Eenpersoonskamer steeds moeilijker betaalbaar

10 de CM-barometer van de ziekenhuisfactuur Eenpersoonskamer steeds moeilijker betaalbaar Anja Crommelynck (R&D) Muriel Wantier (Solimut) Voor het tiende jaar op rij publiceert CM de gemiddelde ziekenhuisfactuur voor de patiënt. Deze gegevens zijn gebaseerd op de analyse van zo n 1,4 miljoen facturen van CM-leden in 2013. De resultaten zijn afgetoetst met de ziekenhuizen zelf. Op 1 januari 2013 werden ereloonsupplementen verboden voor alle e opnames in kamers voor twee of meer personen en voor de meeste ingrepen in kamers voor twee of meer personen in het dagziekenhuis. De tiende barometer maakt de balans op van wetsaanpassing voor een betere toegankelijkheid. Deze jaarlijkse studie laat ons toe om de evolutie van de factuur bij ziekenhuisopname op te volgen. Dit brengt ons tot een aantal aanbevelingen voor een betere financiële bescherming van de patiënt. Samenvatting van de opvallendste vaststellingen 1. Wat zijn de gevolgen geweest van het verbod op ereloonsupplementen met de uitzondering voor het dagziekenhuis? Ondanks de uitzondering voor het dagziekenhuis schaften alle ziekenhuizen behalve enkele hun ereloonsupplementen in kamers voor twee of meer personen volledig af. Door het verbod inden 16 ziekenhuizen in kamers voor twee of meer personen bij e opnames in 2013 in totaal 16 miljoen euro minder ereloonsupplementen dan in 2012. Deze daling werd niet gecompenseerd met een groei van de ereloonsupplementen in eenpersoonskamers. Het aantal opnames in eenpersoonskamers (met kamersupplement) bleef in 2013 nog stabiel. 2. Een e opname in het ziekenhuis werd in 2013 2 % duurder in een eenpersoonskamer en 6 % goedkoper in een kamer voor twee of meer. Je betaalde gemiddeld 1.391 euro in een eenpersoonskamer en 281 euro in een kamer voor twee of meer mensen. 3. Een dagopname daarentegen werd duurder - +5 % voor chirurgische ingrepen, zowel in de eenpersoonskamers als in de kamers voor twee of meer personen. De gemiddelde factuur in het chirurgisch dagziekenhuis bedroeg 660 euro in een eenpersoonskamer en 125 euro in een kamer voor twee of meer. 4. Ook de kost van medisch materiaal is een belangrijke verklaring voor de evoluties in de prijzen. In het ziekenhuis daalt de kost van materiaal doordat meer materialen terugbetaald worden. In het chirurgisch dagziekenhuis zien we dan weer een sterke stijging van de materiaalkost voor de patiënt bij kijkoperaties (orthopedische ingrepen). 5. Per opname betaalt de patiënt gemiddeld 32 euro voor nietterugbetaalde geneesmiddelen. Dat bedrag is al meer dan tien jaar stabiel en zelfs dalend, maar de variatie tussen de opnames is groot. CM-Informatie 259 maart 2015 17

CM-achtpuntenplan om klassegeneeskunde te vermijden De globale daling in de factuur in kamers voor twee of meer personen bewijst dat politieke beslissingen hun effect hebben. Kamersupplementen in kamers voor twee of meer personen werden afgeschaft. Medisch materiaal en implantaten worden beter terugbetaald, maar ook veel meer gebruikt. Toch blijven de verschillen tussen de ziekenhuizen groot. Deze tendens naar een duale geneeskunde moeten we tegengaan, vindt CM. Deze acht concrete voorstellen van CM dragen daartoe bij. 1. Een beperking van de ereloonsupplementen in eenpersoonskamers tot 100 procent van het officieel honorarium, zowel bij opnames met overnachting als bij dagopnames De ereloonsupplementen in eenpersoonskamers kennen sinds 2004, het begin van onze metingen, elk jaar een forse stijging. Deze evolutie kan leiden tot een opsplitsing van het ziekenhuisaanbod, met enerzijds ziekenhuizen met een goed betaald medisch korps en een aanbod aan luxe-suites en anderzijds ziekenhuizen die betaalbaar zijn, maar die moeten vechten om de artsen te houden en voldoende attractief te blijven voor de meer gegoede patiënten. Ziekenhuizen, die met overheidssubsidies gebouwd worden, die voor de verzorging van de patiënten worden gefinancierd, en waar artsen werkzaam zijn wiens prestaties in grote mate worden terugbetaald door de sociale zekerheid, moeten medische zorg aanbieden die voor iedereen gelijk is en voor iedereen betaalbaar blijft. Een beperking van de ereloonsupplementen in eenpersoonskamers tot maximum 100 % kan hiertoe bijdragen. 2. Een verbod op ereloonsupplementen in kamers voor twee of meer personen bij dagopnames Op 1 januari 2013 werden de ereloonsupplementen bij wet verboden in kamers voor twee of meer personen in het ziekenhuis. Dit verbod werd echter niet doorgetrokken naar het dagziekenhuis. Er zijn in 2014 nog vier ziekenhuizen waar de artsen ereloonsupplementen mogen aanrekenen voor opnames in kamers voor twee of meer personen. Het is onzinnig om een uitzondering op het verbod in stand te houden, ter wille van vier ziekenhuizen. CM pleit er voor om zo snel mogelijk werk te maken van een totaal verbod zoals aangekondigd in het regeerakkoord van oktober 2014. Dit zou een geruststelling zijn voor de patiënt en transparanter en eerlijker voor de ziekenhuizen. 3. Garantie van de vrije keuze van arts, ook in een kamer voor twee of meer mensen Als ziekenfonds krijgen wij regelmatig signalen van patiënten dat, indien zij door een bepaalde arts willen behandeld worden, zij verplicht worden voor een eenpersoonskamer te kiezen. Dit is voor CM onaanvaardbaar, want de kamerkeuze mag op geen enkele manier de bereidheid van een arts beïnvloeden om een patiënt te verzorgen. Ook de Orde der Geneesheren - die hier begin dit jaar over bevraagd werd - stelt dat het weigeren van zorg aan een patiënt op basis van de kamerkeuze ingaat tegen de geneeskundige plichtenleer (advies van 22 februari 2014). 4. Een kostenraming voor patiënten vóór hun ziekenhuisopname De variatie in de facturen voor de patiënt is enorm. 10 % van de patiënten in het ziekenhuis betaalt minder dan 50 euro, maar een andere 10 % moet meer dan 1.280 euro neertellen en bij één op de honderd opnames loopt de factuur zelfs op tot meer dan 6.360 euro. Om verrassingen te vermijden is het dus wenselijk dat patiënten voor hun opname een kostenraming zouden krijgen, hetzij op het moment van de afspraak hetzij via een kostprijssimulator op de website van het ziekenhuis. Eind 2014 stelden reeds 11 ziekenhuizen dergelijke simulator online ter beschikking. CM moedigt de andere ziekenhuizen aan hier ook werk van te maken. 5. Medisch materiaal beter terugbetalen door de wettelijke ziekteverzekering Dankzij bijkomende budgetten betaalt de ziekteverzekering implantaten en medisch materiaal beter terug. Maar, voor het materiaal bij kijkoperaties, meestal in dagziekenhuis, werd halfweg 2012 een terugbetaling voorzien met een aandeel ten laste van de patiënt van 18 CM-Informatie 259 maart 2015

