Nederland hindoeïsme boeddhisme islam jodendom christendom

Feestentriviant een bordspel met religieuze en kalenderfeesten als thema door Arda de Boer-van Veen voor midden- en bovenbouw DOELSTELLING De leerlingen verwerven op een speelse manier kennis over feesten, die door mensen met verschillende levensbeschouwelijke en culturele achtergronden in Nederland worden gevierd. en/of De leerlingen verkennen welke feesten belangrijk zijn voor hun klasgenoten en wat deze vieringen voor hen betekenen. en/of De leerlingen komen via spel en verhalen in aanraking met de betekenisgevende ervaring van het vieren van feesten. en/of De leerlingen worden via een spel geïntroduceerd in een lessenserie over feesten. OM TE BEGINNEN Carrouselgesprek De leerlingen zitten in een buiten- en een binnenkring tegenover elkaar. Zo, dat er tweetallen ontstaan. Opdracht: Vertel elkaar over een feest, dat je hebt gevierd en dat je heel mooi vond. Wat was dat voor een feest en waarom vond je het zo mooi? Op een teken van de leerkracht schuiven de kinderen van de buitenste kring twee plaatsen naar links op. Het gesprek begint opnieuw. Plenair: Welke feesten zijn er genoemd? HET SPEL Dit spel is een variant op Triviant. Het heeft zes categorieën: Nederland hindoeïsme boeddhisme islam jodendom christendom Voor elke categorie zijn er 5 kaartjes met een vraag. Eén van de kaartjes is een symboolkaart. Er staat een tekening op met een vraag. Bij deze kaart hoort een verhaal. Suggesties bij het spel Afhankelijk van de gekozen doelstelling kan dit spel in een les gespeeld worden, waarbij tijdens het spel één of meerdere verhalen behorende bij de symboolkaarten wordt/worden gelezen. Het spel kan sneller worden gespeeld door de verhalen te laten rusten voor een later tijdstip. Het spel kan ook gebruikt worden ter introductie en/of afsluiting van een lessenserie over feesten. Daarvoor kan gebruik gemaakt worden van de verhalen bij de symboolkaarten en genoemde lessuggesties. 1

Spelenderwijs wordt van letters een zin op het speelbord gevormd. 1 A 2 L 3 L 4 E 5 M 6 E 7 N 8 S 9 E 10 N 11 V 12 I 13 E 14 R 15 E 16 N 17 F 18 E 19 E 22 S 21 T Voorbereiding Knip de kaartjes met vragen en antwoorden uit. Leg ze per categorie op een stapel met de vragen naar boven. Plak of kopieer de letters van de zin op stevig papier, knip de letters los en leg ze omgekeerd op tafel. Zorg voor pionnen en een dobbelsteen. Leg het speelbord goed zichtbaar en bereikbaar neer. Verdeel bij meer dan 6 leerlingen de groep in tweetallen en laat elk tweetal één pion gebruiken. Bij het beantwoorden van de vragen kan het tweetal overleggen. Speel het spel bij een grote groep in subgroepjes en maak daarvoor meerdere exemplaren van het spel. Het speelbord staat in de bijlage en kan op A3 geprint worden. De kaartjes met vragen en antwoorden, en de kaartjes met de letters staan eveneens in de bijlage. Spelregels 1. De spelers zetten hun pion in het centrum van het speelbord. Gooi om de beurt met de dobbelsteen. Wie het laagste aantal ogen gooit, mag beginnen. 2. De speler die mag beginnen, gooit opnieuw en telt het aantal vakjes dat hij vooruit mag op het speelbord af. Hij mag zelf weten welke kant hij opgaat. 3. Als de speler op een vakje komt met één van de symbolen, krijgt hij een vraag van deze categorie. Alleen de spelleider mag een kaartje pakken, de vraag voorlezen, informatie toevoegen en bepalen of de vraag goed beantwoord is. Verbeter een fout antwoord en leg het kaartje weer tussen de andere, zó dat de vraag vrij snel weer aan de orde komt. Als de vraag goed beantwoord is, neemt de speler een van de kleine, genummerde letters. Leg of schrijf deze letter op de juiste plaats op het speelbord. Leg het kaartje met de vraag weg. Spelenderwijs komt er zo een zin tevoorschijn. Bij de symboolkaarten hoort een verhaal, zie Suggesties bij het spel (vorige pagina). 4. Speel met de klok mee. 5. Na het bespreken van een symboolkaart mag de speler die de vraag kreeg een genummerde letter pakken. 6. Iedereen mag zich in elke gewenste richting over de vakjes van het speelbord verplaatsen, maar per beurt mag de speler maar één kant op. 7. Er komt een zin op het speelbord te voorschijn. Wie op een vakje komt met een vraagteken mag aangeven uit welke categorie hij een vraag wil beantwoorden. Als deze vraag goed beantwoord is, mag de speler naar de zin raden. Wie de zin het eerst ontdekt, heeft gewonnen. AFSLUITING Van welke feesten heb je vandaag voor het eerst gehoord? LITERATUUR Pim van Schaik e.a., Nederland Wereldland - 10 jaar verder, Feesten, rituelen en gebruiken van veel culturen, Amsterdam 2011 Zie voor literatuur over wereldgodsdiensten en/of feesten en rituelen: www.levobieb.nl Website: www.beleven.org/feesten 2

