Eindhoven University of Technology MASTER. Hygrothermische simulatie van vorstschade in metselwerk effecten van klimaatverandering. van Aarle, M.A.P.

Eindhoven University of Technology MASTER Hygrothermische simulatie van vorstschade in metselwerk effecten van klimaatverandering van Aarle, M.A.P. Award date: 2013 Disclaimer This document contains a student thesis (bachelor's or master's), as authored by a student at Eindhoven University of Technology. Student theses are made available in the TU/e repository upon obtaining the required degree. The grade received is not published on the document as presented in the repository. The required complexity or quality of research of student theses may vary by program, and the required minimum study period may vary in duration. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Download date: 19. Jul. 2017

Hygrothermische Simulatie van Vorstschade in Metselwerk Effecten van klimaatverandering Bijlagen Marcel van Aarle Juni 2013

Hygrothermische Simulatie van Vorstschade in Metselwerk Effecten van Klimaatverandering Bijlagen Student: ing. M.A.P. (Marcel) van Aarle Studentnummer: 559656 Datum: 05-06-2013 Afstudeercommissie: prof.dr.ir. B.J.E. (Bert) Blocken (voorzitter) dr.ir. H.L. (Henk) Schellen dr.ir. A.W.M. (Jos) van Schijndel Afstudeeronderzoek: Mastertrack Physics of the Built Environment Unit Building Physics and Services Faculteit Bouwkunde Technische Universiteit Eindhoven

Inhoudsopgave Inhoudsopgave bijlagen 2.1 Kengetallen kalkzandsteen... 1 3.1 Kalkzandsteen materiaaleigenschappen... 3 3.2 PDE-coëfficiënten kalkzandsteen berekening... 5 3.3 PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten... 7 3.4 Constanten, functies en algemene uitdrukkingen... 21 3.5 Windsnelheden 1979... 25 3.6 Bepaling slagregenintensiteiten... 27 4.1 NEN EN 15026 limieten... 29 4.2 NEN EN 15026 conversie materiaaleigenschappen... 31 4.3 NEN EN 15026 modelinvoer Comsol... 33 5.1 Minerale isolatie materiaaleigenschappen... 35 5.2 PDE-coëfficiënten minerale isolatie berekening... 37 5.3 PDE-coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten... 39 5.4 Model in Comsol... 53 5.5 Model in matlab... 55 5.6 Resultaten vorstschade case studies... 57 5.7 Resultaten gevoeligheid model voor verdampingswarmte... 71 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services i

Inhoudsopgave ii TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 2.1 Kengetallen kalkzandsteen 2.1 Kengetallen kalkzandsteen Tabel B1: kengetallen kalkzandsteen Bron: (Prepens, 1991) TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 1

Kengetallen kalkzandsteen Bijlage 2.1 2 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 3.1 Kalkzandsteen materiaaleigenschappen 3.1 Kalkzandsteen materiaaleigenschappen Onderstaande materiaaleigenschappen van kalkzandsteen zijn afkomstig uit Wufi % referentie: WUFI, Kalksandstein aussen (dichte: 1900 kg/m3), rho = 1900; % dichtheid kzs[kg/m3] c = 850; %specifieke warmte kzs [J/(kgK)] function w=kzs_rh2w(rh) %KZS: Moisture Storage Function (Wufi) RH=[0; 0.5; 0.65; 0.8; 0.9; 0.93; 0.95; 0.99; 0.995;0.999;1]; w=[0; 17; 18; 25; 40; 52.3; 128; 213; 218;225;250]; function dp=kzs_rh2dp(rh) % dampgeleidingscoefficient [s] RH=[0; 1]; % Water Vapour Diffusion Resistance Factor, moisture-dependent mu=[28; 28]; da=1.8e-10;%vapour permeability coefficient stagnant air (dampgeleidingscoefficient) [s] dp=da./mu; %vapour permeability coefficient [s] function Dw=KZS_Dw(w) % Liquid Transport Coefficient, Redistribution w=[ 0; 37; 62; 100; 150; 200; 225; 238; 250]; Dw=[0; 2e-10; 3e-10; 8e-10; 1.5e-9; 4e-9; 8e-9; 9e-9; 1e-8]; function lambda = KZS_w2lambda(w) w= [0; 290]; lambda=[1; 2.221]; % Thermal Conductivity, TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 3

Kalkzandsteen materiaaleigenschappen Bijlage 3.1 Figuur 3.1: materiaaleigenschappen van kalkzandsteen Bovenstaande grafieken zijn in tabelvorm in Wufi voorhanden. Deze zijn in matlab overgenomen. 4 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 3.2 PDE-coëfficiënten kalkzandsteen berekening 3.2 PDE-coëfficiënten kalkzandsteen berekening Zie DVD TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 5

PDE-coëfficiënten kalkzandsteen berekening Bijlgae 3.2 6 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 3.3 PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten 3.3 PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten PDE coëfficiënten kalkzandsteen PDE coëfficiënt C T (3.3a) TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 7

PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten Bijlage 3.3 PDE coëfficiënt K 11 (3.3b) 8 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 3.3 PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 9

PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten Bijlage 3.3 10 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten Bijlage 3.3 PDE coëfficiënt K 12 (3.3c) 12 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 3.3 PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten PDE coëfficiënt C Lpc (3.4a) TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 15

PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten Bijlage 3.3 PDE coëfficiënt K 21 (3.4c) 16 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

