De Schutter magazine van de 1849 Nummer 52 - oktober - 2011 In dit nummer o.a. Sociëteitsgolfdag - In Memoriam - Vensters op verleden - 3e Mack kampioenschap - Schaaknieuws - Bridgenieuws - Het begin van het massatoerisme - Barbecue met dames
Installatietechniek I Installatie Techniek Apeldoorn BV Professionals in technische dienstverlening Postbus 4141 7320 AC Apeldoorn Sleutelbloemstraat 27 7322 AJ Apeldoorn Telefoon 055-368 16 00 Fax 055-368 16 06 E-mail: info@ita.nl Internet: www.ita.nl Dynamiek in installatietechniek Elektrotechniek licht en kracht, noodstroom, laagspanningsnetten, hoogspanning, centraal antennesystemen, beeld en geluid, telematica, datacommunicatie, brandmelding, alarmering, bliksembeveiliging, aarding, transportsystemen Werktuigbouwkunde centrale verwarming, koeltechniek, luchtbehandeling, warmtetechniek, warmtekrachtkoppeling, zonne-energie, ventilatie, sanitair, loodgieterswerk, regeltechniek, automatisering, milieutechniek, gebouwbeheerssystemen Service en Onderhoud energiebeheer, 24-uur service, periodiek onderhoud.
Colofon De Schutter is een uitgave van: Verschijnt vier keer per jaar. Voorzitter: E. Jordens Deventerstraat 552A, 7325 XZ Apeldoorn telefoon: 3603131 Secretaris: Mw E.J.M. van de Ven Beekpark 57E 7311 BZ Apeldoorn telefoon: 3663559 Penningmeester: Mr B.R.C. de Roo Jachtlaan 92 7313 EA Apeldoorn telefoon: 3556193 Buffetcommissaris: Mw H.B.J. van der Lee-Rijsbergen Jhr.Mr. Molleruslaan 31 7316 AR Apeldoorn telefoon: 5786150 Evenementencommissaris: Mr J.A. Beekers Cederlaan 11 7313 BR Apeldoorn telefoon: 06-53933847 Commissaris OZ: (gebouw en omgeving) W.J. Jüch Wilhelminapark 63 7316 BS Apeldoorn telefoon: 3554525 Bestuurslid Communicatie: H.D. Mammen Ferguutgaarde 116 7329 BH Apeldoorn telefoon: 5409646 Algemene gegevens: Adres: Kerklaan 17 7311 AA Apeldoorn telefoon: 5213456 ABN AMRO Bank 43.70.92.003 Redactie De Schutter: M.J. Berkhoff-Rozendal Billitonlaan 23-2 7314 CN Apeldoorn telefoon: 055-5220407 m. berkhoff@xs4all.nl Wim Huijssoon Treverilaan 9 7312 HA Apeldoorn telefoon: 3550657 wahuijssoon@scarlet.nl Wil Ramacher Wildernislaan 10 7313 BB Apeldoorn telefoon: 3557838 w.ramacher@planet.nl. Lay-out en productie: Kaper Grafische Bedrijven Apeldoorn Met trots en dankzij de inzet van vele kan ik u mededelen dat de reparatie van het dak, het schilderwerk, de renovatie van de parkeerplaats en de vervanging van de slagboom zijn voltooid. Een speciaal dankwoord verdient onze bouwcommissaris, de heer Wim Jüch, voor zijn tomeloze inzet en begeleiding van deze projecten. Na de brandstichting deze zomer heeft het bestuur meteen adequate maatregelen genomen om de veiligheid, daar waar mogelijk, van het kasteleinsechtpaar te waarborgen. Tevens zijn er maatregelen genomen om eventuele herhaling te voorkomen of adequate te bestrijden. Wijnproeverij Vrijdag 11 november 2011 wordt er sinds lange tijd weer eens een wijnproeverij gehouden! We gaan dan gezamenlijk een nieuwe huiswijn kiezen. Na de proeverij is er een diner. Zet deze datum alvast in uw agenda; INHOUD Voorwoord van de voorzitter 3 Sociëteitsgolfdag 4 Im Memoriam Gerard Liesveld 5 Ons Sociëteitsgebouw en omgeving 5 Barbecue met dames 7 Vensters op verleden 8 Diner met dames 11 3e Mack kampioenschap 11 Het begin van het massatoerisme 12 Geschiedenis en toekomst van thuisverpleging 15 Schaaknieuws en Bridgenieuws 16 Halfjaarlijkse biljartafsluiting 17 Over bijzondere leden 18 Voorwoord van de voorzitter Thans is het bestuur ook druk doende om de openingstijden van de Sociëteit te verruimen en continuïteit te waarborgen. Ook worden er plannen besproken om de financiële resultaten van de Sociëteit op een hoger niveau te brengen. Betreffende de plannen voor uitbreiding van de Sociëteit is het bestuur druk bezig informatie te verzamelen om de haalbaarheid en uitvoering neer te leggen in een meerjarenplan. De tijd die nodig is voor het verzamelen en verifiëren van de benodigde informatie van de bovengenoemde punten neemt helaas meer tijd in beslag dan vooraf was ingeschat. Op 26 oktober 2011 is er weer een voorzitter overleg gepland waarin alle voorzitters van de subclubs van gedachten wisselen met de voorzitter en een aantal bestuursleden van de Sociëteit. Tevens heeft uw voorzitter een aantal subclubs bezocht en werd door hem ook het grote aantal biljarters op de vrijdagochtend met plezier verwelkomd. Rest mij alle leden veel plezier toe in onze mooie Sociëteit. Met vriendelijke groeten, Eef Jordens, voorzitter nadere gegevens volgen en t z.t. komt er een intekenlijst op het prikbord te hangen. Heleen van der Lee, buffetcommissaris Volgende Schutter verschijnt in december 2011 Kopij inleveren: voor 5 december 2011
Sociëteitsgolfdag 2011 Op het fraaie terras van Golfclub De Scherpenbergh zaten de beide organisatoren Cor en Herbert woensdag 24 augustus om 11.00 uur op een strategische plek in het zonnetje op ons te wachten. Zij waren dan toch weer bereid geweest de dag te organiseren en de sponsors te regelen, de baan af te spreken en de borrel en de maaltijd gezellig te laten verlopen. Prima gelukt en hartelijk dank daarvoor. De papieren en de scorekaarten waren ook dik in orde. De werkwijze van deze golfclub is op dat punt perfect per PC gedaan. De handicaps (Hcp) zijn verwerkt en het aantal extra slagen per hole reeds van te voren ingevuld. Dat is eenvoudig voor de spelers van deze club. Ze dienen zich echter wel de functie van het tellen van de punten bewust te zijn, anders speelt men te blind zijn wedstrijd. Het gebruikte papier (dat is zeker geen karton mag ik als grafische vakman wel stellen) zou bij een zwaardere kwaliteit, wellicht beter bestand zijn op een regenachtige dag. Maar die hadden we beslist niet en zeker gezien de verwachtingen is er gespeeld onder welhaast ideale omstandigheden. Gewoon super mede gezien deze natste zomer ooit. Soms een beetje zware lucht in het westen maar daar bleef het dan ook bij. Een extra compliment wil ik graag maken over de perfecte fairway s, foregreens en greens. Mijn fightgenoot Henny Horselenberg, kenner van de baan, legde uit dat er nu een nieuwe Engelse Greenkeeper in dienst is, die positieve invloed heeft op de toestand van de baan. Zeker een extra stimulans voor het spel en het putten op deze gladde greens was een genot. Ook uit eigen ervaring van vele jaren mag ik stellen dat hier een goede vooruitgang is geboekt. De 9 flights gingen welgemoed van start. Het aantal deelnemers was door de wisseling van data voor deze wedstrijd helaas geringer. De beide organisatoren waren gedwongen geraakt te schuiven met de datum en dat had helaas met de afspraken van de leden van maandagavond kegelclub gekruist. Dit gaf men ruiterlijk toe en het volgend jaar zal er zeker eerder een vaste datum ruim van te voren worden afgesproken. Wat valt er op originele wijze van het spelverloop te berichten. Op deze grote baan is men ver uit elkaar en waren de flights over de 1e en 2e negen in 2 partijen verdeeld. De uitkomst komt dan ook pas aan het eind en maakt de terugkomst op het terras wel weer extra leuk want iedereen is druk bij de anderen aan het informeren hoe het is gegaan. Dan is al direct te zien wie wel en wie niet tevreden zijn over de eigen prestaties. Golf is en blijft een wedstrijd tegen jezelf en je bent je eigen scheidsrechter en jurylid. Iedere Hole is weer een nieuwe