NATUURBEHEER GOLFBAAN KROMME RIJN 2014 Bijlages: 1 Snoeiplan 2015-2017 2 Quickscan Flora en Fauna door Buiting Advies Golfclub Kromme Rijn Sportlaan 6 3981 HP BUNNIK secretariaat@krommerijn.nl 0
Natuurbeheer Golfbaan Kromme Rijn 2014 Algemeen Vanaf begin 2014 is de Stichting De Brakel omgezet in De Brakel Holding BV. Deze stap was noodzakelijk om in te spelen op de grote veranderingen die plaatsvinden in het Nederlandse golflandschap. Met genoemde omzetting kon een nieuwe financiële structuur gerealiseerd worden, waardoor investeringen in de golfbaan en overige accommodatie mogelijk werden. De nieuwe aanpak leidde in 2014 tevens tot een groei in het aantal leden De gerealiseerde investeringen in 2014 bestaan o.a. uit de aanleg van een ultra moderne beregeningsinstallatie voor de fairways, de tees en de greens, de aanleg van een extra teebox voor hole 8 en een hypermoderne LED verlichting van de driving range. Deze verlichting is zo effectief dat het totale stroomverbruik van de gehele verlichtingsinstallatie overeenkomt met slechts één grote straler op de voetbalvelden aan de Sportlaan! Zoals in eerdere rapportages is vermeld is Golfclub Kromme Rijn sinds 2006 gecertificeerd door de organisatie Committed to Green. Sinds september 2010 is de club nog een stap verder gegaan en is nu ook GEO (Golf Environment Organisation) gecertificeerd. Om dit internationale certificaat te behouden is bij het onderhoud van de baan een stringent milieu- en natuurbeleid nodig en elke 3 jaar zal dit door een audit getoetst worden. In augustus 2013 is deze eerste her-audit uitgevoerd en in september kreeg de vereniging het felbegeerde certificaat dat geldig is tot sept 2016. Per 1/1/2015 zijn er bijna 70 banen in Nederland GEO gecertificeerd en diverse bezig met de verwerving van dit certificaat. Het GEO is een internationaal opererende non-profit NGO, actief bezig met het op een hoger plan brengen van de economische, sociale en op het milieu gerichte voordelen van het golfspel. Het GEO verbindt zich tot samenwerking met de mondiale golfgemeenschap om te komen tot verhoogde normen voor golfbaanbeheer, om daartoe praktische aanwijzingen te verschaffen en prestaties op dat gebied op een objectieve wijze te toetsen. Het GEO wordt gesteund door een mondiaal netwerk van partnerorganisaties, wetenschappers, vertegenwoordigers van de industrie en belangrijke organisaties als de European Tour, de European Golf Association, het Wereld Natuurfonds, UNEP en de Vereniging van Golfclubmanagers in Europa en Amerika. In Nederland werkt het GEO samen met de Nederlandse Golf Federatie (NGF) die alle golfclubs stimuleert om ook mee te doen aan het GEO programma. Dit verloopt erg succesvol en inmiddels is een groeiend aantal verenigingen GEO gecertificeerd. Met het voldoen aan de strenge eisen van het Golf Environment Organization krijgen het greenkeepersteam, onder leiding van Wim Oskam en het Bestuur van de club erkenning voor hun goede werk. 1
Aan de orde komen de monitorgegevens uit 2014: Meteorologische metingen voor De Bilt. De tabel met de diverse gegevens verder in het rapport is overgenomen van de homepage van het KNMI. Met een gemiddelde jaartemperatuur van 11,7 C tegen een langjarig gemiddelde van 10,1 C was 2014 het warmste jaar sinds het begin van de regelmatige temperatuurmetingen in 1706. Het oude record bedroeg 11,2 C in 2006 en 2007. Op augustus na waren alle maanden zachter dan gemiddeld. Meststoffen Er zijn geen grote verschillen met vorige jaren. De bemesting van fairways en driving range is net als in vorige jaren zeer laag gebleven. Het advies van Dutch Outdoors Concept is zo nauwkeurig mogelijk opgevolgd en met name op de greens is er sinds 2011 iets meer Kalium en Magnesium voeding gebruikt. Dit heeft de kwaliteit van de greens veel goed gedaan. Vogeltelling Voor het eerst zijn de ijsvogel en goudvink waargenomen! Wij waren wederom bevoorrecht mevrouw Nicolien Drost (lid van de KNNV) bereid te vinden om enkele vogeltellingen te doen. Mede door slecht weer tijdens enkele tellingen kan een afwijkend beeld ontstaan van het aantal vogels. In de praktijk zien we het aantal en diversiteit nog steeds toenemen. De begroeiing van de baan wordt meer volwassen en beter door het systematisch snoeien en onze acties met het plaatsen van vogelkasten en bewaken van rustgebieden werpen duidelijk hun vruchten af, 16 van de 20 vogelkasten zijn bewoond geweest.. 2
