Protocol Meldcode Kindermishandeling Schooljaar 2016-2017 1
Inhoudsopgave Protocol kindermishandeling... 3 Procedure bij vermoedens van kindermishandeling... 7 Instanties Meerssen en Valkenburg en Sophianum... 10 Formulier intern overleg.... 11 Signalenlijst.14 2
Protocol kindermishandeling Inleiding Beroepskrachten hebben een bijzondere verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de kinderen en ouders met wie zij in hun werk te maken hebben. Zij zijn degene die in actie moeten komen als er mogelijk sprake is van kindermishandeling of huiselijk geweld. Dit protocol vertelt wat wij als Het Stella Maris College/Sophianum moeten doen wanneer er een vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld is. Kindermishandeling is een complex probleem het laat zich moeilijk definiëren het laat zich moeilijk beheersen het laat zich moeilijk lokaliseren het verschuift in betekenis het is doordrenkt van waarden het emotioneert het vergt een combinatie van perspectieven ( opvoedingsprobleem, ontwikkelingsprobleem, gezinsprobleem, gezondheidsprobleem, delict) het vergt gecombineerde bemoeienis Een korte definitie van kindermishandeling is: Kindermishandeling is het doen en laten van ouders of anderen in soortgelijke positie ten opzichte van een kind, dat een ernstige aantasting of bedreiging vormt voor de veiligheid en het welzijn van het kind. Dit protocol geeft handreikingen wat te doen bij een vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld. De signaleringslijst die wij hiervoor gebruiken wordt daarna door de case manager opgeborgen in het dossier wanneer het resulteert in een zorgmelding of wordt vernietigd wanneer er geen zorgmelding wordt gedaan. NB. Kinderen vanaf 12 jaar en ouders van kinderen tot 16 jaar hebben het recht op inzage en correctie van de gegevens. De aanleiding voor dit protocol is: nieuwe wetgeving omtrent protocol kindermishandeling onzekerheid over wat te doen met signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling een meldcode schept duidelijkheid over te zetten stappen en kan daarmee beroepskrachten ondersteunen 3
Algemene definitie Kindermishandeling is elke vorm van, voor de minderjarige, bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief, opdringen waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel. ( wet op de jeugdzorg, 2005) De verschillende vormen van kindermishandeling: Toelichting Lichamelijke mishandeling Ouders/verzorgers verwonden het kind of staan toe dat het kind verwond wordt. ( geen ongeluk) Voorbeelden: slaan, schoppen, stompen, opzettelijk laten vallen, verbranden, vergiftigen, verstikken meisjesbesnijdenis Syndroom van Münchhausen bij Proxy: een volwassene die bij een kind ziekteverschijnselen nabootst, verergert, veroorzaakt of verzint. Dit altijd melden bij AMK. 4
Lichamelijke verwaarlozing Het kind, al dan niet bewust, onthouden wat het voor zijn lichamelijke gezondheid en ontwikkeling nodig heeft. Ouders / verzorgers zijn niet in staat of bereid tot het verschaffen van minimale zorg ten aanzien van lichamelijke behoeften. Voorbeelden: niet zorgen voor voldoende of geschikt eten niet zorgen voor schone, aan de weersomstandigheden aangepaste, passende kleding niet zorgen voor geschikt onderdak niet zorgen voor geschikte medische, tandheelkundige en geestelijke gezondheidszorg niet zorgen voor voldoende hygiëne niet zorgen voor voldoende toezicht Psychische mishandeling Het, al dan niet bewust, toebrengen van schade aan de emotionele- en / of persoonlijkheidsontwikkeling van het kind. Voorbeelden: het