ervaring en na iedere hole zijn de kansen voor de volgende weer 100%. Het valt soms op hoe golfers zichzelf in hun gemoedstoestand zo kunnen beïnvloeden, dat er minder gunstige prestaties volgen zonder een duidelijke reden. Je hoort dan het lukt vandaag niet of ik heb mijn dag niet. Gevolg: geen goede score en toch een beetje balen. De uitslagen en de winnaars waren: Neary D/H: Stan Bosschart Longest drive dames: Roelyan Mammen Longest drive heren: geen (helaas was de marshal te laat met het plaatsen van de bordjes daar). Dames, met een sterk deelnemersveld: 1e Coby van Kappel, 30 stf punten (hcp 24).; Sterke speelster met veel ervaring 2e Roelyan Mammen, eveneens 30 punten, (maar op de 2e negen 2 punten minder dan Coby). (hcp 21.5) ; Wat een lange slagen voor een dame 3e Anne Kuylman, 24 stf (hcp20.8) ; Good old maar still going strong!!! Heren, met een enthousiaste groep: 1e Herbert Tiemens, 39 stf (hcp 11.0).; Trotse winnaar 2e Stan Bosschart 37 stf (hcp 23.1); Net op 2 holes laten liggen 3e Paul Bosschart stf 33 (hcp 36) ( Wat een verassing, die hem de opmerking ontlokte TBB heeft gewonnen ( Tiemens, Bosschart en Bosschart echter deze keer ) De Sociëteitswisselbeker ging naar Herbert Tiemens. Hij kwam al met gepaste trots van de baan af en het terras op. Zeker een sterke prestatie bij zijn hoge Handicap waardoor het aantal extra slagen zeer gering is (immers maar 10 extra slagen voor de niet golfers en dat is weinig afwijkend van de par van de gehele baan). Dwz. de speler krijgt dan per hole 1 extra slag en dat zijn hier de eerste 10. Er kan gerust gesteld worden Oefening baart kunst en met veel geduld en inzet is Herbert in korte tijd een zeer gewaardeerd speler geworden. Hij verdient deze beker en voor de volgende keer is het zeker een uitdaging hem te proberen te verslaan. Ook voor de erg goede golfers van de sociëteit. Dat maakt het attractief volgend jaar met ons allen deel te nemen en een sterk deelnemersveld te krijgen. We kunnen misschien eens een keertje naar de Engelenburg gaan als suggestie mijnerzijds want ook daar hebben een aantal van onze leden hun homecourse. Tenslotte was ondergetekende niet bij het aansluitende diner gezien andere afspraken maar vernam dat e.e.a. van de vertrouwde goede kwaliteit was. Samen met de heren van de fa. BAM ontstond wel een aardig geluidsvolume. De volgende keer zal de golfclub hier een beetje rekening mee dienen te houden. De enthousiaste verhalen van 2 lange tafels zijn wellicht iets te veel van het goede. Stan Bosschart
IN MEMORIAM Gerard Liesveld 11 oktober 1950 24 juli 2011 Op 28 juli nam het Dispuut Willem III, de Donderdagavond kegelclub en veel andere Sociëteitsleden afscheid van Gerard Liesveld. Gerard was van stonde af aan betrokken bij de oprichting van het dispuut en was een trouw lid dat zelden bij een bijeenkomst ontbrak. Een intelligente man, erudiet, beschaafd, scherp in het debat, oordelend maar nimmer veroordelend. Toch bleef Gerard een moeilijk te doorgronden persoon. Enerzijds was hij sociaal bewogen, een goed causeur, een aansprekend spreker en was in gezelschap zeer onderhoudend, anderzijds schermde hij zijn privé leven geheel af en ook toen hij ziek werd sprak hij daarover slechts met enkele personen. Hij leefde alleen -dat was hij gewendmaar werd de laatste jaren eenzaam ook al had hij veel vrienden en kennissen, maar hij liet geen van hen toe tot zijn privé leven. Zijn ziekte verergerde en hij begon de moed te verliezen, de dialyse en de voortdurende vermoeidheid werden hem teveel. Zijn bezoeken aan de Sociëteit namen af, hij kon het niet meer. Gerard heeft zijn sporen verdiend in de Sociëteit. Nadat hij in 1985 lid van de Sociëteit werd trad hij vrijwel onmiddellijk toe tot het bestuur, hij werd vicevoorzitter en daarna voorzitter, deze functie bekleedde hij tot 2004. Ook was hij enige tijd voorzitter van de Donderdagavond kegelclub en van de beleggingsclub De Windvangers. Het verdienstelijk en markant lid van de Sociëteit Gerard Liesveld is heen gegaan en het Dispuut Willem III en de Donderdagavond kegelclub zullen hem node missen. Ons Sociëteitsgebouw en omgeving De Commissaris OZ (Gebouw en omgeving) W.J. Jüch heeft voor zijn vertrek met vakantie een kort overzicht van de stand van zaken gegeven met het verzoek dit te publiceren. Het zal niemand zijn ontgaan dat het sociëteitsgebouw en de parkeerplaats afgelopen voorjaar en zomer flink onder handen zijn genomen. Nadat in een speciale ledenvergadering op 30 maart j.l. toestemming was verleend voor de plannen is er vanaf april volop gewerkt aan de renovatie van het dak, de goten, de zolder en de parkeerplaats. Het was wel nodig, zoals ook bleek uit de foto s die onze commissaris OZ liet zien tijdens de jaarvergadering in mei! De meeste dakpannen waren nog goed, maar het houten dakbeschot eronder moest op diverse plaatsen worden vernieuwd. De goten zijn zelfs volledig vernieuwd, niet omdat het zink zo slecht was, maar omdat de constructie niet deugde. De zolder boven de grote zaal is geïsoleerd en bevloerd en de zoldervloer boven de KW III zaal is vernieuwd. En passant is valbeveiliging aangebracht op het dak en een vluchtladder voor de familie Teeken. Het hele project heeft meer tijd gevergd dan verwacht, maar het dak en de goten zijn nu weer in perfecte staat en kunnen weer jarenlang mee. Ook de parkeerplaats heeft een gedaanteverwisseling ondergaan: nieuwe bestrating voor het middendeel en nieuw grind voor de rest, waardoor er nu een betere afwatering is. Maar vooral ook gemakkelijker inparkeren en uitrijden door de schuine ligging van de parkeervakken. En de vakken zelf zijn breder geworden. Overigens moeten sommige gebruikers kennelijk nog wennen aan de nieuwe aanleg: men moet doorrijden tot de voorwielen tegen het varkensruggetje staan, anders kan een grote auto teveel uitsteken naar achteren en het bord verplichte rijrichting opvolgen. De kosten vielen niet mee en de bestuursleden hebben er veel energie aan besteed, maar we kunnen trots zijn op ons fraaie historische sociëteitsgebouw met een moderne parkeerplaats dat er nu weer waterdicht mooi bij staat! Namens de Commissaris OZ Hans van der Lee en Wim Huijssoon
Dealer van o.a. Schuttersweg 1-B 7314 LA Apeldoorn Tel: 055-3555973 Fax: 055-3015858 Mob: 06-18217874 Email: h.vlottes@planet.nl www. Paneelbouw Besturingen Installaties Inspecties Verlichting Advies/Ontwerp vlottes-electro.nl B U R E A U R O Z E N D A L SECRETARIAATSSERVICE Billitonlaan 23-2 7314 CN Apeldoorn Telefoon 055-5220407 Fax 055-5219710 Hier had uw advertentie kunnen staan! Cifre Maatschap Accountants/Belastingadviseurs mr Bernd R.C. de Roo / J. Ferry M. Stolvoort AA CB Amsterdamsestraatweg 37a Waanders Schilderwerken BV Saturnusweg 8, 6971 GX Brummen T (0575) 566 230 F (0575) 565 513 www.goedindeverf.nl - info@goedindeverf.nl 3744 MA Baarn T 035-548 05 60 M 06-55 10 06 68 F 035-543 12 00