55 %. Hierdoor werd bijvoorbeeld het weghalen van de meniscus op één jaar 37 % duurder. Deze evolutie waarschuwt ons voor een reëel gevaar. Er komen immers jaarlijks nieuwe materialen en technieken bij. Om te vermijden dat de kost hiervan steeds meer naar de patiënt wordt geschoven, dient hiervoor voldoende budget te worden voorzien. 6. Solidariseren van de kost van niet-terugbetaalde geneesmiddelen onder de ziekenhuispatiënten, zodat geen enkele patiënt voor een onaangename verrassing komt te staan CM pleit voor het solidariseren van de kost voor nietterugbetaalde geneesmiddelen. Elke patiënt zou dan per opname 32 euro betalen, ongeacht zijn of haar eigen gebruik van niet-terugbetaalde geneesmiddelen. Deze vorm van forfaitarisering zou de onvoorspelbare variatie van de kost van niet terugbetaalde geneesmiddelen doen verdwijnen. artsenhonoraria is er werkelijk nodig voor een correcte ziekenhuisfinanciering? De financiële druk op de artsen om mee de werking van het ziekenhuis te financieren, is voor sommige specialisten een reden om zich op een privépraktijk te richten waar zij vrij hun honorarium kunnen bepalen. Een transparantere en correctere financiering van de ziekenhuizen, in combinatie met medische honoraria die in hoofdzaak de intellectuele acte van de arts financieren (en niet de overige werkingskosten van het ziekenhuis), zouden deze verdoken privatisering tegengaan. Als CM scharen we ons achter de verklaringen in het federaal regeerakkoord om te gaan naar een gemengd financieringssysteem met een prospectieve financiering voor standaardiseerbare zorg. 7. Een patiëntenfactuur van maximaal 200 euro voor een opname met overnachting in een kamer van twee of meer personen Zonder ereloonsupplementen, met goed vergoed medisch materiaal en gesolidariseerde nietterugbetaalde geneesmiddelen moet het mogelijk zijn de factuur voor elke patiënt in een kamer voor twee of meer personen in elk ziekenhuis te beperken tot 200 euro. In 2013 hadden, mede dankzij het beschermingsmechanisme van de maximumfactuur (MAF), slechts 10 % van de opnames in kamers voor twee of meer personen, of zo n 150.789 opnames, een factuur hoger dan 200 euro). Zo kan elke patiënt er op rekenen dat hij of zij nooit meer dan 200 euro uit eigen zak zal moeten betalen. 8. Een correcte en transparante financiering van de ziekenhuizen die de verpleegkundige zorg en andere personeelskosten beter dekt De stijgende ereloonsupplementen in eenpersoonskamers en de grote variatie tussen de ziekenhuizen en artsen doen vragen rijzen over de mechanismes van de ziekenhuisfinanciering. Welk aandeel van de CM-Informatie 259 maart 2015 19

Analyse van de ziekenhuisfacturen van 2013 1. Evolutie van het aantal ziekenhuisopnames We tellen in België jaarlijks 3,4 miljoen ziekenhuisopnames. Bijna de helft hiervan (46 %) zijn dagopnames, en dit aandeel groeit gestaag. Het aantal dagopnames steeg de laatste 10 jaar met gemiddeld 4,5 %. Niet alleen worden bestaande behandelingen minder ingrijpend door de verbeterde technieken (bijvoorbeeld operaties via kijkbuis), ook komen er nieuwe vormen van behandeling bij waarvoor geen overnachting vereist is (vb. nieuwe geneesmiddelen voor chemotherapie bij kanker). Ook het feit dat we steeds langer leven brengt meer opnames met zich mee. Jaarlijks komen er voor heel het land zo n 50.000 dagopnames 1 bij, zodat we in 2013 uitkwamen bij 1,6 miljoen dagopnames. Dagopnames vervangen deels de e opnames (bijvoorbeeld voor cataract operaties, of voor de behandeling van spataders), maar ook het aantal e opnames stijgt. In 2013 telden we 18.000 e opnames meer dan in 2012 (groei van 1 %). Dit brengt het totaal op 1,8 miljoen e opnames. Zie figuur 1. We maken onderscheid tussen chirurgisch en niet-chirurgisch dagziekenhuis. In het niet-chirurgisch dagziekenhuis worden heel wat relatief snelle ingrepen gedaan zoals de verwijdering van een tandwortel in het kaakbeen, het wegnemen van goedaardige gezwellen via kijkbuis, het radiologisch in beeld brengen van de kransslagaders, enzovoort. Andere veel voorkomende types behandelingen in niet-chirurgisch dagziekenhuis zijn de kankerbehandeling met geneesmiddelen (chemotherapie), de nierdialyse en de chronische pijnbehandeling. Deze twee laatsten beschouwen we eerder als ambulante prestaties en dus niet als echte ziekenhuisopnames. De meest voorkomende chirurgische dagingrepen zijn ingrepen in de domeinen oftalmologie (oogheelkunde), orthopedie (heelkunde van het steun- en bewegingsapparaat), stomatologie (mond- en kaakheelkunde), oto-rhino-laryngologie (ingrepen door neus-, keel-, oorartsen, kortweg ORL of NOK), urologie (operatieve behandelingen aan de urinewegen en/ of mannelijke geslachtsorganen) en gynaecologie (operatieve behandelingen aan het vrouwelijk voortplantingssysteem). Oftalmologie en orthopedie zijn samen goed voor de helft van de ingrepen in het chirurgisch dagziekenhuis. Figuur 1: Evolutie van het aantal ziekenhuisopnames in België 2002-2013 4.000.000 600.946 3.500.000 3.000.000 197 000 Aantal opnames 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 706 000 1 664 000 970.991 1.843.945 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Klassieke opnames Niet chirurgisch dagziekenhuis (excl. ambulante forfaits) Chirurgisch dagziekenhuis 1 Bij de dagopnames worden de ambulante forfaits niet meegerekend. Ambulante forfaits zijn de forfaits voor dialyse, chronische pijn, mini-forfait (afgeschaft in 2014) en manipulatie poortkatheter. Deze zijn zeer frequent en hun aantal stijgt fors, maar ze kunnen niet als een echte dagopname worden beschouwd. 20 CM-Informatie 259 maart 2015