bedreigen of uitschelden van een kind als een systematisch patroon van kleineren en denigreren het kind tot zondebok maken het belasten van een kind met een te grote verantwoordelijkheid eisen stellen waaraan een kind niet kan voldoen het blootstellen van een kind aan extreem, onberekenbaar of onaangepast gedrag het opsluiten of vastbinden van het kind als middel van straf of controle het kind is getuige van het geweld in het gezin Psychische verwaarlozing Het kind onthouden wat het voor zijn geestelijke gezondheid en ontwikkeling nodig heeft. Voorbeelden: niet zorgen voor voldoende aandacht, respect, genegenheid, liefde en contact niet zorgen voor voldoende ruimte voor toenemende autonomie niet zorgen voor regelmatige schoolgang 5
Seksueel misbruik Seksueel contact met een kind hebben of pogen te hebben, ter bevrediging van de seksuele gevoelens van de ouder/ verzorger, en / of uit geldelijk gewin. Voorbeelden: pornografisch materiaal laten zien penetratie door vingers, voorwerpen of penis aanranding en uitbuiting of het toestaan hiervan waarbij genitaal contact plaats vindt aanranding en of uitbuiting of het toestaan hiervan waarbij geen genitaal contact plaats vindt ( ongepast kussen, strelen van borsten) Het kind niet beschermen tegen de mishandeling van de andere ouder, is ook mishandeling. Vaak komen de verschillende vormen tegelijkertijd voor. Bij iedere vorm van mishandeling is er ook sprake van psychische mishandeling. Kindermishandeling komt voor in alle lagen van de bevolking en in alle leeftijdscategorieën. 6
Procedure bij vermoedens van kindermishandeling Stappenplan school 1. Signalering 2. Vermoedens delen met mentor 3. Zorg delen met team en zorgcoördinator 4. Observeren, noteren en bespreken 5. Gesprek met ouders/verzorgers 6. Evaluatie/vervolg gesprek 7. Wegen van verschillende informatie 8. Beslissen 9. Nazorg 1. Signalering Een docent (mentor, vakdocent) vangt signalen op. Deze signalen kunnen zijn: Opmerkingen van collega s. (dus ook leden van OOP) Opmerkingen van medeleerlingen of hun ouders Eigen waarnemingen Signalen van slachtoffer ( andere sociale media o.a. facebook, brief) De docent noteert concreet wat hij ziet of hoort met vermelding van datum, tijdstip en melder. (geen eigen interpretaties). Gedrag beschrijven. Letterlijk opschrijven wat het slachtoffer zegt. 2. Vermoedens delen met mentor Docent deelt zorgen met mentor en indien nodig met zorgcoördinator. De mentor, of iemand die een vertrouwensrelatie met de leerling heeft, neemt vanaf dit punt de leiding in dit proces en draagt verantwoordelijkheid voor het verloop van het proces. Wekelijks koppelt hij terug met de zorgcoördinator. 3. Zorg delen met team en zorgcoördinator Mentor ( zie schuin gedrukt bij 2) deelt zorgen met collega s die ook lesgeven aan deze leerling en vraagt hen goed te kijken en te luisteren naar signalen die zorg bevestigen. De teamleider en zorgcoördinator worden eveneens geïnformeerd via een gesprek. Voorafgaand aan het gesprek met de zorgcoördinator vult de mentor het formulier intern overleg bij signalen van kindermishandeling in. In het gesprek met de zorgcoördinator wordt gekeken naar de ernst van de situatie. In geval van een acuut onveilige situatie wordt er verder gegaan met stap 5 of er wordt melding gedaan bij de crisisdienst. 4. Observeren, noteren en bespreken Mentor blijft de leerling observeren en blijft signalen van medeleerlingen en docenten noteren. Deze observatie duurt ongeveer 6 weken, daarna worden er afspraken gemaakt en worden de verbeterpunten geconcretiseerd. Blijven de zorgen bestaan, dan overlegt de mentor met de zorgcoördinator en teamleider. De zorgcoördinator 7