De Barbecue met dames van De Donderdagavond Kegelclub. Wat een geluk dat deze herfstachtige zomer nog zomerse momenten heeft gekend. Zo was dat ook op donderdagavond 25 augustus, de dag waarop de barbecue met dames van De Donderdagavond Kegelclub zou plaatsvinden. Voorzitter Frans opende de bijeenkomst waarbij hij alle aanwezige leden en hun dames welkom heette, in het bijzonder Gerard Hansum met echtgenote Wil, die voor de eerste keer aan dit samenzijn deelnamen; slechts vijf leden konden niet aanwezig zijn. Hij stond stil bij het recente overlijden van onze clubgenoot en oud-voorzitter Gerard Liesveld, waarna de avond geopend kon worden met het uitbrengen van een toast op De Donderdagavond Kegelclub. Dat barbecueën echt niet helemaal uit de tijd is toonde onze chef kok John door ons een viergangen barbecue voor te zetten en let wel, echt vier gangen, de amuse en het nagerecht niet meegerekend. Iedere gang zou vergezeld gaan van een bijpassend glas wijn. De amuse werd een mosselsoep, opgediend in de bekende kleine glazen van John. Zoals het de bedoeling is van een amuse, wekte dit al snel de nodige eetlust op, zodat John staande achter zijn barbecue unit ons de eerste gang kon voorzetten, bestaande uit coquilles met garnalen in een sesam ketjapsaus. Voor de enkeling die meende deze heerlijkheden niet te kunnen verdragen, had hij een alternatief voorbereid. De geanimeerde gesprekken stokten even om aandacht aan de maaltijd te kunnen besteden. Vervolgens kwam John met het tussengerecht bestaande uit saté met nasi, kroepoek en saté-saus. Susanne en Tim waren onderwijl druk bezig met het uitdelen van de glazen wijn, die bij de betreffende gang hoorden. Het weer was nog steeds erg aangenaam, niet te warm, niet te koud, al begon er wel een fris windje te waaien. Maar er was nog alle tijd om John s merlain steak met rode pesto en kalfsjus met rode port uit te proberen. Een heerlijk stukje vlees, waar ik echter niet de oorsprong van kon vinden. Ik had begrepen dat een mooi Iers rund daarvoor het leven had moeten laten, maar google kon mij daarbij niet helpen. Onderwijl werden de tuindeuren opengegooid en daar stond de piano met daarachter onze goede vriend Jan van H. Hij entertainde het gezelschap en zoals wij van hem gewend waren, toverde hij twee liederen te voorschijn. Één voor de dames en één voor de heren, die op vanouds bekende melodieën uit volle borst meegezongen werden. In het dameslied werd duidelijk gemaakt dat de verschillen tussen man en vrouw de heren op kegelgebied een voorsprong verschaft. De aanwezigen verplaatsten zich steeds van de ene naar de andere tafel, zodat een optimaal contact plaatsvond tussen de leden en hun partners onderling. De laatste gang bestond uit eendenhamfilet met honing en wokgroenten. Een waardige afsluiter van dit culinaire gebeuren en op dat moment viel er een druppel, toen een dikkere druppel en werden we de Willem III zaal in gedreven. Daar werden de gesprekken voortgezet en konden we genieten van het pavlova ijs met eiwitschuim en rode vruchten, waarvan ook de niet liefhebbers van toetjes niet af konden blijven. Het was al laat in de avond toen de koffie rondgebracht werd en begonnen werd met afscheid nemen, want we moeten maar afwachten wanneer we de dames weer in ons midden hebben. Al met al een heel geslaagde barbecue avond, die zeker nog eens overgedaan mag worden. John bedankt. Paul Burgers Wist u dat u als lid, maar ook u zeer naaste familie, feesten in onze Sociëteit kunt organiseren? De entourage van ons gebouw, het voortreffelijke gastheerschap en de kookkunst van de familie J. Teeken staan borg voor een prima feest. Velen zijn u voorgegaan en u steunt daarbij ook de financiële basis voor de exploitatie van onze Sociëteit.
Vensters op Verleden tonen invloedvan Oranjes op ontwikkeling stad Als koning-stadhouder Willem III Paleis Het Loo niet in Apeldoorn had gebouwd? Wat zou Apeldoorn dan geworden zijn? Een lieflijk heidedorp, in trek bij dagjesmensen en vakantievierders? Zoals Elspeet, Nunspeet, Epe, Vaassen? In elk geval niet de stad van nu, met 155.000 inwoners, twaalfde gemeente van Nederland. Zou dat dorp dan wel een Sociëteit hebben gehad? De geschiedenis leert ons dat de Oranjes een grote invloed hebben gehad op de ontwikkeling van Apeldoorn. Willem III bouwde rondom 1700 een paleis met een allure en uitstraling de koning van Engeland waardig. Helaas kon hij zijn tegenstrever op het Europese strijdtoneel Lodewijk XIV, de Zonnekoning, niet evenaren of zelfs overtreffen. Het Loo werd geen Versailles, maar in elk geval spoten de tuinfonteinen in Apeldoorn enkele centimeters hoger. Het paleis lag ook een eindje buiten Apeldoorn, langs een smal heidelaantje met aan weerszijden bomen bereikte je de dorpskern, weinig meer dan een kerk met rondom wat boerderijtjes. Stadhouder Willem IV, de volgende vorst op Het Loo, wilde een wat royalere dorpsentree. Hij liet een laan aanleggen beginnende van het yserhek voor de groote Laan op t Loo, royende op den Toorn tot Apeldoorn, die in 1740 gereed kwam, toen er heesters werden gepoot aen de Nieuwe Allee na Apeldoorn. De weg liep kaarsrecht van het paleis naar de oude Mariakerk op het huidige Raadhuisplein. Willem IV kon nu over zijn nieuwe allee met zijn gevolg ter kerke gaan. De koetsen met de stadhouderlijke familie en leden van de hofhouding stopten aan de Deventerstraat en het koninklijke gezelschap wandelde dan gemoedelijk door de Prinsengang tussen de Deventerstraat en het Raadhuisplein naar de kerk. Kanaal en spoor Willem I, de eerste koning van ons land na de Franse tijd, is vooral bekend geworden als de Kanalen Koning. Op 1 april 1829 maakte hij een proefvaart over zijn 32 kilometer lange Apeldoorns Kanaal, waarvoor hij ruimhartig de beurs had getrokken. Op 13 april 1829 werd het kanaal feestelijk geopend, de koning liet verstek gaan en liet zich vertegenwoordigen door de Gouverneur van de provincie Gelderland, die met zijn gasten van Hattem naar Apeldoorn voer. Het is vooral koning Willem III geweest die meewerkte aan de ontwikkeling van de stad. De reislustige vorst ijverde in de jaren zestig van de negentiende eeuw samen met lokale notabelen voor de aanleg van een spoorlijn. Hij wilde ook meebetalen, als de trein langs het paleis zou lopen. Maar lokale bestuurders drukten door dat de lijn langs de zuidkant werd aangelegd, economisch gezien een betere oplossing. De koning kreeg als troost zijn eigen Koningslijn, die vanaf de spoorlijn naar Amersfoort door Brink, langs Driehuizen en De Enk naar de tuinen van het paleis liep. Het tracé ligt er nog, omzoomd door boompartijen is het nu een riante wandelweg. Scholen Eigenzinnigheid kon Willem III niet worden ontzegd. Toen het hoofd van het schooltje onder de rook van zijn paleis tegenstribbelde toen de koning aandrong op verbetering van het onderwijs, besloot Willem een eigen school te bouwen, de Koningsschool aan de Loolaan. Deze werd in 1852 geopend en was alleen bestemd voor jongens die hier kosteloos konden studeren, in de eerste plaats voor zonen van het paleispersoneel en de Kroondomeinen, en als er plaats was, waren ook anderen welkom. Apeldoorn dankt ook de Koninklijke HBS tegenwoordig de Koninklijke Scholengemeenschap aan de Molleruslaan aan de koning. Vanaf 1872 werd in het dorp al gesproken over een HBS, maar de gemeenteraad vond middelbaar onderwijs een taak voor het particuliere initiatief, waarom moest de burgerij daarvoor betalen? Willem III zegde burgemeester mr. J.A. van Hasselt tienduizend gulden toe als aan de school ook onderwijs werd gegeven in de boomteelt, zijn grote liefde. De raadsleden waren overtuigd, de school diende nu ook het openbaar belang en was niet alleen voor de welgestelden in het dorp. In 1877 werd het nieuwe gebouw geopend, maar de school voor boomteelt is er nooit gekomen.
