanzien van het onderwerp in de praktijk wordt uitgevoerd. Tevens is opdracht gegeven om een werkwijze te ontwikkelen waarmee de handhaving in Nederland op dit onderwerp kan worden versterkt.

Inleiding 7 1.4. De rol van de FEC-participanten in de werkgroep In de werkgroep hebben de volgende FEC-participanten deelgenomen: Autoriteit Financiële Markten (AFM); De Nederlandsche Bank (DNB); Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst - Economische Controledienst (FIOD-ECD); Openbaar Ministerie (OM); Politie Amsterdam-Amstelland. De Belastingdienst heeft een bijdrage aan de werkgroep geleverd door een geanonimiseerde casus in te brengen. De FEC-participanten hebben ten aanzien van dit onderwerp elk hun eigen taakstelling. Er zijn drie taakvelden te onderscheiden: 1. De toezichttaak die door de AFM en DNB wordt uitgevoerd. Deze taak ligt besloten in de financiële toezichtwetten. 2. De opsporingstaak waar FIOD -ECD en de politie mee zijn belast. Deze taak wordt primair beheerst door de Wet op de Economische delicten (WED), waarin een aantal overtredingen van de financiële toezichtwetten strafbaar wordt gesteld, en door de wetboeken van Strafrecht en Strafvordering. Daarnaast speelt specifiek voor de FIOD-ECD de strafrechtelijke handhaving van de fiscale wetgeving nog een rol. 3. Het OM is verantwoordelijk voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde, oftewel opsporing en vervolging van strafbare feiten. Om de opsporingstaak goed te kunnen uitoefenen, is het OM belast met het gezag over de opsporingsactiviteiten van de politie en van de bijzondere opsporingsdiensten, waaronder de FIOD-ECD. 1.5. Indeling rapportage In hoofdstuk 2 worden boiler rooms en andere aanbieders van onbetrouwbare high yield financiële producten beschreven. Ook wordt een schets gegeven van enkele distributiekanalen en worden

8 Inleiding indicatoren genoemd waaraan men malafide aanbieders en onbetrouwbare high yield financiële producten zou kunnen herkennen. Hoofdstuk 3 beschrijft het wettelijke kader van de toezicht-, controleen opsporingstaken ten aanzien van het aanbieden van onbetrouwbare high yield financiële producten en boiler rooms. Hoofdstuk 4 behandelt de integriteitsrisico s die rekening houdend met het wettelijke kader bij onbetrouwbare high yield financiële producten en boiler rooms worden onderkend. In hoofdstuk 5 komt de bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhaving aan de orde. Hoofdstuk 6, ten slotte, bevat de conclusies en (voorgenomen) acties. De rapportage wordt afgesloten met enkele bijlagen.

Boiler rooms, malafide aanbieders en producten 9 2. Boiler rooms, malafide aanbieders en producten 2.1. Inleiding Dit hoofdstuk gaat in op de werkwijze van boiler rooms en andere aanbieders van onbetrouwbare high yield financiële producten, en geeft een korte beschrijving van de onbetrouwbare high yield financiële producten die in de markt worden aangeboden. Het hoofdstuk is als volgt opgebouwd: In paragraaf 2.2. wordt een beschrijving gegeven van de werkwijze van een boiler room. In paragraaf 2.3. wordt een schets gegeven van andere aanbieders van onbetrouwbare high yield producten. In paragraaf 2.4. wordt een beschrijving gegeven van onbetrouwbare high yield financiële producten en de fraude die hiermee gepleegd kan worden. In paragraaf 2.5. komen de distributiekanalen die door aanbieders van bovengenoemde producten worden gebruikt aan de orde. In paragraaf 2.6. zijn schattingen over de omvang van de fraude met onbetrouwbare high yield financiële producten opgenomen. In paragraaf 2.7. zijn indicatoren beschreven waaraan men de onbetrouwbaarheid van een aanbieder of een product kan herkennen. 2.2. Boiler rooms Hierna volgt een korte schets van de werkwijze van een boiler room. Daarin wordt aangegeven hoe een boiler room is georganiseerd en hoe klanten worden benaderd. In bijlage A is een uitgebreide schets opgenomen van de werkwijze van een boiler room organisatie, zoals die in een onderzoek naar voren kwam. 2.2.1. De organisatie van een boiler room Een boiler room organisatie bestaat meestal uit meerdere onderdelen, of doet voorkomen uit meerdere onderdelen te bestaan.

