Alles over het trekkerrijbewijs Reed Business Media Whitepaper September 2014 1
Het T-rijbewijs Het aantal dodelijke verkeersslachtoffers daalt al jaren sterk. Deze dalende trend geldt echter niet voor het landbouwverkeer, dit blijft even (on)veilig. Trekkers worden groter en sneller en concrete maatregelen voor een veiliger landbouwverkeer bleven uit. Raak je betrokken bij een ongeval met een trekker, dan is de kans op fors letsel groot. Bestuurders zijn onkundig of onbewust, voertuigen zijn nogal eens te snel, te zwaar en te breed en duidelijke eisen ontbreken. De schuld ligt beslist niet altijd bij het landbouwverkeer. Toch hebben eigenaren van landbouwvoertuigen op de openbare weg een morele plicht om de risico s voor medeweggebruikers zo klein mogelijk te maken. Volgens de Europese wet moesten alle Europese landen vanaf 1 januari 2008 een trekkerrijbewijs ingevoerd hebben. Nederland is hierin een buitenbeentje in Europa. De datum waarop de wettelijke verplichting van het rijbewijs zou worden ingevoerd werd een aantal keer vooruitgeschoven. Op 1 juli 2015 is het dan echt zover: het trekkerrijbewijs (T-rijbewijs) is dan verplicht. Bij het T-rijbewijs gaat het vooral om de bewustwording van de omgeving, hoe deze op de trekker reageert en of de bestuurder de risico s van andere verkeersdeelnemers kan inschatten. Omdat er nog veel onduidelijkheid bestaat over het rijbewijs hebben we in deze whitepaper alle belangrijke informatie gebundeld. Wat staat u als trekkerbestuurder of toekomstig trekkerbestuurder te wachten? Foto: Oefening landbouwongeval 2
Trekkercertificaat vs trekkerrijbewijs Verwar het trekkerrijbewijs niet met het huidige trekkercertificaat. Het T-rijbewijs komt uit de koker van het Centraal Bureau voor de Rijvaardigheid (CBR), dat onder het ministerie van Verkeer en Waterstaat valt. Het huidige trekkercertificaat is opgezet door de arbeidsinspectie, met als doel veilig met de trekker te werken. Deze is laagdrempeliger en niet primair bedoeld om er veilig mee over de openbare weg te rijden. In het bezit zijn van een trekkercertificaat is namelijk alleen verplicht bij het uitvoeren van werkzaamheden. Een 16- of 17-jarige is bijvoorbeeld niet in overtreding als ze een trekker gebruiken om boodschappen mee te doen of om mee naar school te rijden. Het T-rijbewijs maakt deel uit van de Wegenverkeerswet. Dat betekent dat theorie, praktijklessen en examens straks worden verzorgd door WRM-gecertificeerde (Wet Rijonderricht Motorrijtuigen) instructeurs en examinatoren. Dus niet meer door de praktijkscholen, die nu veelal het trekkercertificaat verzorgen. Tjibbe Joustra, voorzitter Onderzoeksraad voor Veiligheid over het T-bewijs: We hebben het over enorme machines met jeugdige bestuurders die veel op de openbare weg komen. Bestuurders van landbouwvoertuigen beseffen te weinig hoe gevaarlijk hun grote, brede en zware apparaat is voor andere weggebruikers. Het is evident dat een rijbewijs hen daar meer bewust van maakt. 3
De feiten 1. Het trekkerrijbewijs gaat in op 1 juli 2015. 2. Het T-rijbewijs geldt niet voor alle langzame motorvoertuigen. Uitgezonderd zijn voertuigen die maximaal één functie kunnen uitvoeren én maximaal 1,30 meter breed zijn én geen trekhaak of trekoog hebben. 3. Het T-rijbewijs geldt wel voor alle overige gevallen. Dus ook voor compactshovels met trekhaak of hef(je) en gazonmaaiers met trekoog. Het T-rijbewijs is verder verplicht voor alle zelfrijdende kranen, shovels, dumpers, (gazon)maaiers, mestvoertuigen, combines, hakselaars, bietenrooiers, aardappelrooiers, etc. 4. Iedereen die 16 jaar wordt op of na 1 juli 2015 (ofwel: geboren is ná 30 juni 1999) moet het T-rijbewijsexamen afleggen om de betreffende voertuigen te mogen besturen. 5. Oudere personen zónder B-rijbewijs en/of trekkercertificaat die na 1 juli 2015 wél trekkers of zelfrijders willen besturen, moeten vóór die datum: een B-rijbewijs halen, óf een T-certificaat halen, óf ná 1 juli 2015 alsnog het T-rijbewijs halen. 6. De huidige certificaten kunnen na invoering gedurende één jaar worden ingewisseld voor een T-rijbewijs. 7. Personen die op de ingangsdatum 18 jaar of ouder zijn én reeds in het bezit zijn van rijbewijs B, krijgen dit binnen 10 jaar na ingangsdatum automatisch bij het gemeentehuis bijgeschreven tijdens het vernieuwen van het rijbewijs. 8. Oudere personen in het bezit van rijbewijs C(E) of D(E) krijgen het T-rijbewijs automatisch bijgeschreven. Haal je na 1 juli 2015 je C(E) of D(E), dan krijg je het T-rijbewijs er automatisch bij. 9. Voor het behalen van het rijbewijs moet zowel een theorie- als praktijkexamen bij CBR/CCV worden afgelegd. 10. Vanaf 1 juli 2015 kan het theorie-examen afgelegd worden, door personen vanaf 15,5 jaar. 11. Een behaald theorie-certificaat is 1,5 jaar geldig. In die 1,5 jaar moet je dus slagen voor het praktijkexamen. Noot Rijbewijs AM = bromfiets Rijbewijs T = tractor / mmbs Rijbewijs A = motor Rijbewijs B = auto Rijbewijs C = vrachtwagen Rijbewijs D = bus Rijbewijs E = aanhanger 4
