Landelijk professioneel kader uitvoering Basispakket JGZ

Landelijk professioneel kader uitvoering Basispakket JGZ

Inleiding ondersteunt JGZ-organisaties bij de implementatie In 2015 wordt het nieuwe Basispakket JGZ van kracht. van het Basispakket JGZ. Het past bij een JGZ die Het beschrijft wat elk gezin en iedere jeugdige in transformeert en met meer flexibiliteit nog betere Nederland van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) zorg wil leveren, in samenhang met anderen. aangeboden moet krijgen. De verantwoordelijkheid hiervoor berust bij de gemeenten. Het Basispakket Context uitvoering Basispakket JGZ 2015 JGZ, dat naar verwachting eind 2014 formeel wordt Jeugdgezondheidszorg biedt laagdrempelige, preven- vastgesteld via een een aanpassing van het Besluit tieve zorg waar alle ouders en jongeren terecht Publieke Gezondheid, vervangt het Basistakenpakket kunnen voor informatie en ondersteuning op het uit 2003. Het houdt geen radicale koerswijziging in, gebied van een gezonde en veilige ontwikkeling en maar legt enkele andere accenten en sluit aan bij de positieve opvoeding. Jeugdartsen en jeugdverpleeg- veranderingen in het sociale domein. kundigen, ondersteund door (dokters)assistenten, vormen de grootste groep professionals. JGZ heeft Voor de JGZ omschrijft het Basispakket de kerntaken: vrijwel alle kinderen in beeld, vaccineert, monitort de preventieve zorg, zoals vroegtijdige opsporing en gezondheid en de ontwikkeling van kinderen en onder- preventie van specifieke stoornissen, het volgen van steunt en begeleidt ouders bij het opgroeien en de ontwikkeling en de gezondheid van jeugdigen, het opvoeden van hun kinderen. Zij is daar waar kinderen signaleren van mogelijke risico s, het ramen van de zijn en vervult zo een verbindende rol tussen enerzijds behoeften aan zorg, het geven van voorlichting, (voor)scholen, wijkvoorzieningen en eerstelijns advies, instructie en begeleiding en het zo nodig voorzieningen en anderzijds de specialistische hulp. doorverwijzen en geleiden naar curatieve gezond- De JGZ is ook in ontwikkeling. JGZ-professionals heidszorg of jeugdhulp. De hielprik en de vaccinaties anticiperen samen met ouders op de specifieke vanuit het RVP maken op dit moment geen deel uit individuele behoeften van hun kind. Vanuit een van de Wet PG, maar vallen onder de AWBZ. Ze professionele kijk op de biologische, psychische en behoren wel tot de kernactiviteiten van de JGZ. De sociale aspecten van de groei en ontwikkeling van het JGZ draagt samen met haar samenwerkingspartners bij kind kunnen eventuele problemen worden voorzien. aan de gewenste veranderingen in de zorg voor jeugd. Vaak kan dan samen met de ouders een oplossing Deze zijn gericht op het bevorderen van de eigen kracht gevonden worden vanuit hun eigen kracht. Eventueel en het reduceren van de behoefte aan specialistische kan tijdelijk lichte hulp vanuit de JGZ worden geboden. zorg. Preventie is daarbij belangrijk, evenals ontzorgen, Het streven is dat kind en gezin weer zo snel mogelijk normaliseren, demedicaliseren en het tijdig bieden op eigen kracht en/of met steun van hun eigen van de juiste hulp op maat en integrale hulp. netwerk verder kunnen. De invulling van het JGZ aanbod vindt plaats in een Preventieve Zorg voor Jeugd overleg tussen professionals en ouders, waarin vorm, Vanuit het perspectief van (veel) ouders en jeugdigen frequentie en ondersteuningsbehoefte besproken ligt het voor de hand dat JGZ meer doet dan het worden. Samen bepalen zij een pakket op maat, uitvoeren van het Basispakket. Er is inhoudelijk gebaseerd op de keuzevrijheid van ouders en de immers een duidelijke relatie met andere wettelijke verantwoordelijkheid van professionals. Bij lichte kaders, zoals de Jeugdwet, de