De e opnames (dus de opnames mét overnachting) in deze studie zijn gegroepeerd volgens de dienst waarbinnen de patiënt verzorgd werd. Volgende vijf diensten werden weerhouden in de analyses: heelkunde, inwendige geneeskunde 2, pediatrie, materniteit en de dienst geriatrie en revalidatie. 2. Evolutie van het aantal opnames in eenpersoonskamers en regionale verschillen In België hangt de hoogte van de ziekenhuisfactuur in de eerste plaats af van de kamerkeuze van de patiënt. Een patiënt die kiest voor een eenpersoonskamer betaalt een veelvoud van wat een patiënt betaalt die zijn kamer deelt met één of meerdere personen. De hogere prijs heeft niet alleen betrekking op de kamer zelf (kamersupplementen, zie punt 5), maar ook op de prijs die de arts aanrekent (ereloonsupplementen, zie punten 3 en 4). Om de patiëntenfactuur te evalueren is het dus belangrijk te weten in welk kamertype een patiënt terecht komt. Klassieke opnames Het aandeel van de opnames in eenpersoonskamers (berekend op basis van het aandeel opnames waarbij een kamersupplement werd aangerekend 3 ) bleef in 2013, net als de laatste 5 jaar, stabiel op gemiddeld 23 % bij een e opname, 69 % in de materniteit en 9 % in de geriatrie en revalidatie. In de pediatrie neemt het aantal eenpersoonskamers wel elk jaar toe en komen we in 2013 uit op 38 % van de verblijven. Ook was er in 2013 één ziekenhuis dat zijn aantal éénpersoonskamers verdubbelde (CHIREC). De meerderheid van de opnames gebeurt dus in twee- of meerpersoonskamers, maar de materniteit vormt hierop de uitzondering: daar is zowel de vraag naar als het aanbod aan eenpersoonskamers veel groter. Deze cijfers verbergen grote verschillen tussen de ziekenhuizen. In CHIREC (Brussel), CHC Saint Vincent et Sainte Elisabeth (Luik), en het UZA zijn er respectievelijk 57 %, 53 % en 50 % eenpersoonskamers. In het UZ Leuven en het UZ Brussel daarentegen slechts 13 % en drie ziekenhuizen gaan nog lager met 12 of 11 % (Grand Hôpital de Charleroi, Centre Hospitalier de Dinant, CH EpiCURA in Ath). De verschillen op provinciaal niveau zijn af te lezen in figuur 2: Figuur 2: Proportie kamertype per provincie, e opnames, 2013 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 82% 18% 70% 75% 78% 80% 82% 77% 77% 82% 83% 84% 30% 25% 22% 20% 18% 23% 23% 18% 17% 16% % 2 of meerpersoonskamer % 1 persoonskamer Brussel Antwerpen Oost-Vlaanderen Limburg West-Vlaanderen Vlaams-Brabant Luik Luxemburg Henegouwen Waals-Brabant Namen 2 Patiënten die een heelkundige ingreep ondergingen en toch op de dienst inwendige geneeskunde verbleven, worden in deze studie toch ondergebracht bij de dienst heelkunde 3 In een aantal gevallen wordt geen kamersupplement aangerekend terwijl de patiënt toch in een éénpersoonskamer ligt, (bijvoorbeeld om medische redenen). De eenpersoonskamer was dan geen expliciete keuze van de patiënt. In dit geval beschouwen wij dit ook als een opname in een twee- of meerpersoonskamer. CM-Informatie 259 maart 2015 21

Dagziekenhuis In het dagziekenhuis is het aandeel opnames in eenpersoonskamers veel kleiner: 7 % voor chirurgische ingrepen, 3 % voor niet-chirurgische. In een deel van de gevallen is er dan ook bijna geen sprake van een kamer en rust je gewoon even uit in een zetel. Ook deze cijfers verbergen grote verschillen tussen ziekenhuizen. In CHIREC en het AZ Heilige Familie in Reet krijgen in meer dan 20 % van de chirurgische dagopnames de patiënten een eenpersoonskamer. In andere ziekenhuizen worden er nooit eenpersoonskamers aangerekend in het chirurgisch dagziekenhuis. 3. Evolutie van de gemiddelde factuur per kamertype en regionale verschillen Klassieke opnames 2 % duurder maar deze stijging wordt in het globale gemiddelde gecompenseerd door de daling met 6 % in kamers voor twee of meer personen. We komen in 2013 uit op een gemiddelde van 281 euro ten laste van de patiënt voor een opname in kamers voor twee of meer personen, en een vijfvoud daarvan, namelijk 1 391 euro, voor een opname in een eenpersoonskamer. Het gemiddelde over alle kamertypes heen bedraagt 533 euro. Over de periode van 2004 tot 2013 betekent dit een jaarlijkse reële stijging van 1 % in eenpersoonskamers en een jaarlijkse reële daling van 3 % in kamers voor twee of meer personen. De verklaring voor deze evoluties bespreken we in de volgende punten, maar kort samengevat stijgt de factuur in eenpersoonskamers door een stijging van de ereloonsupplementen en daalt de factuur door dalingen in drie rubrieken: de kost voor materiaal (ook in eenpersoonskamers), en de daling van ereloonen kamersupplementen in kamers voor twee of meer personen (zie figuur 3). Een e opname in het ziekenhuis werd in 2013 algemeen 1 % goedkoper. De opnames in eenpersoonskamers werden wel Figuur 3: Evolutie van de gemiddelde kost per e opname, per kamertype (prijzen 2013) 1600 1400 1364 1391 Gemiddeld factuurbedrag ( ) 1200 1000 800 600 400 200 0 577 582 617 645 658 682 770 795 805 831 298 281 505 500 477 497 448 444 19 20 19 360 18 341 329 330 15 14 14 17 16 2 185 182 150 140 124 115 95 83 72 69 202 204 220 226 219 217 229 228 229 230 172 174 193 198 193 195 193 207 210 210 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 individuele kamer kamer voor 2 of meer Remgeld Materiaal- kamer en andere supplementen Honorariumsupplementen 22 CM-Informatie 259 maart 2015

Chirurgisch dagziekenhuis De evolutie van de factuur in het dagziekenhuis vertoont gelijkenissen met deze in het ziekenhuis, maar de recente evolutie is toch verschillend. Daar waar in het e ziekenhuis de prijs globaal daalt, stijgt de prijs van een chirurgische dagopname in 2013 met 4 % (in beide kamertypes). Zo komen we in 2013 uit op een gemiddelde van 125 euro ten laste van de patiënt voor een dagopname in kamers voor twee of meer personen en ook hier een vijfvoud voor de eenpersoonskamers, namelijk 660 euro ten laste van de patiënt. Het gemiddelde over alle kamertypes heen bedraagt 161 euro. Over de periode van 2009 tot 2013 betekent dit een jaarlijkse reële stijging van 3 % in eenpersoonskamers en van 4 % in kamers voor twee of meer personen (zie figuur 4). De verklaring voor deze stijging bespreken we in de volgende punten, maar kort samengevat zijn zowel ereloonsupplementen als de materiaalkost hiervoor verantwoordelijk. 4. De ereloonsupplementen Wat veranderde er op 1 januari 2013? Op 1 januari 2013 verbood de overheid alle ereloonsupplementen in kamers voor twee of meer personen in het ziekenhuis. De overheid liet wel de mogelijkheid om ereloonsupplementen aan te rekenen in het dagziekenhuis. Vanaf 1 juli 2014 zou het verbod ook gelden voor oncologische zorg in het dagziekenhuis en werd het verbod voor patiënten met verhoogde tegemoetkoming of met het statuut van chronisch zieke terug hersteld zoals dat voorheen ook al bestond 4. Behalve voor oncologische zorg, bleven ereloonsupplementen dus toegestaan in kamers voor twee- en meer personen in dagziekenhuis. Er werd gevreesd dat, ter compensatie van het verbod, er een toename zou zijn van het aantal opnames in eenpersoonskamers en van het aantal aanrekeningen van ereloonsupplementen in eenpersoonskamers en in dagziekenhuis. Het bilan bleek in 2013 echter eerder positief: Ondanks de uitzondering voor het dagziekenhuis schaften alle ziekenhuizen, uitgenomen vijf (CHIREC, Imelda, Iris Zuid, Figuur 4: Evolutie van de factuur voor de patiënt in chirurgisch dagziekenhuis, prijzen 2013 700 625 635 660 600 500 400 465 478 491 472 472 475 499 516 300 200 30 121 125 100 110 104 94 88 80 90 84 81 77 27 66 27 52 26 37 26 29 26 34 34 26 34 24 0 49 50 46 38 45 44 52 63 64 59 55 43 58 56 61 66 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 eenpersoonskamers twee of meerpersoonskamers Remgeld Andere supplementen Ereloonsupplementen 4 Dit verbod bestond al voor deze patiënten (door de wet op de beschermde patiënten ) maar het verbod van 1 januari 2013 had als onbedoeld neveneffect dat deze bescherming werd opgeheven. CM-Informatie 259 maart 2015 23