De zwanen blijven zich goed voortplanten. In 2014 werden 5 eieren uitgebroed maar helaas waren 2 zwaantjes te zwak om te overleven in de kou direct na het uitkomen. De 3 overgebleven jongen zijn goed opgegroeid en zodra ze zelfstandig waren verdreven door het ouderpaar. Echter een van de jongen kon niet goed vliegen en bleef achter. Enkele pogingen het dier te laten vangen door de dierenabulance zijn mislukt. We wachten dus af wat het ouderpaar gaat doen zodra er weer een nest met jongen is. 3
Vlinders Mede door ernstige ziekte van de beide tellers is er ook dit jaar geen inventarisatie gemaakt. 4
Paddestoelen Sinds 2012 hebben we de heer Bert Tolsma bereid gevonden om paddestoelen te tellen op onze baan. Deze paddestoelen expert organiseert binnen de mycologenvereniging regelmatig paddestoelentochten voor IVN wandelingen. In september en oktober is er een excursie gemaakt door de baan en in de tabel verder in het rapport staan de namen van de soorten. Waar nodig is microscopisch gedetermineerd door de heer Tolsma. Verder in dit rapport vindt u een overzicht van de gevonden soorten. Het is duidelijk dat de soortenrijkdom fors is toegenomen. Van diverse paddestoelen is ook dit jaar weer een macrofoto gemaakt en deze zijn te zien via onze website https://picasaweb.google.com/golfclubkrommerijn/paddestoelenokt2014 De heer Tolsma kon door andere verplichtingen slechts eenmaal gedurende anderhalf uur inventariseren op Kromme Rijn maar we vonden toch nog 32 soorten! Vitens bemonstering grondwater De rapporten van de bemonstering van peilbuizen 1, 2 en 3 alsmede het oppervlakte water en verzameld drainage water door Vitens zijn weergegeven aan het einde van dit rapport, voorafgegaan door een overzicht van de alle wateranalyses sinds 2008. 5
Flora Voor het in kaart brengen van de flora is enige jaren geleden contact gemaakt met een plantenwerkgroep van de KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging). Helaas was het niet mogelijk dit jaar weer een groep bij elkaar te krijgen voor een veldonderzoek. Alleen Jan Katsman heeft een ronde gemaakt en met name gekeken naar enkele biotopen van de baan. Zijn opmerkingen worden waar mogelijk meegenomen in het onderhoud van de baan. Ook in 2015 zal de werkgroep niet naar Kromme Rijn komen, wel hebben we de toezegging van Jan Katsman om een of twee keer alleen te komen en zich dan te concentreren op enkele speciale soorten. 6
Snoeiplan Eind 2014 is het snoeiplan weer geactualiseerd voor de periode 2015-2017 met medewerking van een expert die veel advies voor onderhoud van bospercelen heeft gegeven aan Staatsbosbeheer en eigenaren van van landgoederen, alsmede enkele fruittelers. De doelstelling bleef ongewijzigd maar is meer expliciet gemaakt en beschreven is hoe de diverse percelen te snoeien. De onderliggende gedachte is: ruimte geven aan de sterke bomen en die laten uitgroeien tot monumentale bomen. licht toelaten om zo meer diversificatie te krijgen een kraag van lage begroeing laten ontstaan door selectief bomen aan de rand af te zetten zodat de stomp weer uitloopt. Waar nodig wat heesters bijplanten om de zoom dicht te houden. Dit alles om een rustplaats te scheppen voor fauna. de zichtlijnen van de golfbaan intact te laten. Onze filosofie hoe om te gaan met de bospercelen in de baan begint duidelijk vruchten af te werpen en het plan werkt goed. Dit alles komt de flora en fauna ten goede. Het streven is om over 15-25 jaar een parkachtige baan te hebben met vele monumentale bomen omgeven door struweel tot ca 3-4 m hoog. Dit gebeurt geleidelijk zodat de zichtlijnen en beleving van de baan door de jaren heen amper veranderen. De nieuwe fruitbomen die enkele jaren geleden aangeplant zijn om onze monumentale boomgaard van hoogstamfruit te behouden zijn goed aangeslagen en het lijkt dat deze boomgaard tot in lengte van dagen behouden blijft. Het snoeiplan 2015-2017 is integraal toegevoegd als separate bijlage aan dit rapport. 7