Nukken van de koning Vaak had Willem III nukken. Toen hij in 1890 hoorde dat de Amsterdamse architect H.P. Berlage ook een ontwerp voor het bouwen van de Grote Kerk had ingediend, raakte hij over zijn toeren. Niet verwonderlijk, want Berlage was een socialist, zoals zoveel kunstenaars in die tijd, en Willem III had heel wat te stellen met Domela Nieuwenhuis en zijn volgelingen, ze hadden hem zelfs uitgemaakt voor Koning Gorilla. Als Berlage de kerk mocht bouwen, betaalde de koning niet mee. Toen kreeg Jan Verheul de opdracht en Apeldoorn liep een echte Berlage mis. Een aantal jaren eerder hadden de bestuurders van de handboogschutterij De Doelen van Koning Willem den Derden ondervonden dat de koning zich niet voor elk karretje liet spannen. Toen na enkele jaren het accent minder op het handboogschieten en meer op de gezelligheid kwam te liggen, werd besloten een eigen gebouw te stichten, aan de Kerklaan waar in 1878 een stuk grond was gekocht, de club zou dan De Sociëteit Koning Willem III gaan heten. De schutters vroegen rechtspersoonlijkheid aan bij de minister, die echter eerst wilde weten wat de koning er van dacht, dat een vereniging met zijn naam het bevorderen van gezellig verkeer tot doel had. Willem III wilde geen beschermheer meer zijn en daarom is de naam sindsdien heel eenvoudig Vereniging. De koning en zijn echtgenotes hebben sinds enige tijd hun intrek genomen in ons pand in de Willem III Zaal en ze hebben het goed naar de zin. Vensters op verleden Deze verhalen en vele andere zijn uitgebreid te lezen in mijn boek Vensters op het verleden van Apeldoorn. Daaruit komt de invloed van de Oranjevorsten duidelijk naar voren, maar ze tonen vooral aan dat Apeldoorn in tegenstelling tot wat velen denken een rijke geschiedenis heeft die al ver voor het begin van onze jaartelling begint wanneer de eerste bewoners zich in deze streken vestigen. Dat de Veluwe met Apeldoorn als centrum in de middeleeuwen het grootste ijzerwingebied van West-Europa was, is ook niet algemeen bekend. De Hunenschans bij Uddel herinnert daaraan. Bij Beekbergen vergaderden de Overijsselse en Gelderse Hanzesteden, samen met de IJsselmeersteden, in de late middeleeuwen, daar werd ook recht gesproken. Vanaf het midden van de zeventiende eeuw ontwikkelt de Veluwe zich tot het centrum van de papierfabricage, met Apeldoorn als centrum, waar Johan Steenbergen de eerste papiermaker was. De verhalen vertellen ook hoe Apeldoorn van dorp een stad werd, ze gaan over de aanleg van nieuwe woonwijken, de bouw van huizen, scholen, kerken. Maar niet alleen het stedelijke deel van de gemeente wordt beschreven, uiteraard is er ook ruime aandacht voor de dorpen als Hoog Soeren, Uddel, Loenen, Hoenderloo en Beekbergen. De jongste geschiedenis wordt vertegenwoordigd door het Omnisportcentrum en het Stationsplein dat door velen wordt gezien als het mooiste stationsplein van Nederland. Het boek sluit af met De Kus van Jeroen Henneman, het meer dan dertig meter hoge kunstwerk op het plein voor het station, dat is uitgegroeid tot een markant handelsmerk van Apeldoorn. De vijftig verhalen vormen samen een canon van de geschiedenis van Apeldoorn. In bijna duizend woorden vertelt elk verhaal een brokje geschiedenis van de stad en is geïllustreerd met een historische foto of een hedendaagse foto die een van de vele plaatsen van herinnering in Apeldoorn toont. Het boek telt bijna tweehonderd pagina s en bevat meer dan 125 illustraties. Het is voor 15 te koop in Apeldoornse boekhandels. Wim H. Nijhof
g g De dienstverlening van THOMA-TBB A1 Bedrijfsmakelaars THOMA-TBB A1 Bedrijfsmakelaars: een kantoor met in totaal 5 vestigingen. Deze regionaal gerenommeerde bedrijfsmakelaars 'dekken' het gebied af langs en rond de A1 in Oost-Nederland. Door een nieuwe samenwerking met Thoma Makelaars kan gebruik gemaakt worden van een netwerk van 9 vestigingen. Dankzij gebundelde expertise en intensief onderling contact, zijn de A1 bedrijfsmakelaars te beschouwen als regionaal de best geïnformeerde partij. Onze dienstverlening: taxaties advies-op-maat consultancy nieuwe projecten communicatie beleggingen Verpleging Als het niet en meer verzorging kan zoals het bij moet, u thuis: dan moet in het blokken maar van zoals 12 het en kan. 24 uur aaneengesloten ter onlasting van de mantelzorger, een dag, weekend of midweek in plaats van opname verpleeg-of verzorgingshuis in plaats van Hospice slaapwachten en verder maatwerk info over indicatiestelling CIZ, persoonsgebonden budget, fiscale aftrekpost Loolaan 1 Postbus 1005 7301 BG APELDOORN Telefoon 055 5 260 860 Fax 055 5 260 865 E-mail apeldoorn@thomatbb.nl Wij zijn u graag van dienst! Jurjen Berger Hans van de Kamp APELDOORN - DEVENTER - DOETINCHEM - LOCHEM - RIJSSEN W W W. B E D R I J F S M A K E L A A R S. N L drs. A.J.F. Jacobs +31(0)6-51 72 86 99 Waltersingel 78 7314 NW Apeldoorn Postbus 1448 7301 BR Apeldoorn info@attend24uurszorg.nl bemiddelingsbureau www.attend24uurszorg.nl 10
Het diner met dames van het Seniorenconvent. Het had enige moeite gekost om tot een datum te komen voor het jaarlijkse diner met dames van het Seniorenconvent, maar we mochten tevreden zijn, want op de gekozen dag, woensdag 17 augustus, waren alle acht leden aanwezig. Een van de dames moest helaas op het laatste moment wegens een plotselinge ziekenhuisopname afzeggen, jammer, maar gelukkig kwam zij de dag erna weer gezond naar huis. Het weer was ons die dag gunstig gezind, want de borrel vooraf en de amuse van John in de vorm van een kaassoep konden buiten bij een aangename temperatuur genuttigd worden. Voorzitter Bert opende met een toast en herinnerde ons er aan, dat wij toch wel een heel bijzonder convent zijn, want wij zijn een convent dat nooit gehoord wordt. Op de in voorbereiding zijnde website staat het zo: Het Seniorenconvent is een selecte gespreksgroep bestaande uit een vaste samenstelling van maximaal acht leden dat ten doel heeft te discussiëren over onderwerpen of thema s van sociale, culturele, politieke, godsdienstige en economische aard. Zulks ter verrijking en prikkeling van de geest. Het bijzondere en ook onderscheidende van dit convent is, dat er geen voorbereide inleidingen worden gehouden, maar dat de actuele thema s spontaan ter discussie worden aangebracht door één of meerdere leden. Oftewel zoals een van de leden aandroeg, wij praten op dinsdagmorgen over de problemen in de wereld, dragen daartoe oplossingen aan, maar houden die voor onszelf. In de Willem III zaal was een lange tafel gedekt voor veertien personen (misschien zou een andere opstelling eens uitgeprobeerd moeten worden om tot meer gevarieerde gesprekken te kunnen komen). Het voorgerecht bestond uit een salade met Coquilles Saint Jacques, maar dan zonder de schelp. Voor velen een lekkernij, al waren er onder ons toch weer enkelen die dit hadden laten vervangen door zalm of meloen met ham. Mijn moeder zou dit niet getolereerd hebben, eten wat de pot schaft. Datzelfde gold ook voor het hoofdgerecht, waar we konden kiezen uit lendenbiefstuk of zalmforel. Twee personen bleven echter bij hun slibtongetjes, insiders weten wie dat zijn. Voordat de koffie opgediend werd, met de daarbij behorende heerlijkheden, bedankte onze voorzitter chef kok John voor zijn culinaire prestaties, dat gevolgd werd door een applaus van alle aanwezigen. Het was een bijzonder gezellige bijeenkomst, met goede gesprekken en een smakelijke maaltijd. Paul Burgers 3e MAKC kampioenschap Eenmaal per jaar wordt - op een initiatief van Hans Groesbeek 3 jaar geleden - de grote