INRICHTING De juiste keuze Uw binnentrap: hoe kiezen tussen een recht model, een draaitrap of een cirkelvormige versie (spiraal, schroefvormige ) en zeker zijn van de juiste keuze? Het is belangrijk vooraf alle mogelijkheden te bestuderen. Dankzij een zorgvuldige analyse van alle criteria kan de trap vorm krijgen. Een te snelle beslissing, gesteund op min of meer vage veronderstellingen, zou op zekere dag tot spijt kunnen leiden. Een trap is namelijk geen klein architecturaal element dat vlot kan worden vervangen of omgevormd. Er zijn heel wat uiteenlopende criteria die de keuze van een trap kunnen bepalen. We hebben er welgeteld negen gevonden. Ze hebben niet noodzakelijk allemaal hetzelfde gewicht en ze zijn niet in alle gevallen toepasselijk, maar wel belangrijk genoeg om ze allemaal te overlopen. De volgorde waarin we ze zullen bespreken is louter willekeurig. Alles hangt immers af van de specifieke situatie. We proberen voor alle criteria eerst een zo nauwkeurig mogelijke beschrijving te geven. Dan pas kunnen we er de besluiten uit trekken en een antwoord proberen 1 2 1. De centrale trapboom van deze draaitrap bestaat uit een rechte stalen balk die gebogen is op de plaats waar de trap een kwartdraai maakt. De combinatie van de gelakt stalen structuur met de eikenhouten treden en de leuning met 4 assen in geborsteld staal, is zeker geslaagd. Creatie en realisatie: Ateliers Bouvy 2. Bij deze moderne draaitrap in massief beukenhout zijn een aantal treden in de muur verankerd en aan de kant van de armleuning hangen ze als het ware aan de balusters. Omdat er geen trapboom is, lijkt het een hele lichte constructie te zijn. Goudkleurig beslag (ook in mat verchroomd en in kleur) met een zeshoekige trappaal waarop een decoratieve glazen bol is gezet. Model Design (diverse houtsoorten) van Treppenmeister 13
1 2 3 4 1 & 2. Deze licht wentelende trap lijkt de grenzen van de beperkte ruimte te overstijgen. Hij bestaat uit een centrale trapboom met treden van gelijmde eikenhouten lamellen. De ronde vormen wordt nog benadrukt door de leuning met 4 horizontale assen. Op de verdieping mondt de trap uit op een passerelle met een plankenvloer die naar andere leefruimten leidt. Creatie en realisatie : Ateliers Bouvy 3. Deze grote rechte Z trap bestaat uit houten treden en tegentreden en een leuning die het geheel wat lichter laat overkomen. De leuning bestaat uit een handgreep en stijlen in plaatijzer waartussen 4 horizontale inox kabels van 4 mm gespannen zijn. Realisatie: Kozac 14
te geven met betrekking tot de keuze van een trap. Dit antwoord is niet noodzakelijk exhaustief en nog minder bindend maar het draagt bij tot het schetsen van denkpistes die kunnen leiden tot een definitieve keuze. 1. De behoeften Een van de allereerste prioriteiten bestaat erin zo nauwkeurig mogelijk te bepalen wat uw noden zijn. Om te weten wat u precies verlangt van een trap, volstaat het enkele elementaire vragen te stellen: gaat het om een hoofdtrap of om een bijtrap? Hoe vaak zal hij worden gebruikt? Hoe is het gezin samengesteld of hoeveel mensen wonen er in het huis? Een hoofdtrap is een trap die de belangrijkste verdiepingen van een woning verbindt, dit is meestal de gelijkvloerse verdieping en de eerste verdieping. Hij zal dus regelmatig door alle gezinsleden en meerdere keren per dag worden gebruikt. Soms moeten er ook volumineuze voorwerpen naar boven zoals meubelen of linnenmanden bijvoorbeeld en tal van andere objecten. Men zal dus rekening moeten houden met deze elementen bij het bepalen van de trapafmetingen. De bijtrap is op zijn beurt een constructie die bijruimtes verbindt (kelders, zolders, mezzanines ). Dit soort trap wordt niet noodzakelijk door iedereen en ook niet alle dagen gebruikt. Hij zal dus kleiner of smaller mogen zijn en bijgevolg minder gebruiksvriendelijk. U ziet het, het hoofd- of bijkomstig aspect van een trap heeft vooral een invloed op de gebruiksfrequentie ervan net als de grootte van het gezin. Het is evident dat de noden van een kroostrijk gezin veel groter zijn dan die van een vrijgezel of een jong koppel. De eerste waarderen een brede en vlot toegankelijke trap waarop men elkaar zonder probleem kan kruisen, de tweede zullen tevreden zijn met