Meteo gegevens Meteorologische metingen in De Bilt. Jaar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 gem Neerslag in mm 797 903 932 1039 924 613 859 873 765 920 828 777 801 781 878 741 875 Temp. Gemiddeld 9.8 10.9 10.9 10.4 10.8 10.3 10.3 10.7 11.2 11.2 10.6 10.5 9.1 10.9 10.3 9.8 11.7 IJsdagen < 0 C 8 2 2 3 6 6 3 8 2 2 3 9 29 1 13 13 0 Vorstdagen < 0 C 58 45 35 66 40 75 65 48 60 35 55 56 88 46 50 64 27 Warme dagen> 20 C 77 97 91 89 97 116 89 88 110 97 95 94 90 93 77 82 110 Zomerse dagen > 25 C 22 31 22 24 18 48 25 34 51 20 26 27 27 20 24 27 23 Tropische dagen > 30 C 3 3 2 6 4 11 3 4 30 1 1 1 3 2 2 7 2 Met een gemiddelde jaartemperatuur van 11,7 C tegen een langjarig gemiddelde van 10,1 C was 2014 het warmste jaar sinds het begin van de regelmatige temperatuurmetingen in 1706. Het oude record bedroeg 11,2 C in 2006 en 2007. Op augustus na waren alle maanden zachter dan gemiddeld. Het koudegetal (alle etmaalgemiddelde temperaturen beneden het vriespunt van 1 november tot en met 31 maart opgeteld) bleef in de Bilt op nul staan, een unicum sinds het begin van de metingen. Ook de lente was zeer zacht, de op een na zachtste in drie eeuwen tijd. De zomer was er een van uitersten: een zeer warme juli werd gevolgd door een zeer koele augustus. Op twee dagen kwam de temperatuur tot tropische waardes (30,0 C of hoger). De herfst was net als de lente de op een na zachtste sinds 1706. Alle drie de maanden waren uitzonderlijk zacht. De eerste vorst liet dan ook lang op zich wachten. In De Bilt kwam het pas op 25 november voor het eerst tot vorst. Tot een ijsdag (maximumtemperatuur lager dan 0,0 C) in De Bilt kwam het niet, waardoor 2014 geen enkele ijsdag kende. Bron: http://www.knmi.nl/klimatologie/maand_en_seizoensoverzichten/jaar/jaar14.html 8
Meststoffen Meststoffen, MCPP 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Meststof Norm Green (5500 m2) + foregreen ( 5000 m2) (vanaf 2012 alleen Green) Green N 160 kg/ha 266 234 123 120 198 179 186 168 174 143 144 147 192 260 310 210 Green P 80 kg/ha 36 86.5 32 15 69 67 37 36 69 49 50 54 52 51 38 41 Green K. 160 kg/ha 87.3 225 208 221 234 370 274 196 149 190 191 145 253 323 341 263 Green Fe 10 kg/ha 16.2 53.5 18.6 36 32 57.1 10 10 3 13 10 72 74 15 Green Mg 30 kg/ha 28 9 23 34 34 31 54 26 35 68 Green Primer ltr 22.5 1.35 foregreen ( 5000 m2) Green N 160 kg/ha 143 172 147 Green P 80 kg/ha 35 44 46 Green K. 160 kg/ha 153 245 197 Green Fe 10 kg/ha Green Mg 30 kg/ha 24 56 33 Tee's (3800m2) Tee's N 160 kg/ha 204 143 117 72 82 158 172 147 213 177 178 235 221 231 214 242 Tee's P 80 kg/ha 30 43 39 11.1 47 30 40 45 80 88 89 73 54 65 52 52 Tee's K. 160 kg/ha 72 222 196 90.7 120 224 152 179 145 175 66 197 197 181 183 172 Tee's Fe 10 kg/ha 9 6 18 0 Tee's Mg 30 kg/ha 25 40 40 50 43 41 40 39 fairway's + driving range (9,5 ha) Fairway N 98 kg/ha 85 69 76.3 58 80 80 38 80 47 56 47 37 43 47 65 Fairway P 25 kg/ha 10 18 24 20.8 20 20 10 31 20 24 20 20 24 25 35 Fairway K. 120 kg/ha 20 220 85 69.8 40 40 36 36 16 18 16 14 16 19 25 Fairway Fe 0 Fairway Mg 30 kg/ha 8 8 6 3 4 3 3 3 5 6 Fairway Culterra Org. mest kg 3200 3750 Fairway Terra Fertiel kg 300 4500 Fairway MCPA ltr 25 Fairway MCPP ltr 30 40 12 10 20 25 15 30 30 30 15 30 25 25 25 17 9
Elk jaar wordt er ca 200-250 m3 zand (m3c) ter verschraling op de fairways gestrooid. Op de greens is dit steeds ca 30 m3 goed gesorteerd zand met een M50-getal van 300. De tees worden gedressed met ca. 15 m3 T-mengsel dat bestaat uit 80% zand en 20% heidecompost. De fairways worden doorgezaaid met ca 450 kilo graszaad, vooral Engels Raaigras (Lolium Perenne). De greens worden doorgezaaid met 20 kilo van het uiterst fijne struiszaad (Jorvic). Dit wordt in een mengsel met zand gezaaid, het is te fijn om direct te strooien. De tees worden jaarlijks met 50 kilo van een mengsel, bestaande uit Struis, Roodzwenk en Veldbeemd doorgezaaid. Deze getallen zijn vrij constant door de jaren heen. Het bedrijf Dutch Outdoor Concepts ( Ir. Maurice Evers) geeft doorlopend advies voor een optimale bemesting. Dit advies wordt zo nauwkeurig mogelijk opgevolgd en dit gaf een verbetering van de kwaliteit van de baan. De greens laten daarom een iets hogere Kalium en Magnesium bemesting zien dan voorheen. 1) Bemesting wordt uitgevoerd naar advies DOC 2) Zand voor dressen op greens wordt grover (M50 300-330) 3) Doorzaaien: 6 x (3 x struisgras + 3x roodzwenk) via prikken met 8 mm vaste pen (bij struisgras) en 12 mm vaste pen bij roodzwenk en dan graszaad gemengd met zand opbrengen en inslepen. 4) Primomaxx wordt ingezet om zaadkoppen van straatgras te remmen. Starten bij serieuze opkomst straatgraszaadkoppen. Bij weinig groei/schraal weer niet toepassen! 