Bereiden is het allerleukste. Optima Farma. Stop de pillenvervalsers: met een QR-code kan medicatie beter beveiligd worden

Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers jaargang 26 NR 5 mei 2012 Stop de pillenvervalsers: met een QR-code kan medicatie beter beveiligd worden Optima Farma Physician assistants ook bevoegd om zelfstandig geneesmiddelen voor te schrijven Dossier allergie: bij allergisch astma ook rhinitis behandelen Apothekersassistenten Isabella van Oosterhout en Marion Lauwen - van Steen Centrale Bereidings Apotheek Nederland Bereiden is het allerleukste

jaargang 26 NR 5 mei 2012 Optima Farma NIEUW colofon in dit nummer bij dit nummer Optima Farma is een uitgave van de KNMP Redactieadres Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02 fax 070 346 49 26 optimafarma@knmp.nl Interview Apothekersassistenten Isabella van Oosterhout en Marion Lauwen - van Steen vinden bereiden het leukste van het vak. 10 Zonbescherming voor de meest gevoelige kinderhuid NIEUW: Eucerin Sun Kids beschermt de huid en ondersteunt het huideigen DNA beschermingsvermogen. De vernieuwde en geavanceerde formule met SPF 50+ bevat Licochalcone A en Glycyrrhetinezuur, dat de huid op celniveau beschermt tegen UV-straling. Eucerin Sun Kids is dé speciale zonbescherming die de gevoelige kinderhuid nodig heeft. Uitgever Marianne Verhoeven Hoofdredacteur Elma Stitzinger Redactie Irene Berbee Edwin Bos Simone La Lau Marc de Leeuw Mike Nettekoven Michiel Tent Froukje Wattel Vormgeving Jan van Halm Jaap Snijder Fotografie Hans Oostrum Fotografie, Den Haag Druk Delthage B.V. Den Haag Adreswijzingen & abonnementen KNMP, t.a.v. redactie Optima Farma, Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02, fax 070 346 49 26 optimafarma@knmp.nl Advertenties Monique Ruigrok tel. 070 373 74 07 m.ruigrok@knmp.nl Jan Breeman tel. 06 460 961 50 j.breeman@knmp.nl Volgende Optima Farma 21 juni FSC Dossier Allergie Met onder meer: bij allergische astma ook rhinitis behandelen, CSI-team Erasmus speurt naar allergieën. 14 PATIËNT Yola de Vries leeft sinds haar geboorte met ernstige vormen van allergie. 12 4 Nieuws & actualiteiten 9 Het vak: geneesmiddelverklaring voorkomt last bij grens 18 Het vak: met SmartFilling elke avond op tijd klaar 19 Verenigingsnieuws 21 Actueel: medische noodzaak schept verwarring 22 Actueel: stop de pillenvervalsers 25 Nascholing: studeren wanneer het jou uitkomt 26 Het vak: steeds meer zorgverleners mogen recepten uitschrijven 28 Advies aan de balie: Frankrijk Allergisch We hebben allemaal het beste voor met de patiënt, denken dat we het allemaal zo goed weten en dan vinden we het heel vervelend als die patiënt dat niet waardeert. Zo wordt een apothekersassistent die uit eigen beweging een medicijn vervangt door een ander medicijn of merk zelden gewaardeerd. Niet zo gek vind ik. Zeker als je weet dat voor veel patiënten er een heel goede reden is dat zij voorkeur hebben voor een bepaald merk of bepaalde stof. Omdat ze bijwerkingen hebben bijvoorbeeld. Het is nu eenmaal zo dat je in de apotheek heel weinig weet over de gezondheidsgeschiedenis van de patiënt, want de voorgeschreven medicatie geeft dat inzicht niet. Zo ook in het verhaal van de patiënt met zware allergie deze maand: zij kreeg een medicijn met de stof cetirizine mee in plaats van levocetirizine. Je kunt je de taferelen aan de balie wel voorstellen. Gelukkig is het tussen deze patiënt en haar apotheker weer helemaal goed gekomen. Maar vooraf overleggen met de patiënt: daar is natuurlijk helemaal niets mis mee Elma Stitzinger Hoofdredacteur DE WETENSCHAP VOOR EEN MOOIERE HUID Optima farma 3

Nieuws & Actualiteiten Bosbessen beschermen geheugen Minstens eens per week problemen dan vrouwen een schaaltje bessen eten die deze vruchten het kan de hersenen beschermen tegen veroudering. stond ongeveer gelijk aan minst aten. Het verschil Dit blijkt uit een studie tweeënhalf jaar veroudering. Bosbessen en aard- in Annals of Neurology. Sinds 1980 werden de beien bevatten antioxidanten die beschermen eetgewoontes van 16.000 vrouwen gevolgd. De tegen chronische ziekten, vrouwen die de meeste zoals diabetes. Ze lijken bosbessen en aardbeien dus nu ook het geheugen aten hadden minder te verbeteren. snel last van geheugen- Gevangenissen voor Kring Kring-apotheek gaat alle Nederlandse gevangenissen voorzien van farmaceutische zorg. Het bedrijf heeft hiervoor de Europese aanbesteding gewonnen. Het contract is voor de duur van zes jaar en gaat in op 1 juli 2012. FK App nu ook voor Android Het Farmacotherapeutisch Kompas (FK) is nu ook beschikbaar als App voor smartphones en tablets met het Android-systeem. De App was al langer te downloaden voor iphone en ipad. FK voor Android is gratis te downloaden in de online winkel van Google: Play. Eenmaal geïnstalleerd heb je geen internetverbinding nodig om het FK te raadplegen. Medicijn met paplepel ingegoten Ouders van kinderen die regelmatig antibiotica krijgen, gebruiken zelf ook meer medicatie. Onderzoeker Josta de Jong van de Rijksuniversiteit Groningen ontdekte samen met collega's dat 19,1% van de moeders van kinderen die regelmatig antibiotica kregen, deze medicatie zelf ook regelmatig gebruikten. Van kinderen die nooit antibiotica gebruikten, slikte maar 5,5% van de moeders regelmatig antibiotica. Onder vaders was dit respectievelijk 9,1% en 3,3%. De onderzoekers vinden dat meer inzicht nodig is in de factoren die antibioticagebruik bij kinderen bepalen. Niet alleen om het gebruik van deze medicatie terug te dringen en maar ook om resistentie te beperken. Wijs Oranje supporters op de nodige vaccinaties Het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR) en het RIVM laten weten dat nog lang niet alle voetbalsupporters die deze zomer het EK in Polen en Oekraïne bezoeken, zich gemeld hebben voor vaccinaties. EK bezoekers wordt geadviseerd om vaccinaties te halen tegen hepatitis A en DTP. Verder komt in beide landen hondsdolheid (rabiës) voor. In geval van een beet door hond of kat moet direct een arts bezocht worden. 68% minder winst voor Mediq in eerste kwartaal 2012 Mediq ziet winst fors kelderen Mediq Apotheken Nederland zag in het eerste kwartaal van 2012 de winst met 68% dalen en de omzet met 4%. Mediq zegt dat de marktwerking in de farmacie de belangrijkste oorzaak is en dat kostenbesparingen onvermijdelijk zijn. In het derde kwartaal van dit Frisdrank vergroot kans op beroerte Een studie van het Cleveland Clinic's Wellness Institute is de eerste die het risicoverhogende effect van een dagelijkse portie gesuikerde frisdrank op een beroerte aantoont. Uit dezelfde studie blijkt dat koffie, met of zonder cafeïne, dat effect tegengaat. Eerder onderzoek had het consumeren van frisdrank al geassocieerd met gewichtstoename, diabetes, hoge bloeddruk, hoog cholesterol en jicht. jaar wordt bekend hoe Mediq in de kosten gaat snijden. Maar daarbij gaan we niet de botte bijl hanteren, aldus een woordvoerder. Wereld Long Fonds: zeker 50 miljoen mensen stierven in de afgelopen 10 jaar aan de gevolgen van roken Stoppen ook na 40 jaar zinvol Verslaafde rokers hebben geen excuses meer: zelfs na 40 jaar is het nog goed om te stoppen. Firdaus Mohamed Hoesein (UMC Utrecht) bestudeerde 2.200 mensen van gemiddeld 60 jaar die 40 jaar lang een pakje sigaretten per dag hebben gerookt. De helft van de mensen stopte met roken voor het onderzoek, ze hadden geen COPD. In de loop van drie jaar blijkt de longfunctie van de rokers aanzienlijk te verslechteren. Die daling gaat echter een stuk langzamer bij de mensen die meer dan een jaar gestopt waren met roken. Therapieontrouw bij COX-2-remmers: maagbloedingen Patiënten die COX-2-remmers slikken zonder trouw maagzuurremmers te gebruiken, hebben een verhoogd risico op maagbloedingen en bloedingen van het bovenste deel van de dunne darm. Onderzoeker Vera Valkhoff en collega s van het Erasmus MC in Rotterdam analyseerden gegevens van ruim 14.000 patiënten van 50 jaar en ouder die COX-2-remmers in combinatie met een maagbeschermer kregen voorgeschreven. Tegenover elke 10% vermindering van therapietrouw stond 9% meer risico op maag- of darmcomplicaties. Volgens Valkhoff is het juist nu extra van belang om patiënten hierop te wijzen omdat maagzuurremmers niet meer in alle gevallen worden vergoed. De patiënt motiveren om dit middel uit eigen zak te betalen is daarom nodig. Een lintje, proficiat! Margo Briejer heeft op 27 april jl. een Koninklijke Onderscheiding (Ridder in de Orde van Oranje Nassau) ontvangen. Briejer heeft zich, naast haar fulltime baan, de afgelopen 25 jaar onvermoeid en vrijwillig ingezet voor de kwaliteitsverbetering, kennisvermeerdering en borging van het beroep van de Nederlandse apothekersassistent en de farmaceutische zorg in Nederland. 4 Optima farma Optima farma 5

Nieuws & Actualiteiten Visolie helpt bij parodontitis Australische onderzoekers raden visolie aan om parodontitis, ontstekingen van het weefsel rondom de tand, te behandelen. De visvetzuren komen ook de algehele gezondheid ten goede. Ze bestudeerden acht al eerder uitgevoerde studies. Bij alle onderzoeken zorgden de vetzuren in de visolie voor een verbetering van de mondgezondheid. In twee gevallen, waar een combinatie van aspirine en visolie werd gebruikt, waren de resultaten significant. Vergunning Rinileen definitief ingetrokken De Raad van State heeft uitspraak gedaan in de zaak tussen VSM en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). De Raad van State oordeelt dat het CBG terecht de handelsvergunning voor het homeopathische middel Rinileen tabletten heeft ingetrokken. VSM heeft de geclaimde werking, zoals aangegeven op de verpakking en in de bijsluiter, niet wetenschappelijk kunnen bewijzen. Waarschuw voor rijgevaarlijk geneesmiddel Jaarlijks zijn 33 tot 66 doden in het Nederlandse verkeer toe te schrijven aan het gebruik van rijgevaarlijke geneesmiddelen. Dit blijkt uit een recente schatting van deskundigen van onder meer de Rijksuniversiteit Groningen en het Nederlands Forensisch Instituut. De onderzoekers adviseren apotheekmedewerkers om patiënten die rijgevaarlijke geneesmiddelen slikken hier op te wijzen. Ook raden ze betere bijsluiters aan. Zelfzorgmiddelen zinloos bij insectenbeten Dat meldt een overzichtsartikel in het Britse Drug and Therapeutics Bulletin. Dat antihistaminica in tabletvorm zouden helpen tegen jeuk, vindt weinig steun in de lite-ratuur. En dat corticosteroïden in de vorm van zalf of tabletten jeuk en ontsteking tegengaan, is nooit wetenschappelijk bewezen. Alleen eczeempatiënten hebben hier baat bij. En zalven met pijnstillers of anaesthetica zijn slechts zeer beperkt effectief. De omzet van Lipitor daalde met 71% in de VS en wereldwijd met 42%. Privacy kan beter Uit cijfers van Apotheken door Cliënten Bekeken (ACB), een initiatief van de NPCF dat startte in 2012, blijkt dat in de periode 2005-2010 de waardering van privacy in de apotheek maar met 0,2% is gestegen van 8,1 naar 8,3. Ter vergelijking: de deskundigheid van de apotheek waarderen klanten veel beter, namelijk met een 9,7! Winstdaling Lipitor Pfizer heeft in het eerste kwartaal van dit jaar 19% minder winst geboekt door lagere verkopen van Lipitor. Pfizer raakte eind vorig jaar de exclusiviteit van Lipitor kwijt. De omzet van Lipitor daalde met 71% in de Verenigde Staten en wereldwijd met 42%. In Nederland verliep het patent op 6 mei en sinds begin dit jaar zijn er drie generieke varianten op de Nederlandse markt: een van Pfizer zelf en twee van Ranbaxy. Vitamine D-tekort door zonnebrandcrème In een Deense studie werden de vitamine D-levels in het lichaam gemeten voor en na blootstelling aan UV B-straling. Bij 37 vrijwilligers werden verschillende hoeveelheden zonnebrandcrème met SPF 8 aangebracht: 0, 0,5, 1, 1,5 of 2 milligram per vierkante centimeter. De UV B-straling in combinatie met de dunne lagen zonnebrandcrème leidde tot meer vitamine D in het lichaam. Alleen bij de dikste laag was dit niet het geval. En juist deze dikke laag wordt door de WHO aanbevolen. De Deense wetenschappers vinden het nodig dat de WHO de richtlijnen opnieuw bekijkt. 50% van de Griekse kinderen tussen 10 en 12 jaar is te dik 21% is obese 25% Nederlandse kinderen te dik Bijna een kwart van de Nederlandse kinderen tussen de 10 en 12 jaar is te dik, blijkt uit onderzoek van het VUmc. 22% heeft overgewicht en 6% kampt zelfs met extreem overgewicht. Nederlandse kinderen drinken meer frisdrank dan kinderen in andere Europese landen. Toch vallen de Nederlandse cijfers in Europees perspectief mee. Zo staat Griekenland er een stuk slechter voor. Minder dementie dan verwacht Volgens wetenschappelijk onderzoeker Elisabeth Schrijvers van het Erasmus MC is het aantal mensen dat lijdt aan dementie, minder groot dan verwacht. Zij vergeleek twee groepen mensen in de leeftijden tussen 60 en 90 jaar. In de groep die in 2000 startte, komt dementie per leeftijdscategorie minder vaak voor dan in de groep die in 1990 is gestart. Overigens zal het totale aantal dementerenden wel toenemen doordat mensen gemiddeld steeds ouder worden. Zo gezond mogelijk zwanger worden Nederland kent een relatief hoge babysterfte. Vrouwen en mannen kunnen al vóór de zwangerschap veel doen om de kans op een gezond kind te vergroten. Op de nieuwe website strakszwangerworden.nl geven ruim 20 samenwerkende organisaties, waaronder de KNMP, tips en adviezen om zo gezond mogelijk zwanger te worden. Voor in de apotheek zijn voorlichtingsmaterialen beschikbaar, deze zijn te bestellen op rivm.nl/toolkits. 6 Optima farma 7

