Duurzame mobiliteit Duurzame gebouwen Duurzame openbare verlichting

Duurzame mobiliteit Duurzame gebouwen Duurzame openbare verlichting

Beste Kempenaar, In 2020 hebben de Kempense burgemeesters een afspraak met het klimaat. Ook uw stad of gemeente stelde zich tot doel om de CO 2 -uitstoot op haar grondgebied met 20% te verminderen. En misschien kijkt u zelfs al verder, om tegen 2030 mee de Europese doelstelling van 40% CO 2 -reductie te helpen behalen. Hoe goed doet uw stad of gemeente het al op het vlak van duurzame energie? Om u meer inzicht te bieden, hebben we de belangrijkste cijfers voor u gebundeld in een rapport. U vindt er cijfers zowel over wat u als lokale bestuur zelf heeft gerealiseerd als over wat er verwezenlijkt is door de inwoners en bedrijven op uw grondgebied. De uitdaging is groot, maar u staat er niet alleen voor. Eandis ondersteunt u graag bij de opmaak en de realisatie van uw plannen voor energie-efficiëntie. Via een ketting van producten en diensten helpen we u op weg naar duurzamere gebouwen, mobiliteit en openbare verlichting. Met onze hulp maakt u uw eigen patrimonium energiezuiniger, vanuit uw voorbeeldfunctie als lokaal bestuur. Maar we zetten ook stappen om de duurzaamheid van andere gebouwen en de opwekking van hernieuwbare energie op uw grondgebied mogelijk te maken. Graag inspireren we u met deze gids tot verdere klimaatgerichte actie in uw stad of gemeente. Eandis staat klaar om samen met u stappen vooruit te zetten. Uw Lokale Relatiebeheerder geeft u graag meer uitleg over alles wat we voor u kunnen doen. Veel leesplezier. TIP Ines Becue Afdelingshoofd Energiediensten en Klantenservice Guy Cosyns Directeur Klantwerking U vindt deze brochure ook digitaal op www.eandis.be/ InspiratiegidsKempen2020 2 Inspiratiegids IOK

Halen de steden en gemeenten aangesloten bij IOK de klimaatdoelstellingen? Al de IOK gemeenten hebben het Burgemeestersconvenant ondertekend. U levert volop inspanningen die de uitstoot op uw grondgebied met minstens 20% kunnen terugdringen tegen 2020. Tussen 2011 en 2014 werd in IOK een CO 2 -reductie van 57 963 ton gerealiseerd. Deze gerealiseerde daling kwam in 2014 overeen met 1,9% van de vooropgestelde doelstelling. Kortom, om in de komende 4 jaar de CO 2 -uitstoot met 20% terug te dringen, moet er nog een tandje worden bijgestoken. 20% uitstoot terugdringen tegen 2020 1,9% Van vooropgestelde doelstelling 57 963 ton CO 2 -reductie tussen 2011-2014 1,9% = wat 21 mio bomen of 10 000 ha bos in 1 jaar aan lucht zuiveren = gemiddeld jaarlijks elektriciteits- en gasverbruik van 10 681 gezinnen Inspiratiegids IOK 3

Stand van zaken nulmeting CO 2 equivalenten vs 2020 en 2030 doelstelling Duurzame gebouwen Duurzame mobiliteit Duurzame openbare verlichting 4 Inspiratiegids IOK

Duurzame gebouwen Waarom duurzaam wonen? Om de doelstellingen van het Burgemeestersconvenant te halen, ligt een belangrijke focus op duurzaam wonen. Gebouwen en woningen zijn immers verantwoordelijk voor 25% van de totale CO 2 -uitstoot in IOK. Hoe helpt Eandis? We overlopen hier de verschillende stappen naar duurzame gebouwen. De eerste stap is een energiezorgplan (EZP) voor de gebouwen van uw gemeente. Dit EZP brengt het energieverbruik van uw gebouwen in kaart peilt via een plaatsbeschouwing de technische en bouwkundige aspecten van uw gebouwen Energie in gebouwen HVAC* Gebouwschil Wat kun je als lokaal bestuur doen? Voor je eigen patrimonium Gerichte ingrepen in uw infrastructuur kunnen u veel besparen en geven uw medewerkers bovendien een aangenamere plaats om te werken. Maar vergeet ook niet dat u als stad of gemeente een voorbeeldrol te vervullen hebt op het vlak van duurzamer leven. Rome was er niet in 1 dag, duurzame wijken zijn de stepping stone naar duurzame steden en gemeenten. Nog een stapje verder is de slimme stad of gemeente. Gelukkig hoeft u dit niet alleen aan te pakken. Eandis biedt u haar expertise aan en staat u bij met raad en daad. Verlichting Hernieuwbaar stelt energie- en CO 2 -besparingsmaatregelen voor met prioritering volgens de berekende terugverdientijd van uw investering Welke aspecten kunnen we aanpakken? Hernieuwbare energie Verlichting Gebouwschil: HVAC* (Heating Ventilation Airconditioning) - Verwarmen, ventileren en verkoelen Inspiratiegids IOK 5