bal even verwisseld voor het witte broertje. Gedurende enkele uren vergeten de leden van de maandagavondkegelclub de kegel en is het kleine witte balletje onderwerp van de strijd om het MAKC kampioenschap golf. (Voor de goede verstaander: MAKC staat voor MaandagAvondKegelClub). Op woensdag 24 augustus bereidden 7 golfminnende kegelaars zich geestelijk voor op het terras van de Veluwse. Dat er slechts 1 biertje nodig was om voor een vrolijke ontspannende sfeer te zorgen deed het ergste vrezen voor de serieuze afslag van de 1e hole. Maar onder het motto: vrolijk als het kan, en geconcentreerd als het moet, werden de 18 holes in het prachtige Veluwse decor moeiteloos in een vlot tempo afgewerkt. Vermeldenswaard is daarbij de bijzondere slag van Stef Jansen, die door zijn flightgenoten werd omschreven als: tik-tik-boem. Je moet het gezien hebben om er over te kunnen oordelen. Tijdens de geestelijke nazorg, opnieuw op het terras, werden de missers, afzwaaiers en net-niet puts al snel verwerkt, niet in de laatste plaats door de wijd geopende moppentrommel en kon aan het begin van het diner de uitslag bekend gemaakt worden door Hans. Na de illustere winnaars van 2009 (Stef) en 2010 (Hans) bleek dit keer Jurjen Berger zich na een beroerde start prima hersteld te hebben en de meeste punten te hebben vergaard. Een goede 2e was Arthur Tempelman en 3e Auke Wiersma, hetgeen voor de laatstgenoemde betekende dat hij de eer had dit stukje in de Schutter te mogen schrijven. Jammer alleen, dat ook niet-golfende leden niet bij het diner aangeschoven zijn, zoals in voorgaande jaren. Zij hebben niet alleen de gezellige sfeer gemist, maar ook een voortreffelijk diner. En U de foto (die Joost altijd maakte). Rest te vermelden, dat dit MAKC kampioenschap golf natuurlijk nooit had kunnen plaatsvinden zonder de sponsoring van Stef Jansen en dat we na dit geslaagde evenement weer lekker zijn gaan kegelen. Auke Wiersma 11
HET BEGIN VAN HET MASSATOERISME NAAR FRANKRIJK NA WO II. Deel 1 Frankrijk. De Tweede Wereld Oorlog. Frankrijk was gecapituleerd en werd opgedeeld in twee delen. Het met de bezetter heulende zuid-oostelijke deel met als leider de held uit WO I, Maarschalk Philippe Pétain en als hoofdzetel de stad Vichy. En het overige deel, inclusief de stad Parijs, als bezet gebied met als leider Generaal Charles de Gaulle van de France Libre beweging. De Gaulle roept middels een radiotoespraak vanuit Londen en affiches: La France a perdu une bataille! Mais la France n a pas perdu la guerre!, de Fransen op hem te volgen in de strijd tegen de bezetter. In 1944, na D-Day, volgt de bevrijding. Het land is chaotisch, verwoest en verarmd. Oproep van Charles de Gaulle om hem te volgen in de strijd. Er komen herstelbetalingen. Het is zeer waarschijnlijk dat deze herstelbetalingen ertoe hebben bijgedragen dat het land een paar jaar na de oorlog te kampen had met een overschot aan spoorwagons. Philippe Pétain probeert de Fransen gerust te stellen. Intocht van Charles de Gaulle in Parijs. Affiche van de NS. De directie van de Franse Spoorwegen SNCF stuurde een voormalig Franse oorlogsvlieger, Aldo Luraschi, naar Nederland, om te onderzoeken of dit materieel kon worden ingezet om Nederlanders voor vakantie naar Frankrijk te vervoeren. Er werd contact gelegd met de Nederlandse Spoorwegen en de bekende reisorganisatie Lissone - Lindeman en een dochter-onderneming werd opgezet die ging heten: Franse Toeristen Service, kortweg FTS. Met de bedoeling om reizen te organiseren naar Parijs en Nice en vanaf 1953 ook naar het plaatsje Golfe Juan aan de Côte d Azur. Per Zon-Expres, zoals de nieuw te formeren speciale trein zou gaan heten. Dit contact werd een samenwerking met de NS, die, evenals uiteraard de SNCF, voordelige tarieven aanbood, tickets zou verkopen en de PR en reclame gingen verzorgen. Op alle NSstations verschenen toen de affiches: 10 dagen naar de Côte d Azur per Zon-Expres volledig pension voor 139,- gulden, vertrek vanaf elk station in Nederland. 12
En ook alle andere reisbureaus gingen meedoen met de verkoop. Het logies in Golfe-Juan was in een soort bungalowpark, 100 meter vanaf het strand en geschikt voor de ontvangst van ca. 400 gasten. Gebouwtjes van hout en hardboard. Zeer gehorig natuurlijk. In elke bungalow 20 kamertjes met elk twee bedden. Toiletten en gelegenheid om te wassen en te douchen in een grote ruimte in het gebouwtje. Luxe kamperen! Het ontbijt, lunch en diner in een aantal zalen in het hoofdgebouw en op het terras. Zelf de maaltijd afhalen. Bij aankomst in het park kreeg men bij het inchecken reeds een blauwe penning voor de lunch. Na terugbrengen van z n plateau kreeg men een rode penning voor het diner. Vervolgens een gele penning voor het ontbijt de volgende morgen. Excursies naar Monaco, San Remo en de Gorges du Loup kon men ter plaatse bij de reisleiding boeken. Er was ook een mogelijkheid om een hotelreis naar Nice te boeken. Zeer eenvoudige hotelletjes, met een wastafel op de kamer, douche en wc elders in het hotel. De treinreis per Zon-Expres was al een deel van de vakantie. De reis ging via Maastricht, België en Luxemburg, de grens naar Frankrijk over en dan via Metz, Dijon en Lyon naar Marseille. Vervolgens via Toulon naar Golfe-Juan en als eindpunt Nice. Aangezien nog haast niemand in bezit was van een paspoort, werd op een collectief paspoort gereisd. Het overgrote deel werd in den beginne, zowel in Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk nog op stoom gereden. Maar tussen Dijon en Lyon was het baanvak geëlectrificeerd en werd met een snelheid van 140 (!) kilometer per uur gereden. De reis duurde vanaf Amsterdam 22 uur. De trein op zich was heel bijzonder. In het eerste begin wagons met houten zitbanken. Tien afsluitbare compartimenten met 8 zitplaatsen per wagon. Daar werd dus ook zo goed en zo kwaad als het ging geslapen. Inventieve reizigers vulden de ruimte tussen de banken op met alle koffers. Zes passagiers konden dan de benen strekken en een dutje doen. Twee van de acht zochten heil in het bagagenet, dat bestond uit een metaalconstructie en een net van touw. Dat ging uitstekend! En wilde je niet slapen: geen probleem. In de Zon-Expres reed een bar/was-rijtuig mee. In de redelijk grote bar zwaaide de Limburgse barkeeper Simon de scepter. Zorgde voor drankjes en muziek alle bekende schlagers uit die tijd zoals och was ik maar bij moeder thuis gebleven. Bij vertrek van de Zon-Expres. Simon zwaait de scepter in de bar. Tot in de kleine uurtjes. En daar gebeurde van alles. Al gauw werd de Zon - Expres door de frequente reiziger ook wel de Zonde - Expres genoemd. De restauratiewagen van de CIWL. s Morgens kon je je opfrissen in één van de vijf compartimenten in dit rijtuig met elk zes grote wastafels. Maaltijden ook aan boord. Afhankelijk van de drukte reden er één of twee blauwe restauratiewagens mee van de Compagnie Internationale des Wagons Lits et des Grands Express Européens, de CIWL. 13