besluit of de leerling wordt ingebracht in het ZAT of dat er eerst overleg is met het Ondersteuningsteam of het Schoolmaatschappelijk werk. 5. Gesprek met ouders/verzorgers Ouders worden uitgenodigd voor een gesprek. Dit gesprek wordt gevoerd door de mentor samen met de zorgcoördinator al dan niet aangevuld met de teamleider. Dit gesprek vindt niet plaats wanneer: Er acuut gevaar bestaat voor leerling of de veiligheid van de medewerkers. Er een sterk vermoeden bestaat dat ouders alle contacten met school zullen verbreken. In dat geval contact opnemen met een van de volgende organisaties: - Veilig Thuis tel. 0800 2000 (24-7 gratis) - Politie tel. 112 of 0900 8844 Het gesprek: Zorgen van school worden gedeeld met ouders: wat je ziet is wat je zegt. Ouders herkennen de zorgen en gaan akkoord met advies voor hulp. Zorgcoördinator wijst de weg naar instellingen. Het gesprek verloopt naar wens: er wordt een vervolggesprek gepland binnen 14 dagen. Zorgen worden vergroot: stap 8 6. Evaluatie/vervolg gesprek Het vervolggesprek vindt plaats binnen 14 dagen, daarna start nazorg. Ondernomen stappen door ouders worden besproken Verbetering in situatie van de leerling wordt besproken 7. Wegen van verschillende informatie Mentor, zorgcoördinator en eventueel teamleider bespreken vorderingen in het proces. Leerling kan worden voorgedragen bij het ZAT team. 8. Beslissen Mocht er uit het vervolg traject blijken dat de zorgen en signalen onverminderd blijven bestaan dan doet het Stella Maris College/Sophianum (het ZAT team) een melding bij Team Jeugd. Ouders krijgen een afschrift van deze melding. Leerling wordt, door degene met wie hij hierover gesproken heeft, vooraf op de hoogte gesteld van stappen die school onderneemt. 8
9. Nazorg Evalueer Blijf het kind volgen: degene die nauw betrokken is bij de leerling stelt concrete vragen ( in overleg met zorgcoördinator vastgesteld) gericht op problematiek. Dit is wekelijks. Gedurende 6 weken. Terugkoppeling met ouders continueren. Eventueel overleg bij elkaar roepen. Zoek zo nodig opnieuw contact met Veilig Thuis of Team Jeugd van de betreffende gemeente. 9
Meerssen en Valkenburg en Sophianum Stichting LVO (Limburgs Voortgezet Onderwijs) waartoe onze scholen behoren, kent een systeem van vertrouwenspersonen die op kunnen treden binnen school. Het eerste contact met het Stella Maris College/Sophianum voor leerlingen en ouders is de mentor/tutor/coach. Daarnaast kunnen leerlingen en ouders contact leggen met teamleiders en of de schoolleiding. Daarnaast kunnen leerlingen en ouders vertrouwenspersonen benaderen als zij het gevoel hebben dat ze niet op de juiste wijze geholpen worden door de mentor/tutor/coach, teamleider of door de schoolleiding. Vertrouwenspersonen van het Stella Maris College Meerssen/Valkenburg: Mevrouw V. Meens mailadres: v.meens@lvo-heuvelland.nl (Valkenburg) Mevrouw M. Wijnands mailadres: m.wijnands@lvo-heuvelland.nl (Meerssen) Meneer T. Ravier mailadres: t.ravier@lvo-heuvelland.nl (Meerssen) Vertrouwenspersonen van het Sophianum: Mevrouw M. Rondeel mailadres: m.rondeel@lvo-heuvelland.nl (Gulpen) Meneer L. Gereadts mailadres: l.geraedts@lvo-heuvelland.nl (Gulpen) Mevrouw N. Schols mailadres: n.schols@lvo-heuvelland.nl (Nijswiller) Zorg coördinatoren van het Stella Maris College Valkenburg: Mevrouw S. Hahn mailadres: s.hahn@lvo-heuvelland.nl Mevrouw M. van den Broek mailadres: m.vandenbroek@lvo-heuvelland.nl Zorg coördinatoren