ingezonden mededeling Geneesmiddelsubstitutie? Het vak Seroquel (IR) * quetiapine ** generiek? middelen als antipsychotica en antidepressiva kunnen niet zonder meer worden gesubstitueerd *** vanwege patiënt gebonden factoren Geneesmiddelverklaring voorkomt last bij grens Douane kan reiziger aanzien voor drugskoerier initiatief Seroquel XR **** Seroquel (IR) * of quetiapine ** generiek? Medicatie met een verschillende farmaceutische vorm en dus een verschillende kinetiek is niet zonder meer onderling vervangbaar. Bron: KNMP Handleiding Geneesmiddelsubstitutie versie februari 2012 Handleiding Geneesmiddelsubstitutie Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie * Seroquel (IR) is een filmomhulde tablet met directe afgifte die in de regel tweemaal daags wordt gedoseerd ** quetiapine generiek is een tablet met directe afgifte die in de regel tweemaal daags wordt gedoseerd en welke vanaf in de mei loop 2012 van 2012 beschikbaar vermoedelijk is beschikbaar komt *** Generieke substitutie is het onderling vervangen van geneesmiddelen met dezelfde werkzame stof, dezelfde sterkte en dezelfde farmaceutische vorm **** Seroquel XR is een tablet met verlengde afgifte die altijd eenmaal daags wordt gedoseerd Bron: Handleiding Geneesmiddelsubstitutie, Uitgave KNMP Geneesmiddel Informatie Centrum, versie februari 2012 Deze ingezonden mededeling is geplaatst door AstraZeneca BV, producent van Seroquel en Seroquel XR CN-0503-1-06371 CN-0503-1-06322 Verkorte productinformatie zie elders in deze uitgave Reizigers die met opiumwetgeneesmiddelen op pad gaan naar het buitenland, dienen hiervoor een verklaring te hebben, ondertekend door hun behandelend arts. Veel mensen weten dit niet of vragen deze verklaring te laat aan. De apotheek kan hen hierop tijdig attenderen. Marc de Leeuw Waarom geven ze zo n verklaring niet voor een half jaar af?, zo foeterde Thom de Bruijn over de Schengenverklaring in een interview met de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC), twee jaar geleden. De Bruijn vond het te gek voor woorden dat, wanneer hij vanuit Zeeland over Antwerpen naar zijn schoonfamilie in Eindhoven rijdt, een Schengenverklaring nodig is omdat hij Ritalin gebruikt vanwege zijn ADHD. Dat hij elke dertig dagen een nieuw briefje nodig heeft, wil hij onbezorgd naar het buitenland kunnen reizen, vond hij bureaucratisch en uit de tijd. Toch moeten reizigers die opiumwetgeneesmiddelen gebruiken, een verklaring bij zich hebben (zie kader). Veel mensen weten dit niet en gaan zonder zo n verklaring op pad, blijkt uit navraag bij het CIBG, een uitvoeringsorganisatie van het ministerie van VWS. Dat komt onder meer doordat apothekers en artsen vaak vergeten te melden dat ze deze verklaring nodig hebben. Het CIBG behandelt onder meer de aanvragen voor Schengenverklaringen, jaarlijks zo n vijftienduizend. Vorig jaar stuurde het CIBG een mailing naar artsen en apothekers om dit onder de aandacht te brengen. Daardoor lijkt het aantal aanvragen iets te zijn toegenomen. Problemen Reizigers die geen Schengenverklaring bij zich hebben kunnen in de problemen komen. Een medewerker van het CBIG zegt dat ze geen verhalen kent van mensen die zonder verklaring op pad gingen en problemen kregen met opsporingsdiensten. Natuurlijk maakt het uit naar welk land iemand reist. In Zuidoost-Azië kan een persoon met opiumwetgeneesmiddelen zonder Engelstalige medische verklaring al snel als drugskoerier worden gezien. Het moet dus duidelijk zijn dat iemand zulke middelen op medische indicatie gebruikt. De procedure hoeft geen probleem te zijn. In de regel stuurt het CIBG de gewaarmerkte Schengenverklaring binnen enkele dagen na aanvraag naar de patiënt. In piekperiodes zoals de zomer kan dat wat langer duren, met een maximum van vier weken. De procedure is kosteloos en in bepaalde gevallen, zoals bij Thom de Bruijn, kan het CIGB zes aanvragen voor zes achtereenvolgende maanden in één keer afhandelen. Verklaring nodig bij reizen met opiumwetgeneesmiddelen Patiënten die willen reizen met opiumwetgeneesmiddelen hebben een verklaring nodig: een Schengenverklaring voor het Schengengebied of een Engelstalige medische verklaring die de arts in briefvorm moet opstellen voor buiten het Schengengebied. De Schengenverklaring is een maand geldig, de Engelstalige verklaring een jaar. Patiënten moeten de Schengenverklaring zelf invullen, die laten ondertekenen door hun arts en opsturen naar Farmatec. Binnen vier weken stuurt Farmatec de gewaarmerkte verklaring terug. Zie www.farmatec.nl. Patiënten moeten hun geneesmiddelen op reis meenemen in de originele verpakking. Optima farma 9

Bereiden Interview de patiënt en daar haal ik mijn voldoening uit. Lauwen van Steen werkt sinds het begin (2004) bij Ceban. Soms mis ik het contact met de patiënt. Maar dat is geen reden voor mij om terug naar de openbare apotheek te gaan. Toen ik nog in een openbare apotheek werkte merkte ik dat er steeds minder bereidingen voorkwamen. Dat vond ik jammer. Van Oosterhout beaamt dat. Het afgelopen jaar zijn we erg gegroeid. We maken hier veel meer verschillende bereidingen dan in de openbare apotheek, bijvoorbeeld zetpillen en cassettes. Wat ik vooral leuk vind zijn samengestelde bereidingen waarbij je moet uitzoeken hoe je deze moet bereiden. Dit doen we in overleg met de apotheker. Als bijvoorbeeld twee stoffen niet mengen moet je een extra stofje toevoegen waarna het geheel wel goed mengt. is het allerleukste Receptverwerking Bij de afdeling intake waar alleen apothekersassistenten werken, worden de recepten verwerkt die van de apotheken binnenkomen. De assistenten kijken hier of het recept gemaakt kan worden. Bij twijfel wordt met de apotheker overlegd. Daarna wordt het recept in het computersysteem op patiëntnaam ingevoerd om etiketten uit te draaien. Medicatiebewaking doen we Apothekersassistenten kiezen voor specialisatie I Mike Nettekoven Apotheekbereidingen worden steeds vaker buiten de openinterview bare apotheken klaargemaakt, namelijk bij regionaal of landelijk opererende bereidingsapotheken. Zoals de naam al zegt, hebben deze apotheken zich gespecialiseerd in dit ene onderdeel van de apotheekwerkzaamheden. Eén per keer In elke ruimte wordt maar één recept per keer bereid, zegt Van Oosterhout. Dit om verwisselingen uit te sluiten. Pas als de ruimte is schoongemaakt en deze is vrijgegeven door een tweede assistente, mag begonnen worden aan de volgende bereiding. Bereidingen die klaar zijn, worden in een andere sluis geplaatst waar ze worden opgehaald om naar de klanten te versturen. Als de bestelling voor 12 uur bij Marion Lauwen - van Steen: Een crème maak je in 15 minuten maar er zijn ook bereidingen waar je 4 uur mee bezig bent. Apothekersassistenten Isabella van Oosterhout en Marion Lauwen - van Steen werken bij een van deze bereidingsapotheken: de Centrale Bereidings Apotheek Nederland (Ceban). Voor beiden was het een bewuste keus om bij Ceban te gaan werken. Bereiden heb ik altijd het leukste van het vak gevonden, zegt Van Oosterhout die drie jaar bij Ceban werkt. Ik vind het ons binnen is, worden de bereidingen de volgende dag verstuurd, zegt Lauwen van Steen. Als deze in de middag bij ons binnenkomt gaat er nog een dag overheen, maar spoedbestellingen zijn altijd mogelijk. In dat geval moet de apotheek wel open zijn. We leveren namelijk alleen aan apotheken, niet aan de patiënt. Het hangt van de bereidingen af hoeveel een assistent er op een dag maakt. Een crème maak je gemiddeld in 15 minuten en een cassette in zo n 40 minuten, aldus Lauwen van Steen. Maar er zijn ook bereidingen waar je vier uur mee bezig bent. Beide dames vinden de afwisseling in het werk het leukst. De ene dag maken we capsules en de andere dag vloeistoffen en steriele bereidingen. Isabella van Oosterhout: Ook hier werk je voor de patiënt en daar haal ik mijn voldoening uit. interessant hoe stoffen met elkaar reageren. Ik heb hiervoor bij twee openbare apotheken gewerkt maar ik mis het baliewerk totaal niet. Ook hier werk je voor 10 OF 5 safe.indd 10-11 niet, zegt Lauwen van Steen. Dat is een taak van de eigen apotheek van de patiënt. Na de intake gaan de recepten naar het magazijn waar niet gediplomeerde medewerkers de juiste grondstoffen bij elk recept zoeken. Ook worden hier de voorraden en vervaldata bijgehouden en worden grondstoffen besteld. De volgende stap is het bereiden wat alleen door apothekersassistenten gedaan wordt. Dit gebeurt in zogenaamde clean rooms: bereidingsruimtes die aan speciale richtlijnen voldoen. Om hier binnen te komen moeten alle medewerkers door een sluis en speciale kleding aantrekken, zoals witte wegwerpjassen, haarnetjes en handschoenen. Ook moeten de handen volgens een bepaalde procedure gewassen en ontsmet worden. Optima farma Optima farma 11 16-05-12 12:50