Heilig Hart in Leuven en Europaziekenhuizen) hun ereloonsupplementen in kamers voor twee of meer personen volledig af. Waar in 2013 wel nog ereloonsupplementen aangerekend werden in kamers voor twee of meer personen in dagziekenhuis stijgen ze ook sterk (tot +35 % in Europaziekenhuizen). Door het verbod inden 16 ziekenhuizen in kamers voor twee of meer personen bij e opnames in 2013 in totaal 16 miljoen euro minder ereloonsupplementen dan in 2012. Deze daling werd niet gecompenseerd met een groei van de ereloonsupplementen in eenpersoonskamers. Deze stegen met 3 % maar dat is minder dan de stijging van de jaren voordien. Het aantal eenpersoonskamers bleef in 2013 nog stabiel (uitgenomen in 1 ziekenhuis, zie punt 2). Tot op vandaag gebeurt minder dan één vierde van de e opnames in een éénpersoonskamer en slechts 7 % van de dagopnames. De maxima volgens de opnameverklaringen Het maximaal percentage ereloonsupplementen is het maximum dat elk ziekenhuis met zijn artsen afspreekt. Dit maximum (per kamertype) staat in de opnameverklaring die elke patiënt ter ondertekening krijgt voorgelegd ten laatste bij het begin van de opname en is uitgedrukt in procent van het officieel tarief per prestatie 5. Op de opnameverklaring duidt de patiënt zijn/haar kamerkeuze aan. Uit deze opnameverklaringen leiden wij af dat in 40 ziekenhuizen de artsen nooit meer dan 100 % ereloon mogen aanrekenen. Vijf ziekenhuizen trokken hun maxima op in 2013 (van 100, 175 of 200 % tot 125 of 150, 200 of 275 %). Anderzijds haalden twee ziekenhuizen hun maxima terug van 300 % naar 200 % (Sint-Jansziekenhuis in Brussel) en van 400 % naar 300 % (CHIREC, Brussel). De twee ziekenhuizen die nog de 400 % hanteren in 2013 zijn het Hôpital Universitaire Des Enfants Reine Fabiola (HUDERF, Brussel) en Sainte Anne- Saint Rémi (Brussel), maar dit laatste ziekenhuis ging begin 2014 ook naar 300 %. De gegevens, geüpdatet voor 2014 zijn gevisualiseerd op de kaart van België in figuur 5. Figuur 5: Maximaal aanrekenbaar ereloonsupplement 2014, per ziekenhuis op de kaart van België Maximaal ereloonsupplement eenpersoonskamers, 2014 5 Het officieel tarief is gelijk aan de som van de RIZIV- vergoeding plus het persoonlijk aandeel van de patiënt voor de betreffende prestatie. 24 CM-Informatie 259 maart 2015

Werkelijk aangerekende ereloonsupplementen: e opnames in eenpersoonskamers Naast de maxima is het ook leerrijk te analyseren wat de werkelijk toegepaste ereloonsupplementen waren in 2013. Deze bedroegen gemiddeld 62 %. Dat dit veel lager ligt dan de maxima komt doordat er op heel wat artsenprestaties geen ereloonsupplementen (mogen) worden aangerekend 6. Nominaal ging het in de e opnames over 804 euro (op een totale factuur van 1391 euro). De ereloonsupplementen stegen met 3 % in 2013. Deze groei is iets lager dan de jaarlijkse groei van 4 % die we de laatste 10 jaar constateerden. Het Brusselse ziekenhuis CHIREC blijft de hoogste bedragen aanrekenen voor vergelijkbare behandelingen. Dit lees je af van de kolommen gemiddeld procent ereloonsupplement in tabel 1. De rangschikking gebeurt op basis van gemiddeld percent ereloonsupplement, aangezien dit een vergelijkbaar gegeven is. De totale gemiddelde factuur voor de patiënt daarentegen is geen vergelijkbaar gegeven want deze hangt af van de zwaarte van de behandelingen in het ziekenhuis. Zo zal een academisch ziekenhuis typisch gemiddeld een hogere factuur moeten voorleggen ook al rekent het procentueel minder ereloonsupplementen aan. Bij deze 10 de barometer, stellen we vast dat de top 10 van Tabel 1, elk jaar ongeveer dezelfde blijft. De vier eerste ziekenhuizen uit deze tabel komen sinds 2004 zelfs systematisch elk jaar terug. Het verschil tussen de ziekenhuizen blijkt ook als we deze groeperen per provincie (zie figuur 6). Brussel is een grote uitschieter. Daarna rekenen de artsen de hoogste ereloonsupplementen aan in de provincies Waals-Brabant (Saint Pierre, Ottignies) en Luik (CH Saint Vincent & Ste. Elisabeth). In Vlaanderen zit Vlaams-Brabant het hoogst met twee ziekenhuizen in de Brusselse invloedsfeer (AZ Jan Portaels, Vilvoorde en RZ Sint Maria in Halle). Tabel 1: Top-tien van de ziekenhuizen met de hoogste ereloonsupplementen (in %) in eenpersoonskamers voor e opnames Gemeente Ziekenhuis maximum 7 procent ereloon supplement gemiddeld procent ereloon supplement toename ereloon supplement in 2013 Brussel 8 CHIREC 300% 180% -0,2% 3.160 Rocourt Brussel Gosselies CHC St.Vincent Ste. Elisabeth Clin. Univ. Hôpital Erasme Clinique Notre-Dame de Grâce 275% 161% 7,3% 2.451 300% 149% 2,3% 3.681 250% 148% 8,6% 2.470 Brussel UCL Saint-Luc 300% 140% 4,0% 3.926 Brussel Europaziekenhuizen 300% 130% 8,4% 2.688 La louvière CHU Tivoli 300% 127% -2,7% 2.213 Ottignies Gilly Clinique Saint Pierre Ottignies Grand Hôpital De Charleroi 200% 123% 1,5% 2.267 200% 122% 5,0% 2.835 Brussel CHU Brugmann 300% 115% 3,7% 2.433 gemiddelde totale factuur patiënt 6 Voorbeelden hiervan zijn forfaitaire honoraria voor medische beeldvorming en klinische biologie. 7 Percentage zoals vermeld op de opnameverklaring 8 Zes sites verspreid over Brussel en Waals-Brabant CM-Informatie 259 maart 2015 25

