Jaarverslag 2011 Vereniging van Financieringsondernemingen in Nederland

Jaarverslag 2011 Vereniging van Financieringsondernemingen in Nederland 1

Vereniging van Financieringsondernemingen in Nederland Jaarverslag 2011 s-gravenhage, april 2012 2 3

voorwoord De VFN biedt met haar aangepaste Gedragscode alle ruimte voor groei van de markt op een verantwoorde wijze I n N eder l and is in 2 011 een stabilisatie ingezet op de markt voor klassiek consumptief krediet. Na een aantal jaren van afname in verstrekt krediet en uitstaand saldo, noteert de totale markt weer lichte plussen. Zorgwekkend hierbij is wel dat de roodstanden op betaalrekeningen al jaren lang een forse groei vertonen. Dit betekent dat er voor de consument nog veel te winnen is bij het op een verstandige wijze afsluiten van consumptief krediet. De v fn biedt met haar aangepaste Gedragscode alle ruimte voor groei van de markt op een verantwoorde wijze. Met de nieuwe Gedragscode heeft de v fn invulling gegeven aan veranderende sentimenten ten aanzien van lenen in het algemeen en consumptief krediet in het bijzonder. In die nieuwe wereld zijn kredietvormen waarbij de consument niet aflost minder vanzelfsprekend en minder gewenst geworden. De nieuwe Gedragscode van de v fn belegt de ruimte voor groei nadrukkelijk bij aflopende kredieten. Deze vorm van krediet biedt de consument immers bij uitstek de mogelijkheid om de lening en het leendoel goed op elkaar af te stemmen. Tegelijkertijd worden de v fn leden meer terughoudend bij de verstrekking van aflossingsvrije kredieten. Met de aangepaste Gedragscode heeft de v fn een sterk fundament gelegd voor een hernieuwde groei in de markt voor consumptief krediet. In 2011 is vast komen te staan dat consumptief krediet niet onder het provisieverbod voor complexe en impactvolle producten zal komen te vallen. De erkenning van de politiek dat het huidige provisiemodel van doorlopende provisies bij consumptief krediet juist heeft geleid tot een transparante en gezonde situatie voor zowel de consument, de intermediair, als de aanbieder, kan hierbij zonder meer worden getypeerd als een compliment voor de markt. Voor de consument betekent dit dat er nog steeds alleen rente voldaan hoeft te worden aan de aanbieder en dat er geen aparte facturen hoeven te ontstaan voor advies- en bemiddelingsactiviteiten. De verstrekking van hypothecair krediet is in het afgelopen jaar fors beperkt. Gezien de schuldpositie van de Nederlands huishoudens, zeker ook in Europees perspectief, zijn dergelijke maatregelen onontkoombaar gebleken. De verstrekking van consumptief krediet aan huiseigenaren is ook onder druk van het Toetskader Hypotheken aangescherpt. De v fn heeft hierbij het initiatief genomen voor 4 een oplossing die de administratieve druk zo veel mogelijk beperkt en voldoende ruimte laat voor consumptief krediet verstrekking aan huiseigenaren. Niettemin heeft de maatregel geleid tot een beperking van de kredietruimte voor juist die groep consumenten die heeft aangetoond een uitstekend betaalgedrag te hebben. Bij de verdere ontwikkeling van de v fn Gedragscode zal het realiseren van voldoende consumptieve kredietruimte voor huiseigenaren dan ook één van de belangrijkste uitdagingen worden. Na jarenlange voorbereidingen is de Europese Richtlijn Consumentenkrediet in mei 2011 volledig in Nederland geïmplementeerd. In de praktijk betekent dit een forse verzwaring van de verplichte documenten die moeten worden overhandigd aan de consument, voordat deze kan overgaan tot het afsluiten van een krediet. De v fn hecht aan transparantie en duidelijke informatievoorziening richting de consument. Tegelijkertijd moet worden vastgesteld dat de huidige uitgebreide set van (precontractuele) informatie door veel consumenten in het geheel niet bekeken zal worden. De verdere integratie van de Europese consumptief krediet markten die werd beoogd door de Europese Commissie is hierbij bovendien niet tot stand gekomen. Hiermee is de implementatie van de Richtlijn een nieuw voorbeeld geworden van het opleggen van extra administratieve verplichtingen aan de sector die niet leiden tot een betere markt, maar hooguit verdere schijnzekerheden creëren. De huidige economische situatie vraagt niet om het opwerpen van hindernissen voor de consument bij het afsluiten van consumptief krediet. De huidige economie vraagt juist om een brede beschikbaarheid van consumptief krediet om bestedingen van de consument op een verantwoorde wijze te kunnen financieren. De v fn zal zich blijven inzetten voor een groeiende markt voor klassiek consumptief krediet. Verantwoord consumptief krediet is de motor voor bestedingen en herstel van economische groei. De v fn Gedragscode blijft hierbij bij uitstek de beste waarborg voor krediet dat aansluit bij de situatie van de consument. k e e s d r o p p e r t Voorzitter 5