VERHALENSUGGESTIES BIJ FEESTENTRIVIANT Nederland Een stad met alle kleuren van de regenboog, uit de les Dodenherdenking en Bevrijdingsdag, OB/MB, in: Vieren kun je leren: feesten en gedenkdagen op de basisschool, p. 244-252 Hindoeïsme Divali, www.verhalenalmanak.nl/verhaal/divali In dit ervaringsverhaal beleeft een tienjarige jongen juist datgene waar het hindoeïstische feest Divali voor staat: de goede dingen die het kwade overwinnen; het licht wint het van de duisternis; de warmte van de kou; de waarheid van de onwaarheid en de reinheid van de onreinheid. Vanaf 10 jaar. Boeddhisme Een sleutel naar geluk, uit: Dit is mijn verhaal [Hellig Hart, project 1], groep 1 en 2, les 4D Hoe Prins Siddharta Boeddha werd, uit: Janny v.d. Molen, Over engelen, goden en helden, p. 16-50. Islam De bouw van de Kaäba en Sadiks bedevaart, uit: Baukje Offringa, Marhaban, verhalen uit de wereld van de islam >>> te downloaden via www.centrumvoorlevensbeschouwing.nl > Uitgaven > Spelenderwijs Jodendom De brief, uit: Vivian den Hollander, Palm, palm, Pasen Seideravond bij Samu, uit: Van Matzes, mitswes en mezoezes Christendom Een lopend vuurtje, uit: Erik Idem, Agastya drinkt de zee leeg, p. 177. Informatie en/of aan te vragen via info@levobieb.nl LESSUGGESTIES BIJ FEESTENTRIVIANT Nederland 4 en 5 mei Bevrijdingsdag voor kinderen (BB) en lessenserie over vrede en vrijheid (OB/MB/BB, zoek op trefwoorden) op GVO-plein, www.gvo-plein.nl Alle kleuren van de regenboog [Dodenherdenking en Bevrijdingsdag, OB/MB], uit: Vieren kun je leren: feesten en gedenkdagen op de basisschool, p. 244-252 Hindoeïsme - Divali Het Divalifeest (MB/BB) op GVO-plein, www.gvo-plein.nl Koning Rama, uit: Koning [hemel en aarde jrg. 9 nr. 2, 2009] les 5 MB Een rij lichtjes [Divali], uit: Vieren kun je leren: (inter)religieuze feestdagen op de basisschool, p. 185-191 Divali, uit: Wat geloof jij? een overzicht van de wereldreligies door de ogen van kinderen [lesmap], les 5. Licht in het duister en Een lichtend voorbeeld, uit: Lichtfeest of feestlicht? [Heb t lef project 13], groep 7/8 les 2C en 2D Een zee van licht, uit: Bling bling [Hellig Hart project 5] groep3/4 les 3E 10

