Energie Management Programma
Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Reductiedoelstellingen 4 2.1 Scope 1 4 2.2 Scope 2 5 2.3 Scope 3 5 3. Plan van Aanpak 6 3.1 Activiteiten H2 2011 voor behalen reductiedoelstellingen Scope 1, 2 en 3 6 3.2 Activiteiten voor projecten met CO2-gerelateerd gunningsvoordeel 6 3.3 Informatiebehoefte 7 3.4 Monitoring en meting 7 3.5 Afwijkingen, corrigerende en preventieve maatregelen 7 4. Deelname aan- en initiatie van initiatieven 8 4.1 Afgeronde deelnames 8 4.2 Lopende deelnames 8 4.3 Nieuwe deelnames 9 4.4 Ten slotte 9 5. Verantwoordelijkheden en taakstellingen 10 5.1 Algemene beschrijving verantwoordelijkheden 10 5.2 Maatregelen 10 5.3 Initiatieven 12 2/12
1. Inleiding Op 06-07-2010 is in overleg met de directie een memo reductieopties opgesteld met de uitgangspunten van het reductieplan van Van den Herik. De invulling van de maatregelen is later opgenomen in een overzichtsschema dd 10-09-2010. Inmiddels is er het een en ander in gang gezet, maar vanwege de overgang van het handboek CO2-prestatieladder versie 1.2 naar 2.0 dient er een aantal nieuwe zaken te worden toegevoegd. De informatie over energie reductie management uit het handboek is daartoe overgeheveld naar onderliggend document en er is een plan van aanpak aan toegevoegd zoals bedoeld in de 2.0 versie. Tevens is er een nieuwe versie van de memo organisatie grenzen verschenen. Kort samengevat komen de veranderingen op het volgende neer: Uitsplitsen doelstelling naar scope 1, 2en 3 en toevoegen van tijdsplanning Toevoegen van het nut van de maatregelen voor de projecten Duidelijker onderbouwing gemaakte keuzes en informatiebehoefte Diepgaandere beschrijving stuurcyclus (inclusief verbeterslagen), ook voor projecten waarop CO 2 -gerelateerd gunningsvoordeel is verkregen Naast bovengenoemde is er ondermeer een aangepaste opzet van het energie audit verslag, de halfjaarlijkse rapportage en het kwaliteitsmangementplan. Hierdoor wordt het CO 2 hoofdstuk van het kwaliteitshandboek meer een toelichtend verhaal, waarin de samenhang tussen de verschillende documenten en schema s wordt beschreven. 3/12
2. Reductiedoelstellingen Bij de opstelling van de reductiedoelstellingen en maatregelen is over de gehele breedte gekeken naar mogelijkheden, maar ook rekening gehouden met de 3 meest materiële emissies zoals bepaald in het Energie Audit verslag (achtereenvolgends: gasolie materieel, business car travel (beide scope 1) en elektra Sliedrecht). Om in de dagelijkse praktijk ook daadwerkelijk tot reducties te komen hebben de reductiedoelstellingen ook betrekking op de projecten. In het overzichtsschema Uitwerking CO 2 -reductiemaatregelen Van den Herik-Sliedrecht is per maatregel aangegeven of deze van toepassing is op de overhead, de projecten of beide. Voor Scope 1, 2 & 3 zijn aparte reductiedoelstellingen opgesteld op bedrijfsniveau. Het Plan van Aanpak in het volgende hoofdstuk beschrijft welke maatregelen er getroffen worden om deze reductiedoelstellingen te behalen binnen de organisatie en projecten. Scope 1 en 2 samen moeten 5 % besparing van de totale uitstoot gaan opleveren in 4 jaar; in 2010 zal er nog geen besparing worden gehaald t.o.v. 2009 in verband met de opzet/ontwikkeling van het systeem eerst eind 2010. Omdat de meeste maatregelen in de loop der tijd worden uitgevoerd/ingevuld of tijd nodig hebben om gedragsveranderingen te bewerkstelligen (uitzonderingen zijn bv waterzijdig inregelen CV en invoering groene stroom), zal de ontwikkeling naar de 5% besparing geleidelijk verlopen. De besparingen door inzet van de ketenanalyse voordelen zal afhangen van het zich aandienen van projecten waarbij deze opties toepasbaar zijn; een mogelijke bijdrage zal worden ingeschat op basis van eerder gedraaide projecten. Een omrekening naar besparingspercentages binnen de scope is terug te vinden op het schema uitwerking CO 2 -reductiemaatregelen. 