RAPPORT ONAANGEKONDIGD KWALITEITSONDERZOEK BASISSCHOOL HET KLOKHUIS School : Basisschool Het Klokhuis Plaats : Duiven BRIN-nummer : 23HE Onderzoeksnummer : 83319 Datum schoolbezoek : 21 augustus 2006 Datum vaststelling : 1 november 2006
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 Het kwaliteitsprofiel van Basisschool Het Klokhuis...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...17 Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 3
1 INLEIDING Het onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Op 21 augustus 2006 bezocht de Inspectie van het Onderwijs Basisschool Het Klokhuis in het kader van een onaangekondigd kwaliteitsonderzoek. De inspectie voert deze onaangekondigde kwaliteitsonderzoeken uit als een pilot in het kader van de toezichtvisie van het kabinet, zoals uiteengezet in de nota "Minder last, meer effect". Het doel daarvan is de administratieve belasting voor de school tot een minimum te beperken. Tevens wil de inspectie haar werkwijze valideren door na te gaan of onaangekondigde kwaliteitsonderzoeken voldoende gegevens opleveren om tot vergelijkbare oordelen te komen als door middel van haar reguliere kwaliteitsonderzoeken (periodiek kwaliteitsonderzoek en jaarlijks onderzoek). Om dit te bewerkstelligen is geen vooraankondiging gedaan en zijn geen vragenlijsten toegestuurd of andere verzoeken aan de school gedaan, die met de organisatie van het onderzoek verband houden. Het onderzoek zelf is op school op zodanige wijze ingericht dat kwaliteitsgegevens zijn verzameld zonder verstoring van de dagelijkse werkprocessen en met een minimale last voor de schoolorganisatie. Bij dit onaangekondigd kwaliteitsonderzoek beoordeelt de inspectie de kern van het onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. Waar nodig of gewenst maakt ook de kwaliteitszorg deel uit van dit onderzoek. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan de inspectie besluiten om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Bij dit onaangekondigd kwaliteitsonderzoek heeft de inspectie tevens onderzoek gedaan naar de naleving van wettelijke bepalingen door de school. De opzet van het onderzoek Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van documenten die betrekking hebben op schoolontwikkeling en zorg en begeleiding; Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; Lesobservaties in de volgende groepen 1/2, 3, 6, 7 en 8; Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 5
Gesprekken met de adjunct-directeur, de coördinatie leerlingenzorg en leraren, over de onderzochte indicatoren en de ontwikkeling en voornemens van de school met name op onderwijsinhoudelijk terrein; Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de adjunct-directeur en het team De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Tevens wordt vermeld welke indicatoren die normaal genomen wel deel uitmaken van het toezicht niet beoordeeld konden worden tijdens dit onaangekondigd bezoek. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien van toepassing, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren die beoordeeld konden worden bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen. Deze waardering wordt gegeven wanneer de school voor haar resultaten geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van Basisschool Het Klokhuis Kwaliteitsaspect: Kwaliteitszorg 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Kwaliteitsaspect: Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Kwaliteitsaspect: Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 7
Kwaliteitsaspect: Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Kwaliteitsaspect: Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Kwaliteitsaspect: Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect: Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Kwaliteitsaspect: Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Kwaliteitsaspect: Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect: Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Kwaliteitsaspect: Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 8
Kwaliteitsaspect: Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 9