Participatiewet, en problemen kan de JGZ desgewenst kortdurende Passend Onderwijs. JGZ kan zelf taken in deze kaders ondersteuning bieden, gericht op het herstel van uitvoeren of in ieder geval de verbinding leggen met de normale situatie (normaliseren). partners die binnen deze wettelijke kaders werkzaam zijn (zie: Preventieve Zorg voor Jeugd*). JGZ voorkomt Professioneel kader daarmee dat jongeren te vroeg, te laat en/of onterecht Het nieuwe Basispakket JGZ en de transformatie van worden doorverwezen naar zwaardere en duurdere de jeugdsector vroegen om een nieuw kader voor vormen van zorg. Vanuit het perspectief van effectieve professionals, ter vervanging van de richtlijn Contact- vroege preventie ligt het voor de hand dat JGZ zich ook momenten BTP uit 2003. Het NCJ heeft daartoe dit richt op zwangerschap en preconceptie en op de gehele landelijke professionele kader ontwikkeld, in samen- adolescentiefase tot 23 jaar. Vroeg erbij zijn geldt zeker werking met een begeleidingscommissie van voor groepen met een specifiek risico. Zie figuur 1 JGZ-professionals (op persoonlijke titel). Het kader Basispakket als fundament in het sociale domein. *document(en) zie NCJ- website: https://www.ncj.nl/innovatie/toolbox-basispakket-jgz/downloads1

Figuur 1. Basispakket als fundament in het sociale domein Wet Publieke Gezondheid Basispakket JGZ Waarom? Wat? Hoe? Instrumenten Cie. de Winter: Rapport Een stevig fundament (2013) Kamerbrief standpunt advies basispakket JGZ 25 juni 2014 - staatssecretaris Besluit PG Landelijk Professioneel Kader Basispakket JGZ, richtlijnen en landelijke werkdocumenten Leeftijdspecifieke preventie NCJ Toolbox Basispakket JGZ Jeugdwet Passend onderwijs BasisDataSet Wet PG Art.5 Basis Data Set BDS protocollen Participatiewet Zorgverzekeringswet Visiedocument Preventieve Zorg voor Jeugd Toelichting tabellen Landelijk Professioneel Kader uitvoering Basispakket JGZ JGZ omvat alle preventieve kerntaken in de zorg voor jeugd. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen individu-gerichte activiteiten (tabel 1 en 1a) en collectieve activiteiten (tabel 2). Het landelijk professioneel kader is gebaseerd op het geheel aan richtlijnen en landelijke werkdocumenten die de JGZ-professional gebruikt bij het handelen. In tabel 1 zijn de ontwikkelingsfasen van een kind aangegeven. Vervolgens is aangegeven hoeveel contacten met de JGZ binnen deze ontwikkelingsfasen aangeboden dienen te worden in het kader van het Basispakket JGZ. Sommige contacten liggen qua tijdstip vast vanwege vaccinaties, terwijl voor andere contacten meer vrijheid is om deze op andere momenten aan te bieden. Alle contacten worden aangeboden. De keuze om ook daadwerkelijk contact te hebben, is aan de ouders/jongere, in overleg met de JGZ-professional. Als het goed gaat met een jeugdige, dan zullen mogelijk minder contacten nodig zijn. Elke ontwikkelingsfase kent een eigen aanbod, gebaseerd op het RVP, richtlijnen en landelijke werkdocumenten (zie: Basispakket JGZ, richtlijnen en andere landelijke werkdocumenten *, Leeftijdspecifieke preventie * en de NCJ Toolbox Basispakket 2015). Een belangrijk moment is telkens de overgang naar een volgende ontwikkelingsfase. Dan kijkt een JGZ-professional met ouders van alle kinderen en/of iedere jongere terug op de ontwikkeling die de jeugdige heeft doorlopen en wordt vooruit gekeken naar de volgende ontwikkelingsfase. De JGZ beschikt door haar contacten met vrijwel alle jeugdigen in Nederland over een goudmijn aan informatie over hun gezondheid en welzijn. Het is belangrijk dat deze collectieve data vertaald worden naar beleidsadviezen op lokaal en landelijk niveau. Zo groeit de kennis over beschermende en risicofactoren per ontwikkelingsfase en mogelijkheden voor preventie.