2.1 Scope 1 Reductiedoelstelling Scope 1: 3,25 % Deze reductiedoelstelling heeft mede betrekking op de volgende meest materiële emissies: Liters gasolie schepen, machines etc. Brandstoffen leasewagens De doelstelling heeft via de volgende maatregelen (mede) betrekking op de projecten: G4, G5, S1 t/m 6 en A1 t/m 3 Toelichting: binnen scope 1 wordt er geen relevante bijdrage en dus besparing verwacht van lasgassen en koudemiddelen, dus die worden hier buiten beschouwing gelaten. Op het gebied van verwarming zijn er wel besparingen mogelijk, maar die zullen niet snel worden behaald (behalve het waterzijdig inregelen CV s) en zijn bij G1 afhankelijk van een mogelijke verbouwing; daarom is de verwachte bijdrage gezet op 0,25% in 4 jaar. Van de gasoliebesparing wordt meer verwacht en dit is ook de meest materiële emissie (liters benzine en petroleum zijn te klein). Voor de totale ontwikkeling in scope 1 voorzien we: 0% in 2010 4/12
2.2 Scope 2 1% in 2011 1% in 2012 1,25% in 2013 Reductiedoelstelling Scope 2: 1,75% Deze reductiedoelstelling heeft mede betrekking op de volgende meest materiële emissies: Elektriciteit Sliedrecht Binnen scope 2 zijn de zakelijke kilometers de tweede post De doelstelling heeft via de volgende maatregelen (mede) betrekking op de projecten: Z1, E3, E6 t/m 10 Toelichting: binnen scope 2 wordt een beperkte bijdrage verwacht van beperking vluchten (vooralsnog op 0 gesteld) en promoten carpoolen (0,25% in 4 jaar). Op het gebied van ingekochte elektriciteit zijn veel besparingen mogelijk (ook een aantal kleine op korte termijn), maar meest effect heeft de overschakeling op groene stroom (ca. 1,5%); helaas is er enige onzekerheid over de vaststelling van conversie factoren per soort groene energie in de toekomst; voor uitbreiding groene stroom naar projecten zie 3.1. 2.3 Scope 3 Voor de totale ontwikkeling in scope 2 zien we de volgende besparingsopbouw: 0% in 2010 1,5% in 2011 0,25% in 2012?? % in 2013 In overleg met Primum zijn de scope 3 emissies ingeschat en beoordeeld. Bij de daaruit volgende keuze voor ketenanalyses is met name rekening gehouden met omvang (meest materiële Scope 3 emissies) en de mogelijkheden van beïnvloeding door Van den Herik (haar positie als inkoper in de branche/markt). Deze reductiedoelstelling heeft betrekking op de volgende materiële Scope 3 emissies: Ingekochte materialen. Behandeling einde levensduur verkochte producten. De doelstelling heeft op de volgende wijze betrekking op de projecten: Minder materiaal inkoop (bv tonnen staal) is minder productie-energie; dit zal altijd op projecten dienen te worden gerealiseerd. Minder afval door bv ander ontwerp is ook projectgebonden. Reductiedoelstelling Scope 3 is op het managementreview van 02-09-11vastgesteld op: 50% x 50% x 200 ton i.v.m. klapankers = 50 ton besparing (in komende 2 jaar) 50% x 25% x 2200 ton i.v.m. duurzamere damwand = 275 ton besparing (in komende 2 jaar). Samengevat: 325 ton besparing in 2012/2013 voor scope 3; ca. 4% van de footprint 2010. Afweging mogelijke toepassing op damwandproject vindt plaats via het proces van werkvoorbereiding. 5/12