PDE-coëfficiënten kalkzandsteen tussenresultaten Bijlage 3.3 PDE coëfficiënt K 22 (3.4b) 18 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 3.4 Constanten, functies en algemene uitdrukkingen 3.4 Constanten, functies en algemene uitdrukkingen Voor de bepaling van de randvoorwaarden zijn constanten (tabel 3.4.1), functies (tabel 3.4.2) en algemene uitdrukkingen (tabel 3.4.3) gebruikt. Voor de invoer in Comsol zijn soms andere symbolen voor de variabele gehanteerd daarom zijn deze expliciet in onderstaande tabellen vermeld. Tabel 3.4.1: constanten Variabele Waarde Grootheid Eenheid Symbool Comsol θ i T_i 20 Stralingsluchttemperatuur binnen C φ i rh_i 0,5 Relatieve vochtigheid binnen - w cap w cap 228 Capillair vochtgehalte kg/m 3 β e Beta_e 2 10-7 Externe dampoverdrachtscoëfficiënt s/m β i Beta_i 2 10-8 Interne dampoverdrachtscoëfficiënt s/m h e h_e 25 Externe warmteoverdrachtscoëfficiënt voor convectie en straling W/(m 2 K) h i h_i 7 Interne warmteoverdrachtscoëfficiënt W/(m 2 K) ε kzs e_csb 0,9 Emissiefactor kalkzandsteen - σ sigma 5,67 10-8 Constante Stefan-Boltzmann W/(m 2 K 4 ) l e llv 2,50 10 6 condensatiewarmte Soortelijke verdampings- of c w c_w 4184 α kzs a_csb 0,5 F ij Fij 0,5 1 Soortellijke warmte water bij constante druk Absorptiecoëfficiënt kortgolvige zonnestraling zichtfactor verticaal vlak-hemelkoepel zichtfactor horizontaal vlak hemelkoepel δ a da 1,8 10-10 dampgeleidingscoefficient s J/kg J/(kgK) - - De grootheden die tijdsafhankelijk zijn, zijn in Comsol als functie (fun) ingevoerd (zie tabel 3.4.2). TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 21

Constanten, functies en algemene uitdrukkingen Bijlage 3.4 Tabel 3.4.2: functies Variabele Grootheid / functie Eenheid Comsol Symbool Comsol bestandsnaam N Nfun Bedekkingsgraad door wolken - COMMAT_N.txt (0-1) p v,e Pefun Dampspanning buitenlucht Pa COMMAT_Pe.txt θ e Tefun Buitenluchttemperatuur C COMMAT_Te.txt U 10 U Windsnelheid 10m boven grond m/s COMMAT_U.txt U lr Ulr Windsnelheid loodrecht op een m/s COMMAT_Ulr.txt gevel q z Qz Irradiantie W/m 2 COMMAT_qz.txt g regen Rain Regenintensiteit kg/(m 2.s) COMMAT_Srf.txt p sat (θ) Psatf Verzadigingsdampspanning lucht Pa COMSOL_psat.txt Tabel 3.4.3: algemene uitdrukkingen Variabele Uitdrukking / vergelijking Omschrijving Eenheid Symbool Comsol p v,i P_i (3.7) Interne waterdampdruk Pa E at β cve (U) L B_e 5,43 10 273,15 61,3 (3.15) Langgolvige hemelstraling 7,7.10 Windafhankelijke externe 3,06 5,44 (3.18) dampoverdrachtscoëfficiënt q 1e q1_e (3.11) q 2e q2_e 2 4 (3.14) q 3e q3_e,, (3.16) q 4e q4_e (3.19) q 5e q5_e (3.20) Warmtestroomdichtheid t.g.v. temperatuursverschillen W/m 2 s/m W/m 2 Warmtestroomdichtheid t.g.v. langgolvige straling W/m 2 Warmtestroomdichtheid t.g.v. verdamping of condensatie W/m 2 Warmtestroomdichtheid t.g.v. regentransport W/m 2 Warmtestroomdichtheid t.g.v. kortgolvige zonnestraling W/m 2 22 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 3.4 Constanten, functies en algemene uitdrukkingen g 1e g1_e,, (3.22) g 2e g2_e (3.24) h cve (U) hcu_e 1,7 1,8 10 0,2 5,1 (3.13) q 1e (U) q1u_e (3.12) q 3e (U) q3u_e,, (3.17) g 1e (U) g1u_e,, (3.23) vochtstroomdichtheid t.g.v. dampspanningsverschillen kg/(m 2 s) vochtstroomdichtheid t.g.v. regentransport kg/(m 2 s) Windafhankelijke externe warmteoverdrachtscoëfficiënt W/m 2 K Windafhankelijke warmtestroomdichtheid t.g.v. temperatuursverschillen W/m 2 Windafhankelijke warmtestroomdichtheid t.g.v. verdamping W/m 2 Windafhankelijke vochtstroomdichtheid t.g.v. dampspanningsverschillen kg/(m 2 s) Tabel 3.4.4: randvoorwaarden Variabele Omschrijving Eenheid Symbool Binnenzijde q i (3.8) Warmtestroomdichtheid W/m 2 g i,, (3.9) Vochtstroomdichtheid kg/(m 2 s) Buitenzijde q e (3.10) Warmtestroomdichtheid W/m 2 g e (3.21) Vochtstroomdichtheid kg/(m 2 s) TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 23

Constanten, functies en algemene uitdrukkingen Bijlage 3.4 24 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 3.5 Windsnelheden 1979 3.5 Windsnelheden 1979 Hieronder zijn tijdreeksen voor 1979 gepresenteerd met van boven naar beneden: 1) windsnelheden, 2) windsnelheden voor een gevel met een oriëntatie op zuidwest en 3) windsnelheden loodrecht op een gevel met een oriëntatie op zuidwest. Figuur 3.5.1: Windsnelheden als functie van tijd. TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 25

