ETEN EN DRINKEN BIJ DEMENTIE Jeroen Wapenaar Lisette de Groot
Eerste druk, Reed Business, Amsterdam 2013 Tweede (ongewijzigde) druk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2016 ISBN 978-90-368-1557-4 DOI 10.1007/978-90-368-1558-1 ISBN 978-90-368-1558-1 (ebook) 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijk toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzig bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichtin Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiew erken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkhe aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 897 Basisontwerp binnenwerk en omslag: studio Pietje Precies bno, Hilversum Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl
Voorwoord Er zijn diverse factoren die het voor mensen met dementie moeilijk maken om te eten en te drinken, zoals moeite met kauwen en slikken, neurologische stoornissen, behoeften die veranderen en psychische problemen. Mensen met dementie weren eten en drinken regelmatig af. Goede zorg bij eten en drinken is daarom essentieel. Gevaren als ondervoeding, uitdroging, tekort aan voedingsstoffen en vermindering van kwaliteit van leven liggen op de loer. Voor verzorgenden kan het ingewikkeld zijn om die goede zorg te bieden. Mensen met dementie helpen bij het eten en drinken is complex. Eten en drinken is een zeer divers, individueel thema. Het is echter wel degelijk mogelijk om dusdanig te helpen bij het eten en drinken dat de gezondheid en de kwaliteit van leven juist verbeteren. Er zijn diverse praktische manieren die verzorgenden kunnen hanteren. De afgelopen jaren is er, gelukkig, veel tijd en energie geïnvesteerd in het ontwikkelen van dergelijke praktische handvatten. In dit boekje geven we daar diverse voorbeelden van, zoals de resultaten van het Ambiance project, de richtlijn Omgaan met afweergedrag bij eten en drinken van bewoners met dementie, de handreiking Hoe ga je om met eten en drinken en de resultaten van het Zorg voor Beter verbetertraject Eten en Drinken. We hopen dat dit boekje daarmee bijdraagt aan een betere zorg voor mensen met dementie. Zij verdienen het dat wij al het mogelijke doen om hun gezondheid en kwaliteit van leven op peil te houden. Jeroen Wapenaar, wetenschapsjournalist te Vlaardingen Lisette de Groot, persoonlijk hoogleraar Voeding en gezondheid aan Wageningen University NB: Omwille van de leesbaarheid gebruiken we in dit boek hij voor iemand met dementie, en zij voor de verzorgende. Uiteraard kan voor hij ook zij gelezen worden en omgekeerd.
INHOUD 1 Het belang van eten en drinken 7 Wat is ondervoeding? 7 Helpen bij een tekort aan voedingsstoffen 9 Wat is uitdroging? 11 Ziekten, aandoeningen en eten en drinken 12 Bewegen en eten en drinken 14 Het belang voor de kwaliteit van leven 15 2 Helpen als dementie eten en drinken moeilijk maakt 21 Wat is afweergedrag? 21 Helpen als kauwen en slikken moeizaam gaat 23 Helpen bij neurologische stoornissen 26 Helpen als behoeften veranderen 29 Helpen bij psychische problemen 32 Vijfstappenplan afweergedrag 32 3 Gezonde voeding 37 Mediterrane voeding 37 Adviezen van de Gezondheidsraad 38 Voedingsstoffen 39 Voedingsmiddelen 48
4 Goede zorg bij eten en drinken 55 De basis van goede zorg 55 Vijf tips voor een goede eet- en drinkcultuur 59 Verbeteren van de ambiance 62 Eten en drinken bij zelfstandig wonen 67 5 De rol van de verzorgende 71 Signaleren 71 Ondersteuning zorgprofessionals 74 Samen koken 74 Ophalen van herinneringen 76 Rol tijdens de laatste fase 77 Dankwoord 80 Literatuur en internet 82 Illustratiebronnen 87
6