een kleinere, zelfs nauwe trap. 4. Deze sobere en toch imposante Z-trap is gebouwd met gebleekte Franse eik. De trap wordt tweemaal onderbroken door een tussenbordes. De 1,70 m brede 15 treden hebben schuin geplaatste tegentreden De trapbomen zijn onder de treden bevestigd en de trap is volledig zelfdragend zonder betonnen steunstructuur. Realisatie: Behets Algemeen kan men zeggen: hoe groter de behoeften, hoe breder en toegankelijker de trap. Een hoofdtrap in een woning waar de noden vrij groot zijn zal bij voorkeur recht zijn of met draaipunt(en) omdat die de beste toegankelijkheid bieden en grotere afmetingen mogelijk maken. Als het om een draaitrap gaat, kunnen een of een of meerdere overlopen (bordes) een extra troef zijn inzake gebruiksgemak. 2. Het budget De opmaak van een budget zal ook beslissend zijn omdat het, ten minste gedeeltelijk, de vorm zal bepalen die u kunt kiezen evenals de keuze van de materialen en de complexiteit van het werk. In het domein van de trap is het net zoals in alle domeinen van de architectuur en de interieurinrichting: standaardisatie is betaalbaar terwijl maatwerk, creativiteit en design worden betaald. Een originele trap op maat zal dus niet kunnen concurreren met een trap afkomstig uit de industriële productie. Een rechte trap van dennenhout bijvoorbeeld met een eerder bescheiden en traditioneel uitzicht zal meestal een van de goedkoopste zijn. Omgekeerd zullen natuurstenen trappen of meer complexe vormen de rekening aanzienlijk doen stijgen. Bij wijze van voorbeeld, een vakman of een installateur zal u een eenvoudige en sobere houten trap op maat voor een duplex of een kleine woning kunnen aanbieden voor een prijs tussen de 1500 en 3000 euro. Maar voor een mooie eikenhouten trap, op maat en met een sierlijke draai, zullen de prijzen eerder variëren binnen een vork tussen de 5000 en 6000 euro. En boven deze cijfers is er geen plafond in termen van prijs. Het klopt dat kwaliteit in het algemeen wordt betaald, maar u mag niet uit het oog verliezen dat een trap in de eerste plaats moet worden ontworpen voor een heel lange levensduur. Men mag dus
1 & 2. Deze Z-trap is volledig zelfdragend zonder draagstructuur. De originele vorm wordt geaccentueerd door de massieve eikenhouten treden (70 mm dik) waarvan de draadrichting (houtnerven) de helling van de trap volgen. Het opvallende Z- profiel van de trap wordt gecreëerd door de schuin geplaatste tegentreden. Het hout is overal in verstek verwerkt. Voor de finishing touch zorgt de inox trapleuning. Realisatie: Behets 1 2 3 & 4. De leuning met 4 assen volgt mooi de vloeiende vormgeving van de trap. De 15 marmeren treden steunen op een centrale trapboom die op maat is niet teveel bezuinigen op de kwaliteit van de materialen en de uitvoering ervan. U ziet het, als uw budget onbeperkt is, is uw waaier van keuzes dat ook. Hebt u echter een heel krap budget, kies dan voor gestandaardiseerde producties en de meest gangbare materialen zoals dennenhout bijvoorbeeld. De prijs van een trap houdt verband met twee belangrijke criteria: de complexiteit van de vorm en de gebruikte materialen. Door deze twee criteria aan te passen aan uw budget zal u tot het juiste compromis komen. 3. De technische beperkingen De situatie zal heel verschillend zijn naargelang het om een nieuwbouw of een renovatieproject gaat. In het eerste geval is men totaal vrij voor de creatie omdat de hele woning moet worden ontworpen. Alle vormen van trappen zijn dan denkbaar, ten minste a priori omdat uiteraard niet de hele woning in functie van de trap wordt getekend. De keuze van die laatste komt namelijk vaak pas na andere keuzes zoals het volume van de ruimtes en hun schikking bijvoorbeeld. Andere architecturale keuzes kunnen ook specifieke technische beperkingen meebrengen die uiteindelijk een invloed hebben op de keuze van de trap. Het is een van de opdrachten van uw architect om die eventuele technische beperkingen te bepalen en ze duidelijk te maken aan u. In het geval van een renovatie moet de installatie van de trap worden aangepast aan een bestaande situatie en dus rekening houden met de beschikbare ruimte, de verdeling van de ruimtes en vooral de mogelijkheden van trapgatopening. Die laatste is bepalend omdat een trap vooral van bovenaf wordt ontworpen. De mogelijkheden van trapgatopening in termen van ligging en afmetingen bepalen de plaats van de trap op de benedenverdieping, maar ook de vorm ervan. In het kader van een 3 4 16