ontwikkelingen IN NEDERLAND wijzigingen in de vfn gedragscode In het verslagjaar heeft binnen de vfn intensieve afstemming plaatsgevonden over een aantal wijzigingen in de vfn Gedragscode. De wijzigingen betreffen een verruiming van de verstrekking van aflopende kredieten (verplichtingen kunnen worden bepaald op basis van de werkelijke maandlasten), een beperking van de verstrekking van aflossingsvrije kredieten tot die consumenten die voldoende overwaarde in de eigen woning hebben (woz-krediet) en het creëren van de mogelijkheid voor aanbieders om een krediet aan te bieden aan de consument in het kader van oversluiting, ook als deze niet meer voldoet aan de huidige leennormen. Ten slotte is de informatieplicht richting de consument verzwaard voor kredieten waarvoor de consument uitsluitend rente is verschuldigd. De vfn heeft begin 2011 met vertegenwoordigers van het ministerie van Financiën, de afm en de brancheorganisaties nvb en Thuiswinkel.org afgestemd over de beoogde wijzigingen bij de verstrekking van consumptief krediet naar aanleiding van het Toetskader Hypotheken. De afm had eerder voorgesteld dat consumptief krediet verstrekkers voortaan de netto-annuïtaire maandlast van de hypotheek zouden moeten hanteren als bepaling van de netto woonlasten van de aanvrager. De vfn heeft in de betreffende gesprekken benadrukt dat de uiteindelijke oplossing niet zou moeten leiden tot een onevenredige verzwaring van administratieve lasten. Daarnaast zou er voor huiseigenaren voldoende ruimte moeten resteren om consumptief krediet te kunnen afsluiten naast de lopende hypotheek. De vfn heeft, gezien de wenselijke eenvoud, voorgesteld om bij de verdere aansluiting gebruik te maken van de bruto maandlast als startpunt. Hierbij was het uiteraard wel van belang dat het fiscale voordeel van de huiseigenaar voldoende tot uitdrukking zou komen in de vast te stellen netto woonlast. Overeenstemming is uiteindelijk bereikt over het hanteren van een vaste afslag van 30% op de bruto maandlast voor aanvragers met een inkomen vanaf twee keer modaal en een afslag van 25% voor aanvragers met een lager inkomen. De overeengekomen variant is vervolgens goedgekeurd door de vfn leden en wordt per 1 januari 2012 opgenomen in de vfn Gedragscode. VFN Gedragscode De wijzigingen zijn geïnitieerd door een aantal gesignaleerde ontwikkelingen in de markt. Hoewel, naar mening van de vfn, in algemene zin kan worden gesteld dat aflopende kredieten de gewenste relatie tussen lening en leendoel kunnen optimaliseren, is het aandeel van aflopende kredieten in de totale markt voor consumptief krediet tot op heden gering gebleven. Verder kan op basis van marktcijfers worden vastgesteld dat, ondanks de maatschappelijke wenselijkheid van kredieten waarbij daadwerkelijk wordt afgelost door de consument, in de afgelopen periode juist de roodstanden op betaalrekeningen explosief zijn gegroeid en hiermee een steeds groter gedeelte zijn gaan uitmaken van de totale uitstaande consumptieve schuld. De publieke opvattingen ten aanzien van kredietverlening zijn hierbij duidelijk aan het verschuiven van een oriëntatie die voornamelijk lag op het gebied van gemak en lage maandlasten naar de wens om krediet te verstrekken met een nadrukkelijkere relatie tussen lening en leendoel. Er is hierbij een groeiend besef dat consumenten nadrukkelijker gewezen kunnen worden, ook na het afsluiten van het leenproduct, op specifieke eigenschappen van het product. Dit geldt met name bij die producten waar de perceptie van de consument over het aangeschafte leenproduct en de daadwerkelijke uitwerking van het product niet altijd volledig parallel lopen. Ten slotte is er door de steeds strengere leennormen een steeds groeiende groep consumenten die niet kan overstappen naar een andere aanbieder. Voor de betreffende groep consumenten was er de facto geen concurrentie meer in de leenmarkt; zij waren gevangen in de Lock-Up. Op basis van de gesignaleerde ontwikkelingen en mogelijke oplossingsrichtingen heeft na positiebepaling binnen de vfn constructieve afstemming plaatsgevonden met de afm. De afm heeft hierbij aangegeven dat, ook na de wijzigingen, de vfn Gedragscode een passende invulling blijft van de open normen in de wet ten aanzien van overkreditering. Door de leden is vervolgens ingestemd met de voorgelegde wijzigingen die vanaf 1 januari 2012 gefaseerd worden geïmplementeerd. toetskader hypotheken EUROPESE RICHTLIJN CONSUMENTENKREDIET ( CCD ) Na de instemming door de Tweede Kamer in 2010 met de wetswijzigingen naar aanleiding van de Europese Richtlijn Consumenten Krediet is het wetgevingstraject in 2011 voltooid met de behandeling door de Eerste Kamer. De vfn heeft ook de Eerste Kamer uitvoerig gewezen op de problematiek die zou kunnen ontstaan bij de mogelijke ontbinding van de onderliggende koopovereenkomst, na het beëindigen van de financieringsovereenkomst, in de bedenktijd van twee weken die met de nieuwe wetgeving werd ingevoerd. Door verschillende Eerste Kamer fracties zijn de door de vfn voorgelegde bezwaren omarmd en omgezet in kritische vragen aan de regering. Door Eurofinas is hierbij ondersteuning geleverd bij de onderbouwing van het feit dat de interpretatie van de regering onvoldoende aansluiting vond bij de betreffende passages in de Richtlijn. De uiteindelijke relatie tussen de koop- en de financieringsovereenkomst zal moeten blijken in de praktijk. In de toelichting op de betreffende wetgeving is namelijk aangegeven dat hetgeen contractpartijen over en weer van elkaar mochten verwachten mede bepalend is voor de ontbinding van de koopovereenkomst na de ontbinding van de financieringsovereenkomst. Van automatische beëindiging is zeker geen sprake. Hiermee is zonder meer een verbetering gerealiseerd ten opzichte van de eerdere interpretatie van de regering. Na instemming door de Eerste Kamer zijn de wetswijzigingen rond de CCD eind mei 2011 in werking getreden. De VFN heeft in september 2011 geïnventariseerd in hoeverre de nieuwe wetgeving tot praktische problemen heeft geleid ten aanzien van het herroepen van de koopovereenkomst. Naar aanleiding van deze inventarisatie zijn geen materiële problemen gemeld. 6 7

