Bos en struweel
Bos en struweel
Bos; definitie Wat is een bos?
Bos en struweel: stand van zaken Bebossingsindices 70 60 50 40 Bosarm! 30 20 10 0 België Vlaanderen Wallonië Luxemburg Nederland Frankrijk Duitsland Italië Spanje Ver. Kon. Griekenland Ierland Denemarken Zweden Finland Portugal Oostenrijk
Economische waarde van Bos Milieufunctie In Vlaanderen is slechts <11% van de totale opp. bos, in Europa is dit gemiddeld 30%.
Bos en struweel: Verleden Verleden Ontbossingen Bosbouw = houtproductie Homogene dennenplantages, populierenplantages Korte bedrijfstijden Grote kaalslagen Versnippering door speculatie
Bos en struweel: stand van zaken Boomsoorten in Vlaanderen en Wallonië 45 40 35 30 25 20 15 10 Exoten! Populier Beuk Eik Ander LH Grove den Corsicaanse den Fijnspar Ander NH 5 0 Vlaanderen Wallonië
Leeftijdsverdeling Vlaamse bossen Bos en struweel: stand van zaken 14% 2% 18% Leeftijd Vlaamse bossen 1-20 jaar 21-40 jaar 4% 41-60 jaar 61-80 jaar 8% > 80 jaar ongelijkjarig overige opp. 16% 38%
Bos en struweel: stand van zaken Even samenvatten: * bosarm (West-Vlaanderen: zeer bosarm) * exoten * versnipperd en nog eens versnipperd * jong bos * toegenomen recreatiedruk
Bos en struweel: functies Zijn we slecht bezig?
Bos en struweel: stand van zaken Niet helemaal Toenemende biodiversiteit! Bron: Nara
Bos en struweel: stand van zaken
Bos en struweel: toekomst? En dan is daar geïntegreerd bosbeheer natuurgetrouw bosbeheer multifunctioneel bosbeheer duurzaam bosbeheer beheervisie Allemaal lichtjes verschillend maar telkens vanuit het uitgangspunt dat natuur, recreatie en productie heel netjes in één bos passen!
Bos en struweel: functies 1. Ecologische functie Wordt wel eens vergeten! Oorzaak: Te weinig kennis/interesse bij beheerder Angst voor verlies van opbrengsten Emotionele band met het bos Vb: Die dennen horen toch bij de Kempen
Bos en struweel: functies Oorzaak: 2. Sociale functie Wordt wel eens vergeten! Angst voor recreant-vernieler Slechte ervaringen Ons oerinstinct: territorium verwerven, afbakenen, Jacht
Bos en struweel: functies 3. Economische functie Wordt wel eens vergeten! Oorzaak: beheerder weet niet hoeveel centen hij laat schieten beheerder beheert niet met zijn eigen centen Emotioneel : geldopbrengst en natuur in één adem klinkt een beetje vies
Bos en struweel: ecologische functie Tal van soorten zoogdieren en vogels vinden hun toevlucht in onze bossen. Voornaamste eisen: - Geschikt leefgebied (structuur) - voedselaanbod - voortplantingsgelegenheid Opgaand bos is meestal minder interessant voor vele dieren.
Bos en struweel: ecologische functie Bepalende factoren: - de mate van isolatie
Bos en struweel: ecologische functie Bepalende factoren: - de mate van structuurvariatie Oude (dikke) bomen Dood hout Open plekken en paden
Bos en struweel: ecologische functie (Bos) Zoomsoorten: soorten welke sterk aan bosranden gebonden zijn. Ze ontwikkelen zich het beste in halfschaduwsituaties. Look-zonder-look Gele dovenetel
Bos en struweel: ecologische functie Mantelsoorten; vooral lichtminnende struiken, bv. sleedoorn, meidoorn, braam,
Bos en struweel: ecologische functie Echte bosplanten: soorten die schaduw tolereren of eraan weten te ontsnappen door hun opkomst in het vroege voorjaar. Dalkruid Bosanemoon Witte klaverzuring Wilde hyacint
Bos en struweel: ecologische functie Kapvlaktesoorten; gekarakteriseerd door sterk lichtminnende kruidensoorten. vingerhoedskruid, rankende helmbloem, ruig hertshooi, Vingerhoedkruid Wilgenroosje Ruig hertshooi
Bos en struweel: ecologische functie Boshavikskruid Echte Guldenroede
Bos en struweel: sociale functie
Economische waarde van Bos Brandhout 10.000 ha niet gerealiseerd prijs = 13,8 miljoen euro tussen 2007 2012 zonneenergie Brandhout en milieu? - Hoog rendementinstallaties - Geen behandeld hout - Droog hout - Doorstoken - Koolstof? hout steenkool petroleum ontbinding 15 à 200 jaar 250.000.000 à 300.000.000 jaar 100.000.000 à 450.000.000 jaar as
Houtprijs ( /m³) Economische waarde van Bos Kwaliteitshout 40 35 30 25 20 Prijs ( /m³) Geïndexeerde prijs ( /m³) 15 10 Investeren: 5 0 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 Jaar 1988 1990 1992 1994 1996 100 euro Na 120 jaar, 3% = 3400 euro!