Hernieuwbare energie De grafiek toont de jaarlijkse C0 2 -reductie in ton voor groene energieproductie (installaties geplaatst t.e.m 30/06/2016). Wij kunnen u alvast helpen met zonnepanelen, zonneboiler, Warmtekrachtkoppeling (WKK) Zonnepanelen zijn nog steeds voordelig, ook zonder groenestroomcertificaten (> 10 kva). Volgende voorbeeld toont de terugverdientijd van een investering in zonnepanelen. In Balen hebben we 4 schoolgebouwen van zonnepanelen voorzien: Totaalinvestering: 137 726 euro Jaarlijkse besparing: 5 882 euro (excl. groenestroomcertificaten) Terugverdientijd: 11 jaar (incl. groenestroomcerticaten) 6 Inspiratiegids IOK

Relighting Wanneer is relighting een goed idee? Voor gebouwen met veel branduren Als installaties afgekeurd worden door keuringsorganismen (ecodesign regelgeving) Als sportfederaties de sportvelden afkeuren wegens te weinig licht of verblinding (bv. min 500 lux voor basketbalcompetitie) Wat zijn de voordelen van relighting? Forse energiebesparing (tot 70%) en korte terugverdientijd Meer licht & comfort, dus tevreden gebruikers Visueel project, iedereen praat erover Premie Eandis Ecodesign richtlijn Te donker Versleten oude installatie Verblinding Veiligheid Veel defecten Te hoog verbruik Te lage KWI* * Kleurweergave-index Inspiratiegids IOK 7

Project relighting De bibliotheek in Kasterlee combineerde energiebesparing met extra comfort door over te stappen op LED-verlichting. Hoe pakken we dit aan? Lichtstudie Opmaak aanbestedingsdocumenten Projectcoördinatie Afbraak en plaatsing armaturen Nieuwe bekabeling en bedieningspanelen Waarom verledden? Efficiëntste lichtbron Langere levensduur Hoger visueel comfort Minder onderhoud Resultaat: Lichtniveau is verdubbeld (300 i.p.v. 150 lux) naar Europese norm voor binnenverlichting Energiebesparing: 74% op verlichting, 23% op volledig gebouw Investering: 20 129 euro Energiepremie: 1 141 euro Besparing energie: 1 636 euro/jaar Besparing onderhoud: 255 euro/jaar Terugverdientijd: 8 jaar CO 2 -besparing: 46 ton op 20 jaar 8 Inspiratiegids IOK

Na investering komt sensibilisering Heeft u geïnvesteerd in duurzame infrastructuur? Dan is het ideale moment gekomen om gebruikers bewust te maken van hun rol als duurzame gebruiker. We helpen u om op de juiste manier en met de juiste middelen (persartikel, website) te communiceren met interne gebruikers, andere lokale besturen en ook voor extern gebruik. Wat voorzien we voor de verschillende doelgroepen? Voor uw medewerkers We hebben tal van demomateriaal rond sensibilisering ter beschikking. U kunt dit aanvragen via energiediensten@eandis.be Voor uw inwoners Voor uw inwoners bieden we informatie en hulpmiddelen waarmee ze zelf hun energieverbruik onder handen kunnen nemen. Particulieren Energie- en bouwfitsessies Voor wie snel energie en geld wil uitsparen Voor wie zijn woning energiezuiniger en comfortabeler wil maken Voor iedereen met bouw- of renovatieplannen Vraag deze gratis sessies aan via energiediensten@eandis.be of via IOK. Doe mee! Premies BENOvatiepremies: Renoveren met hogere ambities op het vlak van energieprestaties. Vraag deze premies online aan. De totaalrenovatiebonus: Bij de eerste energiezuinige verbouwing kan een particulier de BENO-pass activeren. Vanaf 3 energiebesparende maatregelen binnen de 5 jaar is er een extra totaalrenovatiebonus bovenop de individuele BENOvatiepremies voorzien. De Burenpremie (Nieuw): Samen BENOveren is efficiënter en goedkoper dan uw huis alleen onder handen nemen. Daarom biedt Eandis vanaf april 2017 een burenpremie aan om gezamenlijke renovatieprojecten te ondersteunen. Inspiratiegids IOK 9