PROVISIEVERBOD In het begin van 2011 heeft de VFN een intensieve lobby gevoerd om te vermijden dat consumptief krediet onder het beoogde provisieverbod voor complexe en impactvolle producten zou gaan vallen. In oktober 2010 heeft de minister van Financiën de Tweede Kamer geïnformeerd dat er nog geen duidelijkheid was omtrent de gevolgen van het provisieverbod voor consumptief krediet. De VFN heeft gezamenlijk met de NVF bepleit dat het huidige provisiemodel (waarbij uitsluitend een doorlopende provisie betaald mag worden door de aanbieder aan de intermediair als de consument ook daadwerkelijk voldoet aan de betalingsverplichtingen) de belangen van consumenten, intermediairs en aanbieders optimaliseert. Het alternatief van adviesfee s voor de advisering van consumptief krediet zou naar mening van VFN en NVF het risico van hit and run activiteiten terugbrengen in de markt. De VFN is zeer verheugd met het feit dat de minister en de Tweede Kamer de wenselijkheid van de huidige situatie hebben overgenomen en dat in 2011 is bepaald dat consumptief krediet niet in de scope zal vallen van het provisieverbod voor complexe en impactvolle producten zoals dat zal worden geïntroduceerd per 1 januari 2013. MAATREGELEN vakbekwaamheid In het verlengde van de maatregelen rond het provisieverbod heeft de minister van Financiën in 2011 ook de plannen bekend gemaakt rond het verbeteren van de vakbekwaamheid van de financiële sector. De hoofdlijn van de betreffende voorstellen betreft het verplichten van het diplomamodel (WfT Consumptief Krediet en/of WfT Verzekeren) voor alle adviseurs. Naar mening van de minister kan door het verplichte diplomamodel voor alle adviseurs de vakbekwaamheid beter worden gewaarborgd en leiden de plannen tot een verbetering van het level playing field (voor kleinere ondernemingen is nu het alternatieve bedrijfsvoeringsmodel immers niet toegestaan). De VFN heeft betoogd dat het gewenste level playing field beter en eenvoudiger kan worden gerealiseerd door het bedrijfsvoeringsmodel ook open te stellen voor kleinere ondernemingen. De VFN is hierbij van mening dat een onderscheid tussen complexe en non-complexe producten (in lijn met het beoogde provisieverbod) voor de hand ligt. Er is bij de uitwerking van de plannen onvoldoende aandacht besteed aan de mogelijke gevolgen voor distributiekanalen. Binnen verschillende distributiekanalen is het bemiddelen/adviseren van financiële producten een activiteit die is geïntegreerd in de hoofdactiviteit (het verkopen van consumptiegoederen). Het verplichten van WfT-diploma s voor verkoopmedewerkers zou de levensvatbaarheid van deze distributiekanalen onder druk kunnen zetten. Ten slotte is de VFN ten aanzien van de vakbekwaamheid van mening dat bestaande marktinitiatieven serieuze aandacht verdienen als alternatief voor het diplomamodel. De door Stichting Captive Finance Development ontwikkelde opleiding en permanente educatie voor verkoopmedewerkers van autodealers is hierbij een mooi voorbeeld van de wijze waarop het bedrijfsvoeringsmodel in de praktijk wordt ingezet om vakbekwame medewerkers te waarborgen. Het zou naar mening van de VFN zeer ongewenst zijn dat dergelijke initiatieven onmogelijk zouden worden gemaakt en vervangen zouden worden door gestandaardiseerde opleidingen. De verdere uitwerking van de beoogde maatregelen rond vakbekwaamheid zal in 2012 worden besproken in de Tweede Kamer. LANDELIJK INFORMATIESYSTEEM SCHULDENREGISTRATIE (LIS) De VFN is vanaf de start van het initiatief betrokken bij het tot stand brengen van een verbeterde registratie van problematische schulden. Een betere beschikbaarheid van gegevens omtrent bijvoorbeeld huurachterstanden of achterstallige energierekeningen zou een goede bijdrage kunnen leveren aan een verbetering van de kredietwaardigheidstoetsing. Na twee eerdere negatieve zienswijzen van het College Bescherming Persoonsgegevens voor het LIS in voorgaande jaren, is een verbeterde schuldenregistratie in 2011 met zekere regelmaat besproken in de Tweede Kamer. Daar waar de minister van Financiën in 2010 nog een voorkeur had uitgesproken voor een wettelijke borging van het LIS gaf de Tweede Kamer in januari 2011 aan dat wettelijke verankering van het LIS niet aan de orde kon zijn voordat het alternatief van Stichting PPS (gestart als een samenwerkingsverband van NVH en NVI, waarbij de overweging was om de technische knowhow van Experian te gebruiken) een kans had gekregen om in een periode van 6 maanden een pilot uit te voeren. De Kamerleden waren van mening dat er ten aanzien van LIS nog onvoldoende privacy waarborgen waren. De staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid willigde het verzoek van de Kamer direct in en verdedigde niet de eerder door de minister van Financiën voorgestelde wettelijke borging van het LIS. In september 2011 is een hoorzitting georganiseerd door de vaste commissie SZW. In de hoorzitting werden initiatiefnemers van zowel LIS als Stichting PPS door de Kamerleden ondervraagd over de voorliggende plannen. Daarnaast waren ook het College Bescherming Persoonsgegevens en vertegenwoordigers van consumentenorganisaties aanwezig. Tijdens het overleg meldde het College Bescherming Persoonsgegevens dat Stichting PPS in een kort geding tevergeefs had geprobeerd publicatie van een negatieve zienswijze van het College te voorkomen. Hiermee kwam de positie van PPS onder druk te staan mede gezien de eerdere claim dat het initiatief van Stichting PPS wel zou voldoen aan de privacywetgeving. Naar aanleiding van het vooralsnog beperkte politieke draagvlak voor wettelijke borging van het LIS heeft de Begeleidingscommissie LIS vervolgens besloten om te werken aan een nieuw model voor schuldenregistratie en een nieuw bijbehorend protocol. Het nieuwe protocol zal naar verwachting begin 2012 worden voorgelegd bij het College Bescherming Persoonsgegevens. Ten einde een registratiesysteem te realiseren dat op goedkeuring kan rekenen van het College Bescherming Persoonsgegevens zullen forse aanpassingen vereist zijn ten opzichte van de eerdere versie. WIJZIGING WET OP HET CONSUMENTENKREDIET (Wck) Het ministerie van Veiligheid en Justitie beoogt de Wck op te nemen in het Burgerlijk Wetboek. Hiertoe heeft het ministerie in 2011 een aantal voorstellen ter consultatie voorgelegd aan de markt. De VFN heeft in haar reactie de voorgelegde lijn van het ministerie gesteund om de grens van 40.000, zoals die was opgenomen in de Wck, te schrappen in de nieuwe BW bepalingen. Bij 8 9

de implementatie van de CCD heeft de Nederlandse wetgever er voor gekozen om de kredieten groter dan 75.000 niet uit te zonderen voor de betreffende regelgeving. De VFN is dan ook van mening dat de bescherming van de consument bij kredieten die groter zijn dan 40.000 op hetzelfde niveau dient te liggen als bij lagere kredietsommen. Het weglaten van de grens van 40.000 voor de nieuwe BW bepalingen leidt tot de gewenste verdere harmonisatie zoals die is ingezet met de implementatie van de CCD. O N T W I K K E L I N G E N I N E U RO P A De Europese belangen van de VFN worden behartigd door Eurofinas. Eurofinas is de organisatie van gespecialiseerde consumptief kredietverstrekkers in Europa. Een steeds groter gedeelte van de wetgeving ten aanzien van de financiële sector vindt zijn origine bij de Europese Commissie. Een krachtige lobby vanuit de kredietaanbieders is dan ook essentieel. Eurofinas onderhoudt hiertoe contacten met de Europese Commissie en het Europees Parlement en met verschillende andere branches die zijn georganiseerd in Europees verband. Belangrijke dossiers voor Eurofinas in 2011 waren de review van de Insurance Mediation Directive (IMD-2), de Capital Requirements Directive (CRD-4) en de gezamenlijke aanpak van fraude met ACCIS, de Europese organisatie voor kredietbureaus. Het jaarlijkse Eurofinas congres vond in 2011 plaats in Wenen en was wederom een uitstekende gelegenheid om contacten te leggen met collega s uit heel Europa. Verschillende gastsprekers gaven hierbij hun visie op de ontwikkeling van de Europese markt voor consumptief krediet. EXTER N E CONTACTEN STICHTING B U REA U KREDIET REGISTRATIE In april 2011 is duidelijk geworden dat er voorlopig geen hernieuwde samenwerking zal plaatsvinden tussen BKR en de telecomaanbieders. De telecombedrijven waren per 1 januari 2011 gestopt met het registeren van problematische schulden bij BKR. Verschillende gesprekken hebben hierbij helaas de telecomsector niet doen besluiten om de terugtreding te heroverwegen en te zoeken naar een alternatieve wijze van registratie. De Wiener Staatsoper Stichting BKR heeft in 2011 veel aandacht besteed aan het bieden van inzicht in de ontwikkeling van betalingsachterstanden. Zo werd in juli de BKR Kredietbarometer geïntroduceerd die inzicht biedt in de trends en ontwikkelingen in het betaalgedrag van de Nederlander. BKR heeft hierbij herhaaldelijk gepleit voor een meer integrale schuldenregistratie. Frank Witter CEO Volkswagen Financial Services tijdens congres in Wenen In 2011 heeft BKR een nieuwe governance structuur ingevoerd. De taken en verantwoordelijkheden worden nu verdeeld over de Vergadering van Aangeslotenen, de Raad van Commissarissen en de directie. Alle aanbieders van kredieten, creditcards en dergelijke zijn aangesloten bij het BKR. In 2011 werden in het CKI (Centraal Krediet Informatiesysteem) 15.268.000 toetsingen uitgevoerd. Na de daling in 2010 betekent dit een verdere afname. 10 11