5) Er wordt verticaal gemaaid in afwisseling met maaien i.c.m. groomen. Dit om algen, onkruid en mos in de toplaag zoveel mogelijk weg te halen. Gekeken wordt of borstels nog mogelijk zijn. 6) Er wordt gemaaid in het seizoen op 4,5 mm (gemeten zonder groomers) Verslag vogelinventarisatie Golfbaan Kromme Rijn 2014. We waren erg bevoorrecht dat mevrouw Nicolien Drost, een gerenommeerd kenner van de vogelstand (en ook een officiele vlinderteller), bereid was enkele tellingen uit te voeren. Helaas vonden we niet meer tellers en door haar werd op 15 april, 15 mei, 17 juni en 27 augustus geteld. Mei, juni en augustus zijn geen optimale tijden voor een telling, er is teveel blad aan de bomen en de jongen zijn uitgevlogen. Het liefst heb je windstil en helder weer tijdens een telling want dan laten de meeste vogels van zich horen. Helaas was het weer niet optimaal tijdens de meeste tellingen. Er mogen dus geen conclusies getrokken worden uit de getallen in de tabel. Maar we hebben ook twee nieuwelingen mogen verwelkomen: de goudvink en de ijsvogel. Verder is een record aantal vogels tijdens de tellingen geteld, 280 in totaal. Dit kwam mede door de grotere aantallen meerkoeten, spreeuwen, wilde eenden en gierzwaluwen. Tijdens het schrijven van dit rapport kan vermeld worden dat er inmiddels drie aalscholvers op Kromme Rijn wonen. Dit voorspelt weinig goeds voor de visstand in onze vijvers. Ook is een zwanenjong achtergebleven, het kon minder goed vliegen en het leek op een beschadigde vleugel. Die lijkt inmiddels hersteld maar het jong is gebleven. We zien dat het ouderpaar het jong nog maar net tolereert mits het zich niet in dezelfde plas bevindt. We zien het dikwijls in een van de sloten en zijn benieuwd hoe eea zich zal ontwikkelen zodra er een nieuw nest met jongen komt. 10
Hieronder volgt het overzicht over de afgelopen jaren: Soort 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 Aalscholver 1 Blauwe reiger 1 2 1 Boeren zwaluw 1 4 4 Bonte kraai 1 Boomklever 1 1 2 3 1 Boomkruiper 1 1 1 1 Bosrietzanger 1 3 1 1 1 Braamsluiper Buizerd 1 2 Cettis 1 Dodaars 1 1 Ekster 1 1 3 9 2 7 Fazant 1 1 Fitis 1 1 3 4 5 6 1 1 2 4 1 Fuut 1 1 1 2 2 Gaai 1 5 Gekr.roodstaart 1 1 Gierzwaluw 4 10 5 Glanskop 1 1 Goudvink 3 Grasmus 1 1 1 1 1 2 1 2 Grauwe Fitis 1 Grauwe gans 1 6 1 Grauwe 1 Klauwier Groene Specht 1 1 1 1 1 1 Groenling 1 1 2 1 1 1 1 2 1 4 Grote B. specht 1 1 2 Grote lijster 1 Heggemus 1 1 3 2 1 4 2 5 5 4 4 3 2 7 2 Holenduif 1 1 1 1 1 1 1 1 5 2 1 Houtduif 1 1 1 2 4 2 3 2 4 2 7 8 4 15 Huiskraai 1 4 Huismus 2 9 Huiszwaluw 8 IJsvogel Kauw 1 19 8 20 Keep 1 Kievit 1 1 2 1 1 Kl. karekiet 1 2 2 4 3 4 3 4 2 3 6 Kl. Mantelmeeuw Kleine B. Specht 1 6 Knobbelzwaan 1 1 1 1 1 1 1 1 2 3 2 4 Koekoek 1 1 1 Koolmees 1 1 3 5 8 6 9 12 8 9 10 10 6 12 5 8 Krakeend 2 4 2 2 Kuifeend 1 2 2 1 1 1 1 7 9 4 6 11
Lijster 2 Matkop 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 Meerkoet 7 9 8 11 12 10 9 10 7 10 12 10 14 9 24 33 Merel 5 4 10 5 6 8 6 10 8 8 8 7 7 15 17 30 Middelste bonte 1 specht Nijlgans 1 1 1 1 3 2 2 Ooievaar 1 Pimpelmees 1 3 3 4 5 3 8 5 5 5 5 6 15 9 6 Putter 1 2 1 1 1 1 1 4 3 Rietgors 1 Rietzanger 2 1 2 1 5 Roodborst 1 1 2 2 1 2 4 4 2 Scholekster 3 2 1 1 1 1 1 1 1 3 3 2 4 Sijs 25 Soepeend 2 2 1 3 3 2 1 2 1 1 2 1 Sperwer 1 1 Spotvogel 1 1 1 Spreeuw 1 1 1 2 1 72 17 27 12 Staartmees 2 1 1 1 1 1 Tjiftjaf 2 2 3 5 6 3 3 4 10 9 12 7 9 8 18 Torenvalk 1 Tuinfluiter 1 1 2 1 3 2 4 2 2 2 1 3 1 1 Turkse tortel 1 1 1 1 6 1 6 Vink 2 1 2 3 4 3 5 4 2 7 2 6 6 9 5 13 Vlaamse Gaai 1 1 1 1 2 1 1 Waterhoen 2 3 3 3 1 2 2 4 1 2 1 2 2 9 1 2 Wilde eend 5 5 8 7 5 8 4 8 9 12 7 7 17 13 29 24 Wilde Zwaan 2 Winterkoning 1 1 5 3 7 6 10 6 6 8 6 10 5 3 2 7 Witte kwikstaart 2 1 2 1 1 1 3 2 2 2 Zanglijster 2 2 4 1 3 2 2 3 4 3 4 2 2 2 1 Zwarte kraai 2 1 1 2 1 1 1 1 2 1 4 17 9 7 Zwartkop 2 1 2 4 4 6 7 4 6 4 4 6 5 3 6 8 totaal: 41 45 68 65 88 94 98 106 89 108 96 97 263 277 202 280 aantal soorten tijdens telling: 19 20 25 23 33 30 35 30 30 32 28 25 53 55 32 40 Opmerkingen: De totalen vanaf 2011 zijn gebaseerd op 3-4 tellingen gedurende het jaar. Voor het jaartotaal is van elke telling het hoogste aantal genomen in bovenstaande samenvatting. In 2014 zijn er vier tellingen geweest maar op een latere datum dan normaal en enkele malen onder minder ideale omstandigheden (wind en bewolkt). Voor het eerst zijn goudvinken en een ijsvogel waargenomen. De zwanen blijven zich goed voortplanten. In 2014 heeft ons paar weer 3 jongen grootgebracht. Een jong vliegt niet goed en is achtergebleven. 12