Tabel 1. Individuele preventieve activiteiten JGZ: aanbod voor ieder kind Ontwikkelingsfasen Preconceptie Prenataal Geboorte Contacten JGZ Gewenst; nog niet geformaliseerd Gewenst; nog niet geformaliseerd Onderbouwing activiteiten tijdens contacten Overdracht van verloskundige en kraamzorg 4 e tot 7 e dag 1x 2 e week t/m 6 maanden 6x 3 liggen vast qua tijdstip vanwege vaccinaties (6-9 wk, 3 & 4 mnd) 3 worden in overleg met ouders bepaald (of en wanneer) 7 t/m 12 maanden 3x 1 ligt vast qua tijdstip vanwege vaccinaties (11 maanden) 2 worden in overleg met ouders bepaald (of en wanneer) Peuter (1 t/m 3 jaar) Schoolkind (4 t/m 11 jaar) 5x * 2 liggen vast qua tijdstip vanwege vaccinaties (14 mnd & 3,9 jr) 3 worden in overleg met ouders bepaald (of en wanneer) deelname JGZ aan het ondersteuningsnetwerk voorschool * De contacten uit de peuter- en schoolkindfase kunnen i.o.m. ouders over de gehele periode 1-12 jaar verdeeld worden 3x 1 ligt vast qua tijdstip vanwege vaccinaties (9 jaar) 2 worden in overleg met ouders bepaald (of en wanneer) deelname JGZ aan het ondersteuningsnetwerk school * De contacten uit de peuter- en schoolkindfase kunnen i.o.m. ouders over de gehele periode 1-12 jaar verdeeld worden 3 documenten: Basispakket JGZ, richtlijnen en landelijke werkdocumenten Leeftijdspecifieke preventie NCJ Toolbox Basispakket JGZ Adolescent (12 t/m 17 jaar) 4x meisjes 2x jongens meisjes: 2 liggen vast qua tijdstip vanwege HPV-vaccinatie (12 jaar) meisjes en jongens: 1 ligt vast qua tijdstip 1 wordt in overleg met jongere bepaald (of en wanneer) deelname JGZ aan het ondersteuningsnetwerk school Speciaal onderwijs (0 t/m 17 jaar) contacten afhankelijk van de levensfase van het kind, pro-actief en in overleg met ouder of jongere deelname JGZ aan het ondersteuningsnetwerk SO Jong volwassene (18 t/m 22 jaar) Gewenst; nog niet geformaliseerd Opgenomen in Basispakket JGZ Alle contacten (20x jongens, 22x meisjes) uit het Basispakket JGZ worden aan iedere jeugdige aangeboden. Niet opgenomen in Basispakket JGZ; aanbeveling voor optimale preventie Vanuit het perspectief van effectieve vroege preventie ligt het ook voor de hand dat JGZ zich op zwangerschap en preconceptie en op de gehele adolescentiefase tot 23 jaar richt. Vroeg erbij zijn geldt zeker voor groepen met een specifiek risico.