De patiënt Op school riepen ze dat ik melaats was moment 25 tabletten per dag. Van een middel kreeg ik maag- en darmklachten. Tegen die bijwerkingen moest ik dan weer een ander middel nemen. Met twee grote zakken kwam ik terug van de apotheek. De Vries bouwde in overleg met de huisarts een aantal geneesmiddelen helemaal af, waaronder prednison. Dat heb ik lang gebruikt, maar daar kreeg ik allerlei 1 op de 3 kinderen heeft een allergie. Het is een echte welvaartsziekte: in Afrika is niemand allergisch. Leven met zware allergieën is een hel bijwerkingen van, zoals een opgezwollen gezicht, ongewenste haargroei en haaruitval. Dat middel wil ik echt nooit meer gebruiken. Tien geneesmiddelen Op dit moment gebruikt De Vries tien geneesmiddelen, onder andere: levocetirizine, lomusol-neusspray, glutaminen voor maag/darm, omeprazol, salbutamol, Lcarnitine, pancreatine en olopatadine. Ik heb het inmiddels ook aan mijn schildklier en ik heb wekedelenreuma. P Edwin Bos Ik heb een vreselijke jeugd gehad. Yola de Vries weet wat het is om te leven met zware patiënt allergieën. Bij haar geboorte begon de ellende: astmatische bronchitis. Op haar derde jaar kreeg ze ook eczeem, met alle gevolgen van dien. In mijn pubertijd ben ik veel gepest. Op school riepen ze dat ik melaats was. Ze zag een toekomst voor zichzelf in de verpleging. Haar dermatoloog raadde dit af vanwege haar eczeem, maar ze volhardde. Ze werkte altijd in speciale werkkleding. Ik was de eerste zuster van Nederland met handschoenen aan. Na vijftien jaar werd ze afgekeurd en kwam ze alleen thuis te zitten. Haar man werkte in het buitenland. De allergieklachten werden steeds ernstiger en ze kwam de deur helemaal niet meer uit. De muren kwamen op me af en ik begon in mezelf te praten. Mijn wereld werd echt heel klein. In 1988 belandde De Vries op de afdeling allergie van de inmiddels opgeheven allergiekliniek De Klokkenberg in Breda. Daar bleek 12 OF 5 safe.indd 12-13 Sinds haar geboorte leeft Yola de Vries (51) met ernstige vormen van allergie. Ze woont in een steriel huis en kan nauwelijks de deur uit. Geneesmiddelen probeert ze zoveel mogelijk te mijden. Het verhaal achter de patiënt. dat ze allergisch is voor onder andere parfum, huisdieren, pollen en latex - heel vervelend want dat is aanwezig in ondergoed, bh s en sokken. Waarschijnlijk is het makkelijker om te vertellen waarvoor ik niet allergisch ben. Sindsdien probeert Yola de Vries de allergenen te mijden die bij haar een allergische reactie oproepen. Met grote gevolgen voor haar leven en dat van haar man. Ze komen niet bij mensen thuis en zelf ontvangen ze ook geen bezoek. Vrienden ontmoeten kan alleen in bijvoorbeeld een horecagelegenheid. Een weekendje weg is een heuse operatie met spullen voor zes weken, inclusief eigen beddengoed. We wonen in een steriel huis: alles zit in kasten en achter glas. Zijn we even naar buiten geweest, dan moeten al onze kleren in de was. Huisdieren zijn er immers altijd en overal. Die allergenen hangen altijd in de lucht. Apothekers Het gaat nog regelmatig mis: gemiddeld eens in de twee maanden krijgt ze een aanval. Dan heb ik niks verkeerd gedaan. Dan verhoog ik zelf de dosis antihistamini- Optima farma cum. Maar blijft mijn gezicht opzetten en slaat het over van mijn jukbeenderen naar mijn gezicht, dan ga ik naar de huisarts. Tijdens het interview heeft De Vries een opgezwollen gezicht. Ze weet niet wat deze aanval heeft veroorzaakt. Misschien iets verkeerds gegeten? Zo n aanval is er gewoon opeens. Apothekers De allergoloog in De Klokkenberg had De Vries destijds gevraagd of ze secretaris wilde worden van de Vereniging van Allergie Patiënten. Een functie die ze tot op de dag van vandaag vervult. Ik geef lezingen voor onder andere plattelandsvrouwen, scholen en apothekers. Want wie kan beter vertellen over het leven met een allergie? In de lezingen wijst De Vries apothekers op de problemen die patiënten ervaren met therapietrouw, bijvoorbeeld door ingewikkelde instructies. Het begint al met de mededeling 6 x daags innemen. 24 uur delen door zes; dat is echt heel ingewikkeld. De Vries heeft een goede relatie met haar eigen apotheker. De apotheek houdt altijd Optima farma rekening met haar glutenallergie. Maar dat heeft wel tijd gekost. Mijn man is een keer flink tekeergegaan in de apotheek omdat hij heel andere geneesmiddelen voor mij had meegekregen. Zonder aankondiging! Dat kan echt niet. In plaats van een medicijn met als werkzame stof levocetirizine kreeg mijn man een medicijn met als werkzame stof cetirizine. Dus een andere werkzame stof en niet een ander medicijn uit de preferentielijst. De Vries voelt zich inmiddels volledig serieus genomen in de apotheek. Maar ze heeft problemen met de grote hoeveelheden geneesmiddelen. Bij een nieuw geneesmiddel wil ik niet in één keer voor een half jaar meekrijgen. Laat mij eerst maar een weekje proberen. Daarom vraag ik altijd herhaalrecepten. Zodoende komt ze gemiddeld eens in de twee weken in de apotheek. Eigenlijk heeft De Vries een grote hekel aan geneesmiddelen. Ze mijdt naar eigen zeggen liever de allergenen dan dat ze geneesmiddelen slikt. In principe ben ik er tegen. Het is allemaal rotzooi, vaak vol met hormonen. Ze slikte op een gegeven Haar worsteling met geneesmiddelen gaat door. Soms merk ik helemaal niets van een geneesmiddel. Dan neem ik liever een paar hoestbuien op de koop toe. De Vries is hoopvol over de ontwikkelingen op het gebied van immunotherapie. Maar de ontwikkelingen gaan volgens haar te langzaam. Er is meer onderzoek nodig want allergie komt steeds vaker voor. Een op de drie kinderen heeft een allergie. Het is een echte welvaartsziekte: in Afrika is niemand allergisch. l Yola de Vries is niet alleen secretaris van de Vereniging van Allergie Patiënten. Zij beantwoordt voor de vereniging ook alle vragen die per post, telefonisch of per e-mail binnenkomen. En dit najaar verschijnt het boek Tips van Yola met allerlei tips over het omgaan met allergie en eczeem. Bijvoorbeeld hoe je veilig radiatoren schoonmaakt, het huis lucht of het haar kunt verven. Ga voor meer informatie en Tips van Yola naar allergievereniging.nl. 13 16-05-12 12:50

Dossier Duidelijk raakvlak tussen allergie en astma Bij allergisch astma ook rhinitis behandelen D Marc de Leeuw en Michiel Tent Allergie is een reactie van het immuunsysteem op lichaamsvreemde stoffen (allergenen). Belangrijke voorbeelden zijn (allergisch) astma, rhinitis en constitutioneel eczeem. Allergie ontstaat als na blootstelling, bijvoorbeeld aan bepaalde pollen, sensibilisering plaatsvindt, waarbij het lichaam antistoffen tegen de betrokken indringer produceert. Bij hernieuwd contact treedt dan de eigenlijke allergische reactie op. De symptomen daarvan kunnen uiteenlopen van jeuk, vlekjes en benauwdheid, tot loopneus, niezen, gezwollen oogleden en tranende ogen. Heel zelden, bij een anafylactische reactie, zijn de symptomen zo hevig dat er acuut levensgevaar dreigt. Bij zowel astma, hooikoorts als constitutioneel eczeem kunnen erfelijke factoren meespelen. Dossier Sanering Conform de richtlijnen van Aria (Allergic rhinitis and its impact on asthma; zie www.whiar.org) bestaat de behandeling uit vermijding van het betrokken allergeen (of allergenen), desensibilisatie, of symptoombestrijding met medicatie. Vermijding van het allergeen betekent bijvoorbeeld sanering van het huis in geval 14 OF 5 safe.indd 14-15 Allergisch astma gaat bijna altijd gepaard met rhinitis. Onbehandelde rhinitis kan astma veroorzaken of verergeren en moet daarom ook goed behandeld worden. Dit artikel gaat dieper in op het raakvlak tussen allergie en astma, met de nadruk op farmacotherapeutische behandeling. van huisstofmijtallergie, sluiten van deuren en ramen aan het eind van de dag in geval van hooikoorts, enzovoort. Prof. dr. Z. Diamant, longarts/onderzoeker aan de Skåne University in Malmö (Zweden) en aan het UMC Groningen, afdeling Huisartsgeneeskunde, vertelt over de mogelijkheid van allergeenspecifieke immunotherapie (IT). Dit begint eindelijk wat meer aandacht te krijgen. Het is in feite de enige oorzakelijke therapie bij allergie. Andere benamingen zijn desensibilisatie, hyposensibilisatie en allergievaccinatie. Doel van de behandeling is het eigen afweersysteem minder gevoelig te maken voor bepaalde allergenen. Bewijs voor de effectiviteit groeit. In de regel wordt allergeenspecifieke IT pas toegepast als andere medicatie onvoldoende effect heeft. Contra-indicaties zijn onder meer ernstig constitutioneel eczeem, moeilijk te behandelen astma en gebruik van bepaalde antihypertensiva. Diamant: Momenteel zijn de fabrikanten van allergeenspecifieke immunotherapie op grote schaal bezig om de effectiviteit van hun producten te testen. Behalve naar effectiviteit wordt ook onderzoek gedaan naar de optimale dosis. Optima farma Medicamenteuze opties Medicamenteuze opties bij allergische rhinitis en andere allergieën zijn: Antihistaminica: worden gebruikt bij hooikoorts, eczeem en urticaria. Voorbeelden zijn loratadine en cetirizine, zowel op recept als vrij verkrijgbaar. Ze zijn ook verkrijg baar in de vorm van een neusspray: azelastine of levocabastine (deze laatste ook als oogdruppels). Lokale corticosteroïden, in de vorm van neussprays of -druppels, toege- past bij alle soorten allergie. Voor beelden zijn beclometason en triamcinolonacetonide. Cromoglicinezuur, als neusspray of oogdruppels, kan allergisch reacties helpen voorkomen. Xylometazoline of oxymetazoline, vooral toegepast in de acute fase om ernstige neusverstopping te verlich- ten. Langdurig gebruik schaadt het neusslijmvlies. Leukotriëennantagonisten (LTRA s), een systemische therapie die wordt toegepast bij astma met allergische rhinitis. Rond de 75% van de patiënten met astma is allergisch. Bij hen wordt de astma veroorzaakt door allergische prikkels die zij inademen, zoals pollen en/of huisstofmijt. De reactie die dan volgt verloopt via antistoffen van het type IgE. Omgekeerd heeft een kind met een allergie een verhoogde kans ooit astma te ontwikkelen. Tevens is in dat geval het risico op hooikoorts en eczeem verhoogd. De combinatie astma, allergie en eczeem wordt atopisch syndroom genoemd. Is er geen sprake van een onderliggende allergische reactie, dan wordt gesproken van intrinsiek astma. Overgewicht lijkt de kans op astma te verhogen. Ongeveer 75% van de astmapatiënten is allergisch. Bij hen wordt de astma veroorzaakt door allergische prikkels. Behandeling Nieuwe middelen De twee pijlers bij de medicamenteuze behandeling van astma en allergisch astma zijn al lange tijd sympathicomimetica (bronchusverwijders) en ontstekingsremmers. Kortwerkende bronchusverwijders, ofwel bèta2-mimetica, worden gebruikt bij een acute aanval. Voorbeelden zijn salbutamol en terbutaline. Langwerkende bèta2-mimetica, waaronder salmeterol en formoterol, worden gebruikt als de klachten vaker voorkomen of s nachts optreden. Longspecialist prof. dr. P.N.R. Dekhuijzen noemt het een groot voordeel van LTRA s bij astma dat zij ook allergische rhinitis behandelen. Dit is belangrijk, gezien omdat rhinitis bij allergisch astma vaak voorkomt, zo n 92% in Nederland. Omdat onbehandelde rhinitis astma kan verergeren en moeilijker behandelbaar maken, worden tegen rhinitis wel antihistaminica voorgeschreven. Een greep uit de nieuwe geneesmiddelen die momenteel worden ontwikkeld voor de behandeling van allergische luchtwegaandoeningen. Geïnhaleerd interferon beta ter behandeling van infecties met rhino virus bij patiënten met astma en COPD; bevindt zich in fase II van onderzoek. Het molecuul BTA798 bevindt zich in fase II van onderzoek ter behande- ling van symptomatisch rhinovirus bij volwassen astma- en COPD-patiënten. Veelbelovend lijkt immunotherapie met de voorlopige naam CYT003 QbG10. Deze behandeling kan mogelijk toegepast worden bij meerdere soorten allergieën, waar- onder hooikoorts, allergie voor katten, noten en schelpdieren. (pyridoxine) bijvoorbeeld gevoels stoornissen geven. In het merendeel van de gevallen openbaart astma zich vóór het vijfde levensjaar. Tussen 7% en 10% van de schoolgaande kinderen heeft astmatische aanvallen. Astma komt ongeveer twee keer zo vaak bij jongens als bij meisjes voor, maar dit verschil is bij adolescenten niet meer aanwezig. Er is een belangrijke genetische component bij het ontstaan van astma. Wanneer beide ouders astma of allergieën hebben, is de kans op een kind met astma en/of allergie 70%; is dit bij een van beide ouders het geval, dan is die kans 50%. Optima farma 15 16-05-12 12:50

