Innovatie in Nieuwe Materialen Beschrijving aan de hand van octrooiinformatie

Innovatie in Nieuwe Materialen Beschrijving aan de hand van octrooiinformatie Versie Datum juni 2011 Status Definitief

Colofon Locatie Contactpersoon Auteurs \\filer1\cluster-kob\_onderzoeken\technologie\nieuwe Materialen 2010\Tekstrapportage.doc Philip Oomen Beleidsadviseur T 088 602 64 62 F 088 602 90 24 philip.oomen@agentschapnl.nl NL Octrooicentrum Octrooionderzoek en Kennisverspreiding Patentlaan 2 2288 EE Rijswijk (ZH) Postbus 5820 2280 HV Rijswijk (ZH) Philip Oomen Pagina 2 van 71

Inhoud Colofon 2 Inleiding 4 1 Ontwikkelingen in nieuwe materialen 6 2 Ontwikkeling en situatie per deelgebied 17 2.1 Adhesives (Lijmtechnologie) 17 2.2 Biomaterials (Biomaterialen en tissue engineering) 19 2.3 Catalysts (Katalysematerialen) 22 2.4 Ceramics (Keramische materialen en anorganische polymeren) 24 2.5 Coatings (Dunne lagen, verfsystemen) 26 2.6 Composites (Materiaalcomposieten, hybriden en vezelmaterialen) 29 2.7 Construction materials (Bouwmaterialen) 32 2.8 Engineering Plastics 34 2.9 Fibers (Vezels en finishes) 37 2.10 Functional materials in Electronics (Functionele materialen t.b.v. elektronica) 39 2.11 Membranes (Scheidingstechnologie) 42 2.12 Metals (Metalen) 44 2.13 Nanomaterials (Ontwerpen van materialen op moleculaire schaal) 47 2.14 Rubber 49 2.15 Selfhealing materials (Zelfherstellende materialen) 51 2.16 Solar cells (Zonnecellen) 54 2.17 Special Products 56 2.18 Superconductors (Supergeleidende en magnetische materialen) 58 2.19 Synthetic Materials (Kunststoffen en de verwerking daarvan) 60 Bijlage 1: Toelichting op gebruik octrooigegevens 64 Bijlage 2: Gebruikte Landcodes 67 Bijlage 3: Omschrijving van de onderzoeks(deel)gebieden 68 Pagina 3 van 71

Inleiding Innovatie Bedrijven en instellingen kunnen op vele manieren bezig zijn met innovatie. Een bedrijf kan een nieuw product ontwikkelen of op een slimme manier een dienst of productieproces verbeteren. Op een technologische innovatie die industrieel toepasbaar is, kan octrooi worden aangevraagd. Dit kan (een onderdeel van) een nieuw product zijn, maar ook een technologische verbetering van een bestaande werkwijze of een productieproces. Niet alle vormen van innovatie leiden tot octrooiaanvragen. Zo is bijvoorbeeld het ontwikkelen van software, het gebruik van Internet (e-business) of een nieuwe marktstrategie in het algemeen niet octrooieerbaar. Waarom is een onderzoek naar octrooiaanvragen interessant? Het is één van de weinige manieren om innovaties vast te leggen en de uitkomst van innovaties te meten. Daarnaast zijn octrooiaanvragen waardevol, omdat deze de mate aangeven waarin partijen hun innovatie zowel in commercieel als in technisch opzicht het beschermen waard vinden. Een octrooiaanvraag kost geld. Daarom worden alleen innovaties door middel van een octrooiaanvraag vastgelegd als de aanvrager zijn vinding waardevol genoeg vindt om deze te beschermen. Bijna elk land heeft een octrooiwet- en regelgeving en als gevolg hiervan meestal ook een instantie waar een octrooiaanvraag kan worden ingediend. In Nederland is dit het NL Octrooicentrum, een onderdeel van Agentschap NL. Daarnaast bestaan er instanties waarbij voor meerdere landen tegelijk een octrooi kan worden aangevraagd, zoals het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organisation (WIPO). Om een goede vergelijking te kunnen maken tussen de internationale octrooiposities, baseert NL Octrooicentrum zich op octrooiaanvragen die ingediend zijn bij de WIPO (zogeheten WO-aanvragen) en/of het EOB (zogeheten EPaanvragen). Internationale aanvragen geven de best mogelijke vergelijkbaarheid qua kwaliteit van de aanvragen. Waarom Octrooiaanvragen en niet octrooien? Omdat regels, procedures en de duur voor toekenning van octrooien per octrooiregelgeving kunnen verschillen en het soms vele jaren duurt voordat een octrooi wordt verleend, wordt bij onderzoeken veelal gekeken naar octrooiaanvragen en niet naar verleende octrooien. Een andere reden is dat ook in het geval dat een octrooi niet wordt verleend er toch innovatieve activiteiten hebben plaatsgevonden. Bovendien worden aanvragen eerder gepubliceerd dan verleende octrooien. Het moment van publicatie van aanvragen ligt dan ook in de tijd dichter bij het moment van de uitvinding dan het moment van verlening. Voor octrooiaanvragen kan de periode van onzichtbaarheid 18 à 30 maanden bedragen. Voor verleende octrooien moeten hierbij enkele jaren worden opgeteld, terwijl ook lang niet alle aanvragen leiden tot een verleend octrooi. Pagina 4 van 71