Beschermde doelgroep Acties voor de kwetsbare doelgroep Kortingsbon 150 euro SDIP: Sociale Dakisolatie Projecten SMIP: Sociale Muurisolatie Projecten SGIP: Sociale Glasisolatie Projecten Energiescan: een gratis doorlichting van het energieverbruik van je woning Bedrijven / handelaars Premies voor bedrijven Project Gesloten deuren Een onderzoek van Stadslab 2050 in Antwerpen wees uit dat gesloten winkeldeuren geen verlies van klanten opleveren. Ze zorgen er echter wel voor dat winkeliers bijna 40% besparen op hun energiekosten. Het lijkt erop dat vooral de winkelier moet overtuigd worden om zijn deuren te sluiten. De winkelier Hoe staan de winkeliers tegenover het idee van gesloten winkeldeuren? Winkelier wil geen risico nemen en houdt de deuren daarom open. Hoe kunnen zij het best hiertoe worden overtuigd? Slimme energiemeters die de energiebesparing zichtbaarder/voelbaarder maken Een klantenteller installeren om duidelijk te maken dat de energiebesparing niet ten koste gaat van omzetverlies Een pact onder de winkeliers dat iedereen zijn deur sluit 10 Inspiratiegids IOK

Duurzame mobiliteit CO 2 -reductie hoog op de agenda Aandeel mobiliteit in CO 2 -uitstoot = 27% Steeds meer lage-emissiezones In Vlaanderen krijgen de meeste gemeentepleinen opnieuw hun oorspronkelijke functie. In plaats van centrale parkeerplaatsen worden het weer publieke ontmoetingsruimten. Ongezonde lucht in de straat door de uitstoot van het verkeer vinden we vandaag, eigenlijk ten onrechte, te vaak als vanzelfsprekend. In Vlaanderen: rijden bijna 4 miljoen voertuigen samen goed voor 56 miljard kilometer/jaar = 16 miljoen ton CO 2 -uitstoot en een onophoudelijke emissie van fijn stof. Onze mobiliteit moet anders. Inspiratiegids IOK 11

Een eigen visie Mobiliteitsbeleid opbouwen vanuit drie pijlers. Voorkomen van verplaatsingen Verduurzamen van verplaatsingen Vergroenen van verplaatsingen STOP-principe open offices thuiswerk woon-werkverplaatsingen videoconferenties openbaar vervoer carpoolen e-fietsen tóch de auto? minimale schadelijke uitstoot focus op elektrisch en aardgas Voorkomen van verplaatsingen Mobiliteitsbeleid voor uw medewerkers Het STOP-principe: STOP vertrekt vanuit Stappers, Trappers en Openbaar vervoer om te eindigen bij de minst gewenste mobiliteitsvorm, de Personenwagen. 12 Inspiratiegids IOK

Vergroenen, iets voor u? Er zijn alternatieven Kies niet zomaar voor diesel. Rijden op elektriciteit of aardgas is actueler dan ooit. Ecologisch is economisch De meerkost die er nog is, wordt kleiner en is snel terugverdiend. Inspiratiegids IOK 13

Stappenplan naar een groenere vloot Hoe helpt Eandis? MobiScan: gratis analyse van uw voertuigen Gericht voertuigen vervangen op basis van: investeringskosten en onderhoudskosten subsidies verbruik en brandstoftype Eandis FLeet Owner of the Year Award 2016 Fleet Driver Safety Award 2016 Fleet Mobility Manager of the Year 2017 ecoscore: uitstoot fijn stof en CO 2 leeftijd aantal kilometer/jaar Uw voertuigenvloot doorgelicht 14 Inspiratiegids IOK