Tabel 1a. Individuele preventieve activiteiten JGZ: op indicatie Contact op indicatie Voor de uitvoering van het Basispakket JGZ kan het nodig zijn een extra moment af te spreken in overleg met ouders/jeugdige. Het contact kan qua vorm bestaan uit een huisbezoek, een extra bezoek aan het consultatiebureau, extra bezoek aan de schoolgezondheidszorg en qua inhoud bestaan uit extra observatie, extra onderzoek, extra voorlichting, extra ondersteuning gericht op normaliseren, dan wel de ouders/jongere motiveren om hulp te accepteren. Het extra contactmoment is gericht op een specifiek gezondheidsprobleem, opvoedingsvraag/ probleem, veiligheid van het kind, ontwikkelingsachterstand, draagkracht/draaglast disbalans, verminderde eigen kracht, ontbreken sociaal netwerk etc. Tabel 2. Collectieve preventieve activiteiten JGZ Samenwerken Onderzoek, beleidsinformatie & advies Samenwerking vindt plaats met relevante partners binnen het jeugddomein, bijvoorbeeld onderwijs, voorschoolse voorzieningen, jeugdhulp, curatieve gezondheidszorg, buurtteams en relevante netwerken. Voorbeelden van samenwerkingsactiviteiten zijn jeugdartsen in het kernteam Integrale Vroeghulp (IVH), jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen nemen deel aan ondersteuningsnetwerk van (voor)scholen die daarin de schakel vormen met de (medische) gespecialiseerde zorg, inloopspreekuur (voor)scholen, jeugdartsen die deelnemen in de multidisciplinaire teams van een polikliniek voor te vroeg geboren kinderen en jeugdartsen die zowel als huisarts en jeugdarts in een gezondheidscentrum werkzaam zijn. Beleidsadvisering is een taak die expliciet in het Basispakket is opgenomen. Op basis van informatie, verkregen uit individuele contacten, adviseren over een collectieve aanpak. De informatie wordt gebruikt voor beleidsontwikkeling op lokaal (gemeente en anderen zoals scholen), regionaal en landelijk niveau. Uitgangspunten Alle contacten uit het Basispakket JGZ worden aan iedere jeugdige aangeboden. De uitvoering van het Basispakket JGZ is een professionele verantwoordelijkheid. Daarbij bepalen ouders/jongere en JGZ-professional samen, in onderling overleg, wat wel en niet wordt afgenomen en in welke vorm. Het coördineren van ondersteuning en hulp (en dus het samenwerken met partners) maakt hier onderdeel van uit. Onder contact worden allerlei mogelijke vormen van persoonlijk contact verstaan: face-to-face contact, telefonisch contact, e-consult, groepsconsult en/of observatie. Met ouders/jongere worden op de evaluatiemomenten afspraken gemaakt over passende invulling (qua inhoud, aantal en vorm) van de JGZ-ondersteuning. Sommige contacten liggen vast vanwege vaccinaties, andere contacten hoeven niet perse op een vast moment aangeboden worden. Zie hiervoor het overzicht Leeftijdspecifieke preventie. Bij het wisselen van de leeftijdsfasen vindt een evaluatie plaats met ouders/jongere. Ouders en jongere kijken samen met de JGZ-professional naar hoe het nu gaat, kijken terug op de voorafgaande periode en blikken vooruit. De JGZ-professional kan voor de jongere en ouder passende ondersteuning voor de komende periode afspreken en zo nodig anticiperend voorlichting geven. Elke periode behelst andere ontwikkelingen van kind en jongere en andere vaardigheden van ouder(s). Er wordt steeds voortgebouwd op de ontwikkelingen en vaardigheden opgedaan in de voorafgaande periode. Het is verstandig voldoende tijd voor het evalueren te nemen.

Bronnen Commissie De Winter Een stevig fundament, februari 2013 Een beknopte evaluatie van het basistakenpakket, februari 2013 Kamerbrief Standpunt advies Basispakket, staatssecretaris VWS, juni 2013 Richtlijn contactmomenten BTP, 2003 RVP, 2014 Rapportage richtlijnontwikkelaars, december 2013 Handreiking De JGZ in beeld bij adolescenten, 2013 Activiteiten BTP JGZ 0-19 jaar per contactmoment, 2008 Scenario s voor flexibilisering in de JGZ, 2012 Eindrapportage monitoring scenario s flexibilisering, 2014 Concept-Besluit Publieke Gezondheid, 2014 Programma Vernieuwing uitvoeringspraktijk ZonMw 2009-2014 Definities Kinderen: 0-12 jarigen Jongeren: 12-18 jarigen Jeugdigen: 0-18 jarigen Nederlands Centrum Jeugdgezondheid Churchilllaan 11 3527 GV Utrecht www.ncj.nl november 2014