Diverse van deze vogels komen voor op de rode lijst of zijn opgenomen in de Flora- en Faunawet uit 2002. Het beleid van Kromme Rijn draagt dus zichtbaar bij aan het stimuleren van deze en andere soorten. Verslag vlinders 2014. Wegens ernstige ziekte van onze beide vlindertellers is er dit jaar niet geteld. Voor de volledigheid is hieronder de eerder waargenomen vlinders. soort 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 aardbeivlinder - - 0 3 0 0 0 0 0 0 argusvlinder - - 0 0 0 0 0 0 0 1 atalanta - - 7 0 1 3 15 1 2 3 bont zandoogje - - 0 0 0 0 2 7 19 10 boomblauwtje - - 2 0 4 3 2 0 0 0 bruin blauwtje - - 1 0 0 0 0 0 0 0 bruin zandoogje - - 2 2 3 3 7 1 0 3 bruine eikenpage - - 0 0 0 1 0 0 0 0 citroenvlinder - - 0 0 0 0 0 0 0 1 dagpauwoog - - 1 2 2 3 5 0 2 0 distelvlinder - - 37 4 0 8 1 0 10 0 gehakkelde aurelia - - 4 2 3 3 6 4 5 4 groot dikkopje - - 0 0 0 8 0 1 0 0 groot koolwitje - - 120 38 47 31 61 26 14 32 hooibeestje - - 2 0 0 0 1 0 0 0 icarusblauwtje - - 92 22 7 49 5 4 6 2 klein geaderd witje - - 14 15 59 38 25 11 16 17 klein koolwitje - - 87 75 64 161 72 29 70 47 kleine vos - - 12 3 6 1 0 1 3 1 kleine vuurvlinder - - 6 1 0 0 0 0 1 0 oranjetipje - - 0 2 0 0 3 0 3 5 zwartsprietdikkopje - - 53 13 32 15 2 0 0 0 Paddestoelen Sinds 2012 hebben we de heer Bert Tolsma bereid gevonden om paddestoelen te tellen op onze baan. Deze paddestoelen expert organiseert binnen de mycologenvereniging regelmatig paddestoelentochten voor IVN wandelingen. In oktober is er een excursie gemaakt door de baan en in de tabel hieronder staan de namen van de soorten. Waar nodig is microscopisch gedetermineerd door de heer Tolsma. Het is duidelijk dat de soortenrijkdom is toegenomen. Dit jaar heeft de heer Tolsma slechts eenmaal een ronde van anderhalf uur gemaakt maar toch vonden we 32 verschillende soorten! We mogen dus gerust stellen dat het aantal verschillende soorten paddestoelen gestaag toeneemt. Getracht wordt de grond niet al te zeer te verrijken met stikstof (ofwel haksel van takken na de snoei). Van diverse paddestoelen is ook dit jaar weer een macrofoto gemaakt en deze zijn te zien via onze website https://picasaweb.google.com/golfclubkrommerijn/paddestoelen8okt2013 13
Soortenlijst golfbaan Kromme Rijn (Bert Tolsma) 2012 SOORTNAAM Agaricus arvensis Alnicola escharoides Bjerkandera adusta Bjerkandera fumosa Calvatia excipuliformis Chondrostereum purpureum Clitocybe geotropa Coprinus leiocephalus Flammulina velutipes Galerina laevis Gyrodon lividus Hebeloma crustuliniforme Hebeloma hetieri Helvella crispa Inocybe corydalina Inocybe geophylla, var. geophylla Inonotus radiatus Laccaria laccata Lactarius ichoratus Lactarius pubescens Leccinum scabrum Lycoperdon pyriforme Lyophyllum decastes Marasmius bulliardii Marasmius oreades Mycena filopes Mycena galericulata Panaeolus subbalteatus (cinctulus) Paxillus filamentosus Paxillus involutus Pluteus cervinus Pluteus salicinus Polyporus badius Psathyrella conopilus Psathyrella fusca Psathyrella piluliformis Psathyrella pseudogracilis Psathyrellea microrrhiza Russula exalbicans Schizopora paradoxa Tricholoma argyraceum Xylaria hypoxylon anijschampignon bleke elzenzompzwam grijze buisjeszwam rookzwam plooivoetstuifzwam paarse korstzwam grote trechterzwam geelbruin plooirokje fluweelpootje grasmosklokje elzeboleet radijsvaalhoed viltige vaalhoed witte kluifzwam groenige perevezelkop witte satijnvezelkop elzeweerschijnzwam gewone fopzwam kleibosmelkzwam donzige melkzwam gewone berkeboleet peervormige stuifzwam bruine bundelridderzwam dwergwieltje weidekringzwam draadsteelmycena helmmycena gezoneerde vlekplaat elzekrulzoom gewone krulzoom gewone hertezwam grauwgroene hertezwam peksteel langsteelfranjehoed beukefranjehoed wirsteelfranjehoed dubbelgangerfranjehoed kortwortelfranjehoed verblekende russula witte tandzwam zilveren ridderzwam geweizwam 14
2013 SOORTNAAM Bjerkandera fumosa Conocybe subovalis Coprinus atramentarius Coprinus hiascens Crepidotus mollis Flammulina velutipes Helvella crispa Lacrymaria lacrymabunda Lactarius pubescens Leccinum cyaneobasileucum Paxillus filamentosus Paxillus involutus Polyporus squamosus Russula versicolor Tricholoma fulvum Volvariella gloiocephala Rookzwam Dikvoetbreeksteeltje Grote kale inktzwam Bundelinktzwam Week oorzwammetje Gewoon fluweelpootje Witte kluifzwam Tranende franjehoed Donzige melkzwam Leccinum cyaneobasileucum Elzekrulzoom Gewone krulzoom Zadelzwam Bonte berkerussula Berkeridderzwam Gewone beurszwam Andere soorten gezien tijdens de rondgang: Draadsteel micena Elzeboleet Geelbruine spleetvezelkop