CIJFERS CENTRAAL KREDIET INFORMATIESYSTEEM Nationaal instituut budgetvoorlichting Cijfers x 1.000 Aantal geregistreerde personen Totaal aantal kredieten Aantal beëindigde kredieten Aantal lopende kredieten Aantal raadplegingen in CKI 2011 2010 2009 9.096 17.079 6.146 10.933 15.268 9.267 17.746 7.027 10.719 18.005 11.573 25.610 9.476 16.135 19.322 Voor de leennormen, zoals die worden gehanteerd door de VFN en de NVB, zijn de voorbeeldbegrotingen die worden opgesteld door het NIBUD van essentieel belang. Door de begrotingen als input te hanteren bij het vaststellen van de leennormen wordt gewaarborgd dat consumenten ook na het afsluiten van een lening voldoende ruimte overhouden voor levensonderhoud. Het NIBUD heeft in 2011 de consument gewezen op de valkuilen bij flitskredieten. Aanleiding voor het betreffende bericht was de constatering dat veel flitskrediet aanbieders na de wetswijzigingen rond de CCD hun aanbod hebben aangepast, waarbij extra geld wordt gevraagd voor diensten als een garantiestelling of advies voor verzekeringen. NEDERLANDSE VERENIGING VOOR VOLKSKREDIET De Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) behartigt de belangen van publieke en private dienstverleners op het gebied van schuldhulpverlening en sociale kredietverlening. In juli 2011 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening aangenomen door de Tweede Kamer. Met de wet wordt de verantwoordelijkheid voor schuldhulpverlening bij gemeenten belegd. In de wet wordt tevens het breed bediscussieerde moratorium opgenomen. Tijdens het moratorium hebben schuldeisers geen mogelijkheid meer om bijvoorbeeld beslag te leggen op het inkomen van de schuldenaar. De staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid had eerder op basis van onderzoek geconcludeerd dat een wettelijk moratorium niet gewenst was, maar bij de behandeling van de wet werd duidelijk dat een meerderheid van de Tweede Kamer een moratorium wenselijk acht. In 2012 zal de Eerste Kamer zich nog uitspreken over de wet. De daadwerkelijke implementatie zal zonder meer een belangrijke mijlpaal zijn voor de NVVK. Nederlandse vereniging van Financieringsadviseurs De Nederlandse Vereniging van Financieringsadviseurs (NVF) behartigt de belangen van de aangesloten krediet intermediairs. In 2011 heeft de NVF samen met de VFN gelobbyd voor het behoud van het huidige provisiemodel bij consumptief krediet. De NVF én de VFN zijn van mening dat een provisieverbod voor consumptief krediet zou kunnen leiden tot hit and run praktijken. Begin 2011 heeft de NVF een nieuwe gedragscode aangenomen. In de code die van toepassing is op de bij de NVF aangesloten intermediairs zijn wijzigingen opgenomen ten aanzien van execution only en adviesfee s voor kredietgerelateerde verzekeringen. De ontwikkeling van de studieschuld baart het NIBUD zorgen. Door verschillende maatregelen vanuit de overheid moeten studenten steeds meer en langer lenen. Onderzoek van het NIBUD laat bovendien zien dat 59% van de studenten achteraf minder had willen lenen. NEDERLANDSE VERENIGING VAN BANKEN en thuiswinkel.org Samen met de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en Thuiswinkel.org worden door de VFN de belangen behartigd van de consumptief kredietaanbieders in Nederland. De belangen van de verschillende partijen lopen hierbij op veel dossiers parallel. In 2011 heeft bijvoorbeeld gezamenlijk overleg plaatsgevonden naar aanleiding van de beoogde uitwerking van het Toetskader Hypotheken. De VFN streeft in haar contacten met de NVB en Thuiswinkel.org naar meer uniformiteit in de verschillende gedragscodes. De VFN is hierbij van mening dat het type aanbieder niet bepalend zou moeten zijn voor de mate waarin krediet kan worden verstrekt aan de consument. OVERHEDEN EN TOEZICHTHOUDERS De VFN heeft in het verslagjaar veelvuldig overlegd met de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Belangrijke gespreksonderwerpen in 2011 waren de uitwerking van het Toetskader Hypotheken voor consumptief krediet en de wijzigingen die de VFN heeft doorgevoerd in haar gedragscode. Met de ministeries van Financiën, Veiligheid en Justitie en Sociale Zaken en Werkgelegenheid is onder andere afgestemd over de ontwikkelingen ten aanzien van het provisieverbod, de beoogde wijzigingen in de Wck en het breed wettelijk moratorium schuldhulpverlening. 12 13

interne ORGANISATIE GEASSOCIEERDE LEDEN LEDEN Sinds 1997 kunnen ondernemingen die niet in aanmerking komen voor het lidmaatschap, maar wel affiniteit hebben met kredietverlening, zich als geassocieerde bij de VFN aansluiten. Toegetreden leden in 2011 Geassocieerden die hebben opgezegd in 2011 Leden per december 2011 Ereleden De VFN-leden zijn dochterondernemingen van (internationale) algemene banken, merkgebonden autofinanciers en zelfstandige financieringsmaatschappijen. Op basis van het uitstaande saldo Consumptief Krediet vertegenwoordigen de leden 90% van het uitstaand saldo op basis van de definitie van Financieringsmaatschappijen die door het CBS wordt gehanteerd. gmac Nederland nv, Breda InVesting bv, Hilversum Vesting Finance Fiditon, Hilversum Groenewegen & Partners Gerechtsdeurwaarders, Utrecht M.G. de Jong, Gerechtsdeurwaarders & Incassokantoor, Arnhem Alcredis Finance bv, Vianen ALFAM Consumer Credit, Bunnik BMW Group Financial Services, Rijswijk FCE Bank plc (Ford Financial Netherlands), Amsterdam fga Capital Netherlands bv, Lijnden gmac Nederland nv, Breda InterBank nv, Amsterdam Intermediaire Voorschotbank bv, Amsterdam Klarna bv, Amsterdam De Lage Landen International bv, Eindhoven Landelijke Disconterings Maatschappij nv, Nijkerk LaSer Nederland