1 Filippenzen 4: 4-9, Numeri 6: 22-27; Lucas 2: 21-35, Laat de Heer uw vreugde blijven, het geloof brengt een eigen ervaring met zich mee, 1 januari 2017, Nieuwjaar, Nieuwe Kerk Gemeente, I. Nieuwjaarsdag. Je kunt hetzelfde gevoel hebben als op de ochtend van je verjaardag: een nieuw jaar ligt voor me. Je beseft sterker dan anders: ik mag leven, ik mag er zijn! Dat Nieuwjaar staat ook nog eens in het licht van kerstfeest, de komst van Christus, de Zonne der gerechtigheid. In Zijn licht gaan we het nieuwe jaar in. Dan worden bovendien de dagen weer langer. In januari ga je het al merken. De natuur gaat haar eigen woord meespreken. Natuurlijk hebben we ook onze gevoelens en stemmingen: licht of donker. Maar er zijn ook gevoelens die niet opkomen uit onze eigen beleving. Ze worden wakker geroepen door het geloof. Maar ze kunnen wel iets met ons doen. Het is als wanneer je een middeleeuwse kathedraal binnengaat. De ruimte doet iets met je. Ze laat je iets vermoeden van de grootheid van God. Het licht valt van buiten naar binnen. Je beseft dat je leeft in het licht dat door God geschapen is. De lijnen lopen er van beneden naar boven en weer van boven naar beneden. Zo zijn wij mensen op God gericht. Die ruimte zelf bepaalt je erbij. Zo is het ook als wij ons in de wereld van de bijbel verdiepen. Je treedt een geestelijke ruimte binnen, waarin bepaalde gevoelens opgeroepen worden. Geloof brengt eigen ervaringen met zich mee. II. Dat is ook het geval in dat gedeelte uit de brief aan de Filippenzen: Laat de Heer uw vreugde blijven. (4: 4) Het gaat dus over vreugde. Maar toch niet eenvoudigweg over een stemming die je al dan niet kunt hebben. Het is een ervaring die door het geloof opgeroepen wordt: Laat de Héér uw vreugde blijven.
2 Wat we nu niet moeten zeggen is: We moeten toch vooral blije mensen zijn. Blijdschap mensen! Zo werkt het niet.! Blijdschap is altijd gevolg van iets. Er is iets, er gebeurt iets, waarover je blij kunt zijn. Voor Paulus wordt de vreugde je aangereikt door het geloof in de Heer. En de leefwijze die dat met zich meebrengt. In de brief aan de Filippenzen komt je een buitengewoon warme sfeer tegemoet. Dat is vanwege de hartelijke verhouding die er tussen de apostel Paulus en die gemeente bestaat. Paulus is eenvoudigweg blij met deze mensen. Er moet ook iets gedaan worden om de blijdschap vast te houden. Direct voorafgaand aan die tekst over blijdschap gaat het over twee vrouwen uit de gemeente, Evodia en Syntyche. Ze liggen overhoop met elkaar. Of zij met de rest van de gemeente. En dat terwijl ze eerst gewaardeerde leden van de gemeente waren. Maar nu liggen ze er uit. Ik ben er van overtuigd dat het oprechte gelovigen zijn, zegt de apostel. Hun namen staan in het boek van het leven. Ze staan in de hemelse boekhouding opgetekend met de Joodse manier van zeggen. Ik kan het me in ieder geval niet anders voorstellen, zegt de apostel. Hij doet dan een beroep op de leiders van de plaatselijke gemeenschap om de gerezen verschillen te overbruggen. Als dat lukt, zou dat een vorm van genade zijn. En dan komt de kern van dit Bijbelgedeelte: Laat de Heer uw vreugde blijven. (4: 4) Waarbij we dus bedenken: vreugde komt nooit vanzelf. Vreugde is altijd gevolg van. Er is iets goeds, iets moois, en daar verheug ik me over. De apostel zegt dus eigenlijk: Laat er steeds iets zijn, waarover je je kunt verwonderen, waarover je blij kunt zijn. Als je dat diep beleeft, houdt het ook je wereld open naar God toe en naar Christus. Dat lijkt me dan de uitdaging voor het komend jaar. Wij gaan met elkaar als verschillende wijken een fusie aan. En iedereen die hier vanmorgen is, beseft: we redden het niet als ieder het eigene gaat benadrukken. Of als we gaan zeggen: Zoals wìj het altijd gedaan hebben, is toch eigenlijk wel het beste, zo moeten we het doen... Het helpt veel meer als je kunt geven en nemen. En elkaar ook wat gunt. En je de bereidheid hebt ook wat te wennen aan de manieren van de ander. Zonder daarbij ontrouw te worden aan jezelf. Dit is de opgave voor ons allemaal. En ook de kans. Stel je voor dat dat lukt: dan kunnen we ons ook verblijden in de Heer. Want dan ervaren we een vorm van genade. Vandaar dat de apostel zegt: Laat de Heer uw vreugde blijven.