van het Stella Maris College Meerssen: Mevrouw M. Schoemaker mailadres: m.schoemaker@lvo-heuvelland.nl Mevrouw M. Weusten mailadres: m.weusten@lvo-heuvelland.nl Zorg coördinatoren van het Sophianum: Mevrouw N. Schols mailadres n.schols@lvo-heuvelland.nl School maatschappelijk werk van het Stella Maris College: Mevrouw P. Diecks mailadres: Peggy.Diecks@trajekt.nl (Meerssen) (Valkenburg) School maatschappelijk werk van het Sophianum / Team Jeugd Gulpen-Wittem en Vaals: Mevrouw V. Mesters mailadres: veronique.mesters@gulpen-wittem.nl Mevrouw A. Sonnemans mailadres: angeline.sonnemans@gulpen-wittem.nl De heer S. de Bie mailadres: stephan.de.bie@gulpen-wittem.nl 10
BIJLAGE: Formulier intern overleg. Formulier intern overleg bij signalen van kindermishandeling Beschrijf de gegevens zo zorgvuldig en objectief mogelijk. Kinderen vanaf 12 jaar en ouders van kinderen tot 16 jaar hebben recht op inzage en correctie van de gegevens. Naam kind: Geboortedatum: Jongen / Meisje Burgerservicenummer: Deelnemers overleg: A. Analyse van de situatie Wat zijn de concrete signalen (van kind, ouder(s), omgeving) en wie signaleert dit? Sinds wanneer worden de signalen opgemerkt? Door wie? Waardoor is de zorg over deze situatie of het vermoeden van kindermishandeling ontstaan? Bij wie? 11
Delen anderen deze zorg of dit vermoeden? Zo ja, wie en welke concrete signalen? Zijn er ook concrete signalen van broers of zussen? Bij wie? Hoe vaak en wanneer komen de signalen voor? Nemen de signalen toe in intensiteit of aantal? Formulier intern overleg bij signalen kindermishandeling B. Eerdere acties Welke acties zijn al ondernomen? Door wie? Wat is er al met de ouder(s)/het kind besproken? Door wie? 12
C. Actieplan Welke acties zijn er nodig? Beschrijf ook hoe, wanneer, door wie en met welk doel de acties worden ingezet. D. Terugkoppeling Hoe, door wie, aan wie en wanneer worden bevindingen teruggekoppeld en vastgelegd? E. Resultaten acties Beschrijf per actie of deze uitgevoerd is, hoe het gegaan is en wat de uitkomsten zijn. Volg het stappenplan. F. Verdere beschrijving gevolgde stappen. Dit formulier is ingevuld door (naam en functie): Datum: 13
Signalenlijst kindermishandeling ( 12 18 jaar) Als jongeren mishandeld, verwaarloosd en / of misbruikt worden, kunnen ze signalen uitzenden. Het gebruik van een signalenlijst kan zinvol zijn, maar biedt ook een zekere mate van schijnzekerheid. De meeste signalen zijn namelijk stressindicatoren, die aangeven dat er iets met het kind aan de hand is. Dit kan ook iets anders zijn dan kindermishandeling ( echtscheiding, overlijden van een familielid, enzovoort.) Hoe meer signalen van deze lijst een kind te zien geeft, hoe grote de kans is dat er sprake zou kunnen zijn van kindermishandeling. het is niet de bedoeling om aan de hand van deze signalenlijst het bewijs te leveren van de mishandeling de signalen die in deze lijst worden vermeld hebben betrekking op alle vormen van mishandeling overleg met Veilig Thuis over signalen die zorgen baren, bijvoorbeeld blauwe plekken op vreemde plaatsen, is altijd mogelijk Signaleren is een proces Signaal hoeft nog geen kindermishandeling te zijn. periode weergeven observaties concreet omschrijven toets je indrukken Psycho - sociale signalen Ontwikkelingsstoornissen achterblijven in taal- spraak- motorische, emotionele en/ of cognitieve ontwikkeling schijnbare achterstand in verstandelijke ontwikkeling regressief gedrag Relationele problemen totale onderwerping aan de wensen van de verzorgers sterk afhankelijk gedrag ten opzichte van de verzorgers onverschilligheid ten opzichte van de verzorgers jongere is bang voor de verzorger jongere vertoont heel ander gedrag als verzorgers in de buurt zijn bevriezing bij lichamelijk contact allemansvriend lege blik in de ogen en vermijden van oogcontact waakzaam, wantrouwend is niet geliefd bij andere jongeren terugtrekken in eigen fantasiewereld Gedragsproblemen in zichzelf gekeerd, depressief 14