Onderwerp van deze studie In januari 2007 heeft NL Octrooicentrum op verzoek van Senter Novem het rapport Nieuwe materialen: Informatie uit octrooiaanvragen van Nederlandse instellingen opgesteld. Het rapport moest inzicht geven van de innovatiekracht van Nederlandse bedrijven en instellingen op het gebied van Nieuwe Materialen. De resultaten uit dat onderzoek zijn vier jaar oud. NL Innovatie (divisie van Agentschap NL) heeft NL Octrooicentrum gevraagd een update van het rapport uit 2007 te verzorgen. Er worden binnen Nieuwe Materialen 19 deelgebieden onderscheiden, die gezamenlijk de technologie van Nieuwe Materialen omschrijven: 1. Adhesives 2. Biomaterials 3. Catalysts 4. Ceramics 5. Coatings 6. Composites 7. Construction materials 8. Engineering Plastics 9. Fibers 10. Functional materials in Electronics 11. Membranes 12. Metals 13. Nanomaterials 14. Rubber 15. Selfhealing materials 16. Solar cells 17. Special products 18. Superconductors 19. Synthetic Materials De resultaten van het octrooionderzoek worden in deze volgorde in hoofdstuk 2 besproken. In hoofdstuk 1 worden de totaalresultaten toegelicht. Pagina 5 van 71

1 Ontwikkelingen in nieuwe materialen Het aantal octrooiaanvragen in de nieuwe materialen over de gehele onderzoeksperiode, van 1999 t/m 2008, is circa 147.500 1. Dat is een aandeel van minder dan 1% van het totaal aantal octrooiaanvragen (over alle technologieën). Het aantal aanvragen per jaar stijgt licht. In het begin van de onderzoeksperiode (1999) zijn er circa 13.000 aanvragen per jaar, aan het einde van de periode zijn er 16.000 per jaar. In 2007 ligt het aantal aanvragen circa 25% hoger dan in 1999. Na 2002 blijft ontwikkeling in nieuwe materialen achter bij het totaal In verhouding tot het totaal aantal octrooiaanvragen (over alle technologieën) groeit het gebied van nieuwe materialen minder snel. Het totaal aantal octrooiaanvragen ligt in 2007 meer dan 40% hoger dan in 1999. Uit Figuur 1 blijkt dat de ontwikkeling in het totaal aantal aanvragen in nieuwe materialen tot en met 2002 gelijke tred houdt met het totaal aantal aanvragen. Vanaf 2003 blijft de groei in het aantal octrooiaanvragen in nieuwe materialen achter bij het totaal. Figuur 1: Geïndexeerde ontwikkeling aantal aanvragen totaal en nieuwe materialen 160 140 120 100 80 60 40 20 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Nieuwe materialen Synthetic materials is verreweg het grootste deelgebied Van de genoemde 147.500 octrooiaanvragen zijn er circa 50.000 onder te brengen bij Synthetic Materials (Kunststoffen). Daarmee is dit deelgebied verreweg het grootste. Ongeveer een derde van de octrooiaanvragen in nieuwe materialen heeft betrekking op Synthetic Materials. Andere grote deelgebieden zijn Biomaterials en Coatings. In beide deelgebieden wordt een op de acht octrooien in nieuwe materialen aangevraagd, 1 Peildatum december 2010 Pagina 6 van 71

