Leerkracht Het Kanaal Roeselare-Leie: varen tussen Roeselare en Ooigem 9 Het Kanaal Roeselare-Leie Kaart van het Leiebekken Het Kanaal Roeselare-Leie behoort tot het Leiebekken. De Leie ontspringt bij het Franse stadje Lisbourg, in de noordelijke heuvels van Artois. Op Frans en Waals grondgebied heeft de rivier een lengte van 122 km. Tussen Armentières en Menen vormt ze zelfs de grens tussen Frankrijk en België. Daarna vloeit ze 70 km door Vlaanderen. Vanaf Deinze vloeit de Leie verder, deels via het Afleidingskanaal van de Leie en deels via de Toeristische Leie. In Gent mondt de Leie uit in de Schelde. Haar totale lengte bedraagt ongeveer 190 km. Een kanaal voor de industrie In 1862 werd het wetsvoorstel gestemd om een kanaal te graven van Roeselare naar de Leie. Een kanaal zou de economische ontplooiing van de stad inluiden. De Mandel die door Roeselare stroomt, was in het verleden wel bevaarbaar maar niet ideaal als waterweg. De werken aan het kanaal duurden 9 jaar en op 1 januari 1872 werd het kanaal opengesteld voor de scheepvaart. Het Kanaal Roeselare- Leie ontwikkelde zich vanaf de jaren 30 tot de economische slagader van de regio. Het Kanaal Roeselare-Leie 9-1
Het kanaal begint in Roeselare en eindigt in Ooigem (Wielsbeke), waar de sluis van Ooigem de overgang maakt tussen het kanaal en de Leie. Het nodige water voor het kanaal wordt opgepompt uit de Leie in Ooigem. In Roeselare wordt het kanaal ook deels gevoed door water van de Mandel. Waterkwaliteit kanaal en Mandel Er wordt weinig geloosd in het kanaal en er komen weinig beken in uit. De waterkwaliteit is dan ook redelijk goed. Beken gaan met duikers (sifons) onder het kanaal door en komen in de Mandel terecht. De Mandel loopt op linkeroever evenwijdig met het kanaal. Omwille van de slechte waterkwaliteit werd de Mandel op vele plaatsen ingekokerd en dus aan het zicht onttrokken (vb. in Roeselare en Izegem). Maar een ingekokerde beek kan bij hevig regenweer lang niet zoveel water afvoeren, wat wateroverlast met zich meebrengt. De Mandel in Izegem Gelukkig geven de laatste kwaliteitsmetingen voor de Mandel nu een iets betere kwaliteit aan dan pakweg tien jaar geleden, toen ze nog een dode beek was. Maar de Mandel voldoet nog lang niet aan de kwaliteitsdoelstellingen. Een belangrijke reden hiervoor is de redelijk lage zuiveringsgraad van de aanpalende gemeenten, met uitzondering van Roeselare. Het huishoudelijk afvalwater én ook dat van de industrie komt nog deels ongezuiverd in de Mandel terecht! Wel worden er steeds meer rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI s) gebouwd waardoor de waterkwaliteit van de Mandel in de toekomst nog zal verbeteren. Varen tussen Roeselare en Ooigem Kop van de vaart Aan de kop van de vaart in Roeselare vind je het ene bedrijf naast het andere. Grote schepen moeten over een speciale vergunning beschikken om de haven binnen te mogen. Ze zijn vaak te groot om in de havenkom te zwaaien (= scheepsterm voor draaien ). Ze moeten er daarom achteruit in varen. Ze kunnen wel zwaaien in de zwaaikom net buiten de haven van Roeselare. De kop van de vaart in Roeselare 9-2
Industrie In de haven van Roeselare vinden we voornamelijk veevoederbedrijven, betoncentrales en voedingsbedrijven. In totaal staan er een 8-tal laad- en losinstallaties op de kade. Bekende namen van veevoederbedrijven zijn Hanekop - Molens Vanhollebeke, Versele-Laga en De Brabander Voeders. Als voedingsbedrijven vind je er o.a. Maselis en Soubry. Op het bedrijventerrein Schaapbrugge in Rumbeke (Roeselare) staan gigantische brandstoftanks van Unitank-G&V met een gezamenlijke capaciteit van ca. 230.000 ton. De volledige bevoorrading gebeurt via het kanaal met binnenvaartschepen die hun vracht via een eigen pijpleidingensysteem rechtstreeks lossen in het brandstoffendepot. Hiervoor werd een nieuwe aanleginstallatie langs het kanaal gerealiseerd. De Brabander Voeders in Roeselare Ter hoogte van Schaapbrugge wordt een binnenvaartterminal aangelegd (de River Terminal Wielsbeke ) die tegen 2019 operationeel zou moeten zijn. De terminal