3 III. En dan : Laat iedereen u kennen als vriendelijke mensen. (4: 5) Uw bescheidenheid zij alle mensen bekend, zegt de Statenvertaling. En de Herziene Statenvertaling uw welwillendheid. Het staat in ieder geval tegenover mensen die willen winnen of hun gelijk willen halen. Daar stelt de apostel grootmoedigheid tegenover. Als een afspiegeling van de grootmoedigheid van de HERE God. Dat is in ieder geval de levenshouding die bij de genade past. Al moeten we wel onderscheiden. Te goed voor de wereld, zeggen we soms. In de bijbel vind ik niet dat we slap of naïef moeten zijn. Er moet ook altijd zekere balans zijn in geven en nemen. Die moet er ook in de gemeente van Filippi geweest zijn. Dat kan niet anders. Waar het vertrouwen ontstaat - die ander neemt mij serieus -, ontstaat er altijd ruimte en een gevoel van veiligheid. Dan zet je soms een stap die je anders nooit zou hebben gezet. Daarom moeten we dus werk van maken. Want het brengt je bij de genade. Vandaar dat de apostel zegt: Laat de Heer uw vreugde blijven. IV. En dan: De Heer is nabij. (4: 5) Paulus heeft hier ongetwijfeld gedacht aan de komst van Christus in glorie. Dat staat voor de deur, denkt de apostel. Dat stelt die gemeente van Filippi voor de vraag: Wat doet er echt toe? En wat houdt me van de essentie af. Daar moeten we het met elkaar wel over hebben in het nieuwe jaar dat nog open ligt. Over de essentie! En wat is hoofdzaak en wat is bijzaak. In je eigen leven. In je geloof. De Heer is nabij. Paulus bedoelt natuurlijk ook: De Heer is al nabij. Hij is al naar ons toegekomen. Het koninkrijk van de hemel is nabij, lezen we in het begin van de evangeliën. (Matteüs 4: 17) Het is al dichtbij ons. En op het moment dat ik besef dat de Heer mij nabij is, reageer ik misschien net even anders. Laat iedereen u kennen als vriendelijke, welwillende mensen. De Heer is nabij. V. Op nog weer een andere manier grijpt de apostel boven de situatie uit: Wees over niets bezorgd, maar vraagt God wat u nodig hebt en dank hem in al uw gebeden. (4: 6)
4 Zorgen kunnen je in je macht krijgen. Natuurlijk kunnen er op een moment grote zorgen zijn. Als er aan je bestaan geknaagd wordt bijvoorbeeld. Het beheerst je helemaal. Ik weet niet of Paulus dit soort zorgen bedoelt. Er zijn ook de meer dagelijkse dingen. Als we ons nu eerst eens oefenen in de meer gewone dingen, misschien staan we dan ook sterker in de grotere zorgen. Als Paulus deze brief schrijft, zit hij in gevangenis. Iemand uit de gemeente van Filippi komt naar hem toe en stelt hem ook wat geld ter hand. Daar is de apostel oprecht blij mee. Al relativeert hij ook. Ach, zegt hij: Ik red met uiteindelijk wel. Toch is hij ook blij het gebaar dat van deze mensen. De Heer heeft mij veel vreugde gegeven nu u eindelijk uw zorg voor mij hebt kunnen tonen. (4: 10) Dat is Paulus! Hij spreekt niet over zijn gevangenschap. Maar is oprecht blij met aandacht aan wat hij mocht ontvangen. En hij houdt zijn wereld open! Wees over niets bezorgd, maar vraag God wat u nodig hebt en dank hem in al uw gebeden. (4: 6) Het is een een grondhouding die we op onze beurt kunnen oefenen, net zoals Paulus dat deed. De zegen van Aäron die we daarnet lazen gaat er mee in vervulling: De HEER zegene u en geve u vrede. (Numeri 6: 26). Hoe houden we onze wereld open? Ik heb er een beeld bij dat u hopelijk vast kunnen