bv, `s-hertogenbosch Mercedes-Benz Financial Services bv, Utrecht MKG Bank, Schiphol-Rijk PSA Finance Nederland bv, Rotterdam RCI Financial Services bv, Schiphol-Rijk Ribank nv, Amsterdam Santander Consumer Finance Benelux bv, Utrecht Volkswagen Bank, Amersfoort Financieringsmaatschappij Zuid-Holland cv, Rockanje De heer (Frits) G.L.J. van Gorp De heer (Lex) A. Goudswaard BNP Paribas Cardif, Oosterhout Business Lease Nederland bv, Zeist CMS Derks Star Busmann, Utrecht Credit Life International nv, Venlo Credit Yard Group bv, Eindhoven DaVinci Advies bv, Amsterdam eos Nederland bv, Tilburg Experian Nederland bv, Den Haag Genworth Financial Lifestyle Protection, Arnhem Groep Gerechtsdeurwaarders Nederland (GGN), Utrecht Groep Gerechtsdeurwaarders Nederland (GGN),Van Mastrigt & Partners, Den Haag Van der Hoeden Mulder Gerechtsdeurwaarders en Juristen, Amsterdam HOIST Kredit ab, Den Bosch Incassade Nederland, Leeuwarden JJ & G Finance bv, Lunteren Jongejan Wisseborn Gerechtsdeurwaarders, Harderwijk Lindorff bv, Zwolle Nederlandse Deurwaarders Associatie bv, Amersfoort Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (nvvk), Den Haag Schuman Incasso & Gerechtsdeurwaarders bv, Ede Tempelman-De Niet Gerechtsdeurwaarders, Tiel Ultimoo Capital Group bv, Woerden Vesting Finance Holding bv, Hilversum The Warranty Group Europe, Amsterdam Weggemans Incasso & Gerechtsdeurwaarders, Emmen SECRETARIAAT Het secretariaat van de VFN is gevestigd aan de Benoordenhoutseweg in Den Haag. Bert Reitsma is secretaris van de VFN. Hij wordt in zijn werkzaamheden ondersteund door Marie- Louise Tazelaar (secretaresse). Geassocieerde leden per december 2011 14 15

CO M M U NICATIE De VFN initieert, onderhoudt en informeert zowel interne als externe contacten. De pers, VFN-leden en geassocieerde leden, toezichthouders en het ministerie worden proactief van de voor hen relevantie informatie voorzien. B EST U U R Per ultimo 2011 zag het bestuur er als volgt uit: Van links naar rechts John Zwijgers, Bert Westerveld, Tijdens de Algemene Ledenvergadering zijn Bert Westerveld en Michael Huinink benoemd als bestuurslid. Vanwege een nieuwe betrekking is Michael Huinink in november teruggetreden. Het bestuur is Michael Huinink zeer erkentelijk voor de bijdrage die hij in de relatief korte periode heeft geleverd aan de vereniging. Jan Speksnijder, Kees Droppert, Bert Reitsma links Overdracht voorzitterschap van Martin Aalders aan Kees Droppert rechts Kersvers erelid Door de VFN leden is in december ingestemd met de benoeming van Arlinde Vletter als bestuurslid per 1 januari 2012. Lex Goudswaard A L GE M ENE L EDENVERGADERING John Zwijgers, penningmeester PS A Finance Nederland bv Bert Westerveld Volkswagen Bank Jan Speksnijder A lfa m Consumer Credit Kees Droppert, voorzitter Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Bert Reitsma, secretaris Lex Goudswaard en Martin Aalders zijn tijdens de Algemene Ledenvergadering teruggetreden als bestuurslid. Het bestuur is Martin veel dank verschuldigd voor de wijze waarop hij invulling heeft gegeven aan het voorzitterschap van de vereniging. De Algemene Ledenvergadering heeft Kees Droppert benoemd als nieuwe voorzitter van de VFN. Lex Goudswaard is door de Algemene Ledenvergadering benoemd als erelid van de VFN. Hiermee wordt de bijzondere waardering uitgesproken voor de jarenlange inzet van Lex Goudswaard voor de vereniging. 16 De Algemene Ledenvergadering vond op donderdag 28 april plaats in Kasteel Wijenburg in Echteld. Tijdens de vergadering hebben de leden ingestemd met een wijziging in de VFN Gedragscode naar aanleiding van het Toetskader Hypotheken, dat eerder was opgesteld door de AFM en later werd omarmd door de minister van Financiën. Met ingang van 1 januari 2012 zal de netto maandlast die is verbonden aan een hypotheek worden bepaald op basis van een vaste afslag op de bruto maandlast van 25 of 30%. Tijdens het besloten gedeelte van de vergadering werd traditiegetrouw het jaarverslag van BKR uitgereikt aan de voorzitter van de VFN door de heer Van den Bosch, algemeen directeur van BKR. Gastspreker tijdens het openbare gedeelte van de vergadering was Mathijs Bouman. Mathijs gaf een gewaardeerde presentatie over de ontwikkelingen in de Nederlandse en internationale economie. 17 Mathijs Bouman

WERKLUNCHES COMMISSIES EN WERKGROEPEN De werklunches hebben een belangrijke informatie- en netwerkfunctie binnen de VFN. In restaurant De Kloosterhoeve in Harmelen werden ook in 2011 weer vier boeiende lunches georganiseerd die tot doel hebben de leden en geassocieerde leden in een informele sfeer te informeren over actuele thema s die raakvlakken hebben met consumptief krediet. Op de werklunch van 8 maart gaf de heer Jan Tingen, Algemeen Directeur van GKB Drenthe, een presentatie over Turbosaneren. Bij de werklunch van 7 juni heeft Arnold Koopmans, hoofd juridische zaken van de Bovag een presentatie verzorgd over Ontwikkelingen in distributie en financiering in de automotive sector. Tijdens de werklunch van 13 september gaf de heer Bert Iedema, CEO van Credit Yard een presentatie over Kan fatsoenlijke incasso worden gekwantificeerd. In de werklunch van 8 november ten slotte gaf de heer Maarten Molders, Projectleider