Spaans in de wereld Over de hele wereld wordt er door 330 miljoen mensen Spaans gesproken. Ter vergelijking : 400 miljoen mensen op onze aardbol spreken Engels. Het is een officiële taal van instanties zoals de UNO, de Unesco en de EG. De benaming Spaans is in feite misleidend. Het is de naam die gegeven wordt aan het Castiliaans, één van de officiële talen in Spanje. Het Castiliaans heeft om politieke en economische redenen in die mate een dominante rol gespeeld dat het lange tijd de enige officiële taal was in Spanje, de taal van het Hof, de taal van de hoofdstad Madrid, de taal van de streek rond Madrid, Castilië. De Grondwet van 1978 erkent echter 4 officiële talen in Spanje : het Castiliaans, het Catalaans, het Gallicisch en het Baskisch. Andere regionale talen die nu nog slechts het statuut van dialect hebben, maken ook aanspraak op erkenning als officiële taal. Dit geldt bvb voor het Asturisch. 1
Het Catalaans en het Gallicisch zijn, net als het Castiliaans Romaanse talen, dus afgeleid van het Latijn. Het Catalaans, gesproken in Catalonië en op de Balearen, heeft nauwe banden met het Frans ; het Gallisch, gesproken in Galicië, leeunt eerder bij het Portugees aan. Het Baskisch heeft geen banden met het Latijn, het is vermoedelijk een Keltische taal. Spanje geografisch. Officiële naam : Koninkrijk Spanje Hoofdstad : Madrid Oppervlakte : 504.782 km² Bevolking : 39 miljoen inwoners Bevolkingsdichtheid : 77 inwoners per km² Munt : Euro (vroeger Peseta ; 100 Ptas = 24,4 Bef op 29/09/1997) 2
Spanje is een erg bergachtig land, na Zwitserland het meest bergachtige van Europa. In het centrum van het land bevindt zich de Meseta, een hoogvlakte waarvan de hoogte schommelt tussen 600 en 1000m. Spanje wordt van Frankrijk gescheiden door de Pyreneeën. Langs de Atlantische kust vinden we de Picos de Europa en in het Zuiden de Sierra Nevada. Het bergachtige karakter van Spanje heeft er gedurende eeuwen voor gezorgd dat de verschillende streken vrij geïsoleerd waren van elkaar, wat aanleiding geeft tot een verscheidenheid die heden ten dage nog steeds merkbaar is. Tot Spanje behoren ook de Balearen en de Canarische eilanden, en twee steden aan de Marokkaanse kust, Ceuta en Melilla. Dit verklaart waarom de Britten zo hardnekkig vasthouden aan Gibraltar. Indien Gibraltar Spaans wordt, controleert Spanje de toegang tot de Middellandse zee. En dit is een strategische positie die men zelfs een medelid van de Europese Gemeenschap moeilijk kan gunnen. De inwoners Dé Spanjaard bestaat niet, net zoals dé Belg niet bestaat. Afgezien van de individuele verschillen kan men wel trachten een typering te geven van de verschillende cultuurgroepen. Van de Basken wordt gezegd dat ze vrij gesloten, koppig en werklustig zijn. De Catalanen associëren zich graag met de Fransen en de Vlamingen (!) : werkzaam, maar met veel gevoel voor cultuur, verfijnde levensgenieters. De Andalusiërs zijn uitbundig, maken zich zelden zorgen over de dag van morgen, vaak merkt men duidelijk Arabische invloeden. Van de Castiliaan wordt gezegd dat hij trots is. Dit geldt eigenlijk voor alle Spanjaarden ; wat men de Castiliaan eigenlijk «verwijt» is zijn minachting voor de rest van Spanje. Men kan dit fenomeen goed vergelijken met het Parijse chauvinisme. Een vaststelling die ook voor de meeste Spanjaarden geldt wordt samengevat door een populaire uitdrukking : «Al enemigo, ni lo justo, al amigo, hasto lo injusto». Voor vrienden gaat hij tot het uiterste, vreemden laten hem totaal onverschillig. Dit verklaart ook de gammele sociale voorzieningen in Spanje. 3