3 BESCHOUWING In dit rapport wordt eerst ingegaan op de context waarbinnen het onderwijs op basisschool Het Klokhuis gestalte moet krijgen. Daarna volgt een bespreking van de conclusies en bevindingen van de inspectie. Daartoe wordt eerst een algemeen beeld van de stand van zaken geschetst, gevolgd door een toelichting op de opbrengsten, het onderwijs en leren en een enkel onderdeel van de kwaliteitszorg, te weten indicator 1.7. Het rapport wordt afgesloten met een bespreking van de aandachtspunten voor verbetering. De context Het gaat om de uitgangssituatie van de school; meer in het bijzonder om factoren die, hetzij in positieve, hetzij in negatieve zin, van invloed zijn op de kwaliteit van het onderwijs en de schoolontwikkeling, maar waarop de school geen invloed kan uitoefenen. Zaken die daarbij in het oog springen hebben betrekking op de bereikbaarheid van ketenpartners, het tijdsbeslag dat op de leerkrachten wordt gelegd als gevolg van echtscheidingen en de huisvesting. De bereikbaarheid van sommige ketenpartners laat zeer te wensen over. Dit komt de begeleiding van met name de zorgleerlingen niet te goede en legt onnodig beslag op de tijd die men ter beschikking heeft. Dit laatste doet zich ook voor bij het voeren van gesprekken met gescheiden ouders. Die moeten vaak twee keer worden gevoerd. Met betrekking tot de huisvesting geeft de school aan op dit moment over onvoldoende ruimtes te beschikken om zorgleerlingen onder goede omstandigheden die extra begeleiding te bieden die zij behoeven. Om die reden start binnenkort een verbouwing, die erop is gericht dit probleem op te heffen. Een andere ongunstige omstandigheid die met betrekking tot de huisvesting in het oog springt, is het ontbreken van een gymzaal. De gymzaal die de school gebruikt, is op enige afstand van de school gelegen. Het kost behoorlijk wat extra tijd en energie daar naartoe te gaan; zeker met leerlingen van de lagere groepen. Conclusies en bevindingen Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op basisschool Het Klokhuis voldoet in grote lijnen aan de eisen die de inspectie daaraan stelt. Alleen het niveau van de kwaliteitszorg vertoont een wat wisselend beeld. Tijdens het jaarlijks onderzoek in 2005 is gebleken dat de indicatoren 1.1, 1.2, 1.4 en 1.5 van voldoende niveau zijn. De kwaliteit van indicator 1.3 en 1.6 voldeed nog niet aan de eisen die de inspectie daaraan stelt. Dit blijkt tijdens het huidige bezoek van de inspectie ook het geval te zijn met indicator 1.7. Basisschool Het Klokhuis beschikt nog niet over een voldoende uitgewerkt beleid om de sociale veiligheid van leerlingen en personeel te waarborgen. Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 11
Tijdens het huidige bezoek is echter ook gebleken dat de kwaliteit van alle andere indicatoren van voldoende en in een enkel geval zelfs van hoog niveau is. Een uitschieter in positieve zin is de verantwoordelijkheid die de leerlingen hebben voor de organisatie van hun eigen leerproces. Op dit punt blijkt duidelijk dat het onderwijs op Het Klokhuis berust op de uitgangspunten van Helen Parkhurst (Daltononderwijs). De opbrengsten liggen in het algemeen op een aanvaardbaar, de tussenopbrengsten zelfs op een hoog niveau. Opbrengsten Hoewel deze op een aanvaardbaar niveau liggen, is enige nuancering hiervan op zijn plaats. De eindopbrengsten zijn van voldoende niveau, zij het echter niet in alle jaren. In 2004 en 2006 lagen deze rond het niveau dat op grond van de samenstelling van de leerlingenpopulatie mocht worden verwacht. In 2005 lagen ze daar echter significant onder. De inspectie spreekt geen oordeel uit over de vraag of de sociale vaardigheden van de leerlingen op een niveau liggen dat mag worden verwacht. Dat vanwege het ontbreken van gegevens hierover. Het Klokhuis beschikt op dit moment niet over een instrument om dit in kaart te brengen. Het team is druk doende zich het programma 'Kanjertraining' eigen te maken, om zodoende de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen te kunnen ondersteunen. In het kader daarvan is het zich aan het oriënteren op een instrument voor het volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen dat in het verlengde daarvan ligt. De inspectie kwalificeert het niveau van de tussenopbrengsten als hoog. Doorslaggevend voor deze kwalificatie is het gegeven dat zowel het percentage d/e-leerlingen als de gemiddelde vaardigheidsscore van alle door de inspectie beoordeelde tussenopbrengsten (technisch lezen in groep 3 en 4, rekenen en wiskunde in groep 4 en 6 en