De kok en z n assistent presteerden het om in een ruimte van ca. vijf bij twee meter, op een groot kolenfornuis, maar liefst vijfhonderd maaltijden te bereiden en ook nog de afwas te doen. Vijftig eters per service. Het voorgerecht slaatje - stond al op tafel als men plaats nam. Vervolgens de hoofdschotel: balletje gehakt, purée en doperwten. Dessert in een plastic bekertje. De terugreis: ham met een sausje, sperciebonen en gebakken aardappelen. Het uitserveren geschiedde door twee obers, ware artiesten die het presteerden om (bijna) elke service zelfs als de trein met grote snelheid over de wissels reed de doperwtjes weer op de bordjes te krijgen. Dit alles duurde twintig minuten. Dan tien minuten voor afruimen en opnieuw opdekken. Vaak tien zittingen achtereen. In Amsterdam bij vertrek om half zes s middags de eerste serie en om half tien s avonds de laatste. Het was primitief, maar was deel van de vakantie. Niemand klaagde. Men had bewondering voor het feit dat het zo gesmeerd verliep. Van sommige families zijn in de loop van de tijd drie generaties met de Zon-expres naar de Franse Rivièra gereisd. Er was muziek aan boord door grote luidsprekers in de gangen van de rijtuigen. Verzorgd door een technicus van de SNCF, die tevens aan boord kleine reparaties kon verrichten. De muziek? Achtenzeventig-toeren platen. De grammofoon stond op een dik kussen. Kunt u zich voorstellen wat er gebeurde wanneer de trein over een ingewikkelde wisselstraat denderde? Bij stakingen van de Franse spoorwegen, wat regelmatig voorkwam, reed de trein via Duitsland en Italië en duurde dan vele uren langer. Terugreis dito. Omdat echter de trein dan niet meteen retour kon, was er een dubbele bezetting in het bungalowpark voor één nacht. Dat werd opgelost door de vertrekkende gasten tot middernacht te laten slapen die sliepen verder op het strand en de nieuwkomers kregen vanaf één uur s nachts de beschikking over de kamertjes voor de rest van hun verblijf. Na het succesvolle eerste jaar, zou een nieuw bungalowpark worden gebouwd in Cannes-la-Bocca. Dit is nooit gebouwd i.v.m. het ontbreken van de vergunning. Het jaar daarop was het bungalowpark in Boulouris sur Mer vlakbij de grote plaats Saint Raphaël gerealiseerd. Veertien gebouwen met elk 14- of 20 kamertjes en gemeenschappelijke douche- en toiletruimtes. Ruimte dus voor 500 gasten. In de jaren daarna is het aanbod van reisbestemmingen aan de Côte d Azur geweldig uitgebreid. Ook naar andere delen van Frankrijk en de Dordogne/ Pyreneo/Najac-Expres, de France- Alpes-Expres, en de Bretagne-Expres zagen het levenslicht. De treinen werden comfortabeler. Couc h e t t e - r i j t u i g e n, slaapwagens en de auto kon mee op de trein. Door de electrificatie van het gehele parcours werd ook de reistijd flink korter. Met deze speciale treinen werden jaarlijks vanuit Nederland circa 25000 reizigers vervoerd. Minder bekend is, dat mettertijd door dezelfde organisatie ook vanuit België, Duitsland, Zwitserland en Groot- Brittannië deze reizen werden georganiseerd. Door de opkomst van het vliegverkeer was het massatoerisme per trein ten dode opgeschreven. De organisatie van deze reizen per Zon-Expres was echter wel het begin van een geweldige stroom Nederlanders die elk jaar weer naar Frankrijk trekken. Frankrijk, het land dat alles heeft. Een goed klimaat, zee, mooie stranden, bergen, prachtige en interessante steden en een brok cultuur waaraan een ieder zich te goed kan doen. Frankrijk, het vakantieland bij uitstek! De Zon-Expres, waarmee heel veel ouderen van nu, naar Frankrijk zijn gereisd, bestaat niet meer. Maar de herinnering blijft. Al vroeg in de jaren negentig werd de trein opgeheven. De reisorganisatie FTS, die inmiddels Frantour heette, is midden jaren negentig, verdwenen. Als 16-jarige explicatie geven over het stadje Eze vanaf de Grande Corniche. Ik was in deze begintijd als 14-jarig jongetje de gelukkige om in de schoolvakantie een aantal malen mee te mogen om in de zon-expres de gangen en in het bungalowpark de kamertjes helpen schoonmaken. Beloning: maaltijden en elke dag twee consumpties. Maar ik reisde wél naar de Côte d Azur! In die tijd een belevenis. En het was m n eerste kennismaking mét en liefde voor het toerisme. De tweede, werkelijk goede kennismaking hiermee was het feit dat ik als 16-jarige, in de schoolvakantie, vanuit het park in Boulouris sur Mer, zes maal per week als gids met 40 deelnemers de excursie naar Monaco/Monte Carlo mocht leiden. Iets wat na m n schoolopleiding, technische studie en militaire dienst zou uitgroeien tot veertig jaar met veel plezier werken in het toerisme-in-hetgroot. Een volgende artikel zal gaan over de start en ontwikkeling van het massatoerisme naar Parijs na de Tweede Wereldoorlog. Rinse P. Bloemsma. 14
Geschiedenis en Toekomst van Thuisver- pleging, Attend24uurszorg in Dispuut Willem III Op 24 mei 2011 was drs. A.J.F. (Ton) Jacobs gastspreker op onze dispuut ochtend. Het thema was verleden, heden en toekomst van thuisverpleging en thuiszorg. Op goed doorwrochte en humoristische wijze nam deze socioloog van gezondheidszorgstelsels, ons mee op een boeiende tocht door de geschiedenis. Eigenlijk wilde hij die laten beginnen bij het eerste Kruiswerk, het Witte Kruis in 1875 in Hilversum, de bestrijding van tyfus en malaria. Maar hij kon het niet laten toch te beginnen met een plaatje uit Papoea Nieuw Guinea: een plantenstengel als wonddrain avant la lettre. Vervolgens kon hij het ook niet laten om wat te vertellen over de moeder aller verpleegkundigen: Florence Nightingale, the lady with the lamp in de Krimoorlog. Het echte werk begon voor zijn praatje echter met 3 periodes, 1875-1987: opbloei en bureaucratisering en verstatelijking van het eerst verzuilde en later ontzuilde kruiswerk. Van 1987 tot 2010 situeert hij het Heden: marktwerking doet zijn intrede in 1988, in 1995 wordt het PGB ingevoerd maar dat gaat in 2010 bijna ten onder aan zijn eigen succes, het ziekenfonds wordt afgeschaft, de vergrijzing neemt toe en er ontstaat een kloof tussen hulp aanbod en hulpvraag: ontgroening van de samenleving, minder geboorten, curve naar beneden en vergrijzing, curve naar boven. De AWBZ rijst de pan uit en als panacee tovert de minister rond 2000 de Mantelzorg uit de hoge hoed: Door de ligduurverkorting in het ziekenhuis, een hogere drempel voor het verzorgingshuis en verpleeghuis en verscherpte indicatiestelling voor de professionele thuiszorg moet de oplossing maar komen van de Mantelzorg: de druk wordt opgevoerd en deze kolom loopt over. Kan uw zoon uit den Helder of Maastricht wat voor u betekenen als u als tachtiger bedlegerig wordt? We zitten met een structureel probleem: niet communicerende vaten, diverse geldstromen waar de rem op moet en men moet maar weer eigen regie nemen en als er dan toch veel aan eigen bijdragen moet worden betaald: de zorg zelf inkopen en regisseren. Dat kan, o.a. bij Attend24uurszorg, waarvan de directeur Ton Jacobs nu de spreker is. Het PGB blijft volgens hem in tact voor verpleeghuisvervangende thuisverpleging; dan moet er wel wat worden bijbetaald, maar dat moet in elke variant. Fiscaal kan er nog wat gedaan worden, ook met het levenstestament en schenkingen kan creatief worden omgegaan. Dat zal ook wel moeten in de periode die hij toekomst noemde: 2010-2035. De huidige Vergrijzing die zijn oorzaak heeft in de naoorlogse geboortegolf, bereikt dan zijn hoogtepunt. Er volgde een levendige discussie over de geldstromen en over: What`s in it for me?? Ton Jacobs, lid BCA 15