Uit Figuur 2 blijkt dat Superconductors en Selfhealing Materials de kleinste deelgebieden zijn. Dit zijn deelgebieden met enkele tientallen tot hooguit een paar honderd octrooiaanvragen per jaar. Overigens tellen de percentages in Figuur 2 op tot meer dan 100%. Dat komt doordat een octrooiaanvraag in meer dan één deelgebied terecht kan komen. Een vinding kan op verschillende deelgebieden betrekking hebben. In het totaal worden deze aanvragen eenmaal geteld. Indien een aanvraag in meer dan een deelgebied terecht komt, wordt die in elk deelgebied geteld. Figuur 2: Nieuwe materialen onderverdeeld naar deelgebieden Synthetic Superconductor Special Products Solar Cells Selfhealing Rubber Nanomaterials Metals Membranes Funtional Fibers Engineering Construction Composites Coatings Ceramics Catalysts Biomaterials Adhesives 0,5% 2,2% 2,5% 1,0% 1,8% 9,2% 4,6% 1,4% 7,8% 2,1% 2,0% 2,6% 10,0% 12,6% 3,8% 7,7% 12,8% 4,8% 34,0% 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 Trend in deelgebieden Twee van de grootste gebieden (Synthetic Materials en Biomaterials) zijn, samen met Rubber, de grootste dalers. Het aandeel Synthetic Materials loopt terug van bijna 40% in 1999, tot iets meer dan 30% in 2007 en 2008. Bij Biomaterials en Rubber ligt het aandeel in het totaal aantal aanvragen aan het einde van de periode ongeveer een kwart lager dan aan het begin. De snelste stijgingen doen zich voor bij Solar Cells (het aandeel is verzesvoudigd tot meer dan 7% in 2008), bij Selfhealing Materials (een verdubbeling van het aandeel tot 1,2%) en Composites (van 9% naar 12%). Aandeel Nederland blijft onveranderd rond 3% In Figuur 3 staat op de rechteras het aandeel van Nederland vermeld. Op de linkeras staat het aantal octrooi-aanvragen. Het aandeel van Nederland ligt alle jaren min of meer op hetzelfde niveau. Het aandeel ligt tussen de 2,6% en 3,4%, en over de gehele periode bedraagt het 3%. Pagina 7 van 71

Figuur 3: Aantal aanvragen nieuwe materialen en aandeel Nederland 18000 5,0% 16000 4,0% 14000 3,0% 12000 2,0% 10000 1,0% 8000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Nederland is de zesde aanvrager van octrooien Uit de ranglijst van octrooi-aanvragende landen (zie Figuur 4) wordt duidelijk dat Nederland de zesde aanvrager is. De Verenigde Staten, Japan en Duitsland zijn de grootste aanvragers. Samen komt meer dan driekwart van de octrooiaanvragen uit deze drie landen. Figuur 4: Ranglijst landen octrooiaanvragen nieuwe materialen (1999-2008) US JP DE FR GB NL KR CH IT BE CA SE CN FI AU AT ES IL DK IN RU SG NO BR 4,7% 3,0% 3,0% 2,7% 2,5% 1,9% 1,2% 1,2% 1,0% 0,8% 0,7% 0,7% 0,7% 0,5% 0,5% 0,4% 0,3% 0,3% 0,3% 0,2% 0,2% 14,3% 27,1% 34,2% 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 Pagina 8 van 71