Heksenkringzwam Jodoform gordijnzwam Peksteel Russula Satijnzwam Vaalhoed Weidekringzwam Witte Satijnvezelkop 2014 SOORTNAAM Berkenboleet Bleke elzenzompzwam Bundelbreeksteeltje Donzige melkzwam Gegordelde parasolzwam Geschubde inktzwam Geweizwam Gewone beurszwam Gewone fopzwam Gewone krulzoom Gewone viltkop Gewone zwavelkop Glimmerinktzwam Gordijnzwam Grijsgroene melkzwam Helmmycena Kale inktzwam Moerasbossatijnzwam Oranjebloesemzwam Parelstuifzwam Radijsvaalhoed Reuzenbovist Rimpelende russula Roodbruine gordijnzwam Rookzwam Sierlijke franjehoed Tranende franjehoed Tranende vilthoed Vaalhoed Witsteelfranjehoed Witte kluifzwam Zwerminktzwam (totaal 32 soorten) 15
Flora Voor het in kaart brengen van de flora is contact gemaakt met een plantenwerkgroep van de KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging) onder aanvoering van Jan Katsman uit de regio. De groep is gereorganiseerd en Jan Katsman heeft zijn functie als leider neergelegd. Hij is wel bereid de komende jaren 1-2x/jaar langs te komen en wat advies te geven hoe de biotopen meer rijkdom te geven. Dat bestaat vooral uit het verschralen van de grond (afvoeren van maaisel) en licht in de bossages toe te staan. Dit alles wordt sinds enkele jaren meegenomen in ons maai-en snoeiplan. Als vlinderexpert zal Katsman ook advies over de vlinders meenemen in zijn jaarlijkse bezoeken. Voor de aanleg van een extra tee bij hole 8 is een hoeveelheid grond weggegraven naast de green van hole 7. Buiting Advies heeft een quickscan van deze plek gemaakt en concludeert dat er geen ecologische schade zal ontstaan door de aanleg van deze tee. Dit advies is integraal bijgevoegd als bijlage aan dit verslag. Hieronder de tabel met de soorten die gezien zijn in 2012. Dit alles is het resultaat van slechts één bezoek. Er zijn bij dit bezoek (waarbij slechts een klein gedeelte van de baan bekeken werd) 73 verschillende soorten waargenomen. GrpSoort Nednaam Wetnaam Rode Lijst Oranje Lijst F&F 9001349 Beekpunge Veronica beccabunga 9000679 Biezenknoppen Juncus conglomeratus 9000772 Echte koekoeksbloem Lychnis flos-cuculi 9001333 Echte valeriaan Valeriana officinalis 9001645 Egelantier Rosa rubiginosa GE 9000018 Fioringras Agrostis stolonifera 9000070 Fluitenkruid Anthriscus sylvestris 9000579 Geel nagelkruid Geum urbanum 9000040 Geknikte vossenstaart Alopecurus geniculatus 9000665 Gele lis Iris pseudacorus 9002418 Gele morgenster Tragopogon pr. pratensis 9000631 Gestreepte witbol Holcus lanatus 9000607 Gewone berenklauw Heracleum sphondylium 9000060 Gewone engelwortel Angelica sylvestris 9001351 Gewone ereprijs Veronica chamaedrys 9000296 Gewone hoornbloem Cerastium f. vulgare 9001133 Gewone vlier Sambucus nigra 9000437 Gewone waterbies Eleocharis palustris 9000066 Gewoon reukgras Anthoxanthum odoratum 9001047 Gewoon speenkruid Ranunculus ficaria bulbilifer 9000096 Glanshaver Arrhenatherum elatius 9002468 Grauwe wilg Salix cinerea cinerea 9000926 Groot hoefblad Petasites hybridus 9001321 Grote brandnetel Urtica dioica 9001318 Grote lisdodde Typha latifolia 9000042 Grote vossenstaart Alopecurus pratensis 9000028 Grote waterweegbree Alisma plantago-aquatica 9000451 Harig wilgenroosje Epilobium hirsutum 9000254 Hoge cyperzegge Carex pseudocyperus 9000582 Hondsdraf Glechoma hederacea 9002290 Jakobskruiskruid Senecio jacobaea 9000335 Kale jonker Cirsium palustre 9000546 Kleefkruid Galium aparine 9000490 Koninginnenkruid Eupatorium cannabinum 9001056 Kruipende boterbloem Ranunculus repens 9001098 Krulzuring Rumex crispus 9000466 Lidrus Equisetum palustre 9000585 Liesgras Glyceria maxima 9000135 Madeliefje Bellis perennis 9001155 Mattenbies Schoenoplectus lacustris 9000763 Moerasrolklaver Lotus pedunculatus 9000526 Moerasspirea Filipendula ulmaria 9000844 Moerasvergeet-mij-nietje Myosotis scorpioides 16