10 Boiler rooms, malafide aanbieders en producten Effectenbemiddelaar ( Broker ) Een boiler room organisatie presenteert zichzelf als een effectenbemiddelaar (in het Engels broker ). Bij normale beleggingstransacties zorgt een broker voor de uiteindelijke totstandkoming van de beleggingstransacties; de brokersfunctie is daarom altijd een onderdeel van de boiler room organisatie. Belkantoor Voor het verkrijgen van opdrachten moeten (potentiële) beleggers gevonden worden. Hiervoor heeft de organisatie een telemarketing- of belkantoor (de feitelijke boiler room ). Dit onderdeel benadert potentiële cliënten en probeert hen te interesseren voor de financiële producten. Servicekantoor Binnen boiler room organisaties is soms ook nog sprake van een 'servicekantoor'. Dit opereert dan tussen de cliënt en de broker. De activiteiten van het servicekantoor zijn vergelijkbaar met die van een orderremisier. Het servicekantoor kan een rol spelen bij het verkrijgen van orders en eventueel halen medewerkers van het servicekantoor ook het te beleggen geld contant bij de cliënten op. Structuur van de boiler room Uit onderzoeken is naar voren gekomen dat boiler room organisaties vaak in piramidevorm zijn opgebouwd, waarbij elke laag zijn eigen taak en informatiepositie heeft. Medewerkers van bijvoorbeeld de belkantoren konden in het algemeen geen belangrijke informatie verschaffen over boven hen gelegen lagen. Uit de onderzoeken kwam ook naar voren dat de organisatieonderdelen van een boiler room vaak zijn verspreid o ver meerdere landen. Voorts kunnen in Nederland gevestigde boiler rooms ook uitsluitend het buitenland als werkterrein hebben. Buitenlandse boiler rooms kunnen specifiek gericht zijn op Nederland. De uitbreiding van het werkterrein van boiler room organisaties naar het buitenland lijkt overigens een gevolg van eerder optreden door de Nederlandse opsporingsautoriteiten. In eerdere opsporingszaken waren de boiler rooms nationaal van structuur. Lering trekkend uit de opsporingsactiviteiten zijn de betrokken aanbieders naar het

Boiler rooms, malafide aanbieders en producten 11 buitenland uitgeweken om van daaruit de Nederlandse markt te bewerken. Boiler rooms richten zich vooral op het aanbieden van: futures; beursgenoteerde goedkope aandelen (penny-stocks); aandelen waarvan men stelt dat die snel aan de beurs zullen worden genoteerd; het aanbieden van nep-aandelen (van niet bestaande bedrijven). Als voorbeeld van de trucs die worden toegepast dient het volgende: In enkele onderzochte zaken werden goederentermijnhandel- en valutahandel-producten aangeboden. Vaak acteerde de broker als tegenpartij van deze contracten. Op deze wijze kon de broker het moment van sluiten van een positie beïnvloeden, waardoor de resultaten tevens beïnvloed konden worden. Hierdoor kon een verantwoording worden gegeven voor het feit dat beleggers hun geld kwijt waren. De belegger wist niet dat de broker onderdeel uitmaakte van de boiler room organisatie en dacht slechts dat het verlies te wijten was aan pech. 2.2.2. Klantcontacten De boiler room organisatie komt aan zijn klanten via het telefoonboek of door het kopen van adressenbestanden. Het komt ook voor dat boiler rooms beschikken over oude bestanden met potentiële cliënten die opnieuw worden gebruikt. De contacten gaan nagenoeg altijd via telefoon, post en e -mail, zodat de werkelijke vestigingslocatie van het kantoor voor de (te duperen) belegger niet te traceren is. Adressen vermeld op briefpapier blijken vaak vals. Pas op het moment dat de cliënt per telefoon en post geen contact meer kan krijgen met de aanbieder realiseert hij zich dat hij is opgelicht.