Figuur 6: Samenstelling van de factuur voor de patiënt per provincie, e opnames 2013 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Brussel Waals-Brabant Luik Henegouwen Namen Luxemburg Vlaams-Brabant Antwerpen Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Limburg Brussel Henegouwen Luxemburg Namen Luik Waals-Brabant Vlaams Brabant Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Antwerpen Limburg Eenspersoonskamers Twee- en meerpersoonskamers Remgeld Materiaal en diverse supplementen Kamersupplementen Honorariumsupplementen De variatie tussen de ziekenhuizen is dus groot, maar ook het soort ingreep bepaalt in sterke mate het bedrag van de ereloonsupplementen. Dit is het gevolg van het feit dat ereloonsupplementen berekend worden als een percent van de officiële tarieven. De duurste behandelingen grijpen plaats in de diensten heelkunde en materniteit. Het komt hierop neer dat supplementen voornamelijk worden aangerekend bij technische ingrepen (bijvoorbeeld anesthesie of chirurgische ingrepen). Hierdoor is er sprake van een grote ongelijkheid in de vergoeding van de verschillende artsenspecialismen. De laatste jaren werden er een reeks inspanningen geleverd om deze verschillen weg te werken door de vergoedingen van bijvoorbeeld geriaters en pediaters (die meer intellectuele prestaties leveren) op te waarderen, maar deze zogenaamde herijking is zeker nog niet ten einde. zijn groot en voor eenpersoonskamers lijkt elke regio hier een andere trend te volgen (figuur 7). Het grootste aantal eenpersoonskamers komt voor in Vlaanderen. Daar zijn deze goedkoper dan in Wallonië of Brussel. In Vlaanderen betaalde je in 2013 gemiddeld 1.154 euro, in Wallonië 1.605 euro en in Brussel 2.256 euro voor een bevalling in een eenpersoonskamer. De Brusselse ziekenhuizen bevinden zich dan ook in de top 10 van duurste ziekenhuizen voor een natuurlijke bevalling: zie tabel 2. Toch voeren sommige ziekenhuizen een gematigde prijspolitiek. In tabel 3 staan de tien ziekenhuizen met de laagste gemiddelde factuur voor een bevalling in 2013. Als voorbeeld: hoeveel kost een bevalling in het ziekenhuis? Eenpersoonskamers worden bij uitstek gebruikt in de materniteit. De grote meerderheid van de moeders overnacht na de bevalling in een eenpersoonskamer. In sommige ziekenhuizen wordt deze bijzondere wens aangewend om goed door te rekenen met kamer- en ereloonsupplementen. Daardoor is bevallen in het ziekenhuis vaak duur. Voor een normale bevalling (geen keizersnede) betaal je gemiddeld 183 euro in een tweepersoonskamer en 1.291 euro in een eenpersoonskamer. De verschillen tussen de ziekenhuizen 26 CM-Informatie 259 maart 2015

Figuur 7: Kost voor de patiënt van een e bevalling: per kamertypes en per regio 2.500 (prijzen 2013) 2.000 Kost voor de patiënt in euro 1.500 1.000 500 0 09 10 11 12 13 09 10 11 12 13 09 10 11 12 13 09 10 11 12 13 09 10 11 12 13 09 10 11 12 13 1 bed 2 of + bedden 1 bed 2 of + bedden 1 bed 2 of + bedden Vlaanderen Wallonië Brussel Remgeld Honorariumsupplementen Kamersupplementen Andere supplementen Tabel 2: Top-tien duurste ziekenhuizen voor een natuurlijke bevalling in een eenpersoonskamer Gemeente Ziekenhuis Bedrag (euro) ereloon-supplem. Bedrag (euro) kamer-supplem. Bedrag (euro) totaal patiënt Bruxelles CHIREC 2.071 764 3.244 Bruxelles Cliniques Universitaires Saint-Luc 1.670 793 2.732 Gosselies Clinique Notre-Dame De Grâce 1.879 504 2.702 Brussel Europaziekenhuizen 1.567 832 2.680 Rocourt CHC St. Vincent & Ste. Elisabeth 1.847 389 2.473 Bruxelles Clinique Ste. Anne - St.-Remi 1.558 560 2.362 Liege CHC Cliniques Saint-Joseph 1.726 382 2.308 Ottignies Clinique Saint Pierre Ottignies 1.540 319 2.097 Bruxelles Cliniques Univ. Hopital Erasme 1.100 638 1.997 La louviere CHU Tivoli 1.582 114 1.987 CM-Informatie 259 maart 2015 27

Tabel 3: Top-tien goedkoopste ziekenhuizen voor een natuurlijke bevalling in een eenpersoonskamer Gemeente Ziekenhuis Bedrag (euro) ereloonsupplement Bedrag (euro) kamersupplement Bedrag (euro) totaal patiënt Roeselare H.-Hartziekenhuis Roeselare-Menen 462 155 882 Maaseik Ziekenhuis Maas en Kempen 507 162 888 Torhout Sint-Rembertziekenhuis 452 173 936 Aalst Algemeen Stedelijk Ziekenhuis 613 139 940 Dendermonde AZ Sint-Blasius 537 150 943 Zottegem AZ Sint-Elisabeth 581 131 963 Izegem Sint-Jozefskliniek 596 137 968 Gent AZ Sint-Lucas 612 159 971 Arlon Vivalia 600 163 975 Sint-Truiden RZ Sint-Trudo 585 188 985 Chirurgisch dagziekenhuis Ook in de eenpersoonskamers in het chirurgisch dagziekenhuis kan de factuur hoog oplopen omwille van de ereloonsupplementen. Deze bedroegen in 2013, gemiddeld 516 euro, of vier vijfden van de totale factuur van 660 euro. Ook deze ereloonsupplementen stegen in 2013 met 3 %. Nog interessanter is het na te gaan hoe de ereloonsupplementen evolueerden in kamers voor twee of meer personen. Het verbod op ereloonsupplementen van 1 januari 2013 gold immers niet voor het dagziekenhuis (de uitzondering voor beschermde patiënten en voor kankerbehandeling ging pas in half 2014). Toch schaften, zoals vermeld de meeste ziekenhuizen deze ereloonsupplementen volledig af. De vijf ziekenhuizen die dit niet deden zijn terug te vinden in de tabel 4. Europaziekenhuizen schafte deze ereloonsupplementen uiteindelijk ook af in kamers voor twee of meer personen, maar bevond zich in 2013 in een overgangssituatie. Tabel 4: De vijf ziekenhuizen met ereloonsupplementen in kamers voor twee of meer personen: chirurgische dagopnames Gemeente Ziekenhuis maximum 9 procent ereloon supplement gemiddeld procent ereloon supplement toename ereloon supplement in 2013 gemiddeld totale factuur patiënt Brussel 10 CHIREC 300% 98% +9% 732 Brussel Iris Zuid Ziekenhuizen 300% 60% +7% 457 Bonheiden Imelda Ziekenhuis 150% 21% +4% 163 Brussel Europaziekenhuizen 0% 7% +35% 148 Leuven RZ Heilig Hart Leuven 50% 5% +11% 101 9 Percentage zoals vermeld op de opnameverklaring 10 Zes sites verspreid over Brussel en Waals-Brabant 28 CM-Informatie 259 maart 2015

Het gevolg van deze situatie is dat het ziekenhuis CHIREC per jaar voor 13 miljoen euro aan ereloonsupplementen int in kamers voor twee of meer in dagziekenhuis. De andere ziekenhuizen van tabel 4 (exclusief Europaziekenhuizen) innen samen 8 miljoen euro aan dergelijke ereloonsupplementen, en alle andere ziekenhuizen 0 euro. Inkomsten van de ziekenhuizen uit patiëntenbetalingen naargelang het kamertype Uit figuur 8 blijkt ook dat de inkomsten uit patiëntenbetalingen in eenpersoonskamers in het ziekenhuis, deze uit de kamers voor twee of meer personen overtreffen, ondanks het sterke numerieke overwicht van het aantal opnames in kamers voor twee of meer personen (zie punt 2). Voor dagziekenhuis (zowel chirurgisch als niet chirurgisch) zijn de totale inkomsten uit patiëntenbetalingen wel groter uit de opnames in kamers voor twee of meer personen dan in eenpersoonskamers, maar dit geldt niet voor de ereloonsupplementen. Merk op dat supplementen niet worden opgevangen door de maximumfactuur. De opnames in eenpersoonskamers vertegenwoordigen in 2013 slechts 23 % van alle opnames, maar ze betekenen wel 58 % van de totale uitgaven van de patiënten voor e opnames. De totale uitgaven voor e opnames door patiënten in eenpersoonskamers was 562 miljoen euro en in kamers voor twee of meer personen 413 miljoen euro. Figuur 8: Totaal volume betalingen door patiënten per type hospitalisatie en kamer 700.000.000 (prijzen 2013) 600.000.000 500.000.000 400.000.000 300.000.000 200.000.000 100.000.000 0 n. n. n. n. n. n. n. n. n. n. n. n. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 eenpersoonskamers twee-en meerpersoonskamers andere kosten ereloonsupplementen remgeld CM-Informatie 259 maart 2015 29