Bijlage 3.5 Windsnelheden 1979 26 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 3.6 Bepaling slagregenintensiteiten 3.6 Bepaling slagregenintensiteiten Zie DVD TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 27

Bepaling slagregenintensiteiten Bijlage 3.6 28 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 4.1 NEN EN 16026 limieten 4.1 NEN EN 15026 limieten In onderstaande figuren 4.1.1 en 4.1.2 zijn de limieten uit de NEN-EN 15026 gegeven voor vocht - en temperatuurprofielen na 7, 30 en 365 dagen. De doorgetrokken lijn is de analytische oplossing. De limiet bedraagt ± 2,5% van de analytische oplossing. De limiet is aangegeven met de gestippelde lijn. De berekende waarden zijn in de tabellen 4.1.1 en 4.1.2 weergegeven. Figuur 4.1.1: De vochtdistributie voor 7, 30 en 365 dagen Tabel 4.1.1: De geldigheidslimieten voor resultaten van vochtberekeningen TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 29

NEN EN 16026 limieten Bijlage 4.1 Figuur 4.1.2: De temperatuurdistributie voor 7, 30 en 365 dagen Tabel 4.1.2: De geldigheidslimieten voor resultaten van temperatuurberekeningen 30 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 4.2 NEN EN 16026 conversie materiaaleigenschappen 4.2 NEN EN 15026 conversie materiaaleigenschappen Zie DVD TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 31

NEN EN 16026 conversie materiaaleigenschappen Bijlage 4.2 32 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 4.3 NEN EN 16026 modelinvoer Comsol 4.3 NEN EN 15026 modelinvoer Comsol Zie DVD TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 33

NEN EN 16026 modelinvoer Comsol Bijlage 4.3 34 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.1 Minerale isolatie materiaaleigenschappen 5.1 Minerale isolatie materiaaleigenschappen Onderstaande materiaaleigenschappen van kalkzandsteen zijn afkomstig uit Wufi % referentie: WUFI, 'Mineral Insulation Board' rho = 115; % dichtheid iso [kg/m3] c = 850; % specifieke warmte iso [J/(kgK)] function w=iso_rh2w(rh), Moisture Storage Function RH=[ 0; 0.5; 0.8; 0.93; 0.99; 0.995; 0.999; 0.9995; 0.9999; 1]; w=[0; 2; 4.5; 14.5; 118; 130; 139; 147; 151; 249]; function dp=iso_rh2dp(rh) % Water Vapour Diffusion Resistance Factor, moisturedependent Thetamax_mu=1.3; RH= [0; 1]; mu= [3.4; 3.4]; da=1.8e-10;%vapour permeability coefficient stagnant air (dampgeleidingscoefficient) [s] dp=da./mu; %vapour permeability coefficient [s] function Dw=Dw_INS_10(w) % Liquid Transport Coefficient, Redistribution w=[0; 5; 10; 25; 75; 125; 150; 200; 225; 249]; Dw=[0; 2e-10; 6e-10; 1e-9; 1e-9; 1e-9; 1.1e-9; 1.1e-9; 1.1e-9; 4e-9;]; function lambda = w2lambda_ins_10(w) % Thermal conductivity, moisture-dependent w= [0; 950]; lambda=[0.043; 1.357]; TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 35

Minerale isolatie materiaaleigenschappen Bijlage 5.1 Figuur 3.1: materiaaleigenschappen van minerale isolatie Bovenstaande grafieken zijn in tabelvorm in Wufi voorhanden. Deze zijn in matlab overgenomen. 36 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.2 PDE coëfficiënten minerale isolatie berekening 5.2 PDE-coëfficiënten minerale isolatie berekening Zie DVD TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 37

PDE coëfficiënten minerale isolatie berekening Bijlage 5.2 38 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.3 PDE coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten 5.3 PDE-coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten PDE coëfficiënten kalkzandsteen TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 39

PDE coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten Bijlage 5.3 PDE coëfficiënt C T (3.3a) 40 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.3 PDE coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten PDE coëfficiënt K 11 (3.3b) TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 41

PDE coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten Bijlage 5.3 42 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.3 PDE coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 43

Bijlage 5.3 PDE coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten PDE coëfficiënt K 12 (3.3c) TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 45

Bijlage 5.3 PDE coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten PDE coëfficiënt C Lpc (3.4a) TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 47

PDE coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten Bijlage 5.3 PDE coëfficiënt K 21 (3.4c) 48 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

PDE coëfficiënten minerale isolatie tussenresultaten Bijlage 5.3 PDE coëfficiënt K 22 (3.4b) 50 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.4 Model in Comsol 5.4 Model in Comsol Zie DVD TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 53

Model in Comsol Bijlage 5.4 54 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.5 Model in Matlab 5.5 Model in matlab Op de DVD staan matlab bestanden voor de case studies: 1) matlab simulatie, 2) Comsolmodel in matlab en 3) naverwerking. 5.5.1 Matlab simulatie % com_mat_v1 COMsol bestanden doorekenen met MATlab Versie1 5.5.2 Comsolmodel in matlab % vcx_ki.m 5.5.3 Naverwerking % com_mat_post_v1.m TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 55

Model in Matlab Bijlage 5.5 56 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.6 Resultaten vorstschade case studies 5.6 Resultaten vorstschade case studies In deze bijlage zijn resultaten van de case studies weergegeven. TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 57

