BIJLAGE 1 BEELD BEZOEK DE KERK in Ede voor groep 5 t/m 8
1.1 DE OUDE KERK IN EDE IN 1910 Toelichting bij de praatplaten bij het thema ARCHEOLOGISCHE VONDSTEN 1.1 DE OUDE KERK IN EDE IN 1910 1.2 EEN KERK MET SCHIP EN KOOR 1.3 PLATTEGROND VAN DE OUDE KERK IN BENNEKOM 1.4 DICHTGEMETSELDE INGANGEN 1.5 GRAFZERK IN DE OUDE KERK IN BENNEKOM 1.6 SPOREN UIT DE KATHOLIEKE PERIODE Kijk je naar oude schilderijen dan zie je bijna altijd dat de kerk midden tussen de weilanden en akkers ligt. De dorpen waren nog niet groot, de meeste mensen woonden op het platteland en de bevolking groeide maar langzaam. Als er meer ruimte nodig was in de kerk, werd het kerkgebouw gewoon groter gemaakt. Pas in de 20 e eeuw komen er zo veel mensen dat er nieuwe kerken worden gebouwd. De eerste kerk wordt vanaf dat moment vaak de Oude Kerk genoemd. Panorama vanaf de Paasberg een schilderij van P. Weber met zicht op de Oude Kerk van Ede in 1910 2
1.2 EEN KERK MET SCHIP EN KOOR De eerste kerken waren heel simpel gebouwd. Aan de westkant was een grote ruimte waar de mensen konden staan (mensen zaten toen nog niet in de kerk, dat gingen ze pas veel later doen). Deze plek werd het schip genoemd. Aan de oostkant had de kerk een ronde muur, hier stond het altaar en stonden de geestelijken. Deze plek werd het koor genoemd. Later werden de kerken groter gebouwd en kwamen er delen bij. Zo werden er aan de noordkant en zuidkant van de kerk dwarsbeuken gebouwd. Hierdoor kreeg de kerk de vorm van een kruis. Deze kerken worden dan ook kruiskerk genoemd. (Bron: www.geschiedenisdc.nl) 4
1.3 PLATTEGROND VAN DE OUDE KERK IN BENNEKOM Bij de restauratie van de Oude Kerk in Bennekom werden resten van een nog oudere kerk onder de grond gevonden. Misschien wel van de eerste stenen kerk in Bennekom. Helemaal links bovenin de afbeelding is een schets gemaakt van hoe deze kerk er uit gezien kan hebben. De plaatjes die erna komen laten mooi zien hoe de kerk steeds groter groeide. In 1463 zie je voor het eerst de vorm van een kruis in de kerk. Dit wordt dan ook een kruiskerk genoemd. Tip voor de leerkracht: In de Oude Kerk van Ede kun je binnen in de kerk nog de oude noordmuur zien waar omheen is gebouwd. Tip voor de leerkracht: Er is na de restauratie van de Oude Kerk in Bennekom weer netjes zand over deze muurresten gelegd, maar een deel hiervan is nog zichtbaar in de kerk! (Scan: Rijk Munniks) 6
1.4 DICHTGEMETSELDE INGANGEN In de 600 jaar dat deze kerken er al staan zijn ze niet alleen groter gemaakt, er zijn ook heel wat deuren, ramen en andere openingen dichtgemetseld. Soms was dit praktisch, maar vaak werd dit ook gedaan omdat je vroeger voor elk raam en elke deur belasting moest betalen! In het middendeel van de toren zie je vaak dichtgemetselde galmgaten. Door deze gaten kun je de klokken horen. Toen de toren hoger werd gemaakt kwamen de klokken natuurlijk hoger te hangen en konden de oude galmgaten dichtgemaakt worden. 8
1.5 GRAFZERK IN DE OUDE KERK IN BENNEKOM Tot 1829 werden mensen vaak nog begraven in de kerk. Dit was vooral bedoeld voor de rijkere mensen, want begraven in de kerk kostte meer geld dan begravende kerk op de begraafplaats buiten. Na 1829 werd het begraven in de kerk verboden omdat men dat niet meer hygiënisch vond. De allerrijkste mensen konden zich mooie grafzerken veroorloven dichtbij het koor. In de oude kerken kun je deze grafzerken nu nog zien liggen. Tip voor de leerkracht: In de Oude Kerk van Ede kun je nog 37 grafzerken zien liggen! 10
1.6 SPOREN UIT DE KATHOLIEKE PERIODE Alle oude kerken in de gemeente Ede waren oorspronkelijk katholieke kerken. Tijdens de reformatie werden dit gereformeerde kerken. De gereformeerde kerken werden veel soberder ingericht. De typische muurschilderingen en beelden van heiligen die je in katholieke kerken kunt vinden, verdwenen. Aan de buitenkant herinneren oude voetstukken aan de heiligenbeelden die hier ooit hebben gestaan. 12