12 Boiler rooms, malafide aanbieders en producten 2.2.3. Levensduur boiler room organisatie Uit zowel binnenlandse onderzoeken als een buitenlands onderzoek 1 blijkt dat de levensduur van boiler rooms over het algemeen beperkt is, vaak korter dan één jaar. De boiler room organisatie stopt haar activiteiten onder de dan gebruikte naam als ontevreden cliënten zich gaan roeren. De vrij lage overheadkosten van deze organisaties die naast de personeelskosten voornamelijk bestaan uit (lage) huisvestingskosten (doorgaans huur) en eenvoudig mee te verhuizen kantoorinventaris (m.n. bureaus, computers en telefooncentrales) en de aard van de dienstverlening die de boiler room organisatie in staat stelt om locatie-onafhankelijk te opereren, maakt dat deze organisaties op ieder willekeurig moment (geruisloos) kunnen verdwijnen en elders weer onder een andere naam kunnen opduiken. Veel kosten worden daarnaast ontweken door schulden gewoon niet te betalen of door rekeningen op naam van niet betrokken derden te zetten. Om hun werkelijke omvang, doel en locatie te verbloemen maken de organisaties vaak gebruik van moeilijk te vinden kantoren. Ook kan eenvoudig naar een ander land worden uitgeweken. Boiler rooms die hun activiteiten (lijken te) hebben gestopt, gaan vaak op een andere locatie, en onder een nieuwe naam, gewoon verder. Ook blijkt uit onderzoek dat mensen die eerst uitvoerend binnen boiler room organisaties werkzaam waren, met de opgedane kennis (en medeneming van het cliëntenbestand) zelf eigen nieuwe boiler room organisaties oprichten. 2.3. Andere aanbieders van onbetrouwbare high yield producten Naast boiler room organisaties opereert een gemêleerde groep van andere aanbieders op de markt van onbetrouwbare high yield producten. Het gaat daarbij om het aanbieden van malafide financiële... 1 Onderzoeken die verricht zijn door de FIOD-ECD (taakveld financieeleconomisch) en een onderzoek verricht naar het fenomeen cold calling door The Australian Securities & Investments Commission (ASIC). De resultaten van dit laatste onderzoek zijn vastgelegd in het rapport Hooks, Line & Sinker: Who takes the bait in cold calling scams?, June 2002

Boiler rooms, malafide aanbieders en producten 13 producten met een voorgespiegeld of gesuggereerd (bijzonder) hoog rendement, waaronder bijvoorbeeld het aanbieden van projecten in onroerende zaken, teakfondsen, wijn en leningsconstructies e.d. Overeenkomst tussen al deze aanbiedingen is dat men het toezicht ontloopt of dat gesteld wordt dat men buiten de reikwijdte van de financiële toezichtwetten valt, omdat sprake is van individueel eigendom of een vrijstelling. Omdat de aanbieder noch de aanbieding onder toezicht vallen van de financiële toezichthouders, en opsporingsdiensten pas in actie komen als er aangifte van oplichting is gedaan, hebben deze aanbieders ruim de tijd om hun malafide praktijken te continueren. 2.4. Beschrijving onbetrouwbare high yield financiële producten Onbetrouwbare high yield financiële producten kunnen worden gekarakteriseerd als producten waarbij de consument hoge rendementen in het vooruitzicht worden gesteld in samenhang met een voorgespiegeld beperkt risico (vaak zelfs voorgespiegeld als risicovrij door het suggereren van zekerheden en garanties). In principe geldt dat ieder denkbaar product als high yield financieel product kan worden aangeboden. Vaak gaat het om beleggingstransacties in effecten en transacties in andere producten als groene beleggingen en onroerende zaken. Enkele aangetroffen producten zijn: aandelen van niet beursgenoteerde ondernemingen (het kan daarbij gaan om zowel het aanbieden van bestaande aandelen als het aanbieden van aandelen bij emissie); financiële instrumenten (opties, warrants, futures, etc.); goederen(termijn)handel (wijntermijncontracten, graanhandel, etc.); beleggingen in onroerende zaken; valutabeleggingen;