Resultaten vorstschade case studies Bijlage 5.6 Tabel 5.6.1: Case studie 1, basissituatie, KNMI 1971 2011 Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal vorstwinter 1 1971 0 1972 0 0 2 1972 0 1973 1 1 3 1973 8 1974 0 8 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 2 1977 1 3 7 1977 1 1978 0 1 8 1978 3 1979 11 14 Klugt, 1999 9 1979 0 1980 0 0 10 1980 3 1981 1 4 11 1981 10 1982 0 10 Klugt, 1999 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 2 2 14 1984 0 1985 3 3 15 1985 1 1986 2 3 16 1986 0 1987 1 1 17 1987 0 1988 0 0 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 0 0 20 1990 0 1991 1 1 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 1 1994 1 2 24 1994 1 1995 2 3 25 1995 0 1996 2 2 26 1996 0 1997 0 0 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 1 1999 2 3 29 1999 0 2000 0 0 30 2000 1 2001 1 2 31 2001 1 2002 0 1 32 2002 0 2003 1 1 33 2003 1 2004 2 3 34 2004 0 2005 2 2 35 2005 1 2006 0 1 36 2006 0 2007 1 1 37 2007 0 2008 1 1 38 2008 0 2009 0 0 39 2009 5 2010 0 5 40 2010 6 2011 0 6 Totaal 46 38 84 58 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.6 Resultaten vorstschade case studies Tabel 5.6.2: Case studie 1, basissituatie, REMO 1971 2011 Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 1971 0 1972 2 2 2 1972 0 1973 0 0 3 1973 0 1974 0 0 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 0 1977 0 0 7 1977 2 1978 0 2 8 1978 0 1979 0 0 9 1979 0 1980 4 4 10 1980 1 1981 2 3 11 1981 0 1982 6 6 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 0 0 14 1984 0 1985 1 1 15 1985 0 1986 1 1 16 1986 0 1987 3 3 17 1987 0 1988 2 2 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 3 3 20 1990 0 1991 0 0 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 5 1994 0 5 24 1994 0 1995 0 0 25 1995 0 1996 0 0 26 1996 1 1997 0 1 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 0 1999 1 1 29 1999 3 2000 0 3 30 2000 0 2001 0 0 31 2001 1 2002 0 1 32 2002 0 2003 0 0 33 2003 0 2004 2 2 34 2004 0 2005 0 0 35 2005 0 2006 3 3 36 2006 0 2007 8 8 37 2007 0 2008 5 5 38 2008 0 2009 1 1 39 2009 0 2010 0 0 40 2010 0 2011 4 4 Totaal 13 48 61 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 59

Resultaten vorstschade case studies Bijlage 5.6 Tabel 5.6.3: Case studie 1, basissituatie, REMO 2059 2099 Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 2059 0 2060 1 1 2 2060 0 2061 0 0 3 2061 0 2062 0 0 4 2062 0 2063 0 0 5 2063 0 2064 1 1 6 2064 0 2065 0 0 7 2065 0 2066 0 0 8 2066 0 2067 2 2 9 2067 0 2068 5 5 10 2068 0 2069 0 0 11 2069 0 2070 0 0 12 2070 0 2071 0 0 13 2071 0 2072 0 0 14 2072 0 2073 0 0 15 2073 0 2074 0 0 16 2074 0 2075 1 1 17 2075 0 2076 0 0 18 2076 0 2077 0 0 19 2077 0 2078 0 0 20 2078 0 2079 0 0 21 2079 0 2080 0 0 22 2080 0 2081 1 1 23 2081 0 2082 3 3 24 2082 0 2083 0 0 25 2083 0 2084 1 1 26 2084 0 2085 0 0 27 2085 0 2086 0 0 28 2086 0 2087 0 0 29 2087 0 2088 0 0 30 2088 0 2089 0 0 31 2089 0 2090 0 0 32 2090 0 2091 0 0 33 2091 0 2092 0 0 34 2092 0 2093 0 0 35 2093 0 2094 2 2 36 2094 0 2095 0 0 37 2095 0 2096 3 3 38 2096 0 2097 0 0 39 2097 0 2098 0 0 40 2098 0 2099 0 0 Totaal 0 20 20 60 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.6 Resultaten vorstschade case studies Tabel 5.6.4: Case studie 2, uitgebreid model, KNMI 1971 2011 Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal vorstwinter 1 1971 0 1972 0 0 2 1972 0 1973 4 4 3 1973 14 1974 0 14 4 1974 0 1975 2 2 5 1975 0 1976 2 2 6 1976 3 1977 1 4 7 1977 1 1978 4 5 8 1978 7 1979 12 19 Klugt, 1999 9 1979 1 1980 3 4 10 1980 7 1981 6 13 11 1981 14 1982 0 14 Klugt, 1999 12 1982 2 1983 0 2 13 1983 1 1984 3 4 14 1984 0 1985 4 4 15 1985 4 1986 4 8 16 1986 1 1987 3 4 17 1987 0 1988 0 0 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 0 0 20 1990 0 1991 2 2 21 1991 0 1992 1 1 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 2 1994 1 3 24 1994 1 1995 2 3 25 1995 1 1996 3 4 26 1996 0 1997 0 0 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 5 1999 6 11 29 1999 1 2000 2 3 30 2000 2 2001 4 6 31 2001 1 2002 0 1 32 2002 0 2003 3 3 33 2003 0 2004 3 3 34 2004 0 2005 4 4 35 2005 2 2006 2 4 36 2006 0 2007 1 1 37 2007 0 2008 3 3 38 2008 1 2009 0 1 39 2009 6 2010 3 9 40 2010 5 2011 0 5 Totaal 82 88 170 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 61