5. De kamersupplementen voor eenpersoonskamers Klassieke opnames Vandaag spreken we enkel nog van kamersupplementen in eenpersoonskamers. Deze supplementen werden in kamers voor twee of meer personen immers verboden voor beschermde patiënten in 2006 en voor iedereen afgeschaft in 2010. Uit de facturen blijkt de variatie in de kamersupplementen enorm. Deze gaan van 19 euro per dag in het UZA tot 157 euro per dag in de Cliniques Universitaires Saint-Luc. De hele range is zichtbaar in figuur 9. Het gemiddelde is 39 euro per dag in ziekenhuis. Dit betekent een stijging van 5 % tegenover 2012. Het spreekt vanzelf dat opnames met een langere ligduur een hoger aandeel op de factuur van kamersupplementen met zich meebrengen. Terwijl het gemiddelde bedrag aan kamersupplementen 241 euro is, betaal je in de diensten geriatrie en revalidatie, ten gevolge van de langere ligduur, gemiddeld 598 euro aan kamersupplementen. Dagziekenhuis In dagziekenhuis komen de eenpersoonskamers veel minder voor. De prijs die ervoor aangerekend wordt is echter vergelijkbaar met het ziekenhuis: 44 euro in chirurgisch dagziekenhuis (een stijging van 4 % tegenover 2012) en 42 euro in niet-chirurgisch dagziekenhuis (+7 %). 6. De kost van het materiaal De sector van de implantaten (bijvoorbeeld heup- of knieprothesen, stents, pacemakers, maar ook staafjes en vijsjes, vaatenten, ) en medische materialen (mini-camera s voor kijkbuisoperaties, katheters, hechtingsnietjes, ) is in volle ontwikkeling. Jaarlijks komen er nieuwe implantaten en materialen bij die de oude vervangen of die nieuwe mogelijkheden introduceren in de geneeskunde. We staan aan de vooravond van de introductie van op maat ontwikkelde en in 3D-geprinte medische hulpstukken met nog ongekende mogelijkheden. Figuur 9 : Kamersupplement in eenpersoonskamer per ziekenhuis 180 Kamersupplement per dag in eenpersoonskamers, e opnames 2013 160 kamersupplement per dag (in euro) 140 120 100 80 60 40 20 0 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 67 69 71 73 75 77 79 81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 101 103 105 107 109 1 3 5 7 rangnummer ziekenhuis 30 CM-Informatie 259 maart 2015

Figuur 10: Evolutie van de globale uitgaven voor implantaten en medisch materiaal miljoen euro 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 464 479 508 528 (prijzen 2013) 553 573 635 627 105 107 90 72 65 45 26 17 87 90 93 94 129 137 148 151 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Uitgaven volgens RIZIV Supplementen + Niet vergoedbare Remgelden miljoen euro Aan deze technologische vernieuwing hangt uiteraard een prijskaartje. Gelukkig werd in de laatste jaren een substantiële groei toegestaan van het budget voor deze materialen (jaarlijks 4 à 5 %, zie groene balken in figuur 10). Toch moeten we waakzaam zijn voor de hoge kost die op ons afkomt en in het bijzonder op de patiënt. In de zoektocht naar besparingen werd beslist het budget voor implantaten vanaf 2013 in te krimpen en de index te bevriezen. Dit lijkt in tegenspraak met de bestaande en komende noden, maar anderzijds kan het ook een signaal betekenen aan de industrie om hun prijzen in lijn te houden met de reële productiekost. De evaluatie van de voorgestelde prijzen is de taak van de Prijzencommissie op de FOD Economie. Een producent die een nieuw product op de markt wil brengen moet hiervoor een dossier neerleggen dat zijn prijs motiveert. Deze dossiers zijn echter in de praktijk vaak niet transparant onderbouwd en dus moeilijk te beoordelen. Bovendien moeten slechts enkele categorieën van implantaten 11 hun vergoedingsaanvraag via de Prijzencommissie indienen. Chirurgische ingreep met e opname In 2011 werd de terugbetaling voor een lange lijst van orthopedische materialen verbeterd (bijvoorbeeld staafjes en vijzen voor het vastzetten van een aantal ruggenwervels). Ook de vaak gebruikte vaatenten (artificiële overbruggingen voor grote verstopte bloedvaten) worden beter terugbetaald. Ten slotte werd er in 2012 ook een duidelijkere regeling getroffen voor de vergoeding van hechtingsankers voor zachte weefsels (bijvoorbeeld de kruisbanden), lijmen (voor het kleven van moeilijk te hechten weefsels, bijvoorbeeld bij een urgentie zoals een slagaderbreuk), anti-adhesie middelen (om het kleven te vermijden, bijvoorbeeld bij operaties waar zenuwweefsel wordt blootgelegd) en hemostatica (bloedstelping). Het effect van deze terugbetalingen is duidelijk zichtbaar in figuur 11 (de supplementen verdwijnen, de kost voor niet vergoed materiaal daalt met 24 %). Daarnaast is er sinds 1 juli 2014 een commissie operationeel waarin universiteiten, ziekenfondsen, zorgverstrekkers en leveranciers van implantaten vertegenwoordigd zijn met als missie nieuwe implantaten en invasieve medische hulpmiddelen te evalueren op hun medische meerwaarde en advies uit te brengen aan de minister over de terugbetaling ervan binnen de vastgestelde termijn van 240 dagen. Het effect van deze commissie zal ten vroegste vanaf 2015 duidelijk worden. 11 De 4 categorieën onderhevig aan de prijzencommissie zijn de orthopedisch materialen, oftalmologische materialen, actieve hulpmiddelen (met batterij) en de hartkleppen. Dit zijn de hoog risico implantaten (categorie 2 van artikel 35 bis) CM-Informatie 259 maart 2015 31