grondige renovatie is het uiteraard altijd mogelijk om de vorm van een bestaand trapgat en zelfs de plaats ervan te wijzigen, mits relatief zware werkzaamheden worden uitgevoerd. Er zijn een zeker aantal technische beperkingen die de vorm van een trap kunnen bepalen maar om het eenvoudig te houden hebben we ons hier geconcentreerd op de problematiek van de trapopening. Als het trapgat rechthoekig is, moet de trap recht zijn of met draaipunt(en). Als het trapgat echter rond of vierkant is, zal het onmogelijk zijn er een rechte trap op aan te sluiten. Alleen een cirkelvormige (spiraal- of wentelvormige) trap zal dan passen. 4. De beschikbare ruimte Om de problematiek van de beschikbare ruimte goed te begrijpen, moet men er die van de plaatsinnameof het volume van de trap aan koppelen. Sommige trappen nemen namelijk meer plaats in dan andere afhankelijk van het volume dat ze innemen op de vloer en in de ruimte. Het spreekt voor zich dat een rechte trap met een kwartdraaiend tussenenbordes bijvoorbeeld veel meer plaats inneemt dan een kleine spiltrap of een zoldertrap. Een ander interessant begrip in dat verband is de val van de trap. De val van de trap is de totale horizontale lengte op de grond die men kan benutten en die de plaatsinname gedeeltelijk bepaalt. Hoe kleiner de val, hoe steiler de trap. Algemeen kan men stellen dat een trap met een cirkelvorig plan (spiraal- of wenteltrap) minder plaats inneemt dan een rechte steektrap of een rechte trap met draaiend bordes. Deze regel is echter niet absoluut, verre van. De val van een grote, rechte steektrap is inderdaad aanzienlijk, maar het volume is dat niet noodzakelijk omdat de ruimte onder de treden vrij kan zijn in het geval van een hangtrap, of bijvoorbeeld kan worden gebruikt als opbergruimte of als bibliotheek. In dit geval is de ruimte niet verloren en is het reële plaatsverlies door de trap quasi nul, wat niet het geval is bij een wenteltrap. Elk geval is specifiek en, we 5 gemaakt. De met plasmatechniek gesneden tredesteunen geven aan het geheel een bijzonder lichte indruk. Realisatie: Kozac hebben het gezien, men moet opletten voor overhaaste besluiten. Als u over veel ruimte beschikt voor de trap, zou het jammer zijn er geen gebruik van te maken om een mooie constructie te ontwerpen. Hij kan heel comfortabel zijn en ook op 17 esthetisch gebied kan men alle kanten uit. Als de val van de trap echter te klein is, kies dan eerder voor een draaitrap dan een rechte steektrap, omdat die te steil zou kunnen zijn. Het probleem wordt nog scherper gesteld als de ruimte héél erg beperkt is. In dat geval is een plaatsbesparende trap een goede oplossing. Er bestaan heel wat mogelijkheden op de markt (zie artikel p. 26). 5. Deze wenteltrap «Touraine» in hersamengestelde natuursteen is geïnspireerd op oude modellen in Renaissancestijl. Om zo goed mogelijk de natuursteen uit die tijd na te bootsen, werd hij speciaal afgewerkt en gepatineerd. Omdat het een wenteltrap is zonder centrale spil, geeft hij ondanks het gebruik van een zwaar materiaal, toch een lichte en elegante indruk. Realisatie: Ets Biewesch 5. De materialen De keuze een materiaal of van meerdere materialen kan eventueel een zekere invloed hebben op de vorm van de trap. U kunt namelijk eerst beslissen over de materiaalkeuze nog vóór u de vorm van uw toekomstige trap beschouwt. De stijl van uw interieur kan er u trouwens toe brengen om op die manier te werk te gaan. Sommige mensen willen kost wat kost een eiken trap in de zuiverste klassieke traditie en stellen de keuze voor deze nobele houtsoort voorop als een must. Anderen zweren bij natuursteen, in harmonie met de vloer van de hal bijvoorbeeld. Nog anderen zullen in de combinatie van metaal en glas de enige manier zien om de moderne en lichte stijl te bereiken die nodig is voor de architectuur van hun hedendaags interieur. De keuze van een materiaal wordt in principe niet strikt bepaald door de vorm van een trap maar ze kan de keuze ervan beperken. Zijn de