Het klimaat Ook hier weer verscheidenheid. Het noorden vochtig en gematigd, en dus groen, het zuiden, droog en warm tot heet, en dus dor. In centraal Spanje heeft de zee geen temperende invloed op het klimaat en zijn de zomers snikheet, de winters koud. Politieke indeling Spanje is sinds de Grondwet van 1978 een federale staat, ingedeeld in 17 autonome gebieden. Elke Autonomía heeft een eigen regering en parlement, die bevoegd is voor een wisselend aantal sectoren. Buitenlandse politiek en defensie behoren in elk geval tot de bevoegdheid van de centrale regering die momenteel geleid wordt door José María Aznar, van de Partido Popular (centrum rechts). De autonomías zijn : Andalucía, hoofdstad Sevilla (6.8 milj inwoners) Aragón, hoofdstad Zaragoza (1.8 milj) Canarias, hoofdstad Santa Cruz de Tenerife/Las Palmas de Gran Canaria (1.46 milj) Cantabria, hoofdstad Santander (0.52 milj) Castilla-La Mancha, hoofdstad Toledo (1.67 milj) Castilla y León, hoofdstad Valladodid (2.58 milj) Cataluña, hoofdstad Barelona (5.97 milj) Comunidad de Madrid, hoofdstad Madrid (4.78 milj) Comunidad de Navarra, Pamplona (0.51 milj) Comunidad de Valencia, hoofdstad Valencia (3.73 milj) Extremadura, hoofdstad Mérida (1.08 milj) Galicia, hoofdstad Santiago de Compostela (2.84 milj) Islas Baleares, hoofdstad Palma (0.68 milj) Región de Murcia, hoofdstad Murcia (1 milj) La Rioja, hoofdstad Logroño (0.26 milj) País Vasco, Vitoria (2.13 milj) Principado de Asturias, hoofdstad Oviedo (1.1 milj) 4
Galicië is de meest regenachtige streek van Spanje. Dat is duidelijk te zien aan de groene weiden en bossen. Karakteristiek voor Galicië zijn de rías, een soort kleine fjorden of inhammen waar de zee soms diep landinwaarts komt. Belangrijkste sectoren zijn de visvangst en de conservenindustrie, veeteelt, mijnbouw en scheepswerven. Ondanks al deze activiteiten is Galicië een arme en zelfs achterlijke streek. Het Galicische landschap lijkt op een puzzel met minuscule stukjes. Elk lap grond wordt doorverpacht in vele kleine perceeltjes, ruilverkaveling staat er nog in zijn kinderschoenen. De mini-akkertjes worden vaak op primitieve wijze bewerkt met handploeg en koe, wat het rendement bepaald niet de hoogte injaagt. De oogst wordt bewaard in mini-schuurtjes op palen, die men horreo noemt. Asturias is het oude christelijke koninkrijk van waar de Reconquista werd gestart. De Spaanse kroonprins draagt de titel Príncipe de Asturias. Het is een bergachtig gebied (Picos de Europa), groen en vrij vruchtbaar. Asturias is beroemd voor zijn melk en kazen, en de appelcider. Eén van de belangrijkste Spaanse havens is Gijón. Cantabria is eveneens een groene en bergachtige streek. Men leeft er van mijnbouw, veeteelt en toerisme. De hoofdstad Santander geldt als één van de meest elegante steden van Spanje. Vlakbij bevinden zich de beroemde prehistorische grotten van Altamira. País Vasco : eveneens een groene en bergachtige streek. In País Vasco bevinden zich een aantal belangrijke streken, met moderne industriegebieden : San Sebastian, Bilbao en Vitoria. Het gebied is economisch gezien van groot strategisch belang. De Baskische afscheidingsbeweging ETA heeft dus niet louter taalkundige motieven ; anderzijds was de Baskische bevolking gedurende lange tijd massaal voorstander van een afscheiding van het luie en geldverslindende Zuiden. Sinds País Vasco echter over ruime eigen bevoegdheden beschikt komt hier steeds meer verandering in. Veel Basken zien de ETA nu als een terroristische bende die de economische welvaart alleen maar in gevaar brengt met haar nutteloos geweld. Het feit dat de ETA niet alleen onafhankelijkheid wenst voor Spaans Baskenland, maar ook aanhechting van Frans Baskenland, een utopisch streven, maakt haar positie des te moeilijker. 5