Consumptief Krediet, Spaargelden en openbare kapitaalmarkten van het Centraal Bureau voor de Statistiek een presentatie over Cijfermatige ontwikkelingen Consumptief Krediet. TOOGDAG De Toogdag vond op 27 en 28 mei plaats in het Golden Tulip Hotel Victoria in Hoenderloo en werd dit jaar georganiseerd door Crédit Agricole Consumer Finance bv. Het afwisselende goed georganiseerde programma omvatte onder andere een fietstocht per tandem naar het Kröller- Müller Museum, een wandeling in de bossen van de Hoge Veluwe onder leiding van een boswachter en een introductie op de tentoonstelling Hortus/Corpus van Jan Fabre in het Kröller-Müller Museum. Het Bestuur wordt terzijde gestaan door de volgende commissies en werkgroepen. Marco van Beek, alfam Consumer Credit Liesbeth van Woensel, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Reinier-John Koopman, LaSer Nederland bv Stephan Knol, FCE Bank plc (Ford Financial Netherlands) Jeffrey Sinoo, Santander Consumer Finance Benelux bv Petro van den Heuvel, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Arjan Kaldenbach, ALFAM Consumer Credit Gertwin Wubs, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Heidi van Hulten, De Lage Landen International bv Patrick van Sandwijk, LaSer Nederland bv Peter Heinen, BMW Group Financial Services Vincent van Dortmont, ALFAM Consumer Credit Hans van Diest, BMW Group Financial Services Gertwin Wubs, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Hanneke Olijslagers, FGA Capital Netherlands bv Simon Staadegaard, De Lage Landen International bv Rogier Verheijen, LaSer Nederland bv Michiel Kruijmer, Volkswagen Bank Alex Suanet, Santander Consumer Finance Benelux bv Joram Ledegang, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Marc Overgoor, Volkswagen Bank Vincent van Dortmont, ALFAM Consumer Credit Robert Boos, Mercedes-Benz Financial Services bv, Utrecht Commissie Juridische Zaken Commissie Fraudepreventie en -bestrijding Strategische Commissie Fraudepreventie en bestrijding Technische Commissie Hoofdstukken 1-XVIII Jan Fabre GOLFDAG In samenwerking met Vesting Finance werd op donderdag 22 september 2011 alweer de dertiende VFN golfdag voor leden en geassocieerden georganiseerd, deze keer op de baan van Golf- en Businessclub de Scherpenbergh in Lieren. Dertig deelnemers aan de wedstrijd konden hun kwaliteiten in een achttien holes shotgun bewijzen. Voor de twaalf deelnemers die kennis wilden maken met de golfsport was er een clinic. De prijzen bij de clinic gingen naar Connie Maathuis en Willem Bommeljé. Bij de neary triomfeerde Louise van Schaik bij de dames en Willem Groothoff bij de heren. Sjoerd van Wely sloeg de longest drive. Bij de wedstrijd was de winst dit jaar ook voor Sjoerd van Wely. Henk-Jan Meijer, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Astrid Hekkens, Santander Consumer Finance Benelux bv Bianca de Brouwer, ALFAM Consumer Credit Lambert de Kool, ALFAM Consumer Credit Jan Speksnijder, ALFAM Consumer Credit Bert Westerveld, Volkswagen Bank Julia Koers, De Lage Landen International bv Lex Houterman, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Cindy van Atteveldt, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Guus Alfrink, ALFAM Consumer Credit Werkgroep Communicatie Werkgroep Gezonde Leenmarkt 18 19

Begeleidingscommissie EVA Femke Eknadissian, ABN AMRO Bank nv Rob Greven, SNS Reaal Groep nv Gerrit Kramer, Westland Utrecht Bank nv Gertwin Wubs, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv René Henrotte, ING Nederland Wibout de Klijne, Rabobank Nederland Kirsi Rautiainen, NVB Bob Louwman, ABN AMRO Bank nv Consumptief KREDIET IN CIJFERS CONSUMPTIEF KREDIEt en roodstanden Het CBS maakt in haar rapportage over verstrekte kredieten onderscheid tussen consumptief krediet en roodstanden. Onder consumptief krediet wordt verstaan: aflopend krediet, doorlopend krediet, spaar/leenkrediet en creditcardkrediet. Onder roodstand worden alle debetstanden in rekening courant per ultimo van de maand verstaan. Gebruikerswerkgroep EVA Elke de Wilde, ABN AMRO Bank nv Henk Deurloo, Rabobank Nederland Rob Greven (voorzitter), SNS Reaal Groep nv Cees van den Berg, Achmea Bank nv Han Kramer, ING Nederland Aart Slotboom, Stichting Bureau Krediet Registratie Peter-Jan Tijsma, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv Maaike Amsen, NVB Wolter Spuijbroek, Achmea Bank nv Vincent van Dortmont, Alfam Consumer Credit VERTEGENWOORDIGINGEN Naar aanleiding van de betwiste berichtgeving van het CBS over de ontwikkeling van creditcardkrediet heeft het CBS de rapportage over deze kredietvorm met terugwerkende kracht voorlopig volledig verwijderd uit de gepubliceerde cijfers. De in dit jaarverslag gepubliceerde cijfers zijn dan ook exclusief de ontwikkeling van creditcardkrediet. In de afgelopen jaren werd door het CBS overigens een relatief stabiel saldo van 1,4 miljard gerapporteerd in deze categorie. Na een aantal jaren van daling is het verstrekte klassieke consumptief krediet in 2011 min of meer gestabiliseerd ten opzichte van 2010 op een niveau van 5,1 miljard. Ook het uitstaand saldo bleef nagenoeg ongewijzigd op een niveau van 16,0 miljard. De groei in roodstanden zet onveranderd door. Ultimo 2011 