belangrijkste vormen van een trap (recht, draaitrap, spiraalvormig, schroefvormig) geschikt voor de meest gangbare materialen (hout, steen, metaal, glas, beton, keramische betegeling)? Rechte steektrap : deze vorm sluit a priori geen enkel materiaal uit en stelt geen voorbehoud van enige aard. Zowel hout als steen, metaal, glas, beton en tegels zijn probleemloos geschikt voor dit soort trap. Trap met draaiend bordes : met uitzondering van glas, dat zich moeilijk leent voor dit gebruik, kunnen alle materialen worden ingezet voor een trap met een of meerdere draaipunten. Glas kan wel in combinatie met andere materialen, als het gemonteerd wordt op een metalen structuur. Spiltrap : de treden van deze trap in een spiraalvorm rond een centrale kolom worden meestal van hout of van metaal gemaakt. Beton en steen zijn ook denkbaar in deze configuratie. Glas en
1 toepassing in dat verband en de creativiteit op dit gebied kan soms ingaan tegen bepaalde vaste waarden of een welbepaald genre vernieuwen. We behoeden ons bijgevolg om de volgende bedenkingen te poneren als voorschriften op het vlak van inrichting en geven ze eerder als gewone aanwijzingen. Klassieke stijl : het prototype van de klassieke trap is vooral een rechte trap met een kwart of dubbelkwartdraaiend bordes en met regelmatig verdeelde treden. Een spiraal- of schroefvormige trap kan ook thuishoren in deze categorie. Rustieke stijl : een traditionele rechte trap en een evenwichtig verdeelde trap beantwoorden aan deze architecturale stijl. Maar het zijn niet de enige. Een wenteltrap in Belle Epoque stijl met leuning van kunstsmeedwerk bijvoorbeeld, een wenteltrap van het Middeleeuwse torentype natuursteen - doen allemaal denken aan de traditie en de nostalgie van vervlogen tijden. Hedendaagse en designstijl : design en strakke, minimalistische vormen zijn de belangrijkste kenmerken. Daarom geven liefhebbers van een modern interieur meestal de voorkeur aan een rechte trap voor zover het ontwerp ervan uitgezuiverd is, vrij van alle overbodige ornamenten. 7. Het comfort Waaraan wordt het comfort van een trap gemeten? Dit criterium slaat eigenlijk op meerdere elementen. Een trap is des te meer comfortabel als men er gemakkelijk op kan, dat wil zeggen met de minst mogelijke inspanning. Dit comfort zal in de eerste plaats worden bereikt door een goed ontwerp van de treden, volgens de normen van kracht en vooral door te zorgen voor regelmatige afmetingen. De breedte van de trap is ook een element waarmee rekening moet worden gehouden. Niets is namelijk zo oncomfortabel als keramische tegels zijn echter beduidend minder geschikt voor dit soort constructie, behalve uiteraard als het glas gemonteerd wordt op een metalen of houten structuur. Wenteltrap : zonder centrale kolom en volgens een cirkelvormig plan; dit soort zelfdragende trap vergt een heel specifieke knowhow. De meeste zijn tegenwoordig gemetst of voorgefabriceerd van beton. De gemetste of betonnen structuur kan later worden bekleed met hout, natuursteen of keramische tegels. Metalen modellen zijn ook denkbaar maar de technische beperkingen op het vlak van belasting beperken deze mogelijkheid. 6. De stijl Kunnen keuzes op het vlak van stijl of design een invloed hebben op zijn definitieve vorm? Ja, zij het in een zekere mate. Ook op dit vlak betsaan er geen algemene regels; enkel min of meer heersende trends. Voor sommige is de stijl van essentieel belang en wordt de trap opgevat als een echt decoratief onderdeel van de binnenhuisinrichting. Vaak gaat het dan meestal een grote trap of een vrijstaande constructie midden in de living, eerder dan om een kleine spil- of rechte trap. Anderen willen hun trap zo weinig mogelijk opvalt en dus weinig plaats inneemt: een rechte trap, hangtrap en open trap (zonder tegentreden) met treden verankerd in de muur zou dan een oplossing kunnen bieden. De architecturale stijl van het interieur kan ook een bepaalde invloed hebben op de definitieve stijl van de trap. Het is precies deze optiek die we verder willen belichten. Soms is het raadzaam om het design van uw trap aan te passen aan de stijl van uw interieur. Er is echter geen enkele regel van 18 2