Boeddhisme Prins Siddharta Op zoek naar geluk (BB) op GVO-plein, www.gvo-plein.nl Siddharta Gotama, uit: Wat geloof jij? een overzicht van de wereldreligies door de ogen van kinderen [lesmap], les 9 Hoe prins Siddharta Boeddha werd, uit: Geluk [Hemel en Aarde, jrg. 8 nr. 1, herfst 2008], bovenbouw les 5 Prins Siddharta wordt Boeddha, uit: Met zonder geluid [Hellig Hart project 2], groep 1 en 2, les 2A De man onder de boom, uit: Frank en niet vrij [Hellig Hart project 12] groep 5/6 les 4C Islam Hadj De hadj, uit: Wat geloof jij? een overzicht van de wereldreligies door de ogen van kinderen [lesmap], les 33 Een keer ik je leven naar Mekka: de hadj, uit: Methode islamitisch godsdienstonderwijs, groep 3 en 4, les 14 en 15 De reis van je leven, uit: Methode islamitisch godsdienstonderwijs, groep 5 en 6, les 27 t/m 30 Jodendom Pesach Kinderen en het Pesachfeest (MB/BB) op GVO-plein, www.gvo-plein.nl Pesach, uit: Vieren kun je leren: (inter)religieuze feestdagen op de basisschool, p. 155-161 Pesach, uit: Wat geloof jij? een overzicht van de wereldreligies door de ogen van kinderen [lesmap], les 17 Brood voor onderweg, uit: Brood [Hemel en Aarde jrg. 6 nr. 4, Pasen 2007] onderbouw les 2 Pesach, uit: Mozes [Hemel en Aarde jrg. 10 nr. 5, zomer 2011] middenbouw les 3 Pesach, uit: Sjoege van sabbat, lessuggesties over het jodendom Aan tafel!, uit: Leven in de brouwerij [Hellig Hart project 11], groep 3 en 4, les 4B Pesach, uit: Van Matzes, mitswes en mezoezes, deel B, les 7 Wegwezen, uit: Nieuw [Hemel en Aarde jrg. 1 nr. 1, Pasen 2001] middenbouw les 3 Christendom Pinksteren Pinksteren: in vuur en vlam (MB/BB), De wind waait waarheen hij wil (BB) en Als een lopend vuurtje (MB/BB) op GVO-plein, www.gvo-plein.nl Een lopend vuurtje, uit: Wat geloof jij? een overzicht van de wereldreligies door de ogen van kinderen [lesmap], les 27 Een frisse wind: Pinksteren, In de geest van Jezus, Pinksteren: de kracht van adem, uit: Adem [Hemel en Aarde jrg. 9 nr. 5, zomer 2010] resp. onder-, midden- en bovenbouw les 1 De duif als symbool, uit: Vogel [Hemel en Aarde, jrg. 12 nr. 5, zomer 2013], bovenbouw les 3 11

Feestentriviant 5 6 7 4 8 3 9? 1? 11 21?? 10? 2 12 13 20 14 19 15 16 18 17

1 A 2 L 3 L 4 E 5 M 6 E 7 N 8 S 9 E 10 N 11 V 12 I 13 E 14 R 15 E 16 N 17 F 18 E 19 E 22 S 21 T letterkaartjes Feestentriviant kopiëren op stevig papier en losknippen Feestentriviant

Feestentriviant voorkant vragenkaarten Op 5 december is het Sinterklaasfeest. Hoe wordt dat gevierd? Van welke god wordt de verjaardag gevierd op Ganesj-Chaturti? Hoe heet het feest ter ere van koning Willem Alexander en op welke datum vieren we dat? Bij welke feest gooien hindoes elkaar met gekleurd poeder en water? Op welke dag steken we in Nederland midden in de nacht vuurwerk af en eten we oliebollen? Wat is een holika en wat gebeurt er mee op de avond voor het Holifeest? Op welke dag komt de koning naar het Binnenhof in Den Haag om de Troonrede voor te lezen? Welke betekenis heeft de lotusbloem voor hindoes? Bij welke dagen hoort dit logo en wat wordt er dan gevierd? Wat is dit voor lampje en op welk feest wordt het gebruikt?