Figuur 11: Evolutie van de materiaalkost (euro per opname), dienst heelkunde 250 prijzen 2013 euro per opname 200 150 100 50-6% -24% +0% Niet terugbetaalbaar materiaal Supllement terugbetaalbaar materiaal Remgeld 0 2010 2011 2012 2013 Merk op dat het gebruik van medisch materieel en implantaten veel meer voorkomt in de dienst heelkunde, waar deze rubrieken 23 % (of 164 euro) van de kost voor de patiënten uitmaken (onafhankelijk van het kamertype). De slotsom? Voor heelkundige ingrepen in het ziekenhuis is de balans voor de patiënt op dit moment nog positief, maar voor het chirurgisch dagziekenhuis stijgt de factuur voor de patiënt vooral in de orthopedie. Chirurgisch dagziekenhuis Verschillen tussen facturen in het chirurgisch dagziekenhuis worden voor een groot deel verklaard door het al dan niet gebruik van medische materialen. Dit is zichtbaar in figuur 12 en wordt ook duidelijker aan de hand van een aantal voorbeelden. Voorbeelden van chirurgische dagopnames in de oftalmologie zijn: ingrepen op de oogleden, bijvoorbeeld omwille van een infectie of gezwel; een greffe van het hoornvlies, bijvoorbeeld na een beschadiging door Herpes; een heelkundige behandeling van glaucoom; de behandeling van cataract door verwijderen van de ooglens, al dan niet gevolgd door inplanten van een kunstlens. Deze laatste ingreep is ook een typisch voorbeeld van een ingreep met een hoge kost voor de patiënt voor materiaal. Het aandeel van de patiënt in de kost van kunstlenzen is groot 12. Voorbeelden van chirurgische dagopnames in de orthopedie zijn: Hechten van ligamenten in de wreef, bijvoorbeeld door omslaan van de voet; Corrigeren van uitpuilende botten aan de basis van de grote teen ( papegaaienbek ) door er een pees overheen te hechten; Fixeren van het sleutelbeen aan de schouder, na ontwrichting; Verwijderen van de meniscus (kraakbeen in de knie). Bij deze voorbeelden worden materialen gebruikt (ankers en schroeven) die sinds 2012 terugbetaald werden, en in dagziekenhuis worden deze operaties uitgevoerd via kijkbuisoperaties. Het materiaal hiervoor was tot voor kort ten laste van de algemene werkingsmiddelen (het Budget van Financiële Middelen) van het ziekenhuis, maar wordt sinds 1 augustus 2012 per prestatie vergoed, met een aandeel voor de patiënt van 55 %. We zien dan ook een verdubbeling (+109 %) van het remgeld voor orthopedische dagingrepen (van 17 naar 35 euro). In dit geval is een herevaluatie op zijn plaats van het aandeel dat de patiënt moet betalen. De plotse stijging is zichtbaar in figuur 13. 12 Het remgeld bij oftalmologie bestond in 2013 uit gemiddeld 29 euro afleveringsmarges (artikel 35 en 35 bis), 53 euro remgelden (10% van het ZIV-gedeelte, artikel 35 bis) en 72 euro veiligheidsmarge. Kunstlenzen (en andere oftalmologische implantaten) hebben namelijk een veiligheidsmarge van 40% tot meer dan 100%. 32 CM-Informatie 259 maart 2015

Figuur 12: Chirurgisch dagziekenhuis: factuur per pathologie 300 281 279 21 18 250 euro per dagopname 200 150 100 50 0 68 68 184 184 8 9 18 21 21 22 126 105 3 100 102 99 105 85 84 3 7 58 7 159 156 56 49 49 58 57 62 57 9 10 7 8 10 14 7 32 31 13 31 32 35 9 10 17 11 12 9 10 11 11 8 8 8 8 55 54 2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013 Orthopedie Oftalmo Stomato ORL Urologie Gynaeco materiaal: supplementen en niet terugbetaalbaar ereloonsupplementen geneesmiddelen kamersupplementen materiaal remgeld diverse kosten ereloon remgeld Figuur 13: Evolutie van de materiaalkost (euro per opname), orthopedische dagopname euro per opname 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2010 2011 2012 2013 Niet-terugbetaalbaar materiaal Materiaalsupplementen Remgeld materiaal CM-Informatie 259 maart 2015 33

Een heel concreet voorbeeld: voor een verwijdering van de meniscus in dagziekenhuis betaalde de patiënt in 2012 gemiddeld 174 euro en in 2013 gemiddeld 239 (+37 %). De grote stijging is te wijten aan het bijkomend remgeld op het materiaal voor artroscopie (kijkbuis operatiemateriaal) wat het totaal remgeld op materiaal deed stijgen van 34 euro naar 92 euro. 7. De niet-vergoede geneesmiddelen Klassiek De kost voor de patiënt voor niet-terugbetaalde geneesmiddelen (bijvoorbeeld: pijnstillers) blijft gemiddeld genomen stabiel op 32 euro per opname over de jaren heen, maar kent een grote variatie van patiënt tot patiënt. De helft van de patiënten betaalt minder dan 14 euro voor nietterugbetaalde geneesmiddelen. Voor 90 % van de patiënten blijft de factuur voor deze rubriek onder de 70 euro en voor 94 % onder de 100 euro. Minder dan 1 % van de patiënten heeft toch een geneesmiddelenfactuur van meer dan 1.000 euro. Dit kan oplopen tot 10.000 euro voor een opname en in extreme gevallen zelfs tot 20.000 euro per patiënt. Deze zware last voor een kleine minderheid geeft aan dat deze kost er zich prima toe leent solidair verdeeld te worden onder alle patiënten. Niet-terugbetaalde geneesmiddelen komen minder voor in de pediatrie (12 euro tegenover gemiddeld 32 euro) en vaker in de materniteit (41 euro). Chirurgisch dagziekenhuis Bij chirurgische dagopnames betaal je gemiddeld 12 euro (=15 % van de factuur) voor niet-vergoedbare geneesmiddelen en voor oftalmologische ingrepen is deze kost gemiddeld het hoogst (19 euro). 34 CM-Informatie 259 maart 2015

Bijlage 1: Overzichtstabellen van de gemiddelde kost voor de patiënt KLASSIEK ZIEKENHUIS Bijlage 1: Kosten per opname ten laste van de gehospitaliseerde patiënt Klassieke opnames in de algemene ziekenhuizen - Gegevens CM - 2013 1. De vaste kosten - die niet van de verblijfsduur afhangen Gemiddelde bedragen (in euro, prijzen 2013) Index Groei Spreiding 1998 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1998 2013 2012-2013 1998 2013 Honorariumsupplementen 82 146 146 153 160 160 169 171 174 173 168 100 205-3% 18% 32% Forfaitaire honorariumsupplementen 1 0,6 0,39 0,40 0,03 0,02 0,06 0,04 0,04 0,11 0,15 100 22 39% 0% 0% Materiaalsuppl. terugbetaalbare materialen 39 72 72 52 52 44 35 23 8 3 0 100 1-91% 9% 0% Niet-terugbetaalbare materialen 10 13 8 7-20% 0% D-geneesmiddelen 37 36 36 34 34 33 33 33 32 32 32 100 87 1% 8% 6% Supplemeneten Diverse supplementen Totaal van de supplementen 42 45 44 41 40 33 37 35 34 34 35 100 83 1% 9% 6% 200 299 298 281 287 270 274 272 261 250 242 100 121-3% 45% 45% Remgeld (RG) op de forfaitaire honoraria 19 20 20 20 20 19 18 18 18 17 17 100 88-2% 4% 3% RG op de honoraria 17 19 20 19 19 19 19 19 17 17 18 100 102 1% 4% 3% RG op het materiaal 0 12 14 35 38 39 40 56 61 65 64 - -1% 0% 12% Totaal remgeld 36 52 54 74 77 77 78 93 96 99 99 100 271-1% 8% 19% Totaal vaste kosten 236 351 352 355 364 348 352 364 357 350 341 100 144-3% 53% 64% RG 2. De variabele kosten - die afhangen van de verblijfsduur De kamersupplementen 81 90 90 83 75 71 68 57 54 53 55 100 68 4% 18% 10% De supplementen op de toezichtshonoraria 5 12 12 14 15 16 19 19 20 20 22 100 418 8% 1% 4% Totaal van de supplementen 86 102 103 97 90 87 87 76 74 73 77 100 89 5% 19% 14% RG Supp. Remgeld op de verpleegdagprijs 109 104 105 103 104 100 101 98 96 95 96 100 88 1% 24% 18% 0,62 RG/dag voor terug.geneesmiddelen 1,7 6,2 6,1 5,9 5,7 5,4 5,3 5,1 4,9 4,8 4,6 100 280-3% 0% 1% RG toezichthonoraria 15 15 16 16 16 15 16 16 15 15 15 100 102 2% 3% 3% Totaal remgeld 126 126 126 125 125 121 123 119 116 115 116 100 92 1% 28% 22% Totaal variabele kosten 212 228 229 222 216 208 209 195 190 188 193 100 91 3% 47% 36% Totaal RG 162 178 181 199 202 198 200 212 212 214 215 100 132 0% 36% 40% Totaal supplementen 286 402 401 378 377 357 361 347 335 323 318 100 111-1% 64% 60% Totaal ten laste van de patiënt per opname 448 579 581 577 580 555 561 559 546 537 533 100 119-1% 100% 104% CM-Informatie 259 maart 2015 35