een te nauwe trap waarop men onmogelijk iemand kan kruisen bijvoorbeeld of waar een volumineus voorwerp of een meubel niet door kan. De vorm kan echter ook zijn eigen invloed hebben. Een rechte trap met een korte val, bijvoorbeeld, zal steiler blijken dan een trap met een kwartdraaiiend tussenbordes en dus meer vermoeiend. Een spiltrap kan als hij niet te hoog is want een overloop is hier onmogelijk en zo n trap blijkt dus al snel te vermoeind als hij meer dan een twaalftal treden telt. Rechte trappen met een draaiend bordes blijken vaak comfortabeler in het gebruik dan rechte steektrappen of spiltrappen. Enerzijds omdat ze meestal minder steil zijn maar ook omdat het tussenbordes een rustpauze biedt. 8. De veiligheid De trappen die we thuis dagelijks gebruiken kunnen eerder banale architecturale elementen lijken omdat we ze zo gewoon zijn. Men vergeet dan echter al snel dat elke trap een niet te verwaarlozen risico inhoudt voor de gebruikers. Uitglijden en vallen op een trap is een niet denkbeeldig gevaar. Daarom is de veiligheid van trappen essentieel. Vanuit een technisch standpunt wordt de veiligheid van een trap gewaarborgd door verschillende factoren: de juiste bepaling van de afmetingen van de treden, de kwaliteit van de treden, het ontwerp van de leuning, de verlichting van de trap en het onderhoud ervan. De vorm van de trap wordt niet meteen in overweging genomen en toch is hij niet zonder invloed op het vlak van veiligheid. Als men de verschillende trapvormen bekijkt vanuit het standpunt van de veiligheid, kan men zeker stellen dat de veiligste trap bestaat uit meerdere rechte trapdelen, gescheiden door overlopen. Dit model houdt in vergelijking met een rechte trap met één trapdeel minder risico in omdat die meestal minder steil is en omdat elk deel minder lang is. Als men valt, zal het korter zijn en dus minder schadelijk. Spil- en wentelvormige trappen houden een groter risico in, vooral omdat hun treden nauwer zijn aan de binnenkant. Een vaste grip is dus minder gegarandeerd. 9. De toegankelijkheid Onder toegankelijkheid verstaan we hier de mogelijkheid voor een persoon met een beperkte mobiliteit (bejaarde of gehandicapte persoon) om zich te bewegen op de trap. Voor deze zwakke gebruikers kan de trap al snel een moeilijke of totaal onoverkomelijke hindernis vormen. Om dit obstakel te overwinnen, bieden bepaalde fabrikanten systemen zoals een gemotoriseerde traplift of platformlift. De traplift is eigenlijk een stoel, gedragen door een elektrische motor die beweegt langs een rechte rail of draairail, bevestigd aan de trapboom of leuning. Het liftplatform werkt volgens hetzelfde principe maar de stoel wordt hier vervangen door een afneembaar platform voor een rolstoel. Deze toestellen zijn uiterst handig in bepaalde omstandigheden. Ze moeten wel correct worden geïnstalleerd. Door een ontwerp op maat en mits een verpersoonlijkte studie zijn trapliften in principe aanpasbaar aan alle soorten trappen, of het om een lange, korte of nauwe trap gaat, een draaitrap of zelfs een wenteltrap. Hun prijs varieert echter aanzienlijk afhankelijk van de typologie van de trap en de behoeften van de gebruikers. Vandaar dat een rechte trap in dit geval veel gemakkelijker is, wat de plaatsing beduidend goedkoper zal maken. Hoe langer de trap en hoe meer hij draait, hoe duurder om een lift te installeren. 19 1. De treden van deze elegante, functionele trap met een kwartdraai zijn op een speciale manier in de muur verankerd. De treden, de handgreep en de rechthoekige stijlen zijn van massieve beuk terwijl de balusters van inox zijn gemaakt (ook verkrijgbaar in goudkleurige of gekleurde 3 metaal. Deze lopen op de verdieping over in een bijpassende balustrade. Lapeyre. 3. Gedurfd en origineel is dit trapontwerp met een centrale trapboom die aan trekstang hangt. De eerste drie versie). Viva Ligne pure (meerdere houtsoorten en tinten) van Treppenmeister 2. Een klassieke kwartdraaitrap, volledig op maat gemaakt van exotisch hout (afwerking Moyen of Havana) met warme kleur. Hij is afgewerkt met Tamise leuningen in hout en treden in geplooid plaatstaal leiden naar de andere treden in hout. Het originele vormenspel duikt overal op, tot zelfs in het ontwerp van de leuning en de balustrade op de bovenverdieping. Realisatie: Kozac