3. Plan van Aanpak Met het overzichtsschema Uitwerking CO 2 -reductiemaatregelen Van den Herik- Sliedrecht is feitelijk het overzicht van de energiebesparingsaanpak over 4 jaar samengevat, inclusief de verantwoordelijke personen. In paragraaf 2 zijn aanvullend daarop de verwachtte percentages toegelicht en in paragraaf 5 is de tijdsplanning en middelentoewijzing uitgewerkt. Wat dan nog rest in deze paragraaf is een bespreking van de voortgang per half jaar (management review) en het maken van een deel plan van aanpak per kalenderjaar. Daar we nu midden in een lopend jaar zitten, volstaan we op deze plek met een plan van aanpak, dat de activiteiten in het tweede deel van 2011 beschrijft. Hierbij is specifiek ook aandacht voor de wijze waarop deze maatregelen ingezet worden binnen projecten met CO2- gerelateerd gunningsvoordeel. 3.1 Activiteiten H2 2011 voor behalen reductiedoelstellingen Scope 1, 2 en 3 Havenset monteren in Prins 3 (ca. 5.000 ) Flowmeting (verbruik bij varen) op 1 schip testen (ca. 4.000 ) Energie onderzoek op kraanschip door LBP-Sight (op uur tarief) Opstellen beleids- en gedragsdocument (8 uur MKe) Cursus voortvarend besparen overige schippers (ca. 3 x 210 ) Inzet P. van Anen m.b.t. monitoring (1 dag per week) Inzet ketenanalyses bij mogelijk nieuw damwandproject (p.m.); plan van aanpak zal worden meegenomen in de werkvoorbereiding (zie ook 5.1) Bekijken of het voor projecten/keten mogelijk is om ook groene stroom certificaten te regelen (op het gebied van alternatieve brandstoffen is er voor aannemersmaterieel nog geen optie voorhanden) 3.2 Activiteiten voor projecten met CO2-gerelateerd gunningsvoordeel Tot nu toe is er drie keer ingeschreven op een EMVI project RWS, waarbij een ambitieniveau van maximaal trede 3 mogelijk was. De calculatie heeft niet het idee dat dit onderdeel veel invloed heeft op de uitslag en iedereen inschrijft op nivo 3. Indien de optie zich voordoet in de toekomst, zullen we proberen in te schrijven met nivo 4. De ontwikkelingen rond de RWS projecten (en andere opdrachtgevers) zullen ook worden gevolgd via de werkgroep duurzaamheid van de Vereniging van Waterbouwers. Indien een project met CO2-gerelateerd gunningsvoordeel wordt aangenomen, zal dit worden opgenomen in het energie audit verslag, zal de energiemanager dit project apart meenemen in de inventaris en wordt de werkvoorbereiding op dit punt opgestart, conform de opzet genoemd in paragraaf 5.1. Ten behoeve van een gestructureerde voorbereiding wordt er gebruik gemaakt van de checklist opstart project met CO 2 - gerelateerd gunningsvoordeel. 6/12
3.3 Informatiebehoefte Het verbruik van varend materieel (onderdeel van de grootste CO 2 post gasolie materieel ) is erg afhankelijk van de werkzaamheden en het soort schip. Een belangrijke eerste vraag hierbij was het verbruik bij varen en hoe dit te beïnvloeden. Om hier zicht op te krijgen en maatregelen te kunnen benoemen is vooralsnog een aantal zaken in gang gezet: Aansluiting bij binnenvaart initiatief voortvarend besparen (zie 4.2) Energie onderzoek aan boord i.v.m. verbruik generator (zie 4.2) Zoeken naar geschikte flowmeter om verbruik real time te laten zien Onderzoeken mogelijkheden van black-box in registreren verbruik Actieve deelname in werkgroep duurzaamheid