Bos en struweel: economische functie Hout: Bulk - kwaliteit - Rommel: - Kan je vermalen - Kan je geen plankjes, balken, van zagen - Kwaliteitshout: - Kan je altijd laten staan - Kan je vermalen - Kan je voor veel geld verkopen
Bos en struweel: economische functie Bosbouw als deeltak of hoofdtak van het landbouwbedrijf. Afhankelijk van de toepassing zal gekozen worden hout van een bepaalde kwaliteit: - Stamhout als grondstof voor materialen; fineerhout, balkenhout, weipalen, buitenschrijnwerk, parket, meubelhout, OSB-platen. - Opwekken van energie door verbranding (blokken of snippers) Groeiende aandacht voor het milieu (opname van CO 2 in strijd tegen de klimaatswijzigingen)
Bos en struweel: economische functie van takkenhout en struiken Gewoon laten liggen in het bos. Het is een bron van voedings- en nestgelegenheid zijn voor tal van organismen. Versnipperen voor energieproductie Composteren Maaisel + houtsnippers Meer info: www.boerenlandschap.be
Economische waarde van Bos Kwaliteitshout Kwaliteitshout produceren: Liefst zo weinig mogelijk takken op de stam Hoe? Basisregel: Dichtstand + dunnen Kwalificeren + Dimensioneren Eventueel: Snoeien
Inverde vzw Economische waarde van Bos Dunningsbeheer verjonging in dichtstand (natuurlijk of kunstmatig)
Inverde vzw Economische waarde van Bos Dunningsbeheer dichtwasfase: intense concurrentie
Inverde vzw Economische waarde van Bos Dunningsbeheer differentiatie door concurrentie, natuurlijke stamreiniging, stamtalafname
Inverde vzw Economische waarde van Bos Dunningsbeheer
Inverde vzw Economische waarde van Bos Dunningsbeheer
Inverde vzw Economische waarde van Bos Dunningsbeheer omslagpunt bijna bereikt, voorlopig nog (weinig of) geen ingrepen gebeurd
Inverde vzw Economische waarde van Bos Dunningsbeheer omslagpunt bereikt: start van de dunningen
Inverde vzw Economische waarde van Bos Dunningsbeheer dunning: kruinen van toekomstbomen vrij houden
Inverde vzw Economische waarde van Bos Dunningsbeheer
Inverde vzw Economische waarde van Bos doeldiameters van toekomstbomen bereikt: eindkap Dunningsbeheer
Economische functie Dunningsbeheer
Economische functie Dunningsbeheer Laagdunning
Economische functie Dunningsbeheer Na laagdunning
Economische functie Dunningsbeheer Lange tijd na laagdunning
Economische functie Dunningsbeheer Hoogdunning
Economische functie Dunningsbeheer Lange tijd na hoogdunning
Economische waarde van bomen in de landbouw: Korte-omloophoutteelt Let op! Geen bos, maar landbouwteelt - aanplant van wilg of populier - elke de 3 jaar geoogst - houtsnippers gedroogd en verbrand - goedkopere CO 2 neutrale brandstof Voor meer info: www.energiehout.be
Economische waarde van bomen in de landbouw: Agro-forestry Dichtheid van 30 100 bomen/ha Opbrengst stijgt: 1 ha agroforestry = 0,5ha bos en 0,8 ha gewas
Subsidies voor bebossing van landbouwgrond Steun op drie niveau s: Rechthebbenden Soort subsidie Bedrag Natuurlijke personen en privaat- of publiekrechtelijke rechtspersonen Aanplantingssubsidie Subsidie voor de onderetage Subsidie voor mantelstruweel of brandsingel Supplement voor bebossing met aanbevolen herkomsten 850 tot 3700 /ha Afhankelijk van de boomsoort 500 /ha 100 / 100 lopende meter 250 /ha Uitsluitend natuurlijke personen en privaatrechtelijke rechtspersonen Onderhoudssubsidie Inkomenscompensatie voor de landbouwers Inkomenscompensatie voor nietlandbouwers 875 tot 1750 /ha afhankelijk van de boomsoort - Bebossing met cultuurpopulier 1875 /ha, gespreid over 5 jaar - Bebossing met inheemse soorten: 9975 /ha, gespreid over 15 jaar - Bebossing met cultuurpopulier: 150 /ha/jaar gedurende 5 jaar - Bebossing met inheemse soorten: 150 /ha/jaar gedurende 15 jaar. Voor meer info: www.bosengroen.be
Landbouwwaarde van struweel cfr houtkanten - Veekering - Erosie en drainage - Windschermfunctie - Bescherming voor vee - Driftbeperking - Nuttige organismen - Landschappelijke waarde - Gerief en brandhout - Biomassa (energieproductie) - Oeverversteviging
Aanleg Bos: wettelijk kader Naargelang de ruimtelijke bestemming van het te bebossen terrein zijn verschillende vergunningen en adviezen noodzakelijk voordat kan worden bebost. Rekening houden met: Bosdecreet (13 juni 1990) Natuurdecreet (21 oktober1997) Veldwetboek (7 oktober 1886) Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen
Aanleg Bos: in de praktijk Spontane verbossing: Bos = eindstadium in successie Eerst ontstaat struweel en/of pioniersbos, later meer langlevende (climax) houtsoorten, bv. Beuk, Eik,
Aanleg Bos: in de praktijk Aanplanten van bos: Met streekeigen bosgoed (= jonge planten van één of enkele jaren oud (30cm tot 1 m hoog), eventueel met enkele zijtakken) Plantafstanden van 1 * 1 m, in groepen? (= 10.000/ha) Of verder? Minimum 1600 2000 2500 per hectare (subsidies) = 2,5 * 2,5 m 2,23 * 2,23m 2,5 * 2,5 m Bescherming tegen concurrentie en wildschade noodzakelijk?