Dossier Zwangere kan gerust antihistaminicum slikken De weg naar stabiele tacrolimus-spiegels... 1-4...een leven lang! Zwangere vrouwen met een allergie of met allergische rhinitis kunnen volgens het Nederlands bijwerkingencentrum Lareb zonder grote bezwaren antihistaminica gebruiken. De voorkeur gaat daarbij uit naar loratadine en cetirizine, waar veel ervaring mee is opgedaan. Mocht een zwangere een antihistaminicum hebben gebruikt waarmee weinig ervaring is opgedaan, dan is dat geen reden voor grote zorg. Wel is het advies over te gaan op een van de voorkeursmiddelen[1]. Als CSI-team speuren naar allergië Met pleisters, injectienaalden en veel zoeken, komt het Erasmus MC in Rotterdam erachter welk medicijn een allergie oproept. Daar moet meer aandacht voor zijn, vindt allergoloog Maurits van Maaren. Het is net Crime Scene Investigation, zegt hij over zijn werk bij het Erasmus MC. Hij doelt op de populaire Amerikaanse televisieserie, waarbij een politieteam met wat DNA, een vage vingerafdruk en soms een lijk een misdaad probeert op te lossen. Iemand slikt vijftien of twintig verschillende medicijnen en je moet snel uitzoeken welk medicijn een allergische reactie veroorzaakt, zegt Van Maaren. Snelheid is nodig, want 24 uur na optreden van een allergie is de helft van de oorzaken niet meer te achterhalen. 7% - 10% van de schoolgaande kinderen heeft astmatische aanvallen. LET OP! Prof. dr. Johan Garssen: studie oligosacchariden veelbelovend Onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde verwisseling van formuleringen van tacrolimus met directe of verlengde afgifte is onveilig5,6 Het aantal allergieën, met name bij kinderen, stijgt nog steeds. Johan Garssen, hoogleraar immunofarmacologie aan de Universiteit van Utrecht en Director Platform Immunology bij Danone, doet onderzoek naar oorzaken en mogelijke behandelingen. Het aantal allergieën bij kinderen stijgt nog steeds, maar lijkt ook iets af te vlakken, zegt prof. dr. Johan Garssen, hoogleraar immunofarmacologie aan de Universiteit van Utrecht. Er is sprake van een wereldwijde trend. De stijging verschilt sterk per type allergie en per land. Patiënten dienen te blijven op dezelfde formulering van tacrolimus met het daarmee overeenkomende dagelijkse regime; wijzigingen in de formulering of het regime dienen uitsluitend plaats te vinden onder scherp toezicht van een transplantatiespecialist ( par. 4.2)5,6 Generieke substitutie van stoffen waarbij liever geen risico wordt genomen, vanwege veiligheid en effectiviteit, zijn stoffen met een smalle therapeutische breedte7 Garssen onderzoekt de toepassing van onverteerbare suikers, oligosacchariden, bij het voorkómen van atopische dermatitis. Uit recent onderzoek van ons blijkt dat specifieke oligosacchariden de kans op atopische dermatitis verlagen. Daarmee wordt ook de kans op het later optreden van respiratoire allergieën, zoals allergisch astma mogelijk verlaagd. Dat laatste moet nog worden hardgemaakt. tacrolimus verlengde afgifte 250311-765 Stabiele, consistente CNI-spiegels kunnen lange termijn resultaten verbeteren.8 Optima farma Voor 1B-tekst en referenties zie elders in dit blad advertentie's hardlopenv8.indd 1 OF 5 safe.indd 16-17 25-03-11 14:08 17 16-05-12 12:50

Het vak Verenigingsnieuws 'Nu zijn we elke avond op tijd klaar' Door SmartFilling meer tijd aan de balie Optima Farma Met SmartFilling is het in- en uitruimen van de ladekast verleden tijd. Apotheekmedewerkers verwerken zelf de herhaalmedicatie voordat de apotheek open gaat. Farmaceutisch manager Marja Scholten: We zijn elke avond op tijd klaar. Edwin Bos Bij SmartFilling levert de groothandel dagelijks de herhaalmedicatie die patiënten de volgende dag ophalen. Inmiddels werken veertig apotheken hiermee. SmartFilling werkt als volgt: een apothekersassistent voert de recepten in het apotheekinformatiesysteem in van patiënten die de volgende dag voor herhaalmedicatie komen. Een apotheekmedewerker - hoeft geen assistent te zijn scant de volgende morgen alle doosjes van de groothandel. Op het scherm verschijnt het bijbehorende recept en het systeem kiest een locatie voor het recept. In de afhaalkast staan plastic mandjes van verschillende groottes; elke patiënt van herhaalmedicatie heeft een eigen mandje. Volgens farmaceutisch manager Marja Scholten van Apotheek Maasduinen in het Limburgse Bergen bespaart het veel tijd. We draaien nu een half jaar met SmartFilling en we zijn allemaal enthousiast. We zijn elke avond op tijd klaar. Ook bij extreme drukte. In Apotheek Maasduinen verwerken de farmaceutisch medewerkers de recepten, vertelt Scholten. Een farmaceutisch medewerker begint om 7.15 uur en is om 8.30 uur klaar. Als wij binnenkomen, liggen alle doosjes op hun plek. Assistenten hoeven niet meer voor elk recept naar de ladekast te lopen, alle herhaal-medicatie ligt klaar in de mandjes. Bij SmartFilling verwerkt het apotheekteam de herhaalmedicatie zelf in de apotheek. Dat is het belangrijkste verschil met central filling, waarbij de groothandel alles verwerkt. SmartFilling is volgens de apothekers die dit aanbieden vooral bedoeld voor meer efficiency in de apotheek en een besparing van kosten. Central filling daarentegen is vooral handig We lopen elkaar niet meer in de weg. Het is veel rustiger bij de uitvultafel voor de ladekast. Volgens Scholten hebben de assistenten nu meer tijd aan de balie voor andere taken. Verschillen tussen central filling en SmartFilling voor apotheken die tijdelijk personeelstekort hebben, bijvoorbeeld tijdens een zwangerschapsverlof. Een ander voordeel van SmartFilling is dat tubes, incontinentiemateriaal, koelkast-artikelen en opium wel verwerkt kunnen worden bij central filling is dat veelal niet mogelijk. SmartFilling is een uitvinding van de Nijmeegse apotheker Fairwar Joughi. Optima Farma Voor vragen over je beroep of de vereniging Optima Farma kun je contact opnemen met Margo Briejer, ambtelijk secretaris. KNMP Optima Farma t.a.v. Margo Briejer Postbus 30460 2500 GL Den Haag telefoon: 070 373 72 15 e-mail: optimafarma@knmp.nl Agenda 5 t/m 26 juni 2012 SBA Roadshow Verandering sbaweb.nl Vanaf 11 juni 2012 KNMP campagne Vakantie en medicijnen Apotheek.nl Open dagen opleiding farmaceutisch consulent Saxion Next 14 en 23 juni 2012 saxionnext.nl 3 en 4 oktober 2012 FIP Centennial 2012, RAI Amsterdam Voor het eerst in de geschiedenis hebben apothekersassistenten een eigen programma op het FIP Congres. fip.org Laat je stem horen bij PAM Panelonderzoek PAM doet onderzoek naar de ervaringen en opvattingen van apotheekmedewerkers. Wat doe jij bijvoorbeeld als je een vergissing ontdekt? Of welk onderwerp verdient volgens jou meer aandacht in de apotheek? Optima Farma vindt het pam-onderzoek belangrijk omdat de uitkomsten bijdragen aan een betere ondersteuning van apotheekmedewerkers. Laat dus je stem horen en doe mee aan de onderzoeken van PAM. Circa twee keer per jaar krijg je een korte vragenlijst die je invult via internet. Per keer beslis je of je meedoet. Alle antwoorden worden anoniem verwerkt en zijn niet traceerbaar naar een persoon of apotheek. Mail je aanmelding naar pam@stevenshof.nl Meer informatie: stevenshof.nl Open dagen opleiding farmaceutisch consulent Is doorleren iets voor jou? Neem een kijkje bij de opleiding farmaceutisch consulent Saxion Next organiseert voor deze HBO opleiding op donderdag 14 juni om 19.00 uur een open avond. En op 23 juni vanaf 13.00 is er een open middag waar je meer informatie kunt krijgen. Locatie 14 juni: ROC Midden Nederland, Vondellaan 174, Utrecht Locatie 23 juni: Saxion Hogescholen, Handelskade 75, Deventer Voor meer informatie en aanmelden: farmacie.next@saxion.nl 18 Optima farma Optima farma 19

Actueel Fagron raakt je Medische noodzaak schept verwarring Zet jij je tanden in een functie bij Fagron? Ben jij een doorzetter en toe aan een nieuwe uitdaging? Fagron is op zoek naar enthousiaste, doortastende collega s voor de functies: Customer Service Support (fulltime) Als Customer Service Support werk je mee op de Afdeling Customer Service met standplaats Capelle aan den IJssel. Je onderhoudt zelfstandig contact met apotheekhoudenden en groothandels in Nederland met betrekking tot verkoop en daaraan gerelateerde dienstverlenende handelingen. Daarnaast denk je mee in oplossingen om relevante knelpunten in de organisatie op te lossen. Sales Representative in Noord Nederland (fulltime) Als Sales Representive ben je gesprekspartner van artsen, apothekers en andere relaties in jouw rayon op het gebied van magistrale receptuur en het productpakket van Fagron. Daarnaast ben je continue op zoek naar kansen en mogelijkheden in de markt. Wij zoeken in jou: Je bent commercieel gedreven; Je toont initiatief, bent doelgericht en gaat zelfstandig te werk; Je bent doortastend en enthousiast; Je hebt affiniteit met magistrale bereidingen; Je blinkt uit in je manier van communiceren naar klant en collega; Je hebt ervaring als apothekersassistent en/of je hebt de opleiding Farmakunde afgerond Ons aanbod: Een gedegen opleiding en focus op persoonlijke ontwikkeling; Een dynamische werkomgeving, waar met veel teamspirit wordt gewerkt; Een goed salaris en uitstekende secundaire arbeidsvoorwaarden; Goede mogelijkheden om door te groeien. fagron.nl Fagron BV - Venkelbaan 101-2908 KE Capelle aan den IJssel Tel. +31 (0)88 33 11 133 - Fax +31 (0)88 33 11 111 Fagron BV Fagron BV is de grootste leverancier op het gebied van magistrale receptuur in de apotheek in Nederland. Daarnaast is Fagron marktleider op het gebied van grondstoffen en basis crèmes en zalven. Fagron levert aan alle apotheekhoudenden, zowel direct als indirect via de groothandel. Geïnteresseerd? Wil jij graag aan de slag voor een fantastische speler in de Nederlandse markt met een uniek assortiment? Neem dan voor de functie Customer Service Support contact op met Toke Witteveen via 088 33 11 100 of twitteveen@fagron.nl. Neem voor de functie van Sales Representative contact op met Marc van Noordenne via 06 514 258 91 of mvannoordenne@fagron.nl. De aantekening medische noodzaak op recepten zorgt voor onduidelijke situaties in de apotheek. Apothekersassistenten raken soms verzeild in vervelende discussies aan de balie met patiënten. Edwin Bos De ergernissen in de apotheek over het preferentiebeleid zijn groot. Er zijn problemen met de levering van preferente geneesmiddelen en met de administratieve rompslomp. Verder blijkt de aantekening medische noodzaak op een recept regelmatig voor verwarring te zorgen. Sommige patiënten nemen namelijk geen genoegen met het preferente geneesmiddel. Ze eisen een specialité en blijven bij de huisarts en de apotheker aandringen op de aantekening medische noodzaak. Situaties die kunnen leiden tot medische noodzaak zijn: een patiënt is overgevoelig voor een hulpstof die niet in het specialité zit, maar wel in het generieke product. Of een hulpstof veroorzaakt een wat snellere of juist tragere opname van het geneesmiddel in het lichaam. Dit is echter allemaal niet eenvoudig aan te tonen voor de voorschrijver. Vertrouwen In de praktijk blijken bovendien nog veel meer redenen te zijn waarom medische noodzaak op een recept wordt geschreven. Artsen vermelden de aantekening namelijk ook vaak op verzoek van een patiënt op het recept. De patiënt vertelt de arts dat medische noodzaak nodig is omdat het generieke middel minder goed werkt, terwijl het exact dezelfde samenstelling heeft als het specialité. Andere redenen die artsen noemen zijn: omdat ik generieke middelen niet vertrouw, omdat de patiënt het op dit middel goed doet en waarom zou je dan veranderen of omdat de arts financiële afspraken heeft met de fabrikant van het specialité. Conflict Voor de meeste zorgverzekeraars is er sprake van medische noodzaak als de voorschrijvend arts deze mededeling op het recept schrijft. In de meeste gevallen accepteert de apotheker de vermelding medische noodzaak die de arts vermeldt op het recept, tenzij hij weet of vermoedt dat er geen sprake kan zijn van medische noodzaak. Van sommige zorgverzekeraars moet de apotheker in zo n geval de voorschrijvend arts om toelichting vragen. Als de arts die niet kan geven, dan zal de apotheek toch een generiek middel moeten afleveren. Het niet accepteren van een door de arts toegekende medische noodzaak kan aan de balie vervolgens leiden tot een conflict met een patiënt. Die kan of wil niet altijd begrijpen waarom de apotheker tegen de mening van de arts ingaat. Medische noodzaak is een hoge uitzondering De arts mag volgens het Besluit Zorgverzekeringen onder de vermelding van medische noodzaak afwijken van het preferentiebeleid. Dat kan echter alleen als het preferente geneesmiddel voor de verzekerde niet medisch verantwoord is. De toenmalige minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Hans Hoogervorst heeft in 2005 benadrukt dat de vermelding medische noodzaak alleen bestemd is voor hoge uitzonderingen. Verder stelde hij dat elke verzekerde moet kunnen rekenen op een geneesmiddelenpakket dat dezelfde therapeutische breedte dekt. Optima farma 21