Waterbouw (zie 4.2) Meer inzicht is tevens gewenst in de post elektra Sliedrecht, het grootste onderdeel van ingekochte elektriciteit. Inmiddels is er aparte bemetering van kantoor, terrein en haven, maar de post haven vraagt om nadere uitsplitsing/monitoring. Het bepalen van een besparingsbijdrage van een specifieke maatregel kan lastig zijn. Geen project is hetzelfde in de aannemerijen een vermindering in de hoeveelheid verbruikte energie kan potentieel aan vele factoren worden toegekend. Om de betrouwbaarheid (data, berekeningswijze) van de bijdrage van een maatregel aan de realisatie van de reductiedoelstellingen te verbeteren, moet serieus worden nagedacht over de meest geschikte effectmeting. De komende periode willen we in dit opzicht het volgende gaan doen: Berekenen werkelijke invloed havenset op de Prins 2 i.o.m. de schipper Invloed voortvarend besparen vastleggen met flowmeter Nader overleg met extern adviseur LBP-Sight Verbeteringen in de footprint worden telkens aangetekend in het bijbehorend logboek. 3.4 Monitoring en meting Voor de monitoring van het hele proces van meting, besparing en rapportage wordt hier verwezen naar de stuurcyclus in paragraaf 2 van het kwaliteitsmanagementplan. Bij mogelijke invoering van nieuwe maatregelen dient direct te worden nagedacht over de meest effectieve wijze van effectmeting. Indien zich goede voorstellen voordoen die snel en betaalbaar te realiseren zijn hoeft niet te worden gewacht met invoering tot na bespreking in het eerstvolgende managementreview. 3.5 Afwijkingen, corrigerende en preventieve maatregelen Geconstateerde afwijkingen door interne en/of externe auditors worden opgelost conform het standaard systeem van Van den Herik. Corrigerende maatregelen en verbetervoorstellen i.v.m. de energie inventarisaties of voortgang besparingsdoelstellingen komen terug in de stuurcyclus. 7/12
4. Deelname aan- en initiatie van initiatieven In het Energie Audit verslag is een overzicht gegeven van de huidige initiatieven binnen de sector op het gebied van energie- en CO 2 reductie. Op basis van de informatiebehoefte die voor aankomende periode is vastgesteld binnen het management (zie 3.4) is gekozen om deel te (blijven) nemen in de volgende initiatieven. Daar komt bij dat het drijvend materieel de belangrijkste arbeidsmiddelen zijn van Van den Herik en dat de post gasolie materieel veruit de belangrijkste bron van CO 2 uitstoot is. 4.1 Afgeronde deelnames Geen. 4.2 Lopende deelnames Initiatief 1; voortvarend besparen Beschrijving: cursus zuinig varen voor schippers Branche: binnenvaart Soort deelname: passief Wijze van deelname tot nu toe: 4 personen in oktober 2010 Dit initiatief heeft betrekking op: scope 1; liters gasolie (bij varen) Bijdrage van dit initiatief aan het reduceren van energie en CO 2 -uitstoot binnen de projecten: vermindering brandstof, indien betreffend materieel op project wordt ingezet Status: de ervaringen zijn positief en meer schippers zullen de cursus gaan volgen. Het precieze effect op de verstookte brandstof moet nog worden bepaald. Initiatief 2; energie onderzoek aan boord Beschrijving: onderzoek naar mogelijkheden aan boord van drijvend materieel Branche: waterbouw Soort deelname: actief (werkgroep besparingen) Wijze van deelname tot nu toe: meedenken met opzet, delen ervaringen met de branche, 2 onderzoeken aan boord en inzet stagiair Dit initiatief heeft betrekking op: scope 1; liters gasolie