houden. Ik denk aan een kunstschilder, die een portret van iemand aan het maken is. Hoe hij die ander ziet, probeert hij op het doek te brengen. Met dezelfde blik als van die kunstschilder kijkt God naar mij. Hij kijkt naar wat mijn diepste wezen is. Hij schildert mij, zoals Hij mij voor ogen heeft. Nee, het schilderstuk is nog niet af, want ik ben nog niet af Ik moet iedere keer nog weer opnieuw geschapen worden. Wij denken wel dat we al geschapen zijn, lang geleden, bij onze geboorte. Dat is ook zo, maar wij moeten iedere keer weer opnieuw geschapen worden. Iedere dag, eigenlijk en iedere fase van het leven. En zoals die schilder kijkt Hij mij als het ware te voorschijn. Ik krijg de tijd om te ontdekken wat dat is. Zo heeft Jezus ook altijd naar mensen gekeken. En zo kunnen ook wij elkaar in een relatie die we tot elkaar hebben tevoorschijn kijken. Doe ik dat ook: de ander te voorschijn kijken?. Maar zo mag ik vooral de relatie met de Eeuwige beleven. Hij is het die mij tevoorschijn kijkt.
5 Zo kunnen we het ook als protestantse Gemeente van Middelburg beleven...we zijn nog niet af. Er ontbreekt nu nog van alles. Het is nog niet wat God voor ogen stond. Hij is nog met ons aan het werk in de eenentwintigste eeuw. En dat ondanks de pijn van de krimp. Het is bij alles God die je tevoorschijn kijkt...als ik nu zo eens naar Hem kijk. Zoals Huub Oosterhuis zegt: ik ben jouw kijkend kind. Wij kijken naar God, met verwachting: Wat staat Hem met mij voor ogen? Wat zou het zijn? We weten niet wat het nieuwe jaar nog brengt. Het zal beste wel eens moeilijk zijn. Dat zou zomaar kunnen. Maar laten ons dan blijven oefenen in die manier hoopvolle en vertrouwensvolle manier van kijken. De Heer is nabij. Wees over niets bezorgd, maar vraagt God wat u nodig hebt en dank hem in al uw gebeden. Dan zal de vrede van God, die alle verstand te boven gaat, uw hart en gedachten in Christus Jezus bewaren. VII. Gemeente, zo hebben we vanmorgen geluisterd naar de Filippenzenbrief. Laat de Heer uw vreugde blijven. We hebben gezien dat het niet zomaar een oproep tot blijdschap als een stemming is. Het komt voort uit een manier van leven. Vanuit een grondhouding. Uit een manier van omgaan met het leven. Want het geloof roept eigen ervaringen op, zoals je de ruimte van een kathedraal ingaat. Ik beluisterde een aantal jaren geleden een interview met Paul Witteman. Antoine Bodar nam het af voor een Tweede Kerstdag. Paul Witteman vertelde dat hij iedere dag naar muziek luistert. Die schoonheid die er in muziek zit, heb ik nodig bij al het negatieve dat er in onze wereld is, zei hij. Als journalist word ik daar zo mee geconfronteerd. Maar op een nog andere manier biedt het evangelie een eigen gevoelswereld aan. Die van de vreugde en van de genade. Daarom zeggen we op deze nieuwjaarsmorgen tegen elkaar en tegen onszelf: Laat de Heer uw vreugde blijven. AMEN.
6 Orgelspel Welkom * Stil gebed, Bemoediging en Groet *Lied 134 Liefdesgebod, Apostolische leefregel Lied 476: 1, 3, 4 Gebed om de heilige Geest Moment voor de kinderen Schriftlezing Numeri 6: 22-27 Filippenzen 4: 2-9 Lied 528: 1, 3, 4 Lucas 2: 21 Lied 528: 5 Preek Orgelmeditatie Lied 474: 1a, 2v, 3m, 4v, 5m, 6a, (de laatste regel bij alle coupletten door allen) *Geloofsbelijdenis van Nicea Mededelingen Inzameling van de gaven Dankgebed en voorbeden Lied 121 Zegen AMEN