14 Boiler rooms, malafide aanbieders en producten groene beleggingen 2. De aangeboden producten kunnen vervolgens in twee categorieën worden ingedeeld: a) Financiële producten die in het geheel niet bestaan. Bij deze producten doet de malafide aanbieder voorkomen alsof er belegd wordt in bestaande financiële producten. b) Financiële producten die wel bestaan, maar waarvan: de (feitelijke) risico s veel hoger zijn dan voorgespiegeld; het vermelde rendement niet, of slechts in een extreem scenario, kan worden behaald; de combinatie van risico en rendement gunstiger wordt voorgesteld dan voor soortgelijke financiële producten; de waarde van het financiële product anders is dan waarvoor het wordt verkocht; door trucs bij de handel in de producten (bijv. koersmanipulatie) het voorgespiegelde rendement niet wordt gehaald. De aanbieder gaat er vandoor met het geld dat eigenlijk aan de belegger had moeten toekomen. Bij deze onbetrouwbare high yield aanbiedingen is veelal onduidelijk waarop de hoge rendementen zijn gebaseerd. Vaak gaat het om een in de toekomst te behalen hogere waarde van het onderliggende product, waarvan het echter ongewis is waarom die hogere waarde tot stand zou moeten komen, of deze wordt gebaseerd op een toekomstige onzekere gebeurtenis. Bij het aanbieden van en bemiddelen in al deze producten ontbreekt toezicht door de toezichthouders waardoor er o.a. geen sprake is van toezicht op betrouwbaarheid en deskundigheid van de bestuurders noch op de bedrijfsvoering, met alle risico s van dien. Het aanbieden beperkt zich niet tot Nederlandse financiële producten. De producten die boiler room organisaties aanbieden hebben meestal... 2 Zie in dit verband ook het rapport Niet geregistreerde groene instellingen (NGGI s) van het FEC, november 2001.

Boiler rooms, malafide aanbieders en producten 15 betrekking op buitenlandse ondernemingen, omdat dan moeilijker te achterhalen is om wat voor bedrijf, als het al bestaat, het gaat. Onroerende zaken die als belegging worden aangeboden kunnen ook buiten Nederland zijn gelegen. Financiële producten met voorgespiegelde hoge rendementen worden onder diverse namen aangeboden. Een internationaal veel gebruikte naam voor deze financiële producten is High Yield Investment Programs 3. Er wordt nadrukkelijk opgemerkt dat er ook bonafide financiële producten van bonafide aanbieders zijn waarin de naam high yield voorkomt. Uit casuïstiek blijkt overigens dat niet alleen beleggers/consumenten worden benadeeld. In een casus is naar voren gekomen dat een boiler room organisatie die was ingehuurd om de aandelen te verkopen voor een bedrijf dat financiering wilde verkrijgen door uitgifte van aandelen, zich meer dan de helft van de geldstroom met betrekking tot de verkochte aandelen heeft toegeëigend in plaats van deze af te dragen aan het bedrijf dat de aandelen had uitgegeven. 2.5. Distributiekanalen financiële producten De aanbieder van de onbetrouwbare financiële producten maakt gebruik van diverse distributiekanalen om deze bij potentiële cliënten te introduceren. Onderstaand worden enkele distributiekanalen besproken.... 3 In de internationale literatuur en op de diverse internationale websites komt een veelheid aan namen voor. Hier wordt een niet limitatieve opsomming gegeven: Bank Debenture Trading Program, Bank Debenture Roll Program, Seasoned Bank Debentures, Collateral First Debentures, Fresh Cut Bank Debentures, Renting or Leasing of Treasury Securities, Blocking of Assigned Treasury Securities, Limited Edition Treasury Securities, U.S. Dollar Bonds, Federal Notes, De-Facto Treasury Securities, High-Yield Trading Pr ograms, High-Yield Promissory Notes, High-Yield Bank Notes, Guaranteed Bank Notes, Intermediate Bank Notes, Medium-term Bank Notes.

16 Boiler rooms, malafide aanbieders en producten 2.5.1. Cold calling Cold calling, het verkopen via agressieve ongevraagde telefonische colportage, is een belangrijk kenmerk van boiler rooms. Dat neemt niet weg dat ook andere aanbieders dan boiler rooms telefonische ongevraagd potentiële cliënten benaderen voor het verkopen van onbetrouwbare high yield financiële producten. 2.5.2. Multi-Level-Marketing Multi-Level-Marketing, ook wel Netwerk-Marketing genoemd, is een Amerikaans concept en behelst het verkopen van producten via informele kanalen. In dit verkoopsysteem wordt gebruik gemaakt van personen die naast hun hoofdbetrekking, als bijverdienste via hun eigen afzetkanalen en via door hen aangezochte wederverkopers een product aan de man proberen te brengen. Bij deze verkoopwijze worden de verkopers op twee manieren beloond. Een verkoper kan een beloning ontvangen voor de producten die hij/zij zelf heeft verkocht of via de verkopen van een persoon die hij/zij zelf als verkoper heeft aangetrokken. De verkoper vormt zo zijn eigen piramidestructuur. Multi-Level-Marketing op zich is niet nieuw, maar dit systeem wordt sinds een aantal jaren ook gebruikt voor de verkoop van onbetrouwbare high yield financiële producten. 2.5.3. Financiële tussenpersonen Financiële tussenpersonen, zoals assurantiebemiddelaars, kredietbemiddelaars en bemiddelaars in effecten en andere financiële producten, worden door aanbieders van onbetrouwbare high yield financiële producten aangeschreven of op andere wijze benaderd met het voorstel om tegen hoge commissies deze financiële producten aan te bieden. De financiële tussenpersonen zijn vaak goed op de hoogte van de financiële situatie van hun cliënten en beschikken zo over een arsenaal van potentiële beleggers. Omdat de financiële tussenpersoon bij de potentiële cliënt bekend is, is de cliënt ook sneller geneigd hieraan vertrouwen te ontlenen, dan wanneer het om een onbekende gaat.