La Rioja, een van de kleinste autonomías, is een zeer vruchtbare streek. Ze is beroemd om haar uitstekende wijnen, en groentenconserven (o.a. asperges) Navarra is een welvarend gebied op het vlak van landbouw en industrie. In de hoofdstad Pamplona viert men elk jaar de San Fermines, een volksfeest waar men een kudde jonge stieren door de straten jaagt. Vooral dronken toeristen laten zich hierbij vakkundig vertrappelen. Dit levert dan spectaculaire beelden op, doden vallen er gelukkig zelden. Aragón was in de Middeleeuwen een belangrijk koninkrijk. Uit de vereniging van Aragón met Castilië is uiteindelijk Spanje ontstaan. Meer dan de helft van de bevolking woont in de hoofdstad Zaragoza. Deze stad is beroemd om haar gigantische basiliek gewijd aan la Virgen del Pilar, die in heel Spanje vereerd wordt. Pilar is bijgevolg een populaire meisjesnaam. Aragón heeft een gevarieerd landschap ; soms groen, met uitgestrekte velden, soms woestijnachtig. Castilla y León is de grootste autonomía. Het is de meest dorre streek van Spanje. Men vindt er vooral enorme graanvelden, die op gebied van irrigatie gigantische inspanningen vergen. De streek is ook rijk aan prachtige historische steden. Madrid, de hoofdstad met zijn omgeving vormt een zelfstandig gebied dat 5 miljoen inwoners telt. De stad Madrid telt vele prachtige gebouwen en belangrijke musea. Niet te missen zijn natuurlijk het Prado, het Reina Sofía (moderne kunst) en het recente Thyssen- Bornemisza-museum waarvan wordt gezegd dat het het meest volledige overzicht biedt op gebied van schilderkunst. Castilla - La Mancha is een dorre streek, met een bijzonder landschap. De aarde is er veelal rood, met daarop groene vlekjes van de olijfbomen, waartussen de kuddes schapen trachten voedsel te vinden. Van de melk van schapen en koeien maakt men er de queso manchego, die men in heel Spanje in verschillende graden van rijpheid vindt. De queso manchego is dé Spaanse kaas. Typsch voor deze streek zijn ook de oude witte molens waartegen Don Quijote zo wanhopig vocht. 6
Cataluña is Spanjes rijkste streek. Haar rijkdom komt van industrie, toerisme en landbouw. De Catalanen zijn noeste werkers met een scherpe neus voor zaken. Barcelona is een prachtige stad met een unieke, bruisende sfeer. Terwijl Madrid ondanks haar statuut van hoofdstad, eerder lijkt op een ingedommeld provincienest, kán in Barcelona letterlijk alles. Men leeft er dag en nacht, met allure. De Comunidad Valenciana is beroemd voor haar sinaasappelen, het is de tuin van Spanje, geïrrigeerd door een vernuftig systeem dat ingevoerd werd door de Moren. Belangrijk zijn ook de automobielindustrie en natuurlijk het toerisme. Murcia is een gebied waar men nog duidelijk de sporen van de Moorse overheersing voelt. Ook hier zijn landbouw (groenten en fruit) en toerisme de belangrijkste sectoren. De Islas Baleares bestaan uit vijf eilanden. Miljoenen toeristen overspoelen jaarlijks deze eilandengroep ; vooral Duitsers en Engelsen schijnen er zich bijzonder thuis te voelen. Mallorca is de laatste tijd erg in trek bij de jet-set. Andalucía is de meeste zuidelijke zone van Spanje. Er wordt veel aan mijnbouw gedaan, en natuurlijk ook landbouw : olijven, rijst Ook het toerisme is een belangrijke bron van inkomsten. Andalucía is het langst onder Moorse heerschappij gebleven, en dat merkt men zowat aan alle facetten : taal, keuken, muziek, architectuur Het stereotiepe beeld dat velen van Spanje hebben, nl witte huizen, stralende zon en flamenco-muziek is dus in werkelijkheid slechts op dit deel van Spanje van toepassing. Typisch voor Andalucía is ook het latifundismo, het grootgrondbezit, dat historische wortels heeft. Extremadura is een van de meest arme streken van Spanje. Bijgevolg geraakt dit gebied langzaam maar zeker ontvolkt. Nochtans is het een zeer mooie streek met waardevolle historische steden, maar toekomstperspectieven kan ze haar bevolking jammer genoeg nauwelijks bieden. 7