Schaaknieuws Wim Jüch overtuigend winnaar van de Voorjaars-competitie 2011. In de laatste speelronden in de voorjaarscompetitie handhaafde Wim zijn hoge scoringspercentage bijna helemaal. Maar de strijd om de tweede plaats was hevig en is uiteindelijk gewonnen door Budy Kuijpers. De eindstand was: Op 25 mei 2011 is de stand: Gesp. Win. Rem. Verl. Pnt. Res. in % 1 Wim Jüch 44 32 3 9 33.5 76.14 2 Budy Kuijpers 45 26 1 18 26.5 58.89 3 Theo Braam 42 24 1 17 24.5 58.33 4 Klaas Homburg 44 21 3 20 22.5 51.14 5 Rein Hermans 46 19 7 20 22.5 48.91 6 Harm Tilman 44 18 0 26 18 40.91 7 Rinse Bloemsma 37 3 1 33 3.5 9.46 Inmiddels zijn voor de najaarscompetitie al weer een aantal partijen gespeeld. Maar vakanties en ziekten hebben nog enige invloed gehad op het spelen, waardoor het beeld nog wat onzeker is. Wel is vermeldenswaard, dat Rinse Bloemsma nu in twaalf partijen een resultaat van 25 % heeft bereikt. HT BRIDGENIEUWS Interne competitie In de periode april augustus 2011 eindigden Rein Hermans en Dré Gijsbers als eersten in de interne competitie met een gemiddelde score van 56.27%. Wij feliciteren hen van harte! IJsselcup De halfjaarlijkse wedstrijd tussen viertallen van zes sociëteiten in de IJsselstreek zal plaatsvinden op zaterdag 5 november a.s. en wel te Zwolle. Op het nog samen te stellen Apeldoornse team rust dan de zware taak het goede resultaat van de vorige ontmoeting, waarbij de wisselbeker voor de tweede plaats werd veroverd, te continueren. Veel succes! Sinterklaasdrive Jaarlijks spelen we, desgewenst met echtgenote, de Sinterklaasdrive, die wordt afgesloten met een gezamenlijke maaltijd. Dit jaar wordt de drive gehouden op maandag 28 november a.s. Wij verwelkomen dan gaarne andere leden van de Sociëteit, die (nog) niet bij de Bridgeclub zijn aangesloten; van hen wordt een kleine bijdrage in de kosten gevraagd. Zie t.z.t. de aankondiging op de publicator. Ledenwerving Nog steeds bestaat de mogelijkheid voor leden van de Sociëteit om via een lidmaatschap van de Bridgeclub de nobele denksport bridge te beoefenen. Wij spelen op maandagmiddag om 13.30 uur in de Koning Willem III-zaal. Aanmelding kan geschieden bij een van de bestuursleden. DG Nieuwe leden: Societeit: De heer ir. A.M.T. Nievelstein, Loolaan 18a, 7315 AB Apeldoorn; telefoon: 055-3014128 Mevrouw drs. E.J. Nievelstein-Bijloos, Loolaan 18a, 7315 AB Apeldoorn; telefoon: 055-3014128 BCA: De heer ing. A.W. Ceelie, adviseur, Kamerlingh Onnesstraat 9, 7316 LM Apeldoorn; telefoon: 06-53367347 Mevrouw L. Thijssen, kandidaatnotaris, Stijne van Sallandstraat 56, 7413 GS Diepenveen; telefoon: 06-15869087 Mevrouw H.H.T. Cuppen, arbeidsdeskundige, 1e Wormenseweg 346, 7333 GZ Apeldoorn; telefoon: 055-5349160. 16
Halfjaarlijkse Biljart Afsluiting Zoals elk jaar komt de biljartclub twee keer per jaar bij elkaar om de halfjaarlijkse competitie af te sluiten. Alleen in december wordt er echt om de prijzen, zijnde het kampioenschap van de club, gespeeld. Bij deze feestelijke afsluitingen wordt het algemeen bekende Leo van Loon biljartspel gespeeld. Ik heb dat in de vorige artikelen al vaak in detail uitgelegd dus deze keer sla ik dit over. Het gaat erom om zoveel mogelijk caramboles te maken in de drie verschillende spelsoorten, driebanden bandstoten en libre. Ook dit keer waren bijna alle clubleden aanwezig, zelfs Matheus Blink kwam ons opzoeken. De biljartclub heeft het eerste deel van het jaar te maken gehad met een aantal zieken maar het ziet er nu naar uit dat de meeste zieken weer aan de biljarttafel te bewonderen zijn. Dat is een fijn gevoel. Met veel enthousiasme is er weer gespeeld en onder soms luide ondersteuning werden de caramboles gemaakt. Ook is het traditie om in de pauze een ledenvergadering te houden. Normaal zijn dat snelle vergaderingen maar nu was er een onderwerp wat de gemoederen toch zeer nadrukkelijk bezighield. Het bestuur van onze Sociëteit had het snode plan opgevat om in plaats van één van de drie biljarttafels een Poole biljart te plaatsen. En daar was het merendeel van de leden van de biljartclub toch wel tegen. Ook het feit dat het bestuur dat niet met de club had overlegd gaf boze gezichten. De voorzitter Pieter van Geldorp werd verzocht om een brief naar het bestuur te zenden. Gelukkig heeft het bestuur zeer recent besloten dit voornemen voorlopig in de ijskast te zetten. Na de vergadering werd al weer gauw overgegaan naar het fanatiek spelen van het biljartspel. Om 17.00 uur voegden onze dames en een heer zich bij ons en hebben we ons na een drankje verplaatst naar de Willem III zaal, waar John een heerlijk buffet voor ons had neergezet. BBQ was gezien het weer niet mogelijk. Tijdens het buffet reikte onze voorzitter de prijzen uit. Dit keer was ons lid Andries van der Zande de beste en ontving een lekkere fles wijn. Voor onze enige dame Heleen van der Lee was er natuurlijk ook een prijs (zij hoopt nog steeds dat meer vrouwen deze sport zullen gaan beoefenen). Kortom het was weer als vanouds en we hopen deze afsluitingen nog vele jaren te kunnen houden. Heeft U ook zin om eens te biljarten, komt u gerust op de ochtenden naar de Sociëteit. Biljarten nr 10 OVER BIJZONDERE (O.A. MILITAIRE) LEDEN VAN DE SOCIETEIT APELDOORN door Ton Steeman In De Schutter nr 45 van december 2009 schreef ik over enkele militairen in de geschiedenis van de sociëteit. Een vervolg. Het ledenbestand van onze sociëteit is in de loop van de tijd veranderd. Vroeger (heel vroeger) was het lidmaatschap van de Heerensociëteit beperkt tot de Apeldoornse elite, tot vooraanstaande belastingbetalende mannelijke burgers, notabelen. Daaronder werden, naast de hofkringen, de hogere ambtenaren, de medische stand, het notariaat, directeuren van grotere bedrijven enzovoort, ook de officieren van het garnizoen begrepen. In de herfst van de 20e eeuw veranderde dat beeld. De Heerensociëteit werd multiculti, emancipeerde zoals dat heet. Er ontstonden zelfs (exclusieve) damesgroepen. Uit borreltafelgesprekken van en met Heeren begrijp ik dat er soms toch een soort heimwee is naar die goeie oude tijd. Daarom denk ik dat het een goed idee zou kunnen zijn wekelijks een dag of een deel van een dag (vanaf 17.00 uur?) de sociëteit weer tot Heerensociëteit om te vormen. Het bestuur zou daar eens over kunnen filosoferen. 17
In dit artikel kom ik nog eens terug op drie generaties Apeldoorners van de Apeldoornse familie, de JonkherenTeding van Berkhout, allen lid van de Societeit. De oudste generatie in Apeldoorn is die van Jonkheer Willem Hendrik Teding van Berkhout (1825-1903, de familie is in 1835 in de adelstand verheven). Willem Hendrik trad in 1845 in dienst van het Belastingkantoor te Arnhem en was tot zijn pensionering in 1884 onder meer rijksontvanger in Apeldoorn. Hij was getrouwd met Jacqueline Louise Emilie de Chalmot, geboren in 1825, overleden in Apeldoorn in 1881. Na haar overlijden vertrok Willem Hendrik naar Heerlen waar hij bij de familie Bouman in pension ging. *) *) Antoon Bouman was een begenadigd cellist en een van de orkestleden die regelmatig bij de audities op Het Loo optraden. Het is waarschijnlijk dat beide heren tijdens die audities kennis hebben gemaakt en bevriend zijn geraakt. Bij Bouman is hij ook tot zijn overlijden in 1903 gebleven. Vóór zijn overlijden schonk hij Bouman een plakboek waarbij ook een schetsboek met 50 ingekleurde schetsen. Jonkheer Willem Hendrik Teding van Berkhout was ook een zeer verdienstelijke amateurschilder en tekenaar. Hij verkeerde vaak aan het hof van koning Willem III op Het Loo. Vanaf 1875 kreeg hij, samen met zijn vrouw, veel uitnodigingen om audities bij te wonen. Op Het Loo traden toen veel muziek- en toneelstudenten op die van de koning een toelage ontvingen. De begeleiding werd veelal uitgevoerd door orkesten. Dorpsstraat 210, de woning van het echtpaar Teding van Berkhout-Roeloffs Nu naar de tweede generatie. Willem Hendrik en zijn vrouw kregen maar liefst 8 kinderen, waarvan 6 heel jong zijn overleden. De tweede zoon, Emile Arnold (1855-1935), ging naar de KMA en werd officier bij het Regiment Grenadiers en Jagers. Hij trouwde in 1880 met de Apeldoornse notarisdochter