Resultaten vorstschade case studies Bijlage 5.6 Tabel 5.6.5: Case studie 2, uitgebreid model, REMO 1971 2011 Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 1971 0 1972 2 2 2 1972 0 1973 1 1 3 1973 0 1974 1 1 4 1974 1 1975 1 2 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 0 1977 3 3 7 1977 2 1978 0 2 8 1978 0 1979 2 2 9 1979 1 1980 8 9 10 1980 3 1981 4 7 11 1981 0 1982 19 19 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 2 2 14 1984 1 1985 2 3 15 1985 0 1986 4 4 16 1986 0 1987 11 11 17 1987 0 1988 5 5 18 1988 0 1989 3 3 19 1989 0 1990 9 9 20 1990 0 1991 3 3 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 6 1994 0 6 24 1994 0 1995 0 0 25 1995 0 1996 1 1 26 1996 4 1997 1 5 27 1997 0 1998 2 2 28 1998 0 1999 1 1 29 1999 5 2000 1 6 30 2000 2 2001 1 3 31 2001 1 2002 4 5 32 2002 0 2003 0 0 33 2003 0 2004 6 6 34 2004 0 2005 0 0 35 2005 8 2006 4 12 36 2006 0 2007 12 12 37 2007 0 2008 12 12 38 2008 2 2009 1 3 39 2009 1 2010 2 3 40 2010 2 2011 7 9 Totaal 39 135 174 62 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.6 Resultaten vorstschade case studies Tabel 5.6.6: Case studie 2, uitgebreid model, REMO 2059 2099 Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 2059 1 2060 5 6 2 2060 0 2061 0 0 3 2061 0 2062 0 0 4 2062 0 2063 1 1 5 2063 0 2064 1 1 6 2064 0 2065 0 0 7 2065 0 2066 1 1 8 2066 0 2067 3 3 9 2067 2 2068 10 12 10 2068 2 2069 0 2 11 2069 0 2070 0 0 12 2070 1 2071 2 3 13 2071 0 2072 0 0 14 2072 0 2073 0 0 15 2073 0 2074 0 0 16 2074 0 2075 1 1 17 2075 0 2076 0 0 18 2076 1 2077 0 1 19 2077 0 2078 0 0 20 2078 1 2079 1 2 21 2079 0 2080 0 0 22 2080 0 2081 1 1 23 2081 0 2082 4 4 24 2082 0 2083 0 0 25 2083 0 2084 1 1 26 2084 0 2085 0 0 27 2085 0 2086 0 0 28 2086 0 2087 0 0 29 2087 0 2088 0 0 30 2088 0 2089 0 0 31 2089 0 2090 0 0 32 2090 0 2091 0 0 33 2091 0 2092 0 0 34 2092 0 2093 0 0 35 2093 0 2094 2 2 36 2094 0 2095 0 0 37 2095 0 2096 5 5 38 2096 0 2097 0 0 39 2097 0 2098 0 0 40 2098 0 2099 1 1 Totaal 8 39 47 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 63

Resultaten vorstschade case studies Bijlage 5.6 Tabel 5.6.7: Case studie 3, uitgebreid model, KNMI 1971 2011 Verticale constructie van kalkzandsteen Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal vorstwinter 1 1971 0 1972 0 0 2 1972 0 1973 0 0 3 1973 0 1974 0 0 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 0 1977 0 0 7 1977 0 1978 0 0 8 1978 0 1979 0 0 9 1979 0 1980 0 0 10 1980 0 1981 0 0 11 1981 0 1982 0 0 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 0 0 14 1984 0 1985 0 0 15 1985 0 1986 0 0 16 1986 0 1987 0 0 17 1987 0 1988 0 0 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 0 0 20 1990 0 1991 0 0 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 0 1994 0 0 24 1994 0 1995 0 0 25 1995 0 1996 0 0 26 1996 0 1997 0 0 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 0 1999 0 0 29 1999 0 2000 0 0 30 2000 0 2001 0 0 31 2001 0 2002 0 0 32 2002 0 2003 0 0 33 2003 0 2004 0 0 34 2004 0 2005 0 0 35 2005 0 2006 0 0 36 2006 0 2007 0 0 37 2007 0 2008 0 0 38 2008 0 2009 0 0 39 2009 1 2010 0 1 40 2010 0 2011 0 0 Totaal 1 0 1 64 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.6 Resultaten vorstschade case studies Tabel 5.6.8: Case studie 3, uitgebreid model, REMO 1971 2011 Verticale constructie van kalkzandsteen Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 1971 0 1972 0 0 2 1972 0 1973 0 0 3 1973 0 1974 0 0 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 0 1977 0 0 7 1977 0 1978 0 0 8 1978 0 1979 0 0 9 1979 0 1980 0 0 10 1980 0 1981 0 0 11 1981 0 1982 0 0 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 0 0 14 1984 0 1985 0 0 15 1985 0 1986 0 0 16 1986 0 1987 0 0 17 1987 0 1988 0 0 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 0 0 20 1990 0 1991 0 0 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 0 1994 0 0 24 1994 0 1995 0 0 25 1995 0 1996 0 0 26 1996 0 1997 0 0 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 0 1999 0 0 29 1999 0 2000 0 0 30 2000 0 2001 0 0 31 2001 0 2002 0 0 32 2002 0 2003 0 0 33 2003 0 2004 0 0 34 2004 0 2005 0 0 35 2005 0 2006 0 0 36 2006 0 2007 0 0 37 2007 0 2008 0 0 38 2008 0 2009 0 0 39 2009 0 2010 0 0 40 2010 0 2011 0 0 Totaal 0 0 0 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 65