begrijpend lezen in groep 6) voldoen aan haar normen. De doorstroming gedurende de schoolperiode (indicator 13.3) is in overeenstemming met het landelijke beeld. Onderwijs en leren De bespreking hiervan spitst zich toe op het leerstofaanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch en didactisch handelen van de leerkrachten, de afstemming, de rol van de leerlingen en zorg en begeleiding. Alle indicatoren die betrekking hebben op het leerstofaanbod voldoen aan de eisen die daaraan worden gesteld. Dit geldt ook voor de aansluiting van de leerinhouden tussen de diverse leerjaren. De school beschikt in de kleutergroepen over uitgewerkte leerlijnen voor de taalontwikkeling en de ontwikkeling van basale rekenvaardigheden. Een tweede argument om indicator 3.5 met een voldoende te beoordelen vloeit voort uit de constatering dat de leerkrachten bijhouden aan welke tussendoelen zij aandacht schenken. Een laatste argument voor genoemd oordeel is gebaseerd op het feit dat de school ook op tal van andere terreinen afspraken heeft gemaakt om de doorgaande lijn te waarborgen. Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 12
De leerkrachten maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd en stemmen de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Enerzijds heeft de school maatregelen genomen om onnodig verlies van onderwijstijd tegen te gaan. Zowel 's ochtends als 's middags hanteert zij een tamelijk ruime inlooptijd. De inspectie heeft hier waardering voor. Aan de andere kant is het zo dat de leerlingen iedere dag naast hun gewone pauze tijd krijgen om in de klas iets te eten. De afweging die de school in deze heeft gemaakt, strookt, met name door het nogal impliciete karakter ervan, niet volledig met de opvattingen van de inspectie in deze. De tijd die met het nuttigen van een tussendoortje is gemoeid is niet expliciet gekoppeld aan bepaalde doelen die de school hiermee wil bereiken. De leerkrachten zorgen ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Er heerst voor een ontspannen sfeer en de leerkrachten tonen in gedrag en taalgebruik respect voor de leerlingen. Daarmee vervullen zij een voorbeeldfunctie. Iets dat medebepalend is voor de sfeer op school. Met betrekking tot hun didactisch handelen valt op te merken dat zij een taakgerichte werksfeer weten te realiseren. Zij leggen ook duidelijk uit. Toch zijn er op dit vlak nog verbeteringen mogelijk. De leerkrachten geven bij de aanvang van de les te weinig aan welke doelen zij nastreven. Aan de andere kant geven zij soms 'te veel' en te snel feedback aan de leerlingen. Daarmee is bedoeld dat de leerkrachten, door zich hier té actief in op te stellen, de mogelijkheid voor de andere leerlingen blokkeren om te reageren op de inbreng van een medeleerling. Dit laatste is minder bevorderlijk voor hun actieve betrokkenheid. De inspectie constateert dat de kwaliteit van de afstemming van instructie en verwerking op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen van voldoende niveau is. Dit wordt mede in de hand gewerkt doordat Het Klokhuis een Daltonschool is: de leerlingen werken stelselmatig met taken die zijn toegespitst op hun onderwijsbehoeften. Mede door dit laatste én het feit dat zij een zekere vrijheid hebben om zelf te bepalen wanneer zij wat gaan doen, komt de inspectie tot de conclusie dat de leerlingen een hoge mate van verantwoordelijkheid hebben voor de organisatie van hun eigen leerproces. Uit de uitslagen van de ouderenquête blijkt dat de ouders zich in voldoende mate betrokken tonen bij de school. Daarom beoordeelt de inspectie indicator 9.3 als voldoende. Op basis van de indrukken die zij heeft opgedaan en de gesprekken die zij heeft gevoerd, komt de inspectie eveneens tot de conclusie dat de leerlingen en het personeel zich in het algemeen veilig voelen op school. Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 13