9002376 Moeraswalstro Galium palustre 9000205 Pinksterbloem Cardamine pratensis 9000680 Pitrus Juncus effusus 9000678 Platte rus Juncus compressus 9000933 Riet Phragmites australis 9000930 Rietgras Phalaris arundinacea 9000890 Rietorchis Dactylorhiza m. praetermissa BE/P 2 9001305 Rode klaver Trifolium pratense 9001350 Rode waterereprijs Veronica catenata 9000520 Rood zwenkgras Festuca rubra 9000235 Ruige zegge Carex hirta 9000959 Ruw beemdgras Poa trivialis 9001040 Scherpe boterbloem Ranunculus acris 9000859 Slanke waterkers Rorippa microphylla 9000570 Slipbladige ooievaarsbek Geranium dissectum 9000336 Speerdistel Cirsium vulgare 9000245 Valse voszegge Carex otrubae 9000967 Veenwortel Persicaria amphibia 9000958 Veldbeemdgras Poa pratensis 9000821 Waterdrieblad Menyanthes trifoliata GE KW/P 2 9000813 Watermunt Mentha aquatica 9000615 Weidehavikskruid Hieracium caespitosum EB 9001306 Witte klaver Trifolium repens 9000866 Witte waterlelie Nymphaea alba 9000780 Wolfspoot Lycopus europaeus 9000684 Zeegroene rus Juncus inflexus 9000232 Zeegroene zegge Carex flacca GE 9001006 Zilverschoon Potentilla anserina 9001037 Zomereik Quercus robur 9000171 Zwanenbloem Butomus umbellatus 1 Ook hier mogen we concluderen dat de soortenrijkdom nog steeds toeneemt. Zoals zichtbaar is er een soort die op de rode lijst voorkomt (waterdrieblad) en enkele op de oranje lijst. De planten die opgenomen zijn in de Flora en Faunawet (rietorchis, waterdrieblad en zwanenbloem) worden speciaal beschermd tijdens maaibeurten en door de leden van de golfclub daarop attent te maken. Snoeiplan 2015-2017 Op 11 dec 2014 is door een team het bestaande snoeiplan geactualiseerd. De resultaten van het forse snoeiwerk in de afgelopen jaren werd uitgebreid bekeken en het plan aangepast voor de komende drie jaar. Met name het gebied van hole 1 tot hole 5 is besproken, mede door de uitgebreide snoei vorig jaar bij de andere holes. Dit plan is integraal toegevoegd als bijlage aan dit verslag. De heer John de Greeff werkte wederom mee als deskundige, hij wordt door vele instanties (overheden, milieugroeperingen en beheerders van landgoederen) geraadpleegd over natuurontwikkeling en kent de baan al vele jaren. Andere deelnemers waren Hein Vader (baancommissaris Kromme Rijn), Wim Oskam (Head Greenkeeper), Hennie van der Horst, (greenkeeper) en Jan van Dijk, Hans Bouman (namens de commissie GEO). Enkele jaren geleden is een aanvang gemaakt met de grote transitie van de bomenstand op de baan van beginnende bossages naar struwelen met daarin enkele grote bomen. Deze filosofie staat nog steeds stevig overeind en vormt de basis van de snoeiplannen. De transitie zal naar verwachting 10-15 jaar duren. Zodra dit alles gerealiseerd is zal er jaarlijks gesnoeid worden 17
om de struwelen gezond en in vorm te houden. Soms zullen wat heesters (zoals Gelders Roos, Kornoelje, Hazelaar etc) bijgeplant moeten worden om het struweel goed dicht te houden. De meeste bomen zijn indertijd in eenzelfde periode geplant en daardoor gingen veel bomen elkaar wat in de weg te staan. Er is gekozen de bomenstand op de golfbaan te behandelen als ware het een landgoed. Daarbij houden we de volgende kaders in acht: 1. de zichtlijnen en beleving van de golfbaan mogen niet teveel veranderen en het jaarlijkse snoeiwerk mag amper opgemerkt worden door de spelers. 2. vele bomen zullen in de komende 10 jaar afgezet worden om zo struweel te vormen dat zeer gunstig is voor de flora en fauna in de baan. Waar nodig worden heester bijgeplant. Diversiteit is goed voor de fauna. 3. de sterkste exemplaren laten we uitgroeien tot grote bomen die uiteindelijk als monumenten door de baan staan. 4. er kan alleen gesnoeid worden in koude periodes, liefst met vorst, om zo de schade aan de baan en andere bomen te minimaliseren. Daarom zal het snoeiplan jaarlijks herzien en geactualiseerd worden. 5. enkele gebieden laten we verruigen, ook weer voor de flora en fauna. 6. het riet langs de vijvers zal met beleid weggehaald worden zodat er steeds voldoende 2-jarig riet overblijft om zo de vogelstand nog meer te bevorderen. Op sommige plekken mag het riet enkele meters de rand opgroeien, dit zijn erg goede en gewenste overgangen tussen water en land. Algemene observaties: De uitvoering van de snoeiplannen sinds enkele jaren begint zichtbaar vruchten af te werpen en het team dat de baan bekeek was van mening dat de filosofie zoals is neergelegd goed werkt. De baan begint steeds meer volwassen te worden en het is zaak de zichtlijnen van de baan zoals oorspronkelijk bedoeld, niet te verstoren. Daar waar bomen in een groep te groot beginnen te worden moet bestudeerd worden of er een enkeling geselecteerd kan worden om door te groeien, andere er omheen kunnen dan voorzichtig afgezet worden om zo meer licht en lagere begroeiing op die plek te krijgen. Verder zal getracht worden de diverse bossages waar mogelijk van een kraag te voorzien door bomen aan de randen af te zetten. Het idee hierachter is licht in het bos te krijgen dat er voor zorgt dat er een gelaagde