Resultaten vorstschade case studies Bijlage 5.6 Tabel 5.6.9: Case studie 3, uitgebreid model, REMO 2059 2099 Verticale constructie van kalkzandsteen Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 2059 0 2060 0 0 2 2060 0 2061 0 0 3 2061 0 2062 0 0 4 2062 0 2063 0 0 5 2063 0 2064 0 0 6 2064 0 2065 0 0 7 2065 0 2066 0 0 8 2066 0 2067 0 0 9 2067 0 2068 0 0 10 2068 0 2069 0 0 11 2069 0 2070 0 0 12 2070 0 2071 0 0 13 2071 0 2072 0 0 14 2072 0 2073 0 0 15 2073 0 2074 0 0 16 2074 0 2075 0 0 17 2075 0 2076 0 0 18 2076 0 2077 0 0 19 2077 0 2078 0 0 20 2078 0 2079 0 0 21 2079 0 2080 0 0 22 2080 0 2081 0 0 23 2081 0 2082 0 0 24 2082 0 2083 0 0 25 2083 0 2084 0 0 26 2084 0 2085 0 0 27 2085 0 2086 0 0 28 2086 0 2087 0 0 29 2087 0 2088 0 0 30 2088 0 2089 0 0 31 2089 0 2090 0 0 32 2090 0 2091 0 0 33 2091 0 2092 0 0 34 2092 0 2093 0 0 35 2093 0 2094 0 0 36 2094 0 2095 0 0 37 2095 0 2096 0 0 38 2096 0 2097 0 0 39 2097 0 2098 0 0 40 2098 0 2099 0 0 Totaal 0 0 0 66 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.6 Resultaten vorstschade case studies Tabel 5.6.10: Case studie 4, uitgebreid model, KNMI 1971 2011 Verticale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal vorstwinter 1 1971 0 1972 0 0 2 1972 0 1973 0 0 3 1973 1 1974 0 1 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 0 1977 0 0 7 1977 0 1978 0 0 8 1978 0 1979 2 2 9 1979 0 1980 2 2 10 1980 1 1981 1 2 11 1981 0 1982 0 0 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 0 0 14 1984 0 1985 1 1 15 1985 0 1986 0 0 16 1986 0 1987 0 0 17 1987 0 1988 0 0 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 0 0 20 1990 0 1991 0 0 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 0 1994 0 0 24 1994 1 1995 0 1 25 1995 0 1996 0 0 26 1996 0 1997 0 0 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 0 1999 2 2 29 1999 0 2000 0 0 30 2000 0 2001 0 0 31 2001 0 2002 0 0 32 2002 0 2003 1 1 33 2003 0 2004 1 1 34 2004 0 2005 0 0 35 2005 1 2006 1 2 36 2006 0 2007 0 0 37 2007 0 2008 0 0 38 2008 0 2009 0 0 39 2009 3 2010 0 3 40 2010 1 2011 0 1 Totaal 8 11 19 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 67

Resultaten vorstschade case studies Bijlage 5.6 Tabel 5.6.11: Case studie 4, uitgebreid model, REMO 1971 2011 Verticale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 1971 1 1972 0 1 2 1972 0 1973 0 0 3 1973 0 1974 0 0 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 0 1977 0 0 7 1977 0 1978 0 0 8 1978 0 1979 1 1 9 1979 0 1980 0 0 10 1980 0 1981 1 1 11 1981 0 1982 4 4 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 0 0 14 1984 0 1985 0 0 15 1985 0 1986 0 0 16 1986 0 1987 0 0 17 1987 0 1988 1 1 18 1988 0 1989 1 1 19 1989 0 1990 0 0 20 1990 0 1991 0 0 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 1 1994 0 1 24 1994 0 1995 0 0 25 1995 0 1996 0 0 26 1996 0 1997 0 0 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 0 1999 0 0 29 1999 1 2000 0 1 30 2000 0 2001 0 0 31 2001 0 2002 0 0 32 2002 0 2003 0 0 33 2003 0 2004 1 1 34 2004 0 2005 0 0 35 2005 0 2006 0 0 36 2006 0 2007 0 0 37 2007 0 2008 1 1 38 2008 0 2009 0 0 39 2009 1 2010 0 1 40 2010 0 2011 0 0 Totaal 4 10 14 68 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.6 Resultaten vorstschade case studies Tabel 5.6.12: Case studie 4, uitgebreid model, REMO 2059 2099 Verticale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 2059 0 2060 0 0 2 2060 0 2061 0 0 3 2061 0 2062 0 0 4 2062 0 2063 0 0 5 2063 0 2064 0 0 6 2064 0 2065 0 0 7 2065 0 2066 1 1 8 2066 0 2067 0 0 9 2067 0 2068 0 0 10 2068 0 2069 0 0 11 2069 0 2070 0 0 12 2070 1 2071 0 1 13 2071 0 2072 0 0 14 2072 0 2073 0 0 15 2073 0 2074 0 0 16 2074 0 2075 0 0 17 2075 0 2076 0 0 18 2076 0 2077 0 0 19 2077 0 2078 0 0 20 2078 0 2079 0 0 21 2079 0 2080 0 0 22 2080 0 2081 0 0 23 2081 0 2082 1 1 24 2082 0 2083 0 0 25 2083 0 2084 0 0 26 2084 0 2085 0 0 27 2085 0 2086 0 0 28 2086 0 2087 0 0 29 2087 0 2088 0 0 30 2088 0 2089 0 0 31 2089 0 2090 0 0 32 2090 0 2091 0 0 33 2091 0 2092 0 0 34 2092 0 2093 0 0 35 2093 0 2094 1 1 36 2094 0 2095 0 0 37 2095 0 2096 0 0 38 2096 0 2097 0 0 39 2097 0 2098 0 0 40 2098 0 2099 0 0 Totaal 1 3 4 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 69