A Daar moet een einde aan komen, vindt ook vice-president John Clarke van farmabedrijf Pfizer, en hoofd van de Pfizer-vei- De farma-industrie heeft vergevorderde plannen om vervalsing van medicijnen tegen te gaan. actueel Deze bedrijven willen de doosjes en flesjes van geneesmiddelen beter beveiligen met codes en speciale stickers. Het Nederlands Verpakkingscentrum (NVC) stuurde onlangs een voorstel naar Brussel voor betere bescherming tegen vervalsers. De belangrijkste ideeën zijn: invoering van een unieke productidentificatie, onder meer met een QR-code, en betere sluitingen. Met de QR-code, die de laatste jaren snel in zwang is geraakt bij veel andere producten, kunnen de farmabedrijven elk doosje medicijnen controleerbaar maken. Als apothekers of patiënten de code voor hun mobiele telefoon houden, loggen ze automatisch in op een speciale website waarop is te zien of het medicijn echt is. Die QR-code correspondeert met een uniek cijfer. Het enige wat de gebruiker hoeft te doen is een app installeren op zijn telefoon: dat is in een minuut gepiept. Wat het NVC deze maand ook voorlegt aan Brussel is een betere datamatrix-code. Die code, eveneens in een patroon van witte en zwarte blokjes, staat al op veel verpakkingen om te kunnen achterhalen om welke productieserie het gaat. Het NVC stelt voor om er een unieke code van te maken, zodat elke tube, flesje of strip te traceren is. De farmabedrijven steunen dat plan. Ook de verpakkingen kunnen beter, zegt NVC-directeur Michaël Nieuwesteeg. Nu is het makkelijk om bijvoorbeeld een sticker van een doosje open te maken om er een nepmedicijn in te doen, vindt hij. De oplossing is stickers te maken van losse vezels. Als iemand zo n sticker eraf haalt, blijven er vezels op de verpakking plakken. Gebruikers zien dan dat ermee is geknoeid. Lucratief Medicijnen vervalsen is een van de meest lucratieve criminele activiteiten. Een machine die pillen kan persen kost een paar duizend euro, de transportkosten zijn minimaal, de verkoopprijs hoog en aan de kostprijs van de ingrediënten kan het ook niet liggen: die zijn vaak bloem, steengruis, suiker of kalk. Bovendien is de pakkans klein en zijn de celstraffen laag. QR-code werpt wal op Frits Baltesen ligheidsdienst vorige maand. In liefst 122 landen werken Clarke en zijn team samen tegen nepmedicijn met de politie om pillenvervalsers op te Stop de pillenvervalsers Elk jaar neemt het aantal vervalste medicijnen toe. Daardoor denken patiënten onterecht dat ze hun ziekte aanpakken en farmaconcerns lopen vele miljarden euro s mis. sporen. Hij tipt justitie, levert bewijzen en achtervolgt criminelen zo veel mogelijk met civiele procedures. Vervalsers beschadigen de goede naam van Pfizer, vindt Clarke. Maar we doen dit in de eerste plaats voor de gezondheid van de patiënt. Kijk, het gaat hier niet om nephorloges of om nep-t-shirts. Dit bedreigt levens. Levensbedreigend Internationaal zijn er vooral slachtoffers gevallen bij vervalste PDE5-remmers, die worden gebruikt bij erectiestoornissen. In 2008 raakten zeven mensen in coma door hypoglykemie na het gebruik ervan: vier van hen overleden. Een jaar daarna vond een soortgelijk incident plaats in Hongkong, waarbij 144 mensen werden opgenomen in een ziekenhuis, de helft van hen raakte in coma. Er vielen uiteindelijk drie doden. Vorig jaar werd de jaarlijkse omzetschade door medicijnvervalsingen alleen al in de Europese Unie geschat op 10,5 miljard. Nederland heeft daar maar een klein aandeel in: 79 miljoen. In Italië en Duitsland worden de meeste nepmedicijnen opgespoord. Wereldwijd zijn Israël, Turkije, de Verenigde Staten en Hongarije de grootste zondaars, zegt Clarke. Als productielanden zijn China en Roemenië in opkomst. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO is de helft van de medicijnen die worden verkocht via internet vals. Onderzoek van Intomarkt in 2009 wees uit dat 3% van de Nederlanders wel eens medicijnen heeft gekocht in webwinkels: vooral kalmeringsmiddelen, slaapmiddelen, partydrugs, seksgerelateerde middelen en producten tegen rookverslaving, overgewicht en kaalheid. Maar ook antibiotica en virusremmers. 7 mensen raakten in coma door vervalste PDE5-remmers, 4 van hen overleden Vooral Viagra-pillen zijn de afgelopen jaren vervalst. Hoewel ze er beter uitzien, zijn de pillen links op de foto vals: gemaakt in China. Dat komt omdat de machines daar nieuwer zijn dan die van Pfizer. Actueel Quick Response Code De QT-code werd oorspronkelijk ontwikkeld door Denso om auto-onderdelen van Toyota beter identificeerbaar te maken. Daarna ontstond het idee om URL s te coderen tot een QR-code zodat mensen die op hun mobiele telefoon een website willen bezoeken geen URL hoeven in te tikken. De gebruiker richt zijn cameratelefoon op de QRcode, neemt hiervan een foto en in de webbrowser van de telefoon wordt de website geopend. Er zijn inmiddels ook telefoons die realtime een QR-code kunnen scannen, een foto maken is dan niet meer nodig. Vervalste Avastin In februari van dit jaar werd nog op grote schaal vervalste Avastin ontdekt in de Verenigde Staten. De FDA waarschuwde gezondheidscentra en patiënten voor deze neppillen, waarin geen werkzame stof zat. Patiënten kochten het middel via een Zuid-Afrikaanse leverancier. Dit product van Roche was zo goed nagemaakt dat de Deense groothandel CareMed niet had gemerkt dat het om namaak ging. CareMed vermoedt dat de pillen in Turkije werden gefabriceerd. Vorige maand werd in het Spaanse Murcia een Nederlander gearresteerd op verdenking van handel in valse medicijnen. Bij een politie-inval werden 300.000 neppillen gevonden met daarop de namen van Eli Lilly, Sanofi- Aventis en Pfizer. De namaak wordt steeds beter, ziet Clarke. Soms zien de pillen er zelfs echter uit dan de echte, zegt hij. Dat komt omdat de machines van de vervalsers vaak nieuwer zijn dan die van farmabedrijven. Om patiënten het idee te geven dat het om echte geneesmiddelen gaat, krijgen pillen een kleurtje met goedkope wegenverf en een mooie glans met parketvloerlak. De meeste moeite stoppen de vervalsers in de verpakking. Als het doosje er net zo goed uitziet als het origineel, nemen mensen snel aan dat het om echte medicijnen gaat, zegt Clarke. Dat er in Nederland naar verhouding weinig nepmiddelen worden gekocht, 22 Optima farma Optima farma 23

komt misschien omdat het ministerie van VWS, samen met de farmaindustrie, patiënten in 2010 en 2011 heeft gewezen op de websites die nepmedicijnen verkopen. Bijna alle namaakpillen worden verkocht via websites. Daarom had VWS twee jaar geleden een nepwebsite voor geneesmiddelen gelanceerd. In korte tijd bestelden 18.000 mensen bij die webshop Medi-plaza.nl genoemd onder andere erectiepillen, antidepressiva, slaap- en afslankmiddelen. Net voordat de websurfers wilden afrekenen, meldde VWS in een pop-up dat ze zich op een nepwebsite bevonden en waarschuwde het voor de aankoop van medicatie op internet. Daarentegen zijn reguliere apotheken in Nederland voor zover bekend schoon, aldus een woordvoerder van Pfizer Nederland. Pfizer heeft veel last van nep, omdat tot twee jaar terug vooral Viagra werd nagemaakt. Maar inmiddels pakken criminelen ook de productie op van veel andere geneesmiddelen. Pfizer stelt dat er alleen al van haar zestig verschillende medicijnen zijn nagemaakt, onder meer Xanax (tegen depressie en angststoornissen) en Genotropin (hormoonstoornissen). Andere producenten hebben veel last van namaak van kostbare kankermedicijnen. De vervalsers zijn nietsontziend, zegt Clarke. Bijkomende risico s van nepmedicijnen zijn dat er waarschijnlijk geen diagnose is gesteld door een arts, dat er geen voorlichting gegeven kan worden door een apotheker en dat medische bewaking ontbreekt. Hoeveel doden er vallen door vervalste medicijnen is onbekend, maar regelmatig duiken verhalen op van massale opnamen in ziekenhuizen. Vaak komt het omdat vervalsers er iets te veel giftige stoffen indoen, bijvoorbeeld rattengif of bepaalde zuren. Ze doen dat Pilot met codes in Zweden In Zweden loopt een pilot waarbij verpakkingen van medicijnen een unieke code krijgen. Dit is een project van enkele farmabedrijven met de European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA). In de Zweedse proef zijn tweedimensionale datamatrixcodes aangebracht op de buitenkant van verpakkingen van tientallen geneesmiddelen. Die unieke identificatie kan door de apotheker worden gescand en gecontroleerd. Dat verhelpt het probleem in Nederland niet: daar komen vrijwel zeker geen valse medicijnen in de apotheek voor. Elders in Europa is de codering mogelijk wel geschikt. Geschat wordt bijvoorbeeld dat 15% van de medicijnen in Duitse apotheken nep is. Ook in Italië is het probleem groot. Twee jaar geleden wees onderzoek uit dat de farma-industrie in die twee landen respectievelijk 2,8 miljard en 3,6 miljard euro per jaar aan inkomsten heeft misgelopen. Directeur Nieuwesteeg van het NVC om de gebruikers een beetje misselijk te maken, zodat ze het gevoel hebben dat er een werkzame stof in zit. De Europese Unie heeft daarom vorig jaar een richtlijn ontwikkeld die de echtheid van medicijnen beter moet beschermen. De richtlijn wordt op 1 januari 2014 van kracht en de belangrijkste rollen zijn weggelegd voor farmabedrijven en leveranciers van verpakkingen. Zij moeten hun producten zo beveiligen dat apothekers en patiënten meteen zien of ze door een betrouwbaar farmaceutisch bedrijf zijn gemaakt. Afschuiven Directeur Nieuwesteeg van het NVC denkt niet dat zijn beveiligingsvoorstellen te duur zijn: hooguit tien cent per verpakking. Een groter probleem, zo verwacht hij, is dat allerlei betrokken partijen de kosten ervan op elkaar afschuiven. Een andere vertragende factor is, vreemd genoeg, de farma-industrie zelf, meent Nieuwesteeg. Ze zijn gefocust op medicijnen en niet op verpakken, QR-codes en beveiliging. Nieuwesteeg: De farma-industrie aarzelt ook, omdat ze na de inbouw van beveiligingsmaatregelen hun producten opnieuw moeten laten registreren bij de FDA in de Verenigde Staten en de EMA in Europa. Dat zorgt voor vertraging. Bovendien lopen ze daardoor altijd het risico dat autoriteiten de kans grijpen geen goedkeuring aan een middel te geven. Nieuwesteeg: Dat is voor deze bedrijven een zodanig groot risico, dat ze soms de neiging hebben een beetje namaak dan maar te accepteren. l Gemiddeld de helft van de pillen die online worden aangeboden is nep. Op de voorlichtingssite van het Ministerie van VWS, internetpillen.nl, wordt de consument gewezen op gevaren van pillen bestellen via internet. 10,5 miljard is de geschatte jaarlijkse omzetschade door nepmedicijnen in de EU (Nedeland: 79 miljoen) studeren wanneer het jou uitkomt nascholing Niet (meer) door weer en wind naar de nascholingscursus fietsen maar lekker thuis studeren op een moment dat het jou uitkomt. Dat is de opzet van de nascholingsprogramma s van AccreDidact. Onze nascholing is bestemd voor individueel gebruik, zegt uitgever Léonie Kroos, maar we horen ook dat het apotheekteam vaak samen onze nascholingen bespreekt, al dan niet met de apotheker erbij.. Froukje Wattel Abonnees krijgen het studiemateriaal in boekvorm toegestuurd, maar ze kunnen het ook via elearning online volgen. De keuze is aan de cursist. De nascholingen, over onderwerpen zoals oorontstekingen, depressie, off-labelgebruik of diarree bij kinderen, kosten gemiddeld drie uur studietijd en worden afgesloten met een toets. Ook daarbij kan de cursist kiezen tussen online of papier. Onafhankelijke nascholing AccreDidact werkt op basis van jaarabonnementen, een abonnee ontvangt vier nieuwe nascholingen per jaar. Het is ook mogelijk om een losse nascholingscursus te volgen. Voorlopig worden alle nascholingen schriftelijk en online Cursist kan kiezen: online of papier aangeboden, er zijn dus geen bijeenkomsten. Misschien komen die er in de toekomst wel, bijvoorbeeld als het gaat om onderwerpen zoals handverkoop, of omgaan met klanten, aldus Léonie Kroos. Dat zijn onderwerpen die vragen om een meer praktische training. AccreDidact ging in 1996 van start en sinds 2002 geeft AccreDidact ook cursussen voor apothekersassistenten uit, naast programma s voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten, tandartsen en fysiotherapeuten. De AccreDidact-nascholingen voor apothekersassistenten zijn onafhankelijk en komen tot stand in samenwerking met Optima Farma. Abonnementsprijs 134,- per jaar (4 programma s). een los programma kost 33,00 per stuk (niet-abonnees 44,50). Voor informatie en abonnementen: accredidact.nl KAOF en KAA De programma s van AccreDidact zijn SANA-geaccrediteerd voor 3 KAOF-punten per programma. Een jaarabonnement levert - na het behalen van de toetsen - 12 punten op. Sinds het ontstaan van het KAOF (Kwaliteitsregister Apothekersassistenten Openbare Farmacie) in 2009 is het ieders eigen verantwoordelijkheid om per periode van vijf jaar genoeg (her)registratiepunten te behalen. Registratie is vrijwillig maar wel belangrijk: zo laat je zien hoe jij je vakkennis op peil houdt. Na een geslaagde toets worden de behaalde punten direct toegevoegd aan het digitaal portfolio van de cursist. Zie: kaof.nl Voor wie niet in een openbare apotheek maar bijvoorbeeld in een ziekenhuisapotheek - werkt: de AccreDidact-nascholingen zijn ook geaccrediteerd met KAApunten, een behaalde toets levert 3-KAA herregistratiepunten op. 24 Optima farma Optima farma 25