zal dienen voor de overslag van bulk- en palletgoederen op het kanaal. Ook Izegem wordt aangekondigd door opvallende bedrijven. Danis en ForFarmers zijn twee veevoederbedrijven. Bij Vandemoortele worden allerlei oliën geproduceerd en verwerkt. De aanvoer van de grondstoffen gebeurt grotendeels per schip, de rest met goederentreinen. Unitank-G&V in Rumbeke In Oostrozebeke ligt het bedrijf Unilin, dat samen met Indaver en de afvalintercommunales een systeem van recyclage van afvalhout heeft opgezet. Het afvalhout van de containerparken wordt gerecycleerd tot spaanplaat. Unilin besliste om 500.000 m 3 houtgrondstoffen per jaar via binnenschepen aan te voeren. Hiervoor is een 155 m lange kaaimuur gebouwd. Ter hoogte van Unilin staat een proceswaterinstallatie die door het drinkwaterbedrijf De Watergroep wordt uitgebaat. Het aan het kanaal onttrokken water wordt er mechanisch gezuiverd en fungeert als ruw proceswater voor Unilin. Unilin in Oostrozebeke Vandemoortele in Izegem 9-3
Recreatie Vanaf de Schaapsbrug begint de eerste snelvaartzone op het kanaal die doorloopt tot de zwaaikom van Izegem. De tweede snelvaartzone loopt van de Wantebrug tot 50 m vóór de sluis van Ooigem. De jachthaven van Izegem: na industrie is recreatie de belangrijkste functie van het Kanaal Roeselare-Leie Izegem heeft een eigen jachthaven en watersportvereniging, Ingelmunster een watersportvereniging. Ook in Ooigem aan de oude drietrapssluis kunnen jachtjes aanmeren. Naast de jet- en waterskiërs kan je ook meer rustige waterrecreanten tegenkomen. Hengelaars zie je op verschillende plaatsen hun geluk beproeven en fietsers gebruiken het jaagpad voornamelijk op rechteroever. Natuur Stroomafwaarts van Izegem, net voorbij de Emelgembrug op de linkeroever, bevindt zich op grondgebied Ingelmunster het natuurreservaat Mandelhoek. Naast moerassen en poelen met specifieke fauna en flora (amfibieën) zijn er ook bosjes, ruigten, droge en natte weiden. Ondanks het feit dat het Kanaal Roeselare-Leie een redelijk goede waterkwaliteit heeft, waren er tot voor kort op dit kanaal geen geschikte plaatsen voor vissen om te paaien en hun eitjes af te zetten. Het visbestand was dan ook bijna volledig afhankelijk van de jaarlijkse visuitzettingen. Met de aanleg van een vispaaiplaats in Ingelmunster zal het visbestand zich hopelijk meer natuurlijk in stand kunnen houden. Deze vispaaiplaats is via twee buizen met het kanaal verbonden. De buizen zorgen voor een lokstroom die vissen in en uit de paaiplaats doet zwemmen. Tegen de brug ligt nog een kikkerpaaiplaats. Deze paaiplaatsen zijn niet alleen interessant voor de vis- en kikkerbestanden. Ook heel wat waterplanten (gele plomp, dichtbladig fonteinkruid, gedoornd hoornblad,...) en oeverplanten (gele lis, kattenstaart, zeggen en biezen, ) horen bij dit biotoop. Aan de gevel van het bedrijf ForFarmers Hendrix in Ingelmunster hangt een nestkast voor slechtvalken. Vissers langs het kanaal Het natuurreservaat Mandelhoek in Ingelmunster 9-4
Sluizen Op het Kanaal Roeselare-Leie waren oorspronkelijk twee sluizen: de sluis van Kachtem (Izegem), waarnaar de naam Sasbrug nog verwijst, en de drietrapssluis van Ooigem. Deze kleine sluizen en de vele ophaalbruggen hinderden echter het toenemende weg- en scheepvaartverkeer. De sluis in Kachtem werd verwijderd. In Ooigem werd naast de kleine drietrapssluis een grotere sluis gebouwd, die officieel geopend werd op 14 december 1973. De lengte van de schutkolk is 115 m en de breedte is 12,5 m. Tussendeuren maken het mogelijk om maar een deel van de schutkolk te gebruiken, zodat een klein schip in een kleinere schutkolk kan versast worden. De oude drietrapssluis dient voor het schutten van pleziervaartuigen en maakt een betere regeling van de waterafvoer mogelijk. Deze sluis is meer dan 120 jaar oud (van 1872) en bestaat uit drie opeenvolgende sassen, elk met een verval van 2,40 m. Puntdeuren scheiden de drie sassen. In de deuren zitten schuiven (hefschuiven) die met de hand bediend worden. De drietrapssluis is nu als monument geklasseerd. De sluis van Ooigem 9-5