bedroeg de gezamenlijke roodstand op betaalrekeningen 10,1 miljard Bestuur Bureau Kredietregistratie Raad van Advies nvvk Adviserend panel afm In het verslagjaar was de VFN vertegenwoordigd in de volgende organisaties: Kees Droppert, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv, Raad van Commissarissen Guus Alfrink, Alfam Consumer Credit, Vergadering van Aangeslotenen Peter den Houter, PSA Finance Nederland bv, idem Lex Houterman, Crédit Agricole Consumer Finance Nederland bv, idem Leendert de Jong, LaSer Nederland bv, Begeleidingscommissie cki Wim van Oosten, Alfam Consumer Credit, idem Guido Kersten, De Lage Landen International bv, idem Bert Reitsma Bert Reitsma * voorlopige cijfers 2007* *2011 2006 2010 2005 2009 Uitstaand consumptief krediet per 31-12 17 16.029 429 1715.959 594 18 101 16.457 Verstrekt (netto) 105.158 439 10 350 5.173 10 100 5.834 Kredietvergoeding 11.309 636 1 543 1.329 1 5501.489 Afgelost 12 6.424 406 12 058 7.000 12 158 7.497 * voorlopige cijfers 2007* *2011 2006 2010 2005 2009 Uitstaand saldo per 31-12 8.786 10.112 7.853 9.908 7.489 9.739 Aantal rekeningen x 1000 2.840 2.660 2.822 2.644 2.9322.851 Uitstaand en verstrekt krediet (in miljoenen euro) Roodstanden (in miljoenen euro) Eurofinas Begeleidingscommissie lis Board Kees Droppert, Bert Reitsma General Assembly Kees Droppert, Bert Reitsma Legal and policy Committee Bert Reitsma Bert Reitsma * voorlopige cijfers *2011 2010 Aflopend krediet 2.318 3.127 ( +4,8%) 2.788 Doorlopend krediet (incl. spaarleenkrediet) 13.428 12.902 (-3,1%) 13.172 Roodstanden 10.112 9.908 2009 2.867 13.590 9.739 Uitstaand saldo (in miljoenen euro) 20 21

ONTWIKKELINGEN in producten en DISTRIBUTIEKANALEN Terwijl het uitstaand saldo in roodstanden sinds ultimo 2006 met 29% is gestegen, is het uitstaande saldo in het klassieke consumptief krediet vrijwel onveranderd gebleven. De consument heeft in de achterliggende periode steeds vaker gekozen voor het financieren van aankopen via het krediet op de betaalrekening. Structurele kredietverlening via roodstanden is naar mening van de VFN veelal niet in het belang van de consument. De gewenste relatie tussen lening en gefinancierde goederen ontbreekt immers veelal en de consument betaalt meer en langer rente dan noodzakelijk. MARKTAANDEEL VFN Het marktaandeel van de leden van de VFN in de CBS-categorie financieringsmaatschappijen op basis van netto verstrekt krediet in procenten: * voorlopige cijfers Totaal netto verstrekt Uitstaand saldo *2011 90,2 87,1 2010 95,3 88,4 2009 87,5 95,5 Marktaandeel leden vfn in de groep financieringsmaatschappijen Uitstaand saldo naar kredietvormen (in miljoenen euro) * voorlopige cijfers Totaal netto verstrekt Uitstaand saldo *2011 30,7 48,0 2010 34,1 46,7 2009 32,3 47,5 Marktaandeel leden vfn in het totaal van het consumptief krediet, in procenten Er is sprake van een trendmatige stijging van het marktaandeel van de leden van de VFN in het totaal uitstaand saldo consumptief krediet. Sinds 2005 is het marktaandeel met 10% gestegen. Het marktaandeel van de leden van de VFN in het netto verstrekte krediet ontwikkelt zich trendmatig ook positief. Opvallend hierbij is echter dat de stijging duidelijk minder fors is als die bij het uitstaande saldo. Ontwikkeling verstrekt krediet door marktpartijen (in miljoenen euro) Ontwikkeling marktaandeel leden vfn in verstrekt krediet en uitstaand saldo Binnen het klassieke consumptief krediet wordt een steeds groter gedeelte verstrekt door financieringsmaatschappijen. In 2011 werd 58% oftewel 3 miljard verstrekt door financieringsmaatschappijen. In 2006 was dit aandeel nog 45%. De banken hebben het marktaandeel in het verstrekte krediet in dezelfde periode zien teruglopen van 48% naar 36%. De gemeentelijke kredietbanken en de postorderbedrijven verstrekten in 2011 respectievelijk 34 miljoen en 280 miljoen krediet. Het aandeel van de gemeentelijke kredietbanken en de postorderbedrijven in het verstrekte krediet is hiermee in de afgelopen jaren afgenomen. 22 23

inhoudsopgave 5 6 7 8 9 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 23 voorwoord Ontwikkelingen in nederland Wijzigingen in de vfn gedragscode Toetskader hypotheken Europese Richtlijn Consumenten Krediet (ccd) Provisieverbod Maatregelen vakbekwaamheid Landelijk informatiesysteem schuldenregistratie Wijziging Wet op het consumentenkrediet Ontwikkelingen in Europa Externe contacten Stichting Bureau Krediet Registratie (BKR) Cijfers Centraal Krediet Informatiesysteem Nederlandse Vereniging Voor Volkskrediet (NVVK) Nederlandse Vereniging van Financieringsadviseurs (NVf) Nationaal Instituut Budgetvoorlichting (nibud) Nederlandse Vereniging van Banken en Thuiswinkel.org Overheden en toezichthouders Interne organisatie Leden Geassocieerde leden Secretariaat Communicatie Bestuur Algemene Ledenvergadering Werklunches Toogdag Golfdag Commissies en werkgroepen Vertegenwoordigingen Consumptief krediet in cijfers Consumptief krediet en roodstanden Ontwikkelingen in producten en distributiekanalen Marktaandeel vfn colofon tekst Bert Reitsma, Marie-Louise Tazelaar fotografie Paul Starink, vfn omslag Jurjen Drenth/Dutch Image (Hollandse Hoogte) ontwerp Fedde Schouten productie Yardmen bv, Amsterdam 24