extreem verantwoordelijkheidsgevoel passief, meegaand, apathisch, lusteloos labiel, nerveus, gespannen angstig zelfverwondend gedrag suïcidaal gedrag plotselinge gedragsverandering ( stiller,extra druk, stoer, agressief) niet tonen van gevoelens, zelfs niet bij lichamelijke pijn slaapstoornissen vermoeidheid, lusteloosheid schuld- schaamtegevoelens negatief zelfbeeld anorexia of boulimia ouwelijk gedrag weglopen van huis crimineel gedrag agressief gedrag alcohol - en/of drugsgebruik plotselinge achteruitgang in schoolprestaties vaak absent spijbelen geheugen en/of concentratieproblemen faalangst niet willen uitkleden voor de gymles Medische signalen blauwe plekken krab- bijt- of brandwonden botbreuken littekens wit gezicht ( slaaptekort) slechte hygiëne onvoldoende kleding onvoldoende geneeskundige en tandheelkundige zorg veel ongevallen door onvoldoende toezicht herhaalde ziekenhuisopnamen recidiverende ziekten door onvoldoende zorg traag herstel door onvoldoende zorg achterblijven in lengtegroei vertraagd intreden van de puberteit matige algehele gezondheidstoestand ondervoeding psychosomatische klachten ( buikpijn, misselijkheid, hoofdpijn, etc.) Kenmerken ouders / gezin verzorgende klaagt overmatig over de jongere verzorger heeft irreële verwachtingen ten aanzien van de jongere verzorger toont weinig belangstelling voor de jongere 15
Signalen verzorger geweld in eigen verleden apathisch en ( schijnbaar) onverschilligheid onzeker, nerveus, gespannen onderkoeld brengen van eigen emoties negatief zelfbeeld steeds naar andere artsen / ziekenhuizen gaan shopping afspraken niet nakomen aangeven het bijna niet meer aan te kunnen verzorger met psychiatrische problemen verslaafde verzorger beperkte capaciteiten van ouders / verzorger Gezinskenmerken multi-problem gezin verzorger die er alleen voor staat regelmatig wisselende gezinssamenstelling van het gezin isolement vaak verhuizen sociaal- economische problemen: werkloosheid, slechte behuizing, migratie veel ziekte in het gezin draaglast in het gezin gaat draagkracht te boven geweld wordt gezien als middel om problemen op te lossen Specifieke signalen bij seksueel misbruik hoofdpijn, (onder) buikpijn vermageren of dikker worden verwonding aan genitaliën terugkerende urine-infecties pijn in de bovenbenen, samengeknepen bovenbenen pijn bij lopen of zitten houterige motoriek ( onderlichaam op slot) seksueel overdraagbare ziekten zwangerschap, abortus Relationele problemen angst voor mannen of vrouwen in het algemeen of in het bijzonder sterk verzorgend gedrag ( parentificatie) seksualiseren van alle relaties Gedragsproblemen excessief en / of dwangmatig masturberen seksueel agressief en dwingend gedrag ten opzichte van anderen promiscuïteit/ prostitutie extreem teruggetrokken en geremd seksueel gedrag angst voor mogelijke homoseksualiteit 16