Resultaten vorstschade case studies Bijlage 5.6 70 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.7 Resultaten gevoeligheid model voor verdampingswarmte 5.7 Resultaten gevoeligheid model voor verdampingswarmte In deze bijlage zijn resultaten weergegeven van de gevoeligheid van het model voor verdampingswarmte. TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 71

Resultaten gevoeligheid model voor verdampingswarmte Bijlage 5.7 Tabel 5.7.1a: Case studie 1, variant a, basissituatie, KNMI 1971 2011, l e =2,5 10 6 J/kg Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal vorstwinter 1 1971 0 1972 0 0 2 1972 0 1973 1 1 3 1973 7 1974 0 7 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 2 1977 1 3 7 1977 1 1978 0 1 8 1978 3 1979 11 14 Klugt, 1999 9 1979 0 1980 0 0 10 1980 2 1981 1 3 11 1981 10 1982 0 10 Klugt, 1999 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 2 2 14 1984 0 1985 3 3 15 1985 2 1986 2 4 16 1986 0 1987 1 1 17 1987 0 1988 0 0 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 0 0 20 1990 0 1991 1 1 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 1 1994 1 2 24 1994 1 1995 2 3 25 1995 0 1996 3 3 26 1996 0 1997 0 0 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 1 1999 2 3 29 1999 0 2000 0 0 30 2000 1 2001 2 3 31 2001 0 2002 0 0 32 2002 0 2003 1 1 33 2003 0 2004 2 2 34 2004 0 2005 3 3 35 2005 1 2006 0 1 36 2006 0 2007 1 1 37 2007 0 2008 1 1 38 2008 0 2009 0 0 39 2009 5 2010 1 6 40 2010 6 2011 0 6 Totaal 43 42 85 72 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.7 Resultaten gevoeligheid model voor verdampingswarmte Tabel 5.7.1b: Case studie 1, variant b, basissituatie, KNMI 1971 2011, l e =0J/kg Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal vorstwinter 1 1971 0 1972 0 0 2 1972 0 1973 1 1 3 1973 8 1974 0 8 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 2 1977 1 3 7 1977 1 1978 0 1 8 1978 3 1979 12 15 Klugt, 1999 9 1979 0 1980 0 0 10 1980 3 1981 1 4 11 1981 10 1982 0 10 Klugt, 1999 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 2 2 14 1984 0 1985 4 4 15 1985 1 1986 1 2 16 1986 0 1987 1 1 17 1987 0 1988 0 0 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 0 0 20 1990 0 1991 1 1 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 1 1994 1 2 24 1994 1 1995 1 2 25 1995 0 1996 3 3 26 1996 0 1997 0 0 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 0 1999 2 2 29 1999 0 2000 0 0 30 2000 1 2001 2 3 31 2001 0 2002 0 0 32 2002 0 2003 1 1 33 2003 1 2004 2 3 34 2004 0 2005 3 3 35 2005 1 2006 0 1 36 2006 0 2007 1 1 37 2007 0 2008 1 1 38 2008 0 2009 0 0 39 2009 6 2010 0 6 40 2010 4 2011 0 4 Totaal 43 41 84 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 73

Resultaten gevoeligheid model voor verdampingswarmte Bijlage 5.7 Tabel 5.7.2a: Case studie 1, variant a, basissituatie, REMO 1971 2011, l e =2,5 10 6 J/kg Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 1971 0 1972 2 2 2 1972 0 1973 0 0 3 1973 0 1974 0 0 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 0 1977 0 0 7 1977 2 1978 0 2 8 1978 0 1979 0 0 9 1979 0 1980 4 4 10 1980 1 1981 2 3 11 1981 0 1982 6 6 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 0 0 14 1984 0 1985 1 1 15 1985 0 1986 1 1 16 1986 0 1987 3 3 17 1987 0 1988 1 1 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 3 3 20 1990 0 1991 0 0 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 5 1994 0 5 24 1994 0 1995 0 0 25 1995 0 1996 0 0 26 1996 1 1997 0 1 27 1997 0 1998 0 0 28 1998 0 1999 1 1 29 1999 3 2000 0 3 30 2000 0 2001 0 0 31 2001 1 2002 0 1 32 2002 0 2003 0 0 33 2003 0 2004 2 2 34 2004 0 2005 0 0 35 2005 0 2006 4 4 36 2006 0 2007 7 7 37 2007 0 2008 4 4 38 2008 0 2009 1 1 39 2009 0 2010 0 0 40 2010 1 2011 4 5 Totaal 14 46 60 74 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.7 Resultaten gevoeligheid model voor verdampingswarmte Tabel 5.7.2b: Case studie 1, variant b, basissituatie, REMO 1971 2011, l e = 0 J/kg Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 1971 0 1972 2 2 2 1972 0 1973 0 0 3 1973 0 1974 0 0 4 1974 0 1975 0 0 5 1975 0 1976 0 0 6 1976 0 1977 0 0 7 1977 2 1978 0 2 8 1978 0 1979 0 0 9 1979 0 1980 4 4 10 1980 1 1981 2 3 11 1981 0 1982 6 6 12 1982 0 1983 0 0 13 1983 0 1984 0 0 14 1984 0 1985 1 1 15 1985 0 1986 1 1 16 1986 0 1987 3 3 17 1987 0 1988 1 1 18 1988 0 1989 0 0 19 1989 0 1990 3 3 20 1990 0 1991 0 0 21 1991 0 1992 0 0 22 1992 0 1993 0 0 23 1993 5 1994 0 5 24 1994 0 1995 0 0 25 1995 0 1996 0 0 26 1996 1 1997 0 1 27 1997 0 1998 1 1 28 1998 0 1999 1 1 29 1999 3 2000 0 3 30 2000 0 2001 0 0 31 2001 1 2002 0 1 32 2002 0 2003 0 0 33 2003 0 2004 2 2 34 2004 0 2005 0 0 35 2005 0 2006 3 3 36 2006 0 2007 8 8 37 2007 0 2008 5 5 38 2008 0 2009 1 1 39 2009 0 2010 0 0 40 2010 0 2011 4 4 Totaal 13 48 61 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 75