Ernestina Carolina Jacoba Roeloffs (1859-1937). Zij woonden in de Dorpsstraat op nummer 210, de villa die lag ongeveer recht tegenover de villa van Notaris Walter, de huidige Wilde Pieters. Op de foto is de trambaan nog te zien. In het vorige artikel hebben we gezien dat Nederland mobiliseerde. De oorlog ging ons voorbij, maar België niet. Na de Duitse inval in België op 4 augustus 1914 stroomden veel Belgische vluchtelingen de Nederlandse grens over om daar bescherming te vinden tegen het oorlogsgeweld. Onder hen ook 33.000 Belgische militairen. Die werden, in overeenstemming met de internationale afspraken ontwapend en voor de duur van de oorlog geïnterneerd. Aanvankelijk werden zij ondergebracht in provisorische kampen en kazernes, die leegstonden. Eén groep Belgen werd overgebracht naar de kazerne van Alkmaar waar echter ook Duitse militairen waren ondergebracht. Dit leidde uiteraard tot problemen, de oplossing werd gevonden door een interneringskamp in te richten in Gaasterland. De grootste groep militairen (1200 man) werd ondergebracht in de oude steenfabriek van Rijs. Er kwam ook een kleine school, een ziekenzaaltje en een kantine. Volgens een officiële telling op 1 januari 1916 verbleven er 15 officieren en 2190 minderen in Kamp Gaasterland. Om de verveling te verdrijven werden kaats-, voetbal- en zwemwedstrijden en sportfeesten georganiseerd. Ook op cultureel gebied werden activiteiten opgestart: er werden muziekkorpsen, een mandolineclub en een toneelgezelschap opgericht. Voor de kinderen van de Belgen werden scholen gesticht te Rijs en in het vrouwendorp Boschkant. In de andere dorpen volgden de kinderen het onderwijs aan de Nederlandse scholen. Voor volwassenen kwam er een werkschool. Dit zoeken naar werk geschiedde in overleg met de Nederlandse overheid omdat het niet de bedoeling was dat Belgische geïnterneerden de Nederlanders van de arbeidsmarkt zouden verdringen. Omdat zeer veel jonge mensen waren gemobiliseerd was er een groot gebrek aan arbeidskrachten en zodoende konden veel Belgische militairen werk vinden als bosarbeider of boerenarbeider. Ook werden zij vaak groepsgewijs onder militair toezicht ingezet als z.g. interneringsgroep; meer dan 40% van alle geïnterneerden in Nederland was op deze manier aan het einde van de oorlog ingeschakeld in het arbeidsproces. Overzicht steenfabriek te Rijs (Kamp Gaasterland) Kamp Gaasterland werd bewaakt door manschappen van de 2e en 3e compagnie van het 1e Bataljon Landweer (in totaal 450 manschappen). Commandant van het geheel was kolonel jhr. E.A. Teding van Berkhout. Door de bruggen bij Sloten, Woudsend, Galamadammen, Warns en Lemmer (Tacozijl) open te zetten werd er een soort eiland gecreëerd, waardoor vluchtpogingen werden bemoeilijkt. De bruggen werden permanent bewaakt. Kamp Gaasterland was door zijn grote oppervlakte moeilijk te bewaken waardoor vele Belgen in het begin kans zagen te ontsnappen. Het bewakingsregime werd verscherpt en in 1915 werd een reglement ingevoerd waarbij o.a. een avondklok werd 18
ingesteld en waarbij het de militairen was verboden vervoermiddelen te huren (hiertoe werden ook schaatsen gerekend). In september 1916 werd de vraag gesteld of opheffing van het Kamp niet tot bezuinigingen zou leiden. Dit bleek inderdaad het geval waardoor op 13 november werd besloten het Kamp als reservedepot aan te houden en daar slechts een interneringsgroep te laten voortbestaan. Op 6 en 12 december 1916 vertrokken er 906 geïnterneerden naar Kamp Harderwijk en 642 naar Kamp Amersfoort-Zeist. De bewaking werd daarop verminderd tot 261 manschappen, de taak van de kolonel zat er op. Hij overleed in 1935. Het echtpaar is begraven op de begraafplaats aan de Soerenseweg. De bouw van de KW III kazerne. In de crisisjaren bezocht de Apeldoornse burgemeester Jhr. Dr. C.G.C. Quarles van Ufford de legerleiding in Den Haag. Hij bood gratis een stuk van het Orderbos aan om een kazerne te bouwen, mits dat gebeurde door Apeldoornse aannemers. In 1938 en 1939 werd toen de Koning Willem III Kazerne gebouwd. De majoor Jhr Teding van Berkhout werd in februari 1939 commandant van het 1e Regiment Huzaren Motorrijders in de nieuwe kazerne en op 22 april 1940 werd hij bevorderd tot Luitenant-Kolonel. Hij was gehuwd met Jeanne Tutein Nolthenius (1890), dochter van de Apeldoornse oud burgemeester. Het paar vestigde zich nu met hun vijf zonen aan Wilhelminapark 9. De oudste dochter Nella bevond zich sinds 1934 in Nederlands-Indië. Op 10 mei, bij het uitbreken van de oorlog, lag hij met zijn regiment in Wassenaar. De Zwarte Duivels hebben hard en dapper gevochten. Het bericht van de capitulatie kwam dan ook hard aan. Zonder enig verweer zich overgeven aan de gehate vijand? Dat nooit!. Hij verzamelde zijn regiment op het Malieveld in Den Haag, liet alle materieel en munitie verzamelen en de standaard daar midden op zetten. Nadat hij een toespraak tot zijn mannen had gehouden werd dit materieel onder het zingen van het Wilhelmus in brand gestoken en vernietigd. De eerste verzetsdaad. Na de demobilisatie en al heel gauw na zijn terugkeer in Apeldoorn begon Teding van Berkhout het verzet te organiseren. Op 18 oktober 1940 werd, ten huize van wethouder Gosker, de Apeldoornse afdeling van de OD opgericht. Aan het einde van dit eerste oorlogsjaar ontwikkelde zich ook al een landelijke organisatie van de OD, gestart door luitenant-generaal bd Jhr Roëll. Gelderland werd verdeeld in een drietal gewesten, Betuwe, Achterhoek en Veluwe. Het gewest Veluwe werd verder onderverdeeld in een vijftal districten. Commandant van het district Apeldoorn werd Teding van Berkhout. Op vrijdag 15 mei 1942 moesten de voormalige officieren zich in Ede melden voor registratie. Teding van Berkhout is daar door de S.D. gevangen genomen en naar het concentratiekamp Amersfoort gevoerd. In juni is hij overgebracht naar de gevangenis in Scheveningen, in november weer naar Amersfoort, in januari 1943 naar Vught en in maart naar Haaren (NB). Hier werd tegen 82 officieren het Proces Roëll gehouden. Tegen allen werd de doodstraf geëist. Bij de uitspraak werd echter alleen de generaal Roëll ter dood veroordeeld (is niet uitgevoerd). De overigen, waaronder dus Teding van Berkhout, werden veroordeeld tot Schutzhafft bis Ende Krieg. Zij werden 26 oktober 1943 overgebracht naar het vernietigingskamp Natzweiler, bij Straatsburg. Op 13 mei 1944 overleed de Luitenant- Kolonel Jhr. Jacob Johan Teding van Berkhout ten gevolge van de ontberingen in dat kamp. In 1992 werd een nieuw gebouw in gebruik genomen. De Kolonel Rob van Heloma Lugt zocht voor dat paviljoen een passende naam. Op mijn voorstel werd dat het Teding van Berkhout Paviljoen. Vooral over de Apeldoornse oorlogservaringen van Mevrouw Jeanne Teding van Berkhout-Tutein Nolthenius valt veel goeds te vertellen. Mogelijk een volgende keer? Ovenbouwershoek 3, 7328 JH Apeldoorn, T 055-533 20 05 F 055-541 47 36, info@kaperdruk.com, www.kaperdruk.com Passie voor communicatie 19
Leef ondernemend. Ondernemingsrecht Schuite De Boer notarissen maakt notariële zaken niet moeilijker dan ze al zijn. Duidelijke, heldere taal en vaste, scherpe tarieven. Als ondernemer kunt u rekenen op kwaliteit en flexibiliteit tegen een reële prijs. Kijk op www.debetaalbarenotaris.nl of bel 055-505 05 06. Welkom bij de betaalbare notaris. Schuite De Boer De betaalbare notaris. Vormgevers tuin en landschap Hoveniers Boomverzorgers Boomkwekers Werkzaam in heel Nederland Eigen kwekerij in Apeldoorn Bel 055 522 53 22 voor een afspraak www.tenhoventuinen.nl 20