generatoren Bijdrage van dit initiatief aan het reduceren van energie en CO 2 -uitstoot binnen de projecten: vermindering brandstof, indien betreffend materieel op project wordt ingezet Status: belangrijkste effect is meedenken over je eigen energieverbruik (bewustwording); havenset is meest praktische voorstel tot nu toe. We willen verschillende typen schepen bekijken en daarom volgt in 2011 nog een onderzoek aan boord van een kraanschip. Initiatief 3; werkgroep duurzaamheid van de Vereniging van Waterbouwers Beschrijving: delen van ervaringen met duurzaamheid in brede zin Branche: waterbouw Soort deelname: actief (hoofd KAM) Wijze van deelname tot nu toe: meedenken, meepraten, externe contacten Dit initiatief heeft betrekking op: scope 1,2 en 3 8/12
Bijdrage van dit initiatief aan het reduceren van energie en CO 2 -uitstoot binnen de projecten: vermindering uitstoot indien nieuwe maatregelen worden ontdekt en geadopteerd Status: nadruk heeft gelegen op het bespreken van de mogelijkheden van Dubocalc en de CO 2 -prestatieladder; navraag heeft geleerd dat er in de scheepvaart nog geen alternatieve biobrandstoffen worden bijgestookt en dat toepassing van vliegers bij de voortstuwing alleen haalbaar is bij de koopvaardij, die lange afstanden vaart. Indien er zich via de werkgroep nieuwe besparingsopties zich aandienen, zullen we daar z.s.m. een haalbaarheid beoordeling op loslaten. Voor meer details wordt hier verwezen naar de voortgangsschema s en periodieke rapportages. 4.3 Nieuwe deelnames In 2011 zijn tot nu toe geen nieuwe initiatieven gesignaleerd en ook geen nieuwe deelnames opgestart. De inventarisatie van opties wordt gedaan door: het screenen van branche documenten, magazines en andere post navraag doen bij externe experts, derden en collega bedrijven deelname in KAM en duurzaamheidswerkgroepen etc. 4.4 Ten slotte Zoeken en kiezen van initiatieven dient een duidelijke relatie te hebben met de projectenportefeuille en de bedrijfsactiviteiten. Op dit moment zijn de activiteiten en projecten GWW breed, vandaar dat zowel de branche ontwikkelingen van de Waterbouwers, als Bouwend Nederland als de Binnenvaart worden gevolgd. Specifiek kunnen we hier nog noemen de OCE (opsporing conventionele explosieven) werken, waar mogelijk andere besparingsopties te vinden zijn. De voornaamste projecten over de jaren heen zijn: Dijkverzwaringen/Kust- en oeverwerken Baggeren Onderhoudswerk Waterbouw, remmingswerk, steenzetten Kaden, damwand, steigers etc. Natuurontwikkeling Survey (peilen en meten) OCE Mocht in bovenstaande iets veranderen zal Van den Herik daarmee rekening houden ivm initiatief beoordeling. 9/12
5. Verantwoordelijkheden en taakstellingen Het uitvoeren van het boven genoemde Plan van Aanpak wordt gedaan door diverse personen binnen Van den Herik. 5.1 Algemene beschrijving verantwoordelijkheden Organisatie algemeen: Directievertegenwoordiger J.P.M. Terlingen (JT; hoofd Bedrijfsbureau) Coördinator certificatie, besparingen en communicatie M. Keijzer (MKe; hoofd KAM) Energie manager/ 2 e lid projectteam M. Dijksterhuis (MD; medewerker vergunningen) 3 e lid projectteam besparingen B. Lenting (BL; hoofd TD) Ondersteuning via hoofd Administratie, hoofd Boekhouding, medewerkers TD en externe experts Organisatie Project met CO2-gerelateerd gunningsvoordeel: Coördinator M. Keijzer (hoofd KAM) Data collector betreffende werkvoorbereider of projectbewaker Footprintverwerker