Recepten van een nieuwe voorschrijver: Het vak de physician assistant Zelfstandig voorschrijven voor een proefperiode van vijf jaar De physician assistant is een paramedische professional die breed inzetbaar is binnen de geneeskunde. Physician assistants zijn net als verpleegkundig specialisten sinds 1 januari bevoegd om zelfstandig geneesmiddelen voor te schrijven. Edwin Bos Verpleegkundig specialisten mogen ook voorschrijven De verpleegkundig specialist is een volgens de Wet BIG erkend beroepsniveau van de verpleegkunde, met een eigen wettelijk register. De verpleegkundig specialist opereert zelfstandig en mag net als de physician assistent (PA) voorschrijven voor een proefperiode van vijf jaar. De 1400 verpleegkundig specialisten die werkzaam zijn in Nederland schrijven voor in een deskundigheidsgebied binnen het specialisme cure, care of preventie de physician assistant mag voorschrijven binnen zijn deskundigheidsgebied. De verpleegkundig specialist mag naast voorschrijven ook zelfstandig taken uitvoeren zoals injecteren en puncties doen. Binnenkort mogen ook drie groepen van gespecialiseerd verpleegkundigen oncologie-, diabetes- en longverpleegkundigen medicatie voorschrijven. Het wachten is nog op de formele publicatie in de Staatscourant. In tegenstelling tot de PA en de verpleegkundig specialist mag de gespecialiseerd verpleegkundige niet voorschrijven op basis van een zelf vastgestelde diagnose. Ook is afgebakend welke geneesmiddelgroepen de gespecialiseerd verpleegkundige mag voorschrijven.in de praktijk werken ook nurse practitioners. Zij hebben een hbo-masteropleiding gevolgd, maar zijn geen verpleegkundig specialist. Nurse practitioners hebben geen zelfstandige bevoegdheid tot het indiceren en uitvoeren van voorbehouden handelingen. Ook hebben ze geen bevoegdheid om voor te schrijven. De opleiding voor nurse practitioner bestaat niet meer. Veel farmacotherapie De PA is een medische hulpverlener die een 2,5-jarige hbomasteropleiding heeft afgerond. Hij onderzoekt, diagnosticeert en behandelt zelfstandig patiënten. Om de opleiding te kunnen volgen, is een hbo-diploma vereist en twee jaar relevante klinische ervaring in de zorg. Farmacotherapie is een belangrijk onderdeel van de opleiding. We krijgen meer uren farmacotherapie dan de geneeskundestudent, aldus PA Frank de Roo. Een ondersteunend geneeskundige wordt de physician assistant (pa) ook wel genoemd, volgens Frank de Roo, pa en voorzitter van de beroepsvereniging de Nederlandse Associatie Physician Assistants (napa). Een pa werkt in een samenwerkingsverband met de medisch specialist en neemt basishandelingen van hem over, zoals heelkundige handelingen, endoscopieën, catheterisaties, injecteren en voorschrijven. Hierdoor komen medisch specialisten weer toe aan hoogcomplexe patiënten, aldus De Roo. De functie pa is in 1965 gelanceerd in de Verenigde Staten. Daar werken inmiddels zo n 90.000 pa s. Maar ook Waar werken ze? Van de achthonderd phycisian assistants (PA s) in Nederland werkt 60% in de tweede lijn, 16% in de eerste lijn, 20% in de academische ziekenhuizen en 4% in de geestelijke gezondheidszorg. In 71 van de 85 perifere ziekenhuizen en in de acht academische ziekenhuizen werken PA s. In bijvoorbeeld het UMC Utrecht werken er 26. in Duitsland, Engeland en Spanje zijn ze in opkomst. In Nederland werken inmiddels zo n achthonderd pa s, zie kader. Het kabinet stemde onlangs in met een verhoging van het aantal gesubsidieerde opleidingsplaatsen van de huidige tweehonderd naar driehonderd in 2013. De Roo werkte als operatie-assistent toen hij in 1996 begon met de hbo-masteropleiding. Hij werkt nu als zaalarts en eerste assistent kindercardiothoracale chirurgie in het Wilhelmina Kinderziekenhuis UMC Utrecht. Hoewel de pa al sinds 2001 actief is in Nederland blijft het volgens De Roo pionieren om volledige erkenning. Daar blijven we voor knokken want als relatief nieuwe zorgprofessional zul je je dus eerst moeten bewijzen. BIG-registratie Maar een belangrijke stap is inmiddels gezet: sinds 1 januari 2012 is de PA bij wijze van vijfjarig experiment een wettelijk erkende beroepsgroep, inclusief titelbescherming en toekenning van bepaalde medische bevoegdheden. De pa is echter nog niet opgenomen in de Wet BIG omdat het volgens de minister lastig kan zijn de pa over vijf jaar eventueel weer uit de BIG te moeten verwijderen. Ook is de pa niet opgenomen in het BIG-register. Hierin staat niet alleen wie bevoegd is, maar ook wie een waarschuwing heeft of tijdelijk of permanent de bevoegdheid ontnomen is. Deze informatie is van belang voor het apotheekteam, dat zich te allen tijde moet kunnen vergewissen van de bevoegdheid van een voorschrijver. Het apotheekteam moet kunnen controleren of een PA bevoegd is om voor te schrijven De napa heeft inmiddels zelf het Kwaliteitsregister Physician Assistant geopend. Het is een kopie van het artsenregister, aldus De Roo. De lijst met geregistreerde pa s is openbaar. Daarin kunnen apotheekmedewerkers zien of een pa inderdaad bevoegd is om voor te schrijven. Voorschrijven PA s schrijven al sinds 2002 voor onder supervisie van een specialist. Sinds 1 januari 2012 is de pa, evenals de verpleegkundig specialist zie kader voor een proefperiode van vijf jaar bevoegd zelfstandig geneesmiddelen voor te schrijven. De pa s in het UMCU, waar De Roo werkt, hadden afspraken gemaakt met de ziekenhuisapothekers over welke geneesmiddelen zij konden voorschrijven. Ze schreven voor binnen hun eigen deskundigheidsgebied, maar continueerden of stopten ook thuismedicatie. Voor alles geldt: waar de pa niet bekwaam voor is, daar is hij ook niet voor bevoegd. Het deskundigheidsgebied is de grens. Het nieuwe voorschrijfregiem is in de praktijk nog niet in alle ziekenhuizen geregeld, zo ook niet in het UMC. Ik schrijf nog voor op de oude manier en moet nog steeds akkoord vragen bij de supervisor. De Roo schrijft onder andere voor: bètablokkers, RAAS-remmers, diuretica en cardiologische medicatie. Ook is hij bevoegd om thuismedicatie te stoppen of te continueren. Over de thuismedicatie heeft hij regelmatig contact met huisartsen. 26 Optima farma Optima farma 27