Las Canarias liggen voor de Afrikaanse kust. Het landschap is er erg gevarieerd, het klimaat ideaal. Dit zorgt voor een jaarlijkse overrompeling door toeristen. Ceuta en Melilla, zoals reeds eerder gezegd van strategisch belang, leven van de activiteiten van hun havens. Dit gebied bezorgt de Spaanse regering de nodige problemen. Elk jaar proberen talrijke illegale inwijkelingen via deze Ceuta en Melilla de straat van Gibraltar over te steken, aangelokt door de beloftes van gewetenloze mensenhandelaars die hoge prijzen vragen voor een overtocht in overvolle bootjes die geenszins zeewaardig zijn. En vermits de stroming voor de kust van Gibraltar enorm sterk is Geschiedenis De oorspronkelijke bewoners van Spanje waren Iberen, van wie we bitter weinig weten. Later kwamen de Kelten, de Feniciërs, de Grieken en tenslotte de Romeinen. De Romeinse heerschappij liet duidelijke sporen na : wetgeving, architectuur maar vooral qua taal : Catalaans, Gallicisch en Castiliaans zijn Romaanse talen, afgeleid van het Latijn. Na de Romeinen kwamen de Visigothen die van Spanje een lappendeken maakten van kleine rivaliserende koninkrijkjes. Die werden rond 700 onder de voet gelopen door de Moren. De verovering van het hele schiereiland duurde slechts 7 jaar. Het Moorse tijdperk was er een van grote welvaart en culturele bloei. De tolerante Moren maakten van Córdoba één der mooiste steden ter wereld. Haar universiteit genoot wereldfaam op gebieden als geneeskunde, wiskunde, filosofie De Moren voerden allerlei moderne technieken in (zoals irrigatie) en nieuwe teelten. De Moorse overheersing heeft haar sporen achtergelaten in de taal (azúcar, algodón, ) en ook in de muziek, architectuur, vooral in Andalucía. Onder Reconquista verstaat men de herovering van Spanje op de Moren. De Reconquista begon in het koninkrijk Asturias, dat niet bezet was, rond het jaar 700.Bij gebrek aan een duidelijke leider duurde de Reconquista 700 jaar,vertraagd door onderlinge twist en rivaliteit. Een belangrijke stap was de vereniging van Castilië en Aragón, twee (ook in omvang) belangrijke koninkrijken door het huwelijk van Fernando de Aragón met Isabel de Castilla. Door hen werd uiteindelijk in 1492 het laatste Moorse bolwerk, nl Granada veroverd. Het koninkrijk Spanje was een feit. 8
De regering van Fernando en Isabel, los Reyes Católicos, is voor Spanje van fundamenteel belang. Ten eerste kunnen we pas vanaf dit moment van Spanje spreken als natie. Ten tweede hebben zij, nu zij heersen over een uitgebreid koninkrijk, de handen vrij om hun territorium verder uit te breiden. Zij financieren de reizen van Cristóbal Colón (Columbus), en verzekeren zich zo van een gigantisch koloniaal rijk. Ten derde onstaat hier de nauwe band tussen Kerk en Staat, en komt er een einde aan de eeuwenlange tolerantie. Het katholicisme, met fundamentalistische trekjes, wordt staatsgodsdienst. De Inquisitie, een uitzonderingsrechtbank, achtervolgt meedogenloos joden, moslims, ketters, en ieder die er een enigszins afwijkende mening op na houdt. Joden en moslims werden verjaagd, mits achterlaten van alle bezittingen. Deze inbeslaggenomen rijkdommen zorgen mee voor de financiering van Spanjes koloniale expansie, maar op cultureel en wetenschappelijk vlak is het vertrek van deze intellectuele elite een ware aderlating. Ook economisch gezien is het vertrek van joden en moren op termijn nefast, want met hen verdwijnen ervaren financiers, artsen, handelaars, vaklui Uit de kolonies worden hele scheepsladingen goud en specerijen aangevoerd, die in Sevilla