Nederland scoort minder hoog dan normaal. Overall (over alle technologieën dus meer dan alleen nieuwe materialen) is het aandeel van Nederland 3,6%. Het merendeel van de landen scoort minder dan gewoonlijk. Alleen de grootste aanvragers (Verenigde Staten en Japan) en België scoren hoger dan normaal. Nederland sterkste positie in deelgebied special products, zwakste in metals Figuur 5 geeft het aandeel van Nederland in de verschillende deeltechnologieën weer. Zowel het percentage van de aanvragen, als de positie van Nederland in de ranglijst is vermeld. Nederland doet het vooral goed in de gebieden Special Products, Construction Materials, Catalysts en Engineering Plastics. In deze gebieden ligt het aandeel van Nederland duidelijk boven het gemiddelde binnen nieuwe materialen en zelfs boven het gemiddelde wat Nederland normaal haalt. Aan de onderkant van de grafiek staan de deelgebieden waarin Nederland zwakker scoort. Minder dan 1% van de octrooiaanvragen in het deelgebied Metals zijn afkomstig uit Nederland. In dat deelgebied neemt Nederland pas een 14 e positie in. Andere gebieden waar het aandeel van de Nederlandse aanvragen minder dan de helft van het normale is: Ceramics, Coatings en Functional Materials. Ook op het gebied van selfhealing materials valt Nederland buiten de top tien. Figuur 5: Positie Nederland per deeltechnologie Special Products Construction Catalysts Positie NL 5,2% 5 4,7% 6 4,4% 5 Engineering 4,4% 5 Synthetic Nanomaterials Fibers Biomaterials Membranes Total 3,7% 3,4% 3,3% 3,2% 3,2% 3,0% 5 7 5 7 5 6 Superconductor Composites Adhesives Rubber Solar Cells Selfhealing 1,9% 1,8% 1,7% 2,6% 2,4% 2,6% 7 7 6 8 7 11 Ceramics Coatings Funtional 1,3% 1,2% 1,2% 9 9 9 Metals 0,8% 14 0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% Pagina 9 van 71

Specialisatie in Nieuwe Materialen In Figuur 6 zijn de landen weergegeven naar specialisatie-index. Een index boven de 100 wil zeggen dat er vanuit het land in de nieuwe materialen meer octrooiaanvragen gedaan wordt dan (op basis van het totaal aantal aanvragen) verwacht zou mogen worde. Japan scoort duidelijk de hoogste index (148). Naast Japan scoren ook de Verenigde Staten en België een index van (net) boven de 100. Nederland scoort weliswaar een index van lager dan 100, maar heeft in relatie tot andere landen een vrij goede score. Israel, Zweden en China zijn landen die een zeer zwakke octrooipositie hebben, vergeleken met andere technologieën. Figuur 6: Ranglijst landen naar specialisatie-index JP US BE DE NL SG CH KR FR BR RU IT GB AT AU CA ES FI DK NO IN IL SE CN 87 84 82 76 75 74 71 71 64 60 60 56 55 55 53 50 49 48 45 45 40 103 102 148 0 100 Pagina 10 van 71

Ontwikkeling van het aandeel per land Het is interessant om te zien hoe het aandeel in het totaal aantal aanvragen van de landen zich heeft ontwikkeld. Welke landen laten een stijging zien en bij welke landen daalt het aandeel in de octrooiaanvragen? Om antwoord op de vraag te krijgen is een vergelijking gemaakt tussen het aandeel in de aanvragen uit 1999 en uit 2008. Figuur 7: Aandeel 1999-2008: 3 grootste landen 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 2008 1999 De ontwikkeling bij de drie grootste landen laat zien dat de Verenigde Staten in 2008 niet meer de grootste aanvrager waren. Japan is met bijna 30% van de aanvragen de grootste geworden, de VS scoren met 28% iets lager. In 1999 kwamen nog twee keer zo veel octrooiaanvragen uit de VS dan uit Japan. Het aandeel van Duitsland is iets teruggelopen. 5% 0% JP US DE Figuur 8: Aandeel 1999-2008: overige landen 6% 2008 1999 5% 4% 3% 2% 1% 0% FR KR NL GB CH IT CN BE AT CA ES SE AU FI IL IN SG DK RU BR NO In Figuur 8 staan de resultaten van de andere (kleinere) landen. Het aandeel van Nederland is in 2008 iets lager dan in 1999. Relatief grote dalers zijn Verenigd Koninkrijk, Zweden en Rusland. Grote stijgers zijn Zuid Korea, China, Spanje, India en Singapore. Pagina 11 van 71