Feestentriviant voorkant vragenkaarten Wat wordt er gevierd op Wesak? In welk gebouw komen joodse gelovigen bij elkaar? Waarom wordt een vijgenboom een bodhiboom genoemd? Welke dag vieren joodse gelovigen iedere week? Hoe heet het boeddhistische Lichtjesfeest uit Thailand en wat wordt er dan gevierd? Welk verhaal hoort er bij het Poerimfeest? Boeddhisten uit Japan vieren Hana Matsoeri. Wat is dat voor een feest? Hoe heet het feest ter ere van de Tora, de eerste vijf boeken van de joodse Bijbel? Wie wordt er hier afgebeeld en wat betekent zijn naam? Bij welk feest hoort deze schotel en wat wordt er dan gevierd?

Feestentriviant voorkant vragenkaarten Welke verhalen horen bij het Kerstfeest? In welk gebouw komen moslims bij elkaar? Wat vieren christenen op het Paasfeest? Hoe heet de maand waarin moslims vasten? In welk gebouw komen christenen bij elkaar? Wat wordt er gevierd op het Suikerfeest? Hoe heet de tijd voor Pasen? Welk verhaal hoort bij het Offerfeest? Bij welk feest horen deze symbolen en wat betekenen ze? Hoe heet dit gebouw in Mekka?

Alle mensen vieren feest feestentriviant achterkant vragenkaarten Van Ganesja, de god met een olifantenhoofd. Met Zwarte Piet en Sinterklaas, liedjes zingen, schoen zetten, met cadeautjes, surprises en gedichten. Dat gebeurt op het Holifeest, een lente- en Nieuwjaarsfeest. Koningsdag op 27 april. Een holika is een plant of pop die het kwade voorstelt en verbrand wordt aan het begin van het Holifeest. Op 31 december, op Oudejaarsavond. Voor hindoes is de lotusbloem het symbool van schoonheid en geluk. Op Prinsjesdag, op de derde dinsdag in september. Dit is een lampje, dat op het Divalifeest wordt gebruikt. Divali betekent: rij lichtjes en symboliseert de overwinning van het licht op de duisternis. 4 mei Dodenherdenking 5 mei Bevrijdingsdag LEES HET BIJBEHORENDE VERHAAL LEES HET BIJBEHORENDE VERHAAL

Alle mensen vieren feest feestentriviant achterkant vragenkaarten In de synagoge. Wesak is Boeddha-dag. Dan worden geboorte, verlichting en dood van de Boeddha gevierd. De zevende dag, Sjabbat. Het is de boom van de verlichting. Onder zo n soort boom kreeg de Boeddha het ware inzicht. Het verhaal van Esther, die haar volk redt. En van Haman, die alle joden wil doden. Loi Krathong. Mensen zetten een bootje van bladeren (krathong) met een brandende kaars in de rivier. De wegdrijvende lichtjes nemen kwaad en ongeluk met zich mee, weg van de mensen. Simchat Tora, Vreugde der Wet. Dit is een lentefeest en wordt gevierd als de geboortedag van de Boeddha. Kinderen dragen bloemen in hun haar. Pesach: de uittocht uit Egypte. LEES HET BIJBEHORENDE VERHAAL Dit is een Boeddhabeeld. Boeddha betekent: de verlichte of de ontwaakte. LEES HET BIJBEHORENDE VERHAAL

Alle mensen vieren feest feestentriviant achterkant vragenkaarten In de moskee. Aankondiging van de geboorte van Johannes Aankondiging van de geboorte van Jezus Maria en Elisabeth Geboorte van Johannes Geboorte van Jezus De herders Wijzen uit het Oosten Ramadan. De opstanding van Jezus. Het einde van de Ramadan. Moslims vieren, dat ze een goede vastenmaand hebben gehad. In de kerk. Het verhaal, dat Allah een schaap als slachtoffer stuurde, toen Abraham, zijn zoon Ismaël zou offeren. Veertigdagentijd, vastentijd of lijdenstijd. De kaaba, het gebouw met de Zwarte Steen. Ieder die gezond is en genoeg geld heeft maakt één keer in zijn leven een pelgrimstocht naar Mekka en loopt zeven keer om de kaaba. LEES HET BIJBEHORENDE VERHAAL Pinksteren: de komst van de Heilige Geest Het zijn symbolen voor de Heilige Geest. LEES HET BIJBEHORENDE VERHAAL