in handen komen van het Hof, de adel en de Kerk. Waarom zo lang blijven stilstaan bij feiten die zich vijfhonderd jaar geleden hebben voorgedaan? Omdat in die feiten de grondslag ligt voor vele aspecten van het huidige Spanje. De aanvoer van gigantische hoeveelheden goud zorgde voor een enorme inflatie, met verpaupering van een groot gedeelte van de bevolking als gevolg. De rijkdom kwam in handen van enkele families en van de Kerk. Uit deze periode stamt dus reeds de gapende kloof tussen arm en rijk in Spanje. Ten tweede, wat heeft men met al dat goud gedaan? Men heeft er de verovering van een onmetelijk rijk mee gefinancierd, een rijk dat zo groot was dat het niet te controleren, noch te behouden bleek. Een slechte belegging dus. Anderzijds heeft men er prestigeprojecten mee gefinancierd. Prachtige kerken met fabelachtige schatkamers, adellijke families met duizenden hectaren landgoed etc Zelden heeft men het geïnvesteerd op een rendabele manier; de rijkdom heeft geen aanleiding gegeven tot het ontstaan van een handelsnatie, of van industrie. Goud is goud gebleven, het heeft niet gewerkt. Is het dan toeval dat Spanje ook nu nog economisch een beetje Europa achterna hinkt? En de Inquisitie? Na eeuwen strak dogmatisch denken, kan men niet verwachten dat Spanje aan de top staat op wetenschappelijk vlak. 9
Pas sinds 1978 zijn een aantal aspecten in dit verband drastisch veranderd, en is Spanje begonnen aan een snel inhaalproces. De dochter van de Reyes Católicos, Juana huwt Felipe, een Habsburger. Hier begint de link tussen Spanje en Vlaanderen. Felipe, onze Filips de Schone, sterft jong, en zijn weduwe wordt Juana la Loca, de Waanzinnige. Een romantische anekdote uit onze gemeenschappelijke geschiedenis. Hun zoon Carlos wordt keizer, Carlos I de España y V de Alemania, zeg maar Karel V. Een Vlaming aan het hoofd van het Spaans imperium. Onze grote Karel wordt door de Spanjaarden nauwelijks geapprecieerd. Na 40 jaar doet hij troonsafstand ten voordele van Felipe II. Voor Spanjaarden één van de grote figuren uit de geschiedenis. Vlaanderen heeft echter aan deze godsdienstfanaat minder prettige herinneringen: dit is de periode van de Hertog van Alva. (Tussen haakjes, de Spaanse familie Alba is nog steeds de rijkste van het land, windeieren heeft zijn Vlaams optreden hun zeker niet gelegd.) Op termijn is de regering van Felipe II ook voor Spanje nefast geweest. Zijn godsdienstoorlogen hebben het land op het randje van de financiële afgrond gebracht en na hem begint een lange periode van verval. De achttiende eeuw begint met een oorlog rond de troonopvolging. Enig praktisch belang van dit feit is dat het de deur openzet voor Franse invloed wat aanleiding geeft tot een meer modern beleid. Economisch gezien een welvarende periode, maar dit komt nog steeds slechts enkelen ten goede. In 1808 valt Napoleon het land binnen. De Franse bezetting duurt slechts enkele jaren. Wanneer de Spaanse koning terug op de troon komt, schaft hij alle vernieuwingen af. Terug naar het absolutisme dus. Na de dood van deze koning volgt opnieuw een oorlog om de troonsopvolging. Tot overmaat van ramp speelde Spanje ondertussen al zijn kolonies kwijt. In feite zijn deze twee successieoorlogen een voorbode van wat de Burgeroorlog zal zijn, namelijk een strijd tussen progressieven en conservatieven. Het enige wat hier dus belangrijk is, is het feit dat deze tegenstelling die Spanje van 1936 tot 1939 verscheurde, dus absoluut niet nieuw was. De twintigste eeuw wordt gekenmerkt door sociale onrust, en politieke instabiliteit. De tegenstellingen tussen arm en rijk, tussen progressief en conservatief, versterkt door een internationale economische crisis leiden het land naar één van de zwartste bladzijden uit zijn geschiedenis. 10