Een Nederlandse onderneming bij de 25 grootste aanvragers van octrooien De ranglijst van de 25 grootste octrooiaanvragende bedrijven is vermeld in Tabel 1. De top van de ranglijst wordt gedomineerd oor Japanse, Europese en Amerikaanse ondernemingen. Er zijn diverse multinationals die ook octrooien aanvragen vanuit Nederland. In de top 25 van de ranglijst is één Nederlandse onderneming vertegenwoordigd: DSM op de 23 e positie. Shell en Philips zijn terug te vinden op de 37 e en 44 e plaats. Tabel 1: Ranglijst grootste octrooiaanvragende organisaties internationaal Aanvrager 2 Land 3 4 1 BASF CH, DE, FR, IT, JP, US 3567 2 SUMITOMO GROUP JP 2048 3 DU PONT CA, ES, JP, NL, US 2029 4 GE COMPANY DE, GB, JP, KR, SE, US 1854 5 3M CORP DE, US 1845 6 BAYER BE, CA, CN, DE, FI, FR, US 1781 7 MITSUBISHI CORP DE, JP, US 1680 8 DOW CHEMICAL BR, CH, DE, FR, GB, IT, NL, US 1345 9 EXXONMOBIL RES & ENG CO GB, US 1298 10 APPLIED MATERIALS INC DE, IL, US 1084 11 HITACHI LTD GB, JP, NL, US 1021 12 MITSUI & CO. LTD JP 970 13 TOKYO ELECTRON LTD JP, US 888 14 DOW CORNING BE, BR, CN, DE, FR, GB, IE, JP, 852 KR, TW, US 15 MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD JP, KR 776 16 FUJIFILM CORP GB, JP, NL, US 752 17 HENKEL CORP CL, DE, JP, KR, US 752 18 SIEMENS GROUP AT, CA, DE, FR, GB, SG, US, ZA 739 19 KANEKA CORP BE, JP, US 700 20 IDEMITSU CO JP 686 21 NITTO DENKO CORP JP, US 666 22 SHINETSU CHEMICAL CO JP 664 23 DSM NV AT, NL, US 660 24 JAPAN SCIENCE & TECH AGENCY JP 653 25 SHOWA DENKO JP 652 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Er zijn vier organisaties in deze lijst die (ook) vanuit Nederland octrooien hebben aangevraagd. Dat kan om een klein deel van de octrooiaanvragen gaan, maar soms ook over een substantieel deel van alle aanvragen die de organisatie doet. 2 Dochterondernemingen zijn zoveel mogelijk toegewezen aan de hoofdonderneming. Joint-Ventures zijn als afzonderlijke ondernemingen opgenomen. 3 De kolom Land bevat de landen waar vandaan door de genoemde organisatie octrooi is aangevraagd. De landen staan op alfabetische volgorde, niet op rangorde van aantal aanvragen. Ook landen waar één aanvraag vandaan komt, zijn hier vermeld. 4 Een aanvraag die in verschillende technologieën valt, is één keer meegenomen. Pagina 12 van 71