M. Dijksterhuis (energiemanager) Financiële ondersteuning betreffende projectbewaker Communicatie M. Keijzer i.o.m. projectverantwoordelijke Werkvoorbereiding betreffende werkvoorbereider maakt een plan van aanpak i.o.m. de energiemanager, aan de hand van de checklist opstart project met CO 2 - gerelateerd gunningsvoordeel. Aanvullend bij scope 3 maatregelen: Projectleider, hoofd Calculatie en overleg met de klant+ eventueel leveranciers Aanvullend bij keteninitiatief (invalshoek D): Branche genoten en externe experts Meer details over verantwoordelijkheden en de bijbehorende stuurcyclus zijn te vinden in het kwaliteitsmanagementplan. De eindverantwoordelijke per besparingsmaatregel is benoemd in het schema Uitwerking CO 2 -reductiemaatregelen. In geval van projecten met CO2-gerelateerd gunningsvoordeel zullen direct (als onderdeel van de projectoverdracht van calculatie naar werkvoorbereiding) specifieke afspraken worden gemaakt over de communicatie, planning, in te zetten maatregelen etc.etc 5.2 Maatregelen De resultaten worden per half jaar vastgelegd in het overzicht voortgang per half jaar en de overall planning/verwachte besparing in het schema Uitwerking CO 2 -reductiemaatregelen Van den Herik-Sliedrecht. De bijsturing/aanpassingen in het kader van opvolgende halfjaar tenslotte zijn te vinden in paragraaf 3 van dit plan. Hieronder wordt alleen kort per basismaatregel aangegeven wat het ingeschatte tijdsbestek van de uitvoering is en de in te zetten middelen over de besparingsperiode 2009-2013. 10/12
Maatregel Tijdsbestek Beschikbare middelen Verwarming terrein n.t.b. Investering nodig in isolatie/verbouw magazijn Waterzijdig inregelen CV s 2010 Arbeid monteur extern (Koorevaar) Ketel uit in zomer 2011 Inzet MD (uitzoekwerk) Besparing verwarming keten (2x) Stationair draaien verminderen 2011 Inzet MKe 2011 MKe; opstellen gedrags-/beleidsdocument Besparing gasolie varen 2010-2013 Cursuskosten (210 pp) en investering in flowmeters (ca. 4.000 per schip) Energie onderzoek aan boord (generator) 2010-2013 Inzet MKe, BL, MD en extern adviseur (LBP-Sight) Havenset 2010-2013 Inzet MKe, BL (+ TD), MD en eventueel extern adviseur. Aanschaf + inbouw 1 havenset = ca. 5.000 Energiebewust aankopen materieel Check hoogfrequente TL schepen 2010-2013 TD, Logistiek en Directie 2012 BL Beleid leasewagens (3x) 2011 MKe; opstellen gedrags-/beleidsdocument Inzet PZ bij uitleg van beleid etc. Vluchten beperken (2x) 2011 MKe; opstellen gedrags-/beleidsdocument Beleid carpoolen 2010-2013 MKe; opstellen gedrags-/beleidsdocument Check instellingen kantoor 2010 Arbeid monteur extern (Van Houwelingen) Standby beperken (2x) 2010-2013 MKe; opstellen gedrags-/beleidsdocument 1 lamp per armatuur 2010 1 uur medewerker TD 11/12
Check lichtnivo werkplek 2012 MKe Energiebewust inkopen 2010-2013 Diversen (o.a. hoofd Administratie en hoofd TD) Groene stroom contract 2010 Paar uur werk MD Verstandig gebruik airco s 2010-2013 MKe; opstellen gedrags-/beleidsdocument Check hoogfrequente TL werf 2012 BL Beperking elektrische verwarming keten 2010-2013 MKe; opstellen gedrags-/beleidsdocument 5.3 Initiatieven Ingeschatte tijdsbestek en de in te zetten middelen bij de initiatieven: Initiatief Tijdsbestek Beschikbare middelen Voortvarend besparen 2010-2013 Cursuskosten en uitleg aan personeel Energie onderzoek aan boord 2010-2013 Inzet MKe, BL, MD, stagiair en extern adviseur MVO werkgroep VVW 2010-2013 MKe 12/12