Wanneer in 1936 links de verkiezingen wint, wordt een militaire staatsgreep gepleegd onder leiding van Francisco Franco. La Guerra civil is begonnen. Het land wordt in twee kampen verdeeld. Het criterium is echter geen godsdienst (cf Ierland), of volksgroep (cf Joegoeslavië), maar een visie op hoe de toekomst van het land er moet uitzien. Spanje als één natie, geleid door een sterke elite, intense band tussen Kerk en Staat, geen vrije meninguiting, een bevoorrechte adel en hoge burgerij, Spanje op zichzelf, afgeschermd voor het verderfelijke Europa, en het communisme aan de ene kant : Franco. Met aan de andere kant de republikeinen : herverdeling van de rijkdom, vrije meningsuiting, vrijheid van godsdienst, Spanje met een nauwe band met de rest van Europa. Het republikeinse kamp werd zwaar verzwakt door interne twisten, en door het feit dat hun streven, hoe idealistisch ook, vele utopische trekjes had. Mede geholpen door Duitse bombardementen op het Baskische stadje Guernica, de invloed van de Kerken en het grote geld van de grootgrondbezitters die hun privileges kost wat kost willen behouden, winnen de nationalisten van Franco in 1939 de strijd. Men kan hier niet van vrede spreken, maar slechts van de overwinning van de ene helft van Spanje op de anderen. De verliezers boeten zwaar. Massale executies (duizenden worden terechtgesteld), ballingsschap, strenge censuur, beperk van het gebruik van Catalaans, Baskisch, tot de strikte familiekring, strenge moraal etc Franco zal bijna 40 jaar aan de macht blijven. Spanjes economie herstelt zich in die tijd langzaam van de gevolgen van de burgeroorlog, maar onder een protectionistische stolp, die slechts beetje bij beetje wordt opgeheven. In 1975 sterft Franco. Hij wordt opgevolgd door koning Juan Carlos I. De overgang verloopt vrij vreedzaam. De koning loodst zijn land op meesterlijke wijze door de moeilijke periode. De veranderingen komen in een stroomversnelling. In 1978 wordt de nieuwe Grondwet gestemd, die Spanje verdeelt in 17 autonome gebieden. Spanje wordt een modern, Europees land, tot grote vreugde van de meeste Spanjaarden. De medaille heeft echter ook een keerzijde. Hoge werkloosheid wordt oa veroorzaakt door het feit dat om de economie op Europees peil te brengen er massaal wordt geautomatiseerd. In bepaalde regio s stijgt de werkloosheid boven de 90%! Ten tweede zijn er de drugs, de criminaliteit. Niet iedereen springt even verstandig om met de nieuw verworven vrijheid. Ten derde: de kloof tussen arm en rijk blijft zeer voelbaar aanwezig. Een ernstig probleem is tenslotte ook het terrorisme. De ETA bestrijden met legale, democratische middelen is een zware opgave. Hoe dan ook, het dagelijks leven van de Spanjaard heeft een grondige wijziging ondergaan. De jeugd geniet een veel grotere vrijheid, onderwijs is veelal gemengd, er zijn de invloeden van buitenaf (Cola, fast food, muziek, films ). Ook voor de Spaanse vrouw is er veel veranderd: ze nemen nu deel aan het openbare leven, kleden zich modern. Echtscheiding en abortus werden gelegaliseerd, en alhoewel het percentage werkende vrouwen het laagst is in Europa, hebben steeds meer vrouwen een actief beroepsleven. 11