angst voor zwangerschap negatief zelfbeeld: ontevreden over, boos op of schaamte voor het eigen lichaam schrikken bij aangeraakt worden Signalen specifiek voor jongeren die getuigen zijn van huiselijk geweld Gedragsproblemen agressie, kopiëren van gewelddadig gedrag van vader ( sommige jongeren m.n. jongens kopiëren hun vaders gedrag door hun moeder of jonge broertjes / zusjes of verkering te slaan), agressie naar medeleerlingen, leeftijdsgenoten, agressie en wreedheid naar dieren alcohol of drugsgebruik opstandigheid, angst, depressie negatief zelfbeeld passiviteit en teruggetrokkenheid zichzelf beschuldigen suïcidaliteit Problemen in sociaal gedrag en competentie sociaal isolement: proberen thuissituatie geheim te houden en ondertussen aansluiting te vinden met leeftijdsgenoten( zonder ze mee naar huis te nemen) wantrouwen ten aanzien van de omgeving gebrek aan sociale vaardigheid dating violence: sommige jongeren, zowel jongens als meisjes, lopen een verhoogde kans om slachtoffer te worden van geweld tijdens de verkering. Jongens lopen over het algemeen meer kans om pleger te worden. Schoolproblemen gebrek aan energie voor schoolactiviteiten, schooluitval moeite met concentreren overcompenseren ( opvallend extra inzet op school) 17
Signalen specifiek voor slachtoffers van Loverboys / Lovergirls plotselinge afwijkend normen en een plotselinge obsessie met seks plotselinge belangstelling voor bepaalde jongens, veel nieuwe contacten, gaat om met ouderen extra sociaal wenselijk opstellen ( om toch maar niet op te vallen) weinig of steeds minder binding met thuis wisselt snel van emoties, is weinig flexibel, ziet niet hoe situaties kunnen veranderen vermoeid en vermagerd ( vaak s`avonds en s`nachts hard werken) verandering qua kleding en make up, vaak heel verzorgd en uitdagend uiterlijk psychosomatische klachten ( schreeuw om aandacht) zelfverwonding ( verbergen of er mee te koop lopen) lage zelfwaardering, weinig realistisch zelfbeeld makkelijk beïnvloedbaar, durft kan / geen grenzen aangeven depressief drinkt, blowt, eet slecht veel geld of dure spullen ( via loverboys / lovergirls) extreem uitgaansgedrag ( in werkelijkheid hun werkplek) veel op straat rondhangen: daar zijn vrienden die de leemte van thuis opvangen overdreven vrolijk ( maskeren wat er werkelijk speelt) veel terugtrekken, plotselinge huilbuien, woede- uitbarstingen overdreven verhalen vertellen: stoer doen, zoeken naar aandacht op verschillende plekken totaal ander gedrag vertonen: stoer doen, zoeken naar aandacht op verschillende plekken totaal ander gedrag vertonen ( verschillende werelden) onregelmatig schoolbezoek: andere bezigheden, is te moe na werkzaamheden thuis veel problemen vertoont wegloopgedrag vermijdt het onderwerp prostitutie of projecteert op anderen verbreken van contacten met familie en vrienden voortdurend waakzaam omdat ze sterk gecontroleerd worden 18
Signalen specifiek voor het syndroom van Münchhausen by Proxy ( MBPS) onderzoeksgegevens kloppen niet met het ziektebeeld medische gegevens over eerder behandelingen moeilijk te verkrijgen symptomen verdwijnen wanneer verzorger en kind worden gescheiden een broertje of zusje is overleden of eveneens vaak ziek de ouder ( meestal de moeder) niet terugschrikt voor ingrijpend onderzoeken of het onder narcose brengen van het kind en daar zelfs op aandringt voorvallen vinden plaats in de avonden en weekenden, waarbij een beroep wordt gedaan op andere artsen de volgend klachten worden gepresenteerd: bewusteloosheid, insulten, apneu, diarree, overgeven, koorts het kind heeft een aanzienlijke ziektegeschiedenis met steeds andere klachten de ouder is werkzaam in de gezondheidszorg of beschikt over een zeer grote medische kennis het verhaal van de ouder bevat kleine tegenstrijdigheden vaak van arts gewisseld. Hierbij altijd hulp inroepen van Veilig Thuis. 19