begroeiing ontstaat en het bos zichzelf enigszins afsluit. De fauna zal hierdoor toenemen want dit zijn ideale rustplekken voor de beesten. Er zijn enkele eikenbosjes en daar moet getracht worden het karakter van vast te houden dus wilgen en andere bomen die erin zijn opgeschoten kunnen verwijderd of kort afgezet worden. Ook hier weer, met beleid soms een boom in de rand weghalen (afzetten) om zo tot een kraag te komen. Sommige bomengroepen (zoals die langs de driving range) hebben weinig natuurwaarde en zijn vooral bedoeld voor de zichtlijnen. Afzetten van diverse bomen is vooral bedoeld om lagere begroeiing te laten ontstaan zodat er een rustiger beeld voor de spelers ontstaat. 18
Dit snoeiplan zal weer voor 3-4 jaar gelden en het is niet de bedoeling om alles in een keer te doen maar elk jaar een beetje zodat het karakter van de baan niet verandert en er meerdere lagen begroeiing zal ontstaan. Enkele bomen hebben het potentieel om tot een monumentale boom uit te groeien en daar moeten we zuinig op zijn. Rietkragen. Er is wederom getracht om voldoende 2-jarig riet te laten staan bij het schonen van de rietkragen. Volgens John de Greeff mag er nog wel iets meer blijven staan en dit blijft een spanningsveld waar we de juiste balans moeten vinden. Vooral riet aan de kant van het water op de overgang van water naar land is zeer belangrijk voor vele vogels. Ook hier moet de balans tussen natuur en openhouden van de vijvers gevonden worden, maar dat mag geen probleem zijn. Vitens bemonstering grondwater Peilingen werden ook dit jaar uitgevoerd en wel op 8 oktober 2014. Monsters werden genomen uit drie peilbuizen, monsters werden verzameld uit het drainagesysteem en een monster werd genomen van het oppervlakte water. Schommelingen in de waarnemingen ten opzichte van voorgaande jaren zijn niet significant en kunnen veroorzaakt worden door veel of weinig regenval ten tijde van de bemonstering. Waterstofcarbonaat in het grondwater lijkt een toenemende trend te vertonen maar is minimaal. Als bijlage worden de analyses uitgevoerd in oktober 2014 door het Vitens Laboratorium in Leeuwarden bijgevoegd in de paginas hierna en voorafgegaan door een overzicht van de metingen van 2008-2014. 19
Wateranalyse Stichting De Brakel, 2008-2014 GW = grondwater, gemiddelde waarden uit drie peilbuizen. DR = verzameld drainagemonster OW = oppervlaktewater Datum monstername: 30 oktober 2008 22 oktober 2009 Anorganische analyse GW DR OW GW DR OW Zuurgraad ph na 6.92 7.74 6.97 6.93 7.99 Waterstofcarbonaat mg/l na 383 140 458 191 105 Nitraat mrno3/l na na na <0,1 9 na Nitraat-N mgn/l na 4.42 <0,1 <0,2 2 na Fosfaat-orto-P mgp/l na 0.034 <0,005 1.33 0.13 <0,01 Fosfaat-orto mgpo4/l na na na 4.1 0.39 <0,03 Sulfaat mgso4/l na 23.2 8.91 38 73 8.2 Metaal Analyse ¹ ¹ ² ¹ ¹ ² Calcium mg/l na 117 38.5 137 74.8 27.8 Kalium mg/l na 2.24 1.2 1.21 5.52 0.7 Magnesium mg/l na 15.1 7.33 14.8 11.6 7.36 Datum monstername: 27 oktober 2010 4 november 2011 Anorganische analyse GW DR OW GW DR OW Zuurgraad ph 6.94 6.95 7.85 6.85 6.82 7.72 Waterstofcarbonaat mg/l 462 394 203 502 331 145 Nitraat mrno3/l 2.5 8.7 na <1,0 6.1 na Nitraat-N mgn/l 0.58 2 na <0.2 1.4 na Fosfaat-orto-P mgp/l 0.48 0.05 0.04 0.2 0.08 <,01 Fosfaat-orto mgpo4/l 1.52 0.14 0.11 1.02 0.25 <,03 Sulfaat mgso4/l 25 26 10 32.7 32 6.2 Metaal Analyse ¹ ¹ ² ¹ ¹ ² Calcium mg/l 140 120 56.4 152 90.5 1.6 Kalium mg/l 3.32 1.34 2.2 1.08 3.83 37.7 Magnesium mg/l 14.8 14.9 9.43 15.8 11.9 8.13 20
Datum monstername: 12 oktober 2012 15 oktober 2013 Anorganische analyse GW DR OW GW DR OW Zuurgraad ph 6.94 6.8 7.62 6.95 7.79 7.69 Waterstofcarbonaat mg/l 454 452 135 495.3 171 164 Nitraat mrno3/l 16.1 na <1.0 9.09 na Nitraat-N mgn/l 3.64 na <0.2 2.05 na Fosfaat-orto-P mgp/l 0.57 0.23 <0.01 0.91 0.09 na Fosfaat-orto mgpo4/l 1.76 0.7 <0.03 2.79 0.28 na Sulfaat mgso4/l 31 30 8 32.3 52 12 Metaal Analyse ¹ ² ¹ ² Calcium mg/l 147 145 36.9 145.7 65.2 45 Kalium mg/l 0.4 2.25 1.7 0.4 4.29 2.9 Magnesium mg/l 13.2 16.2 7.44 15.1 10 8.42 Datum monstername: 8 oktober 2014 Anorganische analyse GW DR OW GW DR OW Zuurgraad ph 6.83 6.7 7.75 Waterstofcarbonaat mg/l 520.7 412 175 Nitraat mrno3/l <1.0 3.92 Nitraat-N mgn/l <0.2 0.88 Fosfaat-orto-P mgp/l 1.24 1.01 Fosfaat-orto mgpo4/l 3.79 3.09 Sulfaat mgso4/l 28 19 12 Metaal Analyse ¹ ² ¹ ² Calcium mg/l 148 118 50.3 Kalium mg/l 1.16 8.91 3.3 Magnesium mg/l 16.13 13.2 8.24 Opmerking: ¹ = opgelost ² = na aanzuren 21
22
23