De 15 grootste Nederlandse aanvragers zijn in de tabel hieronder weergegeven. DSM is de nummer 1. Ook de volgende vier aanvragers zijn grote multinationale ondernemingen. De meeste van de grote Nederlandse aanvragers hebben hun hoofdkantoor in Nederland. De bedrijven Sabic, Schlumberger, Albemarle, Basell Polyolefine en Hitachi zijn echter buitenlandse bedrijven. Een (soms substantieel) deel van hun aanvragen worden vanuit Nederland gedaan. Tabel 2: Ranglijst grootste Nederlandse aanvragers Aanvrager 1 DSM NV 650 2 KONINKLIJKE SHELL GROUP 521 3 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 503 4 AKZO NOBEL NV 420 5 SABIC CORP 382 6 KRATON POLYMERS RES BV 107 7 UNILEVER 100 8 TNO 92 9 SCHLUMBERGER GROUP 88 10 ASML NETHERLANDS BV 78 11 ALBEMARLE CORP 75 12 DPI - STICHTING DUTCH POLYMER INST 51 13 NXP BV 44 14 BASELL POLYOLEFINE 43 15 HITACHI LTD 37 Kraton Polymers vraagt de laatste paar jaar niet of nauwelijks nog octrooien aan. Het is niet duidelijk op welke wijze eventuele octrooiaanvragen door Kraton nu worden gedaan. Kraton Polymers is ontstaan als afsplitsing van Shell. Sinds 2001 is Kraton in Amerikaanse handen. Octrooiaanvragen in breder perspectief De grootste aanvragende landen zijn tevens ook de belangrijkste economieën ter wereld. De relatieve positie van de verschillende landen kan ook op een andere manier in kaart worden gebracht. Door de octrooiaanvragen te relateren aan andere cijfers, ontstaat inzicht in de relatieve prestaties van de landen. In Figuur 9 is het aantal octrooiaanvragen gerelateerd aan het Bruto Nationaal Product (BNP). In de figuur is het aantal octrooiaanvragen over de onderzoeksperiode (1999 2008) weergegeven, gerelateerd aan het gemiddelde BNP over de jaren 1999 t/m 2008 (in miljarden $). De gedachte daarbij is dat naarmate het BNP groter is er ook meer in R&D geïnvesteerd kan worden. Pagina 13 van 71

Gemiddeld genomen worden er wereldwijd 3,7 octrooiaanvragen per mld. BNP gedaan. Nederland zit ruim boven dat gemiddelde. Met 7,7 octrooiaanvragen per miljard $ BNP, bezet Nederland de vierde positie. Zwitserland, Japan en Duitsland zijn de landen waar gemiddeld nog meer aanvragen vandaan komen. Figuur 9: Aantal octrooiaanvragen per $ 1 mld. BNP CH 10,9 JP DE NL FI KR BE IL SE US Mean SG FR AT DK 2,8 3,7 3,6 3,6 3,5 4,4 4,3 5,8 5,5 5,4 5,2 7,7 8,2 9,1 GB IT CA AU NO ES RU IN CN BR 2,2 1,8 1,7 1,6 1,2 0,8 0,7 0,7 0,6 0,3 Bron: IMF 0 2 4 6 8 10 12 De landen die het minste octrooiaanvragen per BNP hebben, zijn de opkomende grote economieën; Rusland, India, China en Brazilië. Op een octrooiaanvraag staan ook de namen van uitvinders vermeld. Daarom kunnen er ook analyses worden gemaakt, waarbij de domicilie van de uitvinder als uitgangspunt is genomen. Een octrooiaanvraag wordt aan een land toegewezen als de uitvinders uit dat land afkomstig zijn. In Figuur 10 is het aantal octrooiaanvragen in de periode, per 1.000 onderzoekers vermeld. Deze keuze is gemaakt omdat het deel van de beroepsbevolking dat actief is als onderzoeker, het meeste te maken heeft met innovatie. Als uitgangspunt wordt dan gehanteerd dat meer onderzoekers ook tot meer innovatie (en daarmee meer octrooien) leiden. De resultaten in Figuur 10 en Figuur 11 hebben (als enige in dit rapport) betrekking op de domicilie van de uitvinders en niet van de aanvragers. Door de domicilie van de uitvinders te vergelijken met het aantal onderzoekers in het land, ontstaat het meest nauwkeurige beeld om iets over de innovatiekracht van de onderzoekende beroepsbevolking te melden. Pagina 14 van 71