Advies aan de balie Wat adviseren collega s aan de balie over de grens? over de grens Adviseren aan de balie is een vak apart. In deze rubriek geven we iedere maand een kijkje in de keuken van collega s in het buitenland. Hoe gaan ze met patiënten aan de balie om en wat adviseren ze? Hoe vaak en verantwoord worden antibiotica in het Franse Nîmes verstrekt? Michiel Tent De situatie Een geagiteerde moeder komt met haar kind van drie jaar binnen, met het verzoek haar onmiddellijk antibiotica te geven voor haar 'ernstig zieke' kind. Bij navraag hoest het kind vier dagen en heeft het een verhoging van rond de 38-38,5 C. Wat moet je weten? Net als in Nederland krijgt deze klant zonder recept geen antibiotica mee. Leg uit dat antibiotica alleen helpen bij een bacteriële infectie. Bovengenoemd kind kan heel goed een virale infectie hebben; antibiotica zijn dan zinloos. Onnodig gebruik werkt bovendien resistentie in de hand. Daarom is het belangrijk antibiotica alleen in te zetten als het écht nodig is. Dat kan de huisarts het beste bepalen. Dus worden ouder en kind naar de huisarts verwezen. Zo nodig, bijvoorbeeld bij een longontsteking of middenoorontsteking, schrijft de huisarts een antibioticum voor, waarschijnlijk amoxicilline. Een vrij veel voorkomende bijwerking van antibiotica zijn maag- en darmproblemen. Wat adviseren ze bij uitgifte? In Frankrijk geeft je collega een hoestdrankje en een pijnstiller, bij voorkeur paracetamol, mee. Als de klant terugkomt met een recept voor bijvoorbeeld amoxicilline, kijkt je Franse collega of er geen wisselwerkingen met andere gebruikte medicijnen mogelijk zijn. Hij adviseert het middel rond de maaltijden Wat kun je in elk geval adviseren? Het belangrijkste advies is, de huisarts te laten onderzoeken wat de oorzaak van de klachten zijn. Misschien is er wel helemaal geen behandeling nodig. Schrijft de arts antibiotica voor, dan moet de kuur altijd helemaal worden afgemaakt. Anders dreigt een terugval en wordt resistentie in de hand gewerkt. Als de patiënt veel bijwerkingen heeft, moet hij contact opnemen met de huisarts en de bijwerkingen melden bij de apotheek Nîmes in Frankrijk te gebruiken. Om maag-darmklachten te voorkomen, wordt voorgesteld er probiotica bij te nemen, die helpen het natuurlijke bacteriële evenwicht in de darmflora te behouden. Verschil met Nederland? Nergens in Europa worden per hoofd van de bevolking méér medicijnen gebruikt dan in Frankrijk. Het heet dat je er ook gemakkelijk aan antibiotica kunt komen, zelfs zonder recept. Dat klopt niet: ook in Frankrijk heb je een recept nodig. In Frankrijk worden weliswaar veel vaker dan in Nederland antibiotica gebruikt. Dat komt omdat artsen ze te gemakkelijk voorschrijven. Ook is men in Nederland bij kinderen met acute hoest terughoudender met hoestprikkeldempende middelen, hoestdrankjes en ook met antihistaminica. Volgens de NHG-Standaard Acuut Hoesten is de werkzaamheid onvoldoende aangetoond. Dit geldt ook voor gebruik ervan naast een antibioticum. Om maag- darmklachten te voorkomen worden eventueel probiotica voorgeschreven. werken bij UMC UtreCht Inkoopmedewerker Apotheek U bent verantwoordelijk voor de inkoop van geneesmiddelen en ziet toe op de naleving van de inkoopcondities. U bent in het bezit van een MBO-diploma Apothekersassistent. U hebt affiniteit met ICT en minimaal vijf jaar werkervaring als inkoper in de farmaceutische sector. Vacaturenummer 2012/0255. Jobmail: de laatste vacatures in uw mail Meld u online aan voor onze Jobmail-vacature service. U krijgt dan de actuele vacatures die passen bij uw profiel elke veertien dagen per e-mail thuisgestuurd. Ga naar: werkenbijumcutrecht.nl. Informatie en sollicitatie Voor nadere informatie over de vacature, de afdeling en uw sollicitatie verwijzen we u graag naar werkenbijumcutrecht.nl. Voor alle overige informatie belt u kosteloos 0800 25 000 25. Wij proberen altijd beter te worden Verkorte productinformatie METOJECT (methotrexaat) 50 MG/ML oplossing voor injectie Handelsnaam: Metoject 7,5 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 7,5 mg/0,15 ml. Metoject 10 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 10 mg/0,20 ml. Metoject 12,5 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 12,5 mg/0,25 ml. Metoject 15 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 15 mg/0,30 ml. Metoject 17,5 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 17,5 mg/0,35 ml. Metoject 20 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 20 mg/0,40 ml. Metoject 22,5 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 22,5 mg/0,45 ml. Metoject 25 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 25 mg/0,50 ml. Metoject 30 mg, oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit 30 mg/0,60 ml. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling: 1 ml oplossing bevat 50 mg methotrexaat (als dinatriummethotrexaat) als werkzame stof. Farmaceutische vorm: Oplossing voor injectie in voorgevulde injectiespuit. Heldere gele oplossing. Toedieningsweg: Subcutaan (s.c.). Voorgevulde injectiespuit met vaste naald: niet geschikt voor intramusculaire en intraveneuze toediening. Indicaties: Actieve reumatoïde artritis in volwassen patiënten, polyartritische vormen van ernstige, actieve juveniele idiopathische artritis (JIA) wanneer de respons op NSAID s onvoldoende is gebleken, ernstige artritis psoriatica in volwassen patiënten, en ernstige recalcitrante invaliderende psoriasis die niet adequaat reageert op andere vormen van behandeling zoals fototherapie, PUVA en retinoïden. Contraindicaties: Overgevoeligheid voor methotrexaat of voor één van de hulpstoffen, leverinsufficiëntie (bilirubine > 5mg/dl; 85,5 µmol/l), alcoholmisbruik, ernstige nierinsufficiëntie (creatineklaring < 20 ml/min.), bestaande bloeddyscrasieën zoals beenmerghypoplasie, leukopenie, trombocytopenie of significante anemie, ernstige, acute of chronische infecties zoals tuberculose, HIV of andere immunodeficiëntiesyndromen, ulcera in de mondholte en bekende actieve gastro-intestinale ulceratieve aandoening, zwangerschap, borstvoeding, gelijktijdige vaccinatie met levende vaccins. Belangrijkste bijwerkingen: De verschijning en mate van ernst van bijwerkingen hangt af van het doseringsniveau en de toedieningsfrequentie. Daar ernstige bijwerkingen zich zelfs bij lagere doses kunnen voordoen, is het onontbeerlijk dat patiënten regelmatig met korte tussenpozen worden gecontroleerd door de arts. De meest voorkomende bijwerkingen zijn suppressie van het hematopoëtisch systeem en gastro-intestinale stoornissen. Zo zijn stomatitis, dyspepsie, misselijkheid, verlies van eetlust zeer vaak gezien en traden orale ulcera en diarree vaak op. Andere vaak voorkomende bijwerkingen zijn exantheem, erytheem, pruritus, hoofdpijn, moeheid, slaperigheid, pneumonie, interstitiële alveolitis/ pneumonitis vaak gepaard gaan met eosinofilie, leukopenie, anemie en trombopenie. Verhoging van transaminasen is zeer vaak gezien. Andere mogelijke ernstige bijwerkingen die zelden of zeer zelden voorkomen zijn o.a. Stevens-Johnson-syndroom, toxische epidermale necrolyse (Lyell-syndroom), anafylactische shock, agranulocytose, ernstige opeenvolgingen van beenmergdepressie, convulsies en paralyse. Er zijn individuele gevallen van lymfoom gerapporteerd. Belangrijkste waarschuwingen en voorzorgen: Therapie vindt één keer per week plaats. De patiënt moet worden geïnformeerd over de risico s en regelmatig worden gecontroleerd (o.a. complete bloedtelling, nier- en leverfunctietest ). Afwezigheid van zwangerschap moet worden bevestigd voor Metoject toediening. Door straling geïnduceerde dermatitis en zonnebrand kunnen terugkomen onder methotrexaattherapie (recallreactie). Psoriatische lesies kunnen verergeren tijdens UV straling en gelijktijdige toediening van methotrexaat. Eliminatie van methotrexaat wordt gereduceerd bij patiënten met een derde distributieruimte (ascites, pleurale effusies). Voor dergelijke patiënten is extra zorgvuldige controle op toxiciteit nodig. Diarree en ulceratieve stomatitis kunnen toxische effecten zijn en hiervoor moet de therapie worden onderbroken. Aangezien methotrexaat met geneesmiddelen uit verschillende groepen interactie kan aangaan, dient voor aanvang van de therapie de reeds bestaande medicatie van de patiënt te worden gecontroleerd. Zwangerschap en lactatie: Metoject is gecontraïndiceerd tijdens de zwangerschap. Het is aangetoond dat methotrexaat teratogeen is bij mensen; het is gerapporteerd dat het foetale dood en/of congenitale abnormaliteiten als gevolg heeft. In dierstudies toonde methotrexaat reproductieve toxiciteit. Methotrexaat wordt in de moedermelk in een zo hoge concentratie uitgescheiden dat er een risico is voor de baby, de moeder dient voor en tijdens de toediening van methotrexaat te stoppen met het geven van borstvoeding. Bewaarconditie: Metoject moet in de originele verpakking, beneden 25 C bewaard worden. Houdbaarheid: 2 jaar. Afleverstatus: U.R., RVG nummmer 100943. Houder van de vergunning voor het in de handel brengen: medac, Gesellschaft fur klinische Spezialpreparate mbh, Fehlandstrasse 3, 20354 Hamburg, Duitsland. Voor informatie in Nederland: Teva Pharma Nederland, www.tevapharma.nl. Versiedatum 2 maart 2012. Referenties: 1 Jacobs JWG and Bijlsma JWJ. Methotrexaat: hoeksteen van de behandeling van reumatoïde artritis. Ned Tijschr Geneeskd 2009;153:A695 anda696. 2 Verstappen SM, Jacobs JW, van der Veen MJ et al. Intensive treatment with methotrexate in early rheumatoid arthritis: aiming for remission. Computer Assisted Management in Early Rheumatoid Arthritis (CAMERA, an open-label strategy trial). Ann Rheum Dis. 2007 Nov;66(11):1443-9. 3 Braun J, Kästner P, Flaxenberg P et al. Comparison of the clinical efficacy and safety of subcutaneous versus oral administration of methotrexate in patients withactive rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 2008;58(1):73-81. 4 SmPC tekst methotrexaat (Metoject ). Verkorte productinformatie Seroquel (12MRT2012) Farmaceutische vorm en samenstelling: Seroquel XR : Seroquel XR 50 mg, Seroquel XR 150 mg, Seroquel XR 200 mg, Seroquel XR 300 mg, Seroquel XR 400 mg tabletten met verlengde afgifte bevatten respectievelijk 50, 150, 200, 300 en 400 mg quetiapine (als quetiapinefumaraat) en respectievelijk 119, 71, 50, 47 en 15 mg lactose (watervrij) per tablet. Seroquel : Seroquel -25, Seroquel -100, 1b1 Seroquel Metoject -150, 110.081.12.indd Seroquel -200, Seroquel 1-300 filmomhulde tabletten bevatten respectievelijk 25, 100, 150, 200 en 300 mg quetiapine 03-05-12 (als 15:47 quetiapinefumaraat) en respectievelijk 18, 20, 29, 39 en 59 mg lactose (watervrij) per tablet. Farmacotherapeutische categorie: Antipsychotica; Diazepinen, oxazepinen en thiazepinen. ATC code: N05A H04 Indicatie: Seroquel XR/Seroquel: Seroquel XR en Seroquel zijn geïndiceerd voor de behandeling van bipolaire stoornis: voor de behandeling van matige tot ernstige manische episodes bij bipolaire stoornis; voor de behandeling van ernstige depressieve episodes bij bipolaire stoornis; ter voorkoming van een recidief bij patiënten met bipolaire stoornis, bij patiënten die voor een manische of depressieve episode reageerden op behandeling met quetiapine. Seroquel XR: Seroquel XR is geïndiceerd voor de behandeling van schizofrenie, waaronder voorkomen van een recidief bij stabiele schizofrene patiënten die een onderhoudsbehandeling met Seroquel XR krijgen. Seroquel XR is geïndiceerd voor add-on behandeling van depressieve episodes bij patiënten met unipolaire depressie (Major Depressive Disorder; MDD) die een suboptimale respons hebben gehad op monotherapie van een antidepressivum. Voorafgaand aan het initiëren van een behandeling moeten clinici het veiligheidsprofiel van Seroquel XR in overweging nemen. Seroquel: Seroquel is geïndiceerd voor de behandeling van schizofrenie. Dosering: Seroquel XR: Seroquel XR dient eenmaal daags te worden ingenomen zonder voedsel. De tabletten dienen in hun geheel te worden ingenomen. Voor de behandeling van schizofrenie en matige tot ernstige manische episodes bij bipolaire stoornis dient Seroquel XR tenminste 1 uur voor een maaltijd te worden ingenomen. De dagelijkse dosis bij aanvang van de therapie is 300 mg op dag 1 en 600 mg op dag 2. De aanbevolen dagelijkse dosering is 600 mg. Het gewoonlijk werkzame dosisbereik is 400 tot 800 mg/dag, afhankelijk van de klinische respons en de verdraagbaarheid bij de individuele patiënt. Voor onderhoudsbehandeling bij schizofrenie is het niet nodig om de dosering aan te passen. Voor de behandeling van depressieve episodes bij bipolaire stoornis dient Seroquel XR ingenomen te worden voor het slapen gaan. De totale dagelijkse dosering voor de eerste vier dagen van de behandeling is 50 mg (dag 1), 100 mg (dag 2), 200 mg (dag 3) en 300 mg (dag 4). De aanbevolen dagelijkse dosering is 300 mg. Individuele patiënten kunnen baat hebben bij een dosis van 600 mg. Doseringen hoger dan 300 mg dienen te worden geïnitieerd door artsen met ervaring in de behandeling van bipolaire stoornis. In het geval dat er bij een individuele patiënt wordt gevreesd voor problemen met de verdraagbaarheid, kan dosisverlaging tot minimaal 200 mg in overweging worden genomen. Ter voorkoming van een recidief van manische, gemengde of depressieve episodes bij bipolaire stoornis dienen patiënten die reageerden op Seroquel XR voor een acute behandeling van bipolaire stoornis door te gaan met dezelfde dosis Seroquel XR die bij het slapengaan werd toegediend. De dosis Seroquel XR, binnen een doseringsbereik van 300 mg tot 800 mg/dag, kan worden aangepast afhankelijk van de klinische respons en de verdraagbaarheid in de individuele patiënt. Het is belangrijk dat de laagst mogelijke effectieve dosering wordt gebruikt voor onderhoudsbehandeling. Voor add-on behandeling van depressieve episodes bij MDD dient Seroquel XR ingenomen te worden voor het slapen gaan. De dagelijkse dosering bij de start van de behandeling is 50 mg op dag 1 en 2, en 150 mg op dag 3 en 4. Er is een verhoogd risico op bijwerkingen bij hogere doseringen. Clinici dienen daarom te garanderen dat de laagste effectieve dosis als behandeling wordt gebruikt. De noodzaak om de dosis te verhogen van 150 naar 300 mg/dag dient gebaseerd te zijn op een evaluatie van de individuele patiënt. Bij oudere patiënten en patiënten met een gestoorde leverfunctie dient te worden gestart met 50 mg/dag. De dosis dient dagelijks te worden verhoogd in stappen van 50 mg/dag tot een werkzame dosis. Werkzaamheid en veiligheid zijn nog niet vastgesteld bij patiënten ouder dan 65 jaar met depressieve episodes in het kader van bipolaire stoornis. Kinderen en adolescenten: Seroquel XR wordt niet aanbevolen voor gebruik bij kinderen en adolescenten onder de 18 jaar, omdat er onvoldoende gegevens zijn om het gebruik bij deze patiënten te ondersteunen. Seroquel: Seroquel kan al dan niet in combinatie met voedsel worden