Economie. Spanje behoort tot de acht rijkste landen ter wereld. 80% van de bevolking werkt in de industrie en dienstensector. Spanje herstelde zich van de burgeroorlog door protectionisme en ontwikkelingsplannen, toerisme, en het geld dat emigranten terug naar huis stuurden. Tegenwoordig is Spanje een volwaardig lid van de Europese gemeenschap met een economie die zich aan de Europese normen heeft aangepast (voor vele kleine familiebedrijfjes was het wegvallen van de beschermende regels van weleer echter een fatale klap). Spanje exporteert auto s (Seat, ), fruit en groenten, wijn, olijfolie, ijzer en staal, chemische producten, schepen, cement en schoenen. Het toerisme, met 53 miljoen toeristen per jaar, blijft een fundamenteel belangrijke sector. Dagelijks leven. De familie De Spanjaard is zeer gehecht aan familie en vrienden. De solidariteit binnen eigen kring is zeer groot, daarbuiten echter praktisch onbestaande. Namen De meeste Spanjaarden hebben traditionele namen, van de heiligenkalender. De meeste meisjes worden genoemd naar een of andere vorm van María : María de las Mercedes, María del Pilar, María del Rosario In de dagelijkse omgang gebruikt men slechts het tweede gedeelte van deze naam, bv Concepción, vaak in een afgeleide vorm: Conchita. Spanjaarden hebben een dubbele achternaam: de eerste is die van de vader, de tweede die van de moeder. Miguel Cordero Feliz huwt met María Botero García; hun zoontje Felipe wordt dan Felipe Cordero Botero. Bij haar huwelijk behoudt de Spaanse vrouw haar meisjesnaam. De vrouw van de Spaanse premier José María Aznar bv wordt in Spaanse kranten steeds vernoemd als Ana Botella, en nooit als la señora de Aznar. Onmogelijk is la señora Aznar, want dat is de zus van José María Aznar. Dagindeling Traditioneel ziet een Spaanse werkdag er zo uit: men werkt van acht tot twee, en van vier tot acht. Tussenin ligt de siesta: tijd voor la comida, kletsen met de collega s of zelfs een dutje. Langzamerhand nemen de Spanjaarden de Europese dagindeling over. Multinationals en airconditioning spelen hier een belangrijke rol. 12
De Spaanse keuken De Spaanse keuken bestaat niet. Elke streek heeft haar specialiteiten. In kustgebieden wordt uiteraard veel vis gegeten, in het binnenland eet men uitstekend lamsvlees. In de meeste streken vindt men een stoofschotel van vlees en groeten, vaak met bonen. In Andalucía gebruikt men nog meer dan elders look en olijfolie. Zeer lekker en verfrissend is de gazpacho, een koude groentesoep. De bij ons zo populaire paella komt eigenlijk uit de streek van Valencia. Oorspronkelijk was het een zuinige manier om de restjes te verwerken, maar tegenwoordig is het een rijkelijke schotel. Spanje heeft geen ontbijtcultuur: het ontbijt beperkt zich tot een slappe koffie met veel melk, en wat toastjes. Wanneer men er tijd voor heeft neemt men rond 10 uur wat churros met koffie en chocolade. Rond de middag (dwz twee uur) kan men tapas eten bij het aperitief. Deze hapjes bestaan in honderden varianten. Soms vervangen deze voorafjes de volledige maaltijd. s Avonds rond negen uur (maar vaak ook later) wordt er weer uitgebreid geaperitiefd en gegeten. Men houdt ervan rustig samen te eten en vooral te praten. Spanjaarden zijn fervente wijndrinkers, maar s middags wordt die vaak wat aangelengd met gaseosa (Spa citroen). De goede Spaanse wijnen worden met meer respect behandeld en in familiekring geproefd en gekeurd. La lotería Spanjaarden zijn fervente gokkers. In elke bar staan wel een paar tragaperras, jackpots. Sommigen verspelen hun hele maandloon op deze machines. Zeer populair is de lotería, waarop massaal wordt ingezet, individueel of in clubverband. De prijzenpot is naar onze normen gigantisch: 1,8 miljoen euro is echt geen uitzondering. Soms wordt een heel dorpje op die manier in één klap miljonair. Wat de rest van het land weer aanmoedigt om ook zijn kans te wagen. De belangrijkste lotería wordt georganiseerd door de ONCE, de Spaanse blindenvereniging, die ondertussen is uitgegroeid tot een professioneel bedrijf waarvan de opbrengst dus vooral gaat naar begeleiding van blinden. Lectuur : Bosschart, Robbert, Spanje, Paradijs van tegenstellingen 13