Aanleg Bos: in de praktijk Voorbeeld Jaar 150 1 2 3 2 1 Jaar 1 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1 2 1 2 3 1 1 1 2 1 2 1 1 2 2 Totaal aantal geplant: 1600 Plantafstand: 1 * 1 Totaal aantal na 150 jaar: 32
Aanleg Bos: in de praktijk Ook op kleine schaal: Vogelbosje Inheemse struiken en bomen (bv. op overhoek) voor vogels, insecten en andere dieren. Keuze op basis van bloeiende, zaaden/of vruchtdragende eigenschappen. Aandacht voor de bloeiboog Biedt naast voedsel ook schuil- en nestmogelijkheden.
Aanleg van struweel Spontane ontwikkeling: niet maaien van ruigten Aanplanten van struweel: met streekeigen plantgoed Onder invloed van begrazing: struweel als onderdeel van wastine
Bosbeheer Bosgroepen - Samenwerken - Helpen - Advies - Vrijblijvend
Bosbeheer Bosbeheerplan Bosdecreet: noodzakelijk voor alle openbare bossen en privé-bossen 5 ha. Legt de doelstellingen vast: Ecologische Economische Sociale Educatieve Milieubeschermende Wetenschappelijke, Opsomming werkzaamheden nodig om beheerdoelstellingen te realiseren. Looptijd van 20 jaar. Geen aparte vergunning nodig, voor alle werkzaamheden opgenomen in een goedgekeurd beheersplan.
Bosbeheer Bedrijfssoorten: - Hooghout : eindfase in dunningsbeheer, gevolgd door kaalkap groepsgewijze eindkap of individuele eindkap. - Middelhout: onderetage van hakhout met daarboven grotere bomen met een uitgegroeide stam, de overstaanders. - Hakhout: bomen worden in kortere kapcycli vrij laag afgehakt. Kenmerkend is de ongelijke leeftijd van de bovenen ondergrondse plantendelen.
Bosbeheer Omvormingsbeheer Van cultuurbos (bv. populieren) naar natuurlijker bos. Verwijderen van agressieve exoten (bv. Amerikaanse vogelkers, Amerikaanse eik, ) Minder agressieve soorten (bv. Lork) en homogene naaldbomen worden in aantal verminderd. Redenen hiervoor: - Natuurwaarde stijgt - stabieler en evenwichtiger bos - Hoogdunning in combinatie van eindkap, aangevuld met natuurlijke verjonging zorgt voor meer variatie in de leeftijdsverdeling.
Bosbeheer Bestrijden van agressieve exoten (bv. Amerikaanse eik, Amerikaanse vogelkers) glyfosaatbehandeling ringen zaailingen worden uitgetrokken
10 tips voor duurzaam bosbeheer 1 Zorg voor voldoende structuur in je bos! 2 Dunnen: de boodschap voor de ontwikkeling van een rijp gevarieerd bos! 3 Verhoog het aandeel dood hout in je bos: staand en liggend, dik en dun! 4 Minimalisser je kosten, investeer verstandig! 5 Geef veel ruimte aan inheemse boom- en struiksoorten. 6 Werk samen aan meer opengestelde bossen. 7 Maak gebruik van gratis natuurlijke verjonging 8 Reduceer de schade bij exploitatie van je bos. 9 Koester de bijzondere kwaliteiten van je bos! 10 Aarzel niet om hulp te vragen bij het duurzaam beheer van je bos.
Bosbeheer Een noodzaak!? Geïntegreerd bosbeheer Houd rekening met de verschillende bosfuncties: Natuurwaarde. Productie van hout Sociale functie; de gemeenschap moet ervan kunnen genieten: mountainbikers, wandelaars, wetenschappers,
Hoofdstuk 2.5 Bedankt voor jullie aandacht! bronnen foto s: Vragen? Proclam vzw Inverde vzw Wervel vzw Michel Viskens Sander Jansens Vilda T. De Prest Oliver Dochy Pieter Verdonckt Bioweb KUL Kortrijk