ingenomen. Voor de behandeling van schizofrenie dient Seroquel tweemaal daags te worden ingenomen. De totale dagdosis is gedurende de eerste vier dagen van therapie 50 mg (dag 1), 100 mg (dag 2), 200 mg (dag 3) en 300 mg (dag 4). Vanaf dag 4 dient de dosis te worden getitreerd tot het gewoonlijk werkzame dosisbereik van 300 tot 450 mg/dag. Afhankelijk van de klinische respons en de verdraagbaarheid bij de individuele patiënt kan de dosis worden aangepast binnen het bereik van 150 tot 750 mg/dag. Voor de behandeling van manische episodes, geassocieerd met bipolaire stoornis dient Seroquel tweemaal daags te worden ingenomen. De totale dagdosis is voor de eerste vier dagen van behandeling 100 mg (dag 1), 200 mg (dag 2), 300 mg (dag 3) en 400 mg (dag 4). Verdere dosisinstelling tot 800 mg/dag op dag 6 dienen met verhogingen van niet meer dan 200 mg/dag gedaan te worden. De dosis kan worden aangepast afhankelijk van de klinische respons en verdraagbaarheid bij de individuele patiënt, binnen het bereik van 200 tot 800 mg/dag. De gebruikelijk werkzame dosis is binnen het bereik van 400 tot 800 mg/dag. Voor de behandeling van depressieve episodes bij bipolaire stoornis dient Seroquel eenmaal daags te worden ingenomen voor het slapen gaan, omdat dit de kans op sedatie gedurende de dag kan verminderen. De totale dagelijkse dosering voor de eerste vier dagen van de behandeling is 50 mg (dag 1), 100 mg (dag 2), 200 mg (dag 3) en 300 mg (dag 4). De aanbevolen dagelijkse dosering is 300 mg. Individuele patiënten kunnen baat hebben bij een dosis van 600 mg. Doseringen hoger dan 300 mg dienen te worden geïnitieerd door artsen met ervaring in de behandeling van bipolaire stoornis. In het geval dat er bij een individuele patiënt wordt gevreesd voor problemen met de verdraagbaarheid, kan dosisverlaging tot minimaal 200 mg in overweging worden genomen. Ter voorkoming van een recidief van manische, gemengde of depressieve episodes bij bipolaire stoornis dienen patiënten die reageerden op quetiapine als acute behandeling van bipolaire stoornis de behandeling met dezelfde dosis voort te zetten. De dosis kan, binnen een doseringsbereik van 300 mg tot 800 mg/dag tweemaal daags, worden aangepast afhankelijk van de klinische respons en de verdraagbaarheid in de individuele patiënt. Het is belangrijk dat de laagst mogelijke effectieve dosering wordt gebruikt voor onderhoudsbehandeling. Bij patiënten met een gestoorde leverfunctie dient te worden gestart met 25 mg/dag. De dosis dient dagelijks te worden verhoogd in stappen van 25-50 mg/dag tot een werkzame dosis. Bij oudere patiënten dient Seroquel met voorzichtigheid te worden toegepast met name in de initiële doseringsperiode en kan het nodig zijn de dosistitratie langzamer te laten verlopen tot een therapeutische dagdosis die lager kan zijn. Werkzaamheid en veiligheid zijn nog niet vastgesteld bij patiënten ouder dan 65 jaar met depressieve episodes in het kader van bipolaire stoornis. Kinderen en adolescenten: Seroquel wordt niet aanbevolen voor gebruik bij kinderen en adolescenten onder de 18 jaar, omdat er onvoldoende gegevens zijn om het gebruik bij deze patiënten te ondersteunen. Contra-indicaties: Seroquel XR/ Seroquel: Overgevoeligheid voor het actieve bestanddeel of één van de hulpstoffen van dit product. Gelijktijdige toediening van cytochroom P450 3A4 remmers, zoals HIV-proteaseremmers, azol-antischimmelmiddelen, erytromycine, claritromycine en nefazodon, zijn gecontraindiceerd. Waarschuwingen en voorzorgen: Seroquel XR/Seroquel: Depressie wordt geassocieerd met een verhoogd risico op suïcidale gedachten, zelfverwonding en suïcide. In de vroege stadia van herstel kan dit risico toenemen, daarom moeten patiënten zeer goed gevolgd worden totdat remissie optreedt. Artsen dienen rekening te houden met het mogelijke risico op suïcide-gerelateerde gebeurtenissen na het abrupt stoppen van de quetiapinebehandeling als gevolg van de bekende risicofactoren voor de ziekte die behandeld wordt. In klinische studies bij patiënten met ernstige depressieve episodes bij bipolaire stoornis werd een verhoogd risico op suïcide-gerelateerde voorvallen waargenomen bij jongvolwassenen, jonger dan 25 jaar, die werden behandeld met quetiapine in vergelijking tot degenen die werden behandeld met placebo. In placebogecontroleerd klinisch onderzoek bij volwassenen was quetiapine geassocieerd met een verhoogde incidentie van extrapiramidale symptomen ten opzichte van placebo bij patiënten die behandeld werden voor depressieve episodes bij bipolaire stoornis en unipolaire depressie. Indien klachten of symptomen van tardieve dyskinesie optreden, dient een reductie van de dosis of het stopzetten van de therapie met quetiapine te worden overwogen. De symptomen van tardieve dyskinesie kunnen verergeren of zelfs ontstaan nadat de behandeling is gestopt. Behandeling met quetiapine is geassocieerd met slaperigheid en gerelateerde symptomen, zoals sedatie. Dit begon doorgaans binnen de eerste 3 dagen van de behandeling en was voornamelijk mild tot matig van intensiteit. Patiënten met bipolaire depressie en patiënten met depressieve episodes bij MDD die slaperigheid ervaren van ernstige intensiteit kunnen vaker contact nodig hebben voor een minimale periode van 2 weken of tot de symptomen verbeteren, of het stoppen van de behandeling kan worden overwogen. Quetiapine dient met voorzichtigheid te worden toegepast bij patiënten met cardiovasculaire ziekten, cerebrovasculaire ziekten, of andere voor hypotensie predisponerende factoren. Er zijn geen gegevens beschikbaar over de incidentie van convulsies bij patiënten met een voorgeschiedenis van convulsies. Het maligne neurolepticasyndroom is geassocieerd met behandeling met antipsychotica inclusief quetiapine. In klinische studies is soms ernstige neutropenie (neutrofielen-aantal <0,5 x 109/l) gemeld, meestal binnen een aantal maanden na de start van de therapie met quetiapine. Er moet gestopt worden met quetiapine bij patiënten met een neutrofielen-aantal <1,0 x 109/l. Patiënten moeten geobserveerd worden op signalen en symptomen van infectie en het neutrofielen-aantal moet gevolgd worden (totdat dit boven 1,5 x 109/l is). Gewichtstoename is gemeld bij patiënten met quetiapine en dit dient gevolgd en behandeld te worden voor zover klinisch relevant en in lijn met gebruikte antipsychotische richtlijnen. Patiënten die behandeld worden met een antipsychoticum, inclusief quetiapine, dienen geobserveerd te worden op klachten en verschijnselen van hyperglykemie en patiënten met diabetes mellitus of met risicofactoren voor diabetes mellitus dienen regelmatig gecontroleerd te worden op het slechter worden van de glucose-controle. Gewicht dient regelmatig te worden gecontroleerd. Verhogingen van triglyceriden, LDL- en totaal cholesterol, en verlagingen van HDL-cholesterol zijn in klinische studies met quetiapine waargenomen. Vanwege de aantoonbare veranderingen in gewicht, bloedglucose en lipiden waargenomen in klinische studies, kunnen patiënten verslechtering van hun metabole risicoprofiel ervaren, dat op een klinisch verantwoorde wijze behandeld dient te worden. Acute ontwenningsverschijnselen zijn beschreven na abrupt staken van quetiapine. Het wordt geadviseerd om geleidelijk te stoppen over een periode van tenminste 1 tot 2 weken. Quetiapine is niet goedgekeurd voor de behandeling van oudere patiënten met aan dementie-gerelateerde psychose. Dysfagie is gemeld bij quetiapine, daarom dient quetiapine met voorzichtigheid te worden gebruikt bij patiënten met een verhoogd risico op aspiratiepneumonie. Pancreatitis is gemeld in klinische studies en bij post marketing gebruik. Gegevens van quetiapine in combinatie met natriumvalproaat of lithium bij acute, matige tot ernstige manische episodes zijn beperkt. Seroquel XR en Seroquel tabletten bevatten lactose. Zoals bij andere antipsychotica is voorzichtigheid geboden wanneer quetiapine voorgeschreven wordt bij patiënten die reeds convulsies hebben doorgemaakt en bij patiënten met cardiovasculaire aandoeningen of QT-verlenging in de familie anamnese. Tevens is voorzichtigheid geboden wanneer quetiapine wordt voorgeschreven bij zowel geneesmiddelen waarvan bekend is dat deze het QT-interval verlengen, als bij andere neuroleptica, in het bijzonder bij ouderen, bij patiënten met congenitaal lang QT syndroom, congestief hartfalen, hypertrofie van het hart, hypokaliëmie of hypomagnesiëmie. Bij gebruik van antipsychotica zijn gevallen van veneuze trombo-embolie gemeld. Daarom dienen alle mogelijke risicofactoren voorafgaand aan en tijdens de behandeling met quetiapine onderkend te worden en voorzorgsmaatregelen getroffen te worden. Quetiapine dient tijdens de zwangerschap alleen gebruikt te worden indien de voordelen opwegen tegen de mogelijke risico s. Het geven van borstvoeding dient gestaakt te worden gedurende het gebruik van quetiapine. Neonaten die tijdens het derde trimester van de zwangerschap zijn blootgesteld aan antipsychotica (waaronder quetiapine), lopen risico op bijwerkingen na de bevalling. Pasgeborenen moeten daarom nauwlettend worden gecontroleerd. Patiënten dient geadviseerd te worden om geen voertuigen te besturen of machines te bedienen totdat de individuele gevoeligheid bekend is. Seroquel XR: Seroquel XR is geïndiceerd voor verschillende psychiatrische condities daarom dient het veiligheidsprofiel in overweging te worden genomen, rekening houdend met de individuele diagnose van de patiënt en de toe te dienen dosis. Langetermijn-werkzaamheid en veiligheid bij patiënten met MDD is niet vastgesteld bij add-on therapie, maar langetermijn-werkzaamheid en veiligheid zijn wel vastgesteld bij volwassen patiënten bij monotherapie. Andere psychiatrische condities dan depressie, waarvoor quetiapine wordt voorgeschreven, kunnen ook geassocieerd worden met een toegenomen risico op aan suïcide gerelateerde gebeurtenissen, daarom moeten patiënten zeer goed gevolgd worden totdat remissie optreedt. Patiënten, in het bijzonder hoog-risico patiënten, dienen nauwkeurig gevolgd te worden tijdens behandeling met deze geneesmiddelen, in het bijzonder in het begin van de behandeling en na dosisaanpassingen. In klinische studies bij patiënten met MDD is de incidentie van suïcidegerelateerde gebeurtenissen bij jongvolwassenen 2,1% voor quetiapine ten opzichte van 1,3% voor placebo. Het gebruik van quetiapine is geassocieerd met de ontwikkeling van acathisie. Bij patiënten die deze symptomen ontwikkelen, meestal in de eerste weken van de behandeling, kan ophogen van de dosis schadelijk zijn. Behandeling met quetiapine is geassocieerd met orthostatische hypotensie en gerelateerde duizeligheid die meestal begint tijdens de initiële dosis-titratie-periode. Patiënten dient geadviseerd te worden voorzichtig te zijn totdat ze bekend zijn met de potentiële effecten van de medicijnen, om verwondingen door een ongeval te verlagen. Interacties: Seroquel XR/Seroquel: Quetiapine dient met voorzichtigheid te worden gebruikt in combinatie met andere op het centraal zenuwstelsel werkende (genees)middelen en alcohol. Het wordt ook niet aanbevolen om grapefruitsap te drinken gedurende de behandeling met quetiapine. Bij patiënten die een leverenzyminductor krijgen (bijv. carbamazepine en fenytoïne), dient de behandeling met quetiapine alleen gestart te worden indien de behandelend arts van oordeel is dat de voordelen van quetiapine opwegen tegen de risico s van het staken van de leverenzyminductor. Het is belangrijk dat elke verandering van de inductor geleidelijk plaatsvindt en indien nodig, vervangen wordt door een niet-inductor (bijvoorbeeld natriumvalproaat). In een retrospectieve studie met kinderen en adolescenten die valproaat, quetiapine of beide kregen toegediend is een hogere incidentie voor leukopenie en neutropenie gevonden in de combinatiegroep vergeleken met de monotherapie groepen. Voorzichtigheid is geboden wanneer quetiapine tegelijkertijd gebruikt wordt met geneesmiddelen waarvan bekend is dat ze de elektrolytbalans verstoren of het QT-interval verlengen. Er zijn meldingen geweest van vals positieve resultaten in enzym-immunoassays voor metadon en tricyclische antidepressiva bij patiënten die quetiapine hebben gebruikt. Bijwerkingen: Seroquel XR/Seroquel: Zeer vaak ( 1/10): afname van hemoglobine, verhoging van serumtriglyceridewaarden, verhoging van totaal cholesterol (voornamelijk LDL cholesterol), verlaging van HDL cholesterol, gewichtstoename, duizeligheid, slaperigheid, hoofdpijn, droge mond, ontwenningsverschijnselen (na staken van de therapie); vaak ( 1/100, <1/10): leukopenie, afname van het aantal neutrofielen, eosinofielen verhoogd, hyperprolactinemie, afname van totaal T4, afname van vrij T4, afname van totaal T3, verhoging van TSH, verhoogde eetlust, bloedglucose verhoogd tot hyperglykemische waarden, abnormale dromen en nachtmerries, suïcidale ideatie en suïcidaal gedrag, syncope, extrapiramidale symptomen, dysartrie, tachycardie, palpitaties, wazig zien, orthostatische hypotensie, rhinitis, dyspneu, obstipatie, dyspepsie, braken, verhogingen van serumtransaminases (ALT, AST), verhoging van gamma-gt-waarden, milde asthenie, perifeer oedeem, prikkelbaarheid, pyrexie; soms ( 1/1.000, <1/100): trombocytopenie, anemie, afname van het aantal bloedplaatjes, overgevoeligheid (inclusief allergische huidreacties), afname van vrij T3, hypothyreoïdie, hyponatriëmie, diabetes mellitus, convulsie, Rustelozebenensyndroom, tardieve dyskinesie, QT-verlenging, dysfagie, sexuele disfunctie; zelden ( 1/10.000, <1/1.000): agranulocytose, metabool syndroom, somnambulisme en gerelateerde reacties zoals praten in de slaap en de slaap gerelateerde eetstoornis, veneuze tromboembolie, pancreatitis, geelzucht, hepatitis, priapisme, galactorroe, opzwellen van de borst, verstoorde menstruatie, maligne neuroleptica syndroom, hypothermie, verhoging van bloedcreatinefosfokinase; zeer zelden (<1/10.000): anafylactische reactie, antidiuretisch hormoon-secretiedeficiëntie, angiooedeem, Stevens-Johnson-syndroom, rhabdomyolyse; niet bekend: neutropenie, toxische epidermale necrolyse, erythema multiforme, neonataal ontwenningssyndroom. Kinderen en adolescenten (10 tot 17 jaar): Bij kinderen en adolescenten dient rekening te worden gehouden met dezelfde bijwerkingen als bij volwassenen, echter soms met een hogere frequentie. Daarnaast kan bij kinderen de bijwerking verhoogde bloeddruk optreden. Zeer vaak ( 1/10): verhoogde eetlust, verhogingen van prolactine, verhogingen van bloeddruk, extrapiramidale symptomen; vaak ( 1/100, <1/10): prikkelbaarheid. Afleverstatus: U.R., volledige vergoeding. Uitgebreide productinformatie: Voor de volledige productinformatie wordt verwezen naar de SPC-tekst op www.astrazeneca.nl. (SPC-tekst Seroquel XR en Seroquel goedgekeurd 22 februari 2012). Voor overige informatie en literatuurservice: AstraZeneca BV, Postbus 599, 2700 AN Zoetermeer. Tel. (079) 363 22 22. 28 Optima farma