Het T-rijbewijs: Wat komt er bij kijken? 1: Theorie Vóór rijden met een trekker in beeld komt, is het belangrijk om te weten wat er wel en niet mag. Deze theorie is grofweg te verdelen in de wettelijke (technische) eisen aan trekker en aanhanger en de (algemene) verkeersregels. Dit leer je zelfstandig uit een lesboek, aangevuld met oefentoetsen via internet. Hetzelfde is ook voor het B-rijbewijs gebruikelijk. Kandidaten schrijven zich in voor het theorieexamen wanneer ze ervoor klaar denken te zijn. 2: Rijschool zoeken Is het theoriecertificaat binnen, dan komt het praktijkgedeelte in beeld. Je kunt praktijklessen volgen bij (reguliere) rijscholen die geïnvesteerd hebben in een lestrekker. De lestrekker is al bij de eerste les voorzien van een aanhanger. 3: Praktijkles: Vloeistoffen peilen Op een harde ondergrond is in één oogopslag te zien of de trekker misschien diesel, olie, of koel- of remvloeistof lekt. Als trekkerchauffeur is de routine eventuele lekkages te controleren van belang. Naast deze snelle visuele controle is het daadwerkelijk peilen en aflezen van minimaal motorolie en koelvloeistof verplichte kost. 5: Praktijkles: Verlichting testen In tien seconden zijn verlichting, richtingaanwijzers en remlichten nagekeken. Ook de afgeknotte driehoek moet aanwezig zijn en contourreflectoren vanaf zes meter voertuiglengte aan de zijkant van de kipper. De twee witte breedtelichtjes voor op de kipper moeten branden en uiteraard alle wettelijke verlichting op de trekker zelf ook. 6: Praktijkles: Stoel afstellen Bij een juiste instelling van de stoel kun je het koppelingspedaal helemaal intrappen zonder het been volledig te strekken. Het stuur moet verplicht verstelbaar zijn en zo staan dat je de pols op de bovenkant van het stuur kunt leggen, terwijl je rechtop zit. Op deze manier is je houding correct en kun je bij een noodstop maximaal kracht zetten op het rempedaal, en bij een aanrijding kun je (knie)letsel voorkomen doordat je been niet volledig gestrekt is. 4: Praktijkles: Technische staat checken Controleer voor je de openbare weg op gaat of de trekker en aanhanger technisch in orde zijn. Niet alleen voor de veiligheid van medeweggebruikers, het is ook eigenbelang voor de chauffeur. Controleer op roest rond de wielbouten, dat duidt op loslopers. Check alle banden op spanning en scheuren. Is de kipper goed gekoppeld? Kijk in dit geval ook of de kleppen goed vast zitten en of de reminrichting werkt. 5
7: Praktijkles: De versnellingsbak Niet iedere trekker heeft hetzelfde schakelpatroon, dus ook voor de ervaren kandidaat is deze uitleg belangrijk. Deze krijgt ook informatie over powershift en omkeerinrichting. De onervaren kandidaat krijgt behalve deze uitleg ook de werking van het koppelingspedaal uitgelegd. 8: Praktijkles: Starten Na alle voorbereidende zaken kan de trekker nu gestart worden. Er branden geen waarschuwingslampjes, dus: voet op de koppeling, trekker in z n vrij en de handrem erop. Draai de contactsleutel om en de eerste meters kunnen worden gemaakt. 9: Praktijkles: De weg op Bij onervaren rijders vraagt koppelen en schakelen in het begin alle aandacht. Gevoel krijgen voor de koppeling staat voorop. De instructeur let op het verkeer en stuurt de leerling aan. Bij meer ervaren kandidaten kan direct aan het verkeersinzicht worden gewerkt. Kijktechniek en spiegelgebruik zijn van groot belang. 10: Praktijkles: Verkeersinzicht krijgen Na de basisbeginselen moet de trekkerstudent leren ver vooruit te kijken om in te spelen op de omgeving. Een trekker remt goed af op de motor door het gas los te laten. Tik dan wel het rempedaal lichtjes aan, zodat de remlichten medeweggebruikers waarschuwen dat je afremt. Het lijken kleinigheden, maar uiteindelijk bepaalt het of je verantwoord bezig bent in het verkeer. 