Figuur 10: Aantal octrooiaanvragen per 1.000 onderzoekers CH BE DE NL JP AT FR SE US IT Mean SG FI GB DK KR NO CA AU ES IN BR RU CN IL 8 5 3 2 1 26 23 21 21 21 19 18 18 13 41 37 37 35 35 57 76 79 88 120 0 20 40 60 80 100 120 140 Bron: Unesco Science Report Gemiddeld worden er 26 octrooien per 1.000 onderzoekers aangevraagd. Zwitserland scoort het hoogste van alle landen (120). Nederland bezet, na België en Duitsland, de vierde positie met 76 aanvragen per 1.000 onderzoekers. De BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China) staan onderaan in de lijst. Er zijn in die landen veel onderzoekers actief, maar het aantal octrooiaanvragen blijft nog achter in verhouding tot andere landen. Van Israel zijn geen gegevens achterhaald over het aantal onderzoekers. Pagina 15 van 71

In Figuur 11 is het aantal onderzoekers per land (op de horizontale as) afgezet tegen het aantal octrooiaanvragen (op de verticale as). De schuine lijn is de trendlijn. Landen met relatief veel octrooiaanvragen afgezet tegen het aantal onderzoekers bevinden zich boven de trendlijn, landen met relatief weinig octrooiaanvragen staan onder de lijn. Nederland bevindt zich duidelijk boven de trendlijn, er worden relatief veel octrooien aangevraagd. Ook de Verenigde Staten, Duitsland en Japan vragen relatief veel octrooien aan. Landen met weinig octrooien in relatie tot het aantal onderzoekers zijn China, Rusland, India, Spanje en Brazilië. Figuur 11: Onderzoekers vs. octrooiaanvragen 60000 50000 US 40000 JP 30000 20000 DE 10000 FR GB KR RU CN 0 0 200000 400000 600000 800000 1000000 1200000 1400000 1600000 5000 4000 NL 3000 CH BE IT CA 2000 SE AT AU ES 1000 SG FI IN DK NO BR 0 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000 160000 180000 200000 Pagina 16 van 71

2 Ontwikkeling en situatie per deelgebied In dit hoofdstuk wordt uitgebreider ingegaan op de octrooisituatie per deelgebied. Elk deelgebied wordt op dezelfde wijze beschreven. Er wordt een totaaltrend weergegeven en er is aandacht voor het aandeel van Nederland. Per deelgebied worden de grootste aanvragers internationaal en de grootste Nederlandse aanvragers gepresenteerd. 2.1 Adhesives (Lijmtechnologie) In het deelgebied Adhesives zijn ruim 7.100 octrooien aangevraagd, iets minder dan 5% van het totale aantal in nieuwe materialen. Het gebied laat een langzame stijgende trend zien, van circa 600 in 1999, tot boven de 800 in 2007 (zie Figuur 12). Dit is in lijn met de ontwikkeling van het totale gebied van Nieuwe Materialen. Figuur 12: De ontwikkeling in Adhesives en het aandeel van Nederland 900 4,5% 800 4,0% 700 3,5% 600 3,0% 500 2,5% 400 2,0% 300 1,5% 200 1,0% 100 0,5% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Het aandeel van Nederland binnen de Adhesives is aan het afnemen. In de eerste jaren van de onderzoeksperiode lag het aandeel op circa 3%, de laatste jaren op circa 1,5%. Belangrijke oorzaak daarvan is het wegvallen van octrooiaanvragen door Kraton Polymers in de laatste jaren. Nederland is binnen Adhesives de zesde aanvrager ter wereld. Een positie die ook in andere technologieën gebruikelijk is. Het aandeel van 2,4% is wel substantieel lager dan wat Nederland normaal haalt (3,6%) en ook lager dan het Nederlandse aandeel binnen nieuwe materialen (3,0%). De grootste drie landen (Verenigde Staten, Duitsland en Japan) zijn verantwoordelijk voor meer dan 80% van alle octrooiaanvragen in dit deelgebied. De tien grootste landen zijn vermeld in Figuur 13. Pagina 17 van 71