Samenaankoop duurzame voertuigen en e-fietsen We gaan voor de voordeligste prijs. Eandis verzorgt de aankoop en levering. Rijden op aardgas Ook iets voor jou! Ik rij op aardgas Informeren & Sensibiliseren Hoe elektrisch rijden in de praktijk brengen? De Vlaamse overheid publiceerde een inspirerende gids, te lezen op www.eandis.be > Lokale Besturen > Gids Elektrisch rijden. Eandis organiseert, gratis, ook voor ondernemingen en particulieren infosessies rond het verduurzamen van hun voertuigen(vloot). Betrouwbare en bewezen technologie Goedkoper rijden! Respect voor het milieu 95% minder fijn stof 50% minder koolstofmonoxide (CO 2 ) en stikstofoxide (NOX) gemiddeld 20% minder koolstofdioxide (CO 2 ) geen uitstoot van roet of benzeen Vergeleken met benzine/diesel gemakkelijke overstap zelfde gebruiksgemak als diesel/benzine vergelijkbare prijs Inspiratiegids IOK 15

Het goede voorbeeld Elk lokaal bestuur heeft onmiskenbaar een voorbeeldfunctie als inspirerende voortrekker. Gemeente Geel gaat elektrisch: e-mobiliteit Fiets opladen in Heist-op-den-Berg Gemeente Ravels investeert in twee aardgaswagens 16 Inspiratiegids IOK

Duurzaam openbaar verlichten Openbare verlichting, het kan ook anders Bij het herbekijken van het energieverbruik van uw gemeente, verdient ook de openbare verlichting uw aandacht. In de Kempen is die immers goed voor ongeveer 40 tot 50% van het totale elektriciteitsverbruik. Ook hier zijn tal van mogelijkheden om uw verbruik en uw CO 2 -uitstoot terug te dringen. Eandis staat klaar met advies. Het belang van een goed plan Het eerste wat een stad of gemeente nodig heeft, is een masterplan voor openbare verlichting. Verschillende steden en gemeenten uit dezelfde regio kunnen daarbij ook samenwerken, via een regiomasterplan. Waarom een regiomasterplan OV? Analyseert de huidige situatie Legt een duidelijke visie en doelstellingen vast Bepaalt een strategie voor openbare verlichting Kiest maatregelen om de doelstellingen te bereiken De juiste hoeveelheid licht op de juiste plaats en het juiste moment Inspiratiegids IOK 17

Dimmen of doven? Bij de opmaak van het masterplan gaat de nodige aandacht naar de keuze voor dimmen of doven. Openbare verlichting is immers ontworpen voor de meest intense verkeerssituatie, maar die doet zich meestal maar op een enkel moment van de dag voor. Daarom kunt u ervoor kiezen om de verlichting op rustigere momenten te dimmen of zelfs volledig te doven. Mogelijke besparingen (afhankelijk van de oude verlichtingsinstallatie en de brandregimes): een installatie die voor de helft van de nacht wordt gedimd, verbruikt op een volledige nacht 15% tot 25% minder een gedoofde installatie verbruikt op een volledige nacht tot 50% minder Let op: dimmen kan enkel als het bestaande net daarvoor geschikt is Proefproject Mechelen De stad Mechelen schakelt in 10 jaar tijd zijn 810 straten over naar LEDverlichting Realisatie: Een besparing op openbare verlichting tussen de 20 en de 50%. Een gemiddelde besparing van 30% komt voor de stad Mechelen neer op 1 255 MWh/jaar = totale elektriciteitsverbruik van 360 gezinnen. 18 Inspiratiegids IOK

Voor meer informatie, bekijk ook onze website of contacteer uw Lokale Relatiebeheerder. Peter Joos peter.joos@eandis.be Angelo Lambrechts angelo.lambrechts@eandis.be Bart Van Gorp bart.vangorp@eandis.be Luc Van Campfort luc.vancampfort@eandis.be Filip Vos filip.vos@eandis.be Inspiratiegids IOK 19

In deze brochure hebben we u inspiratie gegeven voor duurzame gebouwen, mobiliteit en openbare verlichting. Maar Eandis doet veel meer.bekijk hier ons volledige aanbod www.eandis.be > lokaal-bestuur 9010143_Inspiratiegids IOK - Maart 2017 - v.u. : Isabel Van Cutsem, Communicatie Eandis - Brusselsesteenweg 199, 9090 Melle - Gedrukt op milieuvriendelijk papier 1 2 3 4 5 6 Infrastructuurwerken Buitenverlichting Realiseren synergie en minder hinder Lokale productie Meebouwen aan een intelligent energienetwerk Duurzame mobiliteit 7 8 9 10 11 Duurzame gebouwen Warmtenetten Datadiensten en energiemonitoring Energieleveringen Producten- en dienstenaanbod voor lokale besturen Inspelen op nieuwe behoeften van diverse marktsegmenten 20 Inspiratiegids IOK