11: Praktijkles: De medeweggebruikers Niet iedereen heeft evenveel geduld, begrip of ervaring met landbouwverkeer. Wen aan deze positie en pas je aan. Een goede kijktechniek is hierbij van belang. Dat bespaart tevens brandstof, omdat het onnodig remmen voorkomt. 12: Praktijkles: Echt sturen Over de weg rijden is één ding, manoeuvreren en achteruitrijden een ander. Afhankelijk van het niveau van de kandidaat kan dat direct worden geoefend, of later in de tweede of derde les. De instructeur stapt dan uit om aanwijzingen te geven. Met een afstandsbediening kan hij de trekker stilzetten. Het aan- en afkoppelen van de kipper is onderdeel van het examen. 13: Praktijkles: Uitstappen Na de speciale verrichtingen rijdt de leerling terug naar het startpunt. Daar zet hij de trekker stil, op de handrem en in neutraalstand. De motor kan nu uit. Ook het uitstappen hoort nog bij de instructie: de kandidaat leert de cabine achterwaarts te verlaten en zich vast te houden aan de beugels en handgrepen. Wie tijdens het examen snel de trekker uitspringt, is na een vlekkeloze rit alsnog gezakt. 6
De praktijklessen: Wat moet u kunnen? 1. Aan- en afkoppelen aanhanger: o.a. aankoppelen trekpen, slangen, verlichting. 2. Externe controle en cabine-controle: o.a. banden, driehoek, vloeistoffen. 3. Stoel/instrumenten/spiegel: o.a. stoelafstelling, ventilatie, in- en uitstappen. 4. Starten: o.a. beoordeling controlelampjes, starten met voetkoppeling, controle meters in dashboard, boordcomputer. 5. Stuur- en kijktechniek: o.a. hand overpakken, sturen met één hand, richting kijken. 6. Gas geven en snelheid: o.a. gestaag gassen, toerental constant, aanpassen. 7. Koppeling en wegrijden: o.a. schokloos wegrijden en zorgen dat alles meekomt. 8. Schakelen: o.a. bij juist toerental, voorkom schokken, sla evt. versnellingen over. 9. Snelheid en remmen: o.a. begin tijdig met remmen en beoordeel remafstand. 10. Bochten nemen: o.a. schakelklaar, remmen voor de bocht, controleer uitzwaai. 11. Kijken en informatieverwerking: o.a. vooruit kijken, inschatten en spiegelen. 12. Plaats op de weg: o.a. waar mogelijk rechts blijven, juiste rijstrook gebruiken. 13. Naderen kruising: o.a. met gepaste snelheid kruising naderen. 7
Kosten De kosten voor de examens liggen al vast: 40 voor het theoriedeel en 230 voor het praktijkexamen. Daar komen de kosten voor het aanvragen van het T-rijbewijs bij de gemeente nog bij (maximaal 38,48), evenals de kosten voor het invullen van de Eigen Verklaring ( 25,80). De examenkosten liggen zeker boven 300 voor een T-rijbewijs, terwijl het huidige trekkercertificaat 170 kost. In de praktijk blijkt bij het trekkercertificaat een instructieles van anderhalf uur (rond 110) vaak voldoende om het examen te kunnen halen. Voor het T-rijbewijs zijn waarschijnlijk praktijklessen ( 65 à 75 per uur) in speciale trekkers met dubbele bediening nodig. Alleen heel snelle leerlingen zullen in staat zijn het T-rijbewijs te halen voordat de totale rekening 1.000 bedraagt. De rijinstructeurs Rijschoolhouders Piet Dillema en Gert Dinkla hebben zich ingezet om het T-rijbewijs te realiseren en waren nauw betrokken bij de invulling en opzet. Gert Dinkla: De trekkerchauffeur staat bekend als de jonge gast die vooral gas geeft en weinig rekening houdt met mede-weggebruikers. Van dat machogedrag moeten we af. Mijn doel is alleen om een beter en vooral veiliger landbouwverkeer te krijgen. Ik kan het niemand uitleggen dat we hiervoor bijna geen regels hiervoor hebben, met soms de meest vreemde, bizarre en helaas ook dodelijke ongelukken als gevolg. Dat kan gewoonweg niet langer. Piet Dillema: We moeten ons ook inzetten voor een professionele rijopleiding tot beroeps-trekkerchauffeur. Vergelijk het maar met de vrachtwagens. Een beroepschauffeur heeft correct rijgedrag, maar weet ook alles van laden, lossen, afbinden en onderhoud plegen. In het algemeen is het huidige trekkercertificaat ver achtergebleven. Het nieuwe T-rijbewijs moet een brug slaan en weer bij de tijd zijn. Alleen dan heeft het echt toegevoegde waarde. De trekkers die we voor de lessen kochten en aanpasten zijn zo ingericht dat we kunnen meerijden. In Duitsland is dat anders, daar rijdt de rijinstructeur in een aparte auto achter de trekker. Het is zelfs zo dat Duitse instructeurs bij ons zijn komen kijken hoe wij het willen gaan doen. Ik denk dat we op de goede weg zijn. 8