Resultaten gevoeligheid model voor verdampingswarmte Bijlage 5.7 Tabel 5.7.3a: Case studie 1, variant a, basissituatie, REMO 2059 2099, l e =2,5 10 6 J/kg Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 2059 0 2060 1 1 2 2060 0 2061 0 0 3 2061 0 2062 0 0 4 2062 0 2063 0 0 5 2063 0 2064 1 1 6 2064 0 2065 0 0 7 2065 0 2066 0 0 8 2066 0 2067 2 2 9 2067 0 2068 5 5 10 2068 0 2069 0 0 11 2069 0 2070 0 0 12 2070 0 2071 0 0 13 2071 0 2072 0 0 14 2072 0 2073 0 0 15 2073 0 2074 0 0 16 2074 0 2075 1 1 17 2075 0 2076 0 0 18 2076 0 2077 0 0 19 2077 0 2078 0 0 20 2078 0 2079 0 0 21 2079 0 2080 0 0 22 2080 0 2081 1 1 23 2081 0 2082 3 3 24 2082 0 2083 0 0 25 2083 0 2084 1 1 26 2084 0 2085 0 0 27 2085 0 2086 0 0 28 2086 0 2087 0 0 29 2087 0 2088 0 0 30 2088 0 2089 0 0 31 2089 0 2090 0 0 32 2090 0 2091 0 0 33 2091 0 2092 0 0 34 2092 0 2093 0 0 35 2093 0 2094 2 2 36 2094 0 2095 0 0 37 2095 0 2096 3 3 38 2096 0 2097 0 0 39 2097 0 2098 0 0 40 2098 0 2099 0 0 Totaal 0 20 20 76 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services

Bijlage 5.7 Resultaten gevoeligheid model voor verdampingswarmte Tabel 5.7.3b: Case studie 1, variant b, basissituatie, REMO 2059 2099, l e =0J/kg Horizontale constructie van kalkzandsteen met binnenisolatie Conditie: θ is kleiner dan 0 C en tegelijkertijd is w groter dan w capillair Winter Jaartal Najaar Jaartal Voorjaar Totaal 1 2059 0 2060 1 1 2 2060 0 2061 0 0 3 2061 0 2062 0 0 4 2062 0 2063 0 0 5 2063 0 2064 1 1 6 2064 0 2065 0 0 7 2065 0 2066 0 0 8 2066 0 2067 2 2 9 2067 0 2068 5 5 10 2068 0 2069 0 0 11 2069 0 2070 0 0 12 2070 0 2071 0 0 13 2071 0 2072 0 0 14 2072 0 2073 0 0 15 2073 0 2074 0 0 16 2074 0 2075 1 1 17 2075 0 2076 0 0 18 2076 0 2077 0 0 19 2077 0 2078 0 0 20 2078 0 2079 0 0 21 2079 0 2080 0 0 22 2080 0 2081 1 1 23 2081 0 2082 3 3 24 2082 0 2083 0 0 25 2083 0 2084 1 1 26 2084 0 2085 0 0 27 2085 0 2086 0 0 28 2086 0 2087 0 0 29 2087 0 2088 0 0 30 2088 0 2089 0 0 31 2089 0 2090 0 0 32 2090 0 2091 0 0 33 2091 0 2092 0 0 34 2092 0 2093 0 0 35 2093 0 2094 2 2 36 2094 0 2095 0 0 37 2095 0 2096 3 3 38 2096 0 2097 0 0 39 2097 0 2098 0 0 40 2098 0 2099 0 0 Totaal 0 20 20 TU/e, Faculteit Bouwkunde, unit Building Physics and Services 77

Klimaatverandering zal voor Nederland s winters een stijging van luchttemperatuur en een toename van regenintensiteiten tot gevolg hebben volgens het KNMI. Omdat klimaatverandering ook zeker invloed zal hebben op ons cultureel erfgoed wordt in het Europese project Climate for Culture (CfC) onderzoek verricht naar de impact ervan. Niet alleen het interieur en collectie zijn belangrijk om voor toekomstige generaties te behouden, maar ook monumentale gebouwen zelf. Door de stijging van de luchttemperatuur wordt de kans op vorstschade aan een uitwendige scheidingsconstructie kleiner. Echter de kans op vorstschade wordt groter doordat een constructie langer nat zal blijven t.g.v. de toename van regenintensiteiten. In dit onderzoek zal een uitspraak worden gedaan over deze tegenstrijdige vorstschade effecten. Onderzoek wordt gedaan naar het type materiaal dat vorstgevoelig is, onder welke condities in het materiaal schade ontstaat, wat de buitencondities zijn (vorstschadewinters) en of het mogelijk is om met een hygrothermisch model de kans op vorstschade te voorspellen. Bezoekadres Den Dolech 2 5612 AZ Eindhoven Nederland Postadres Postbus 513 5600 MB Eindhoven Nederland / Department of the Built Environment Building Physics and Services www.tue.nl www.tue.nl/bps