Boiler rooms, malafide aanbieders en producten 17 2.5.4. Internet Via internet worden ook onbetrouwbare high yield financiële producten aangeboden aan potentiële beleggers. Daarnaast ondersteunen aanbieders van financiële producten hun activiteiten door promotie via websites. De websites bieden vaak dezelfde informatie als de brochures die worden verstrekt. 2.5.5. Dag-, week- en maandbladen Allerlei soorten onbetrouwbare high yield financiële producten worden aangeboden via advertenties in diverse dag-, week- en maandbladen. In grote advertenties worden de mogelijkheden van het product vaak uitgebreid beschreven. In de advertenties worden ook de naam, het (post-)adres en het telefoonnummer opgenomen van de onderneming die het financiële product aanbiedt. Het gaat hierbij vaak om het aanbieden van onbetrouwbare high yield producten die door de constructie waarin ze worden aangeboden buiten de reikwijdte van toezichthouders vallen. Daardoor kan er openlijk voor deze producten worden geadverteerd. Kenmerkend voor de aanbiedingen in de kleine advertenties is dat er vaak alleen een telefoonnummer, een faxnummer of een e-mailadres wordt vermeld. In deze gevallen betreft het vaak het aanbieden van onbetrouwbare high yield producten die onder toezicht behoren te staan, maar waarvan de malafide aanbieder zich aan dit toezicht onttrekt. 2.5.6. Direct mailing Bij direct mailing worden potentiële cliënten rechtstreeks per post benaderd om op die manier interesse te wekken voor een financieel product. Vaak wordt de cliënt een fraaie brochure en een inschrijvingsformulier toegezonden. Voor aanvullende informatie wordt naar een website verwezen. 2.5.7. Beurzen Een laatste distributiekanaal dat genoemd kan worden is beurzen. Periodiek worden er in Nederland allerhande beurzen georganiseerd

18 Boiler rooms, malafide aanbieders en producten waar producten en diensten aan de man worden gebracht. Dit kunnen allerlei financiële producten zijn, dus ook producten die de kenmerken hebben van high yield financiële producten. 2.6. Omvang fraude met onbetrouwbare high yield financiële producten 2.6.1. Omvang fraude door boiler room organisaties Er zijn geen betrouwbare cijfers over de omvang van de markt voor onbetrouwbare high yield financiële producten en de omvang van de fraude hierin door boiler room organisaties. Wel hebben enkele participanten schattingen gemaakt over de omvang van de fraude door boiler room organisaties voor een vijftal onderzoeken dat in de jaren 2000 tot en met 2003 onder hun aandacht is gekomen. FEC-participant Casus Omvang benadeling beleggers......... FIOD-ECD A EUR 22.700.000 FIOD-ECD B EUR 46.225.000 FIOD-ECD C EUR 10.000.000 AFM D EUR 34.000.000 Politie Bijlage A USD 45.000.000 Deze cijfers zijn waarschijnlijk het topje van de ijsberg. 2.6.2. Omvang fraude met onbetrouwbare high yield financiële producten Er zijn enkele tientallen kleinere zaken bekend waarbij onbetrouwbare high yield financiële producten worden aangeboden. Vermoed wordt dat er honderden aanbieders actief zijn. Een voorzichtige schatting is dat de fraude met onbetrouwbare high yield financiële producten in de jaren 2000 tot en met 2003 enkele honderden miljoenen euro s heeft bedragen. De omvang van de fraude met onbetrouwbare high yield financiële producten is echter heel moeilijk te kwantificeren. Enerzijds komt dit omdat de malafide aanbieders van onbetrouwbare high yield financiële producten buiten iedere vorm van toezicht trachten te