De indicatoren die betrekking hebben op zorg en begeleiding (indicator 10.1, 11.2, 11.3 en 11.4) krijgen allen het oordeel 'voldoende'. In 2001 oordeelde de inspectie dat de kwaliteit van indicator 10.1 te wensen overliet. Dit kwam omdat de school destijds niet beschikte over een landelijk genormeerde toets voor rekenen en wiskunde. Zij heeft daar inmiddels in voorzien. Daardoor en omdat zij in de kleutergroepen ieder jaar de vorderingen van de leerlingen in kaart brengt met behulp van landelijk genormeerde toetsen, komt de inspectie tot de conclusie dat Het Klokhuis beschikt over een toetsinstrumentarium dat voldoende dekkend is voor het volgen van de leerlingen. Daarnaast is het zo dat de inrichting van de leerlingenzorg schriftelijk is vastgelegd, zij het dat een herschikking van de samenstellende onderdelen hiervan om aandacht vraagt. Dit om de overzichtelijkheid die enigszins te wensen overlaat, weer te optimaliseren. De analyse van de verzamelde gegevens is van voldoende niveau, maar kan nog verder worden aangescherpt; namelijk door het maken van trendanalyses. De school voert de zorg planmatig uit. Debet hieraan is de kwaliteit van de handelingsplannen. Zo deze nog aanscherping behoeven, dan betreft het de concrete beschrijving van de beginsituatie en de doelen die men nastreeft. Ook het laatste onderdeel van de leerlingenzorg, het nagaan van de effecten van de zorg, is van voldoende niveau. Kwaliteitszorg Tijdens het jaarlijks onderzoek in 2005 heeft de inspectie, met uitzondering van indicator 1.7, de kwaliteitszorg beoordeeld (zie ook het 'algemeen beeld'). Daarom spreekt zij daar nu geen oordeel over uit. De inspectie beperkt zich tot het beoordelen van indicator 1.7 en komt, zoals reeds is aangegeven, tot de conclusie dat de school de sociale veiligheid van leerlingen en personeel in beleidsmatig opzicht nog in onvoldoende mate waarborgt. Het inzicht in de beleving hiervan door de leerlingen ontbreekt nog. De school neemt niet om de twee jaar een enquête af onder de leerlingen, waarin zij hen op dit punt bevraagt. Ten aanzien van de leerkrachten beschikt de school wél over deze gegevens en wel op basis van de functioneringsgesprekken die de directie voert. De onvoldoende voor indicator 1.7 is echter met name gebaseerd op de overweging dat het preventieve en curatieve beleid van de school veelal niet is vastgelegd. Aandachtspunten voor verbetering Deze hebben vooral betrekking op bepaalde aspecten van de kwaliteitszorg: het expliciet maken van het inzicht van de school in de kenmerken van haar leerlingenpopulatie; het regelmatig evalueren van het leren en onderwijzen: dat wil zeggen wat zijn de concrete opbrengsten c.q. resultaten die de school heeft bereikt, gevolgd door een analyse daarvan en de conclusies die zij daaruit trekt; het 'smart' uitwerken van plannen van aanpak die ten grondslag liggen aan de verbeteractiviteiten die de school ter hand wil nemen; aandacht schenken aan het borgen van de kwaliteit van het onderwijs; niet alleen van datgene wat reeds is gerealiseerd, maar ook van datgene dat de school nog wil realiseren; het op een inzichtelijke wijze rapporteren aan belanghebbenden over de opbrengsten die de school realiseert en Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 14
het in beleidsmatig opzicht waarborgen van de sociale veiligheid van leerlingen en personeel. Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 15
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit onaangekondigd kwaliteitsonderzoek heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over onder andere de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek heeft de inspectie vastgesteld dat de school niet aan de volgende wettelijke bepaling(en) voldoet: de tekst over de vrijwillige ouderbijdrage. De school past deze aan zoals is besproken tijdens het schoolbezoek. Uiterlijk één maand na de definitieve vaststelling van het rapport ontvangt de inspectie een bijgestelde en door de MR goedgekeurde en door het bevoegd gezag vastgestelde tekst hierover; de tekst over de vertrouwensperonen. De school vermeldt in haar schoolgids tevens het adres en telefoonnummer van de vertrouwenspersonen. Uiterlijk één maand na de definitieve vaststelling van het rapport ontvangt de inspectie een bijgestelde en door de MR goedgekeurde en het bevoegd gezag vastgestelde tekst hierover. De bevindingen van dit onaangekondigd kwaliteitsonderzoek leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school vraagt geen aanpassing van de reguliere onderzoeksplanning van de inspectie. In beginsel volgt over vier jaar opnieuw een periodiek kwaliteitsonderzoek. In de tussenliggende periode vindt jaarlijks een onderzoek plaats, waarbij de school eenmaal wordt bezocht. Onaangekondigd kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Klokhuis, 21-8-2006 17