Bijlage 2: Kosten ten laste van de patiënt - Per kamertype Klassieke opnamen in de algemene ziekenhuizen - Gegevens LCM 2013 - gegevens 2013 Spreiding van opnames 1. De vaste kosten - die niet van de verblijfsduur afhangen Gemiddelde bedragen in per opname Groei Spreiding Spreiding 2012 2013 2012-2013 2012 2013 1 bed 2 of meer 1 bed 2 of meer 1 bed 2 of meer 1 bed 2 of meer 1 bed 2 of meer 23% 77% 23% 78% 1% 1% 163.945 558.126 165.991 563.958 Honorariumsupplementen 718 16 735 1 2% -91% 53% 5% 53% 0% Forfaitaire honorariumsupplementen 0,5 0,0 0,7 0,0 0% 0% 0% 0% Materiaalsupplementen terugbetaalbaar materiaal 3 3 0 0-90% -92% 0% 1% 0% 0% Niet-terugbetaalbaar materiaal 9 8 9 6-8% -24% 1% 3% 1% 2% D-geneesmiddelen 35 31 35 31 1% 1% 3% 10% 3% 11% Diverse supplementen 46 31 46 31-2% 2% 3% 10% 3% 11% Totaal van de supplementen 812 88 826 70 2% -20% 60% 29% 59% 25% RG Supplementen Remgeld (RG) op de forfaitaire honoraria 21 16 21 16-2% -2% 2% 5% 2% 6% RG op de honoraria 18 17 18 17 1% 1% 1% 6% 1% 6% RG op het materiaal 71 63 70 63-1% -1% 5% 21% 5% 22% Totaal remgeld 110 96 109 96-1% -1% 8% 32% 8% 34% Totaal vaste kosten 921 184 935 166 1% -10% 68% 62% 67% 59% 2. De variabele kosten - die afhangen van de verblijfsduur De kamersupplementen 235 0 241 0 2% 17% 0% 17% 0% De supplementen op de toezichtshonoraria 87 1 95 0 9% 6% 0% 7% 0% Totaal van de supplementen 322 1 336 0 4% 24% 0% 24% 0% RG Supp. Remgeld op de verpleegdagprijs 100 93 101 95 1% 1% 7% 31% 7% 34% 0,62 RG/dag voor terug.geneesmiddelen 4 5 4 5-2% 0% 2% 0% 2% RG toezichthonoraria 16 15 16 15 0% 1% 5% 1% 5% Totaal remgeld 120 113 121 115 1% 1% 9% 38% 9% 41% Totaal variabele kosten 442 114 457 115 3% 1% 32% 38% 33% 41% Totaal RG 229 210 230 210 0% 0% 17% 70% 17% 75% Totaal supplementen 1.133 88 1.161 70 2% -20% 83% 30% 83% 25% Totaal ten laste van de patiënt 1.363 298 1.391 281 2% -6% 100% 100% 100% 100% 36 CM-Informatie 259 maart 2015

CHIRURGISCH DAGZIEKENHUIS Bijlage 3: Kosten per ziekenhuisopname ten laste van de patiënt Daghospitalisaties in algemene ziekenhuizen - LCM gegevens 2013 - prijzen 2013 Gemiddelde bedragen Spreiding Groei Chirurgisch dagziekenhuis 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013 2012-2013 Aantal opnames 186.692 194.398 197.063 214.605 215.383 221.516 229.305 230.694 1% Honorariumsupplementen 51 55 54 55 54 55 56 57 35% 2% Materiaalsupplementen 29 29 19 9 3 2 1 0 0% -75% Niet-terugbetaalbaar materiaal 0 0 0 0 6 7 7 6 4% -10% D-geneesmiddelen 15 15 13 12 11 11 11 12 8% 15% Kamersupplementen 4 4 4 4 3 3 3 3 2% 10% Supplementen Diverse kosten Totaal supplementen 20 17 14 15 16 15 16 16 10% -1% 120 120 104 95 87 93 93 94 59% 2% Remgeld op honoraria 8 9 9 9 9 8 8 8 5% 1% Remgemd materiaal 42 43 38 31 45 44 49 55 35% 12% B en C geneesmiddelen 4 3 3 3 3 3 3 3 2% -4% Remgeld op diversen 0 0 0 0 0 0 0 0 Totaal remgeld 54 55 50 43 57 55 60 66 41% 10% RG Totaal ten laste van patiënt 174 175 155 137 144 148 153 161 100% 5% CM-Informatie 259 maart 2015 37

Bijlage 4: Kosten per ziekenhuisopname ten laste van de patiënt Daghospitalisaties in algemene ziekenhuizen - LCM gegevens 2013 - prijzen 2013 Gemiddelde bedragen in per opname Groei Spreiding Chirurgisch dagziekenhuis 2009 2010 2011 2012 2013 2012-2013 2013 1 bed 2 of meer bedden 1 bed 2 of meer bedden 1 bed 2 of meer bedden 1 bed 2 of meer bedden 1 bed 2 of meer bedden 1 bed 2 of meer bedden Aantal opnamen 13.793 200.812 13.747 201.636 14.376 207.140 14.504 214.801 15.301 215.393 5% 0% 6,4% 6,4% 6,5% 6,3% 6,6% 1 bed 2 of meer bedden Honorariumsupplementen 472 26 472 26 475 26 499 26 516 24 3% -6% 78% 19% Supplementen op terugbetaalbare materialen 16 9 6 3 5 2 2 1 1 0-74% -75% 0% 0% Niet-terugbetaalbaar materiaal 0 0 8 6 13 6 12 7 7 6-37% -7% 1% 5% D-Geneesmiddelen 13 12 12 11 12 11 12 11 14 12 16% 15% 2% 10% Kamersupplementen 42 1 43 0 43 0 43 0 44 0 4% 7% 0% Diverse kosten 17 15 19 15 17 15 15 16 15 16-3% -1% 2% 13% Totaal supplementen 560 63 551 55 566 60 583 60 597 59 2% -2% 91% 47% RG Supplementen Remgeld op honoraria 11 9 11 9 10 8 9 8 9 8-4% 1% 1% 6% Remgeld materiaal 23 31 30 46 30 45 39 50 50 56 29% 11% 8% 45% B en C geneesmiddelen 5 3 4 3 4 3 4 3 4 3-5% -5% 1% 2% Remgeld op diversen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Totaal remgeld 38 43 45 58 44 56 52 61 63 66 20% 9% 9% 53% Totaal ten laste van de patiënt 598 106 597 113 609 116 635 121 660 125 4% 4% 100% 100% 38 CM-Informatie 259 maart 2015