Figuur 13: De tien grootste landen in Adhesives 35% 30% 31,5% 29,8% 25% 22,2% 20% 15% 10% 5% 0% 3,4% 3,1% 2,4% 2,2% 1,5% 1,3% 0,6% US JP DE FR CH NL KR GB BE CN De grootste aanvragers De 25 grootste aanvragers internationaal staan in Tabel 3. Er zitten geen Nederlandse organisaties bij de 25 grootste aanvragers van octrooien. Bij de grootste 50 zijn er wel twee Nederlandse organisaties: Akzo Nobel op 34 en DSM op de 39 e positie. Amerikaanse, Duitse en Japanse organisaties domineren de ranglijst. Tabel 3: De 25 grootste aanvragers internationaal in Adhesives Aanvrager Land 1 3M CORP DE, US 531 2 TESA AG DE 440 3 NITTO DENKO CORP JP 377 4 HENKEL CORP CL, DE, JP, KR, US 307 5 BASF DE, JP, US 236 6 NAT STARCH CHEM CORP US 144 7 HITACHI LTD JP 120 8 SIKA CORP CH, DE, JP, US 110 9 LINTEC CORP JP 109 10 KANEKA CORP JP, US 102 11 BAYER BE, CA, DE, US 99 12 DOW CORNING BE, JP, KR, US 86 13 DOW CHEMICAL CH, FR, GB, NL, US 85 14 SUMITOMO GROUP JP 85 15 AVERY DENNISON CORP US 82 16 MITSUI & CO. LTD JP 77 17 LG INDUSTRIAL GROUP KR 72 18 ROHM & HAAS FR, US 65 19 WACKER CHEMIE AG DE, US 63 20 MITSUBISHI CORP DE, JP, US 58 21 DU PONT CA, US 56 22 EVONIK GMBH DE 55 23 SONY CORP JP 54 24 SEKISUI CHEMICAL CO LTD JP 52 25 SHINETSU CHEMICAL CO JP 46 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Pagina 18 van 71

De enige Nederlandse vertegenwoordiging in de lijst is Dow Chemical, waar ook vanuit de Nederlandse vestiging octrooi wordt aangevraagd. Kraton is de grootste aanvrager uit Nederland, maar vraagt de laatste jaren veel minder aan. In 2006 t/m 2008 heeft het geen aanvragen gedaan. Akzo Nobel en DSM zijn ongeveer even groot. Dow heeft vanuit Nederland niet meer dan twee octrooien aangevraagd. Tabel 4: De 15 grootste Nederlandse aanvragers in Adhesives Aanvrager 1 KRATON POLYMERS RES BV 36 2 AKZO NOBEL NV 35 3 DSM NV 32 4 KONINKLIJKE SHELL GROUP 10 5 NUPLEX RESINS BV 6 6 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 5 7 UNICHEMA CHEMIE BV 5 8 SABIC CORP 3 9 STAHL INT BV 3 10 3P LICENSING BV 2 11 AMO INC 2 12 AVEBE NV 2 13 DOW CHEMICAL 2 14 HYCAIL B V 2 15 SCHELLEKENS MICHAEL ARNOLDUS J 2 2.2 Biomaterials (Biomaterialen en tissue engineering) Biomaterials is met bijna 19.000 octrooiaanvragen een van de grootste gebieden binnen Nieuwe Materialen. Het aantal aanvragen vertoont een piek in 2002 (meer dan 2000 aanvragen in dat jaar) en herstelt weer na een duidelijke dip. Het aandeel van Nederland kent een merkwaardig verloop, aanvankelijk daalt het aandeel. Maar de laatste jaren is weer een duidelijke stijging te zien (zie ook Figuur 14). In 2008 was het aandeel van Nederlandse aanvragers meer dan 4%. Figuur 14: De ontwikkeling in Biomaterials en het aandeel van Nederland 2200 6,0% 2000 5,0% 1800 4,0% 1600 3,0% 1400 2,0% 1200 1,0% 1000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Pagina 19 van 71

Het merkwaardige verloop van het aandeel van Nederland heeft twee redenen. Enerzijds zijn octrooiaanvragen van bijvoorbeeld Isotis en Cerestar niet meer zichtbaar. (doordat ze overgenomen zijn). Aan de andere kant is Philips de laatste jaren actief in de Biomaterials geworden. In Figuur 15 zijn de tien landen opgenomen, waar de meeste octrooiaanvragen vandaan komen. Bijna 45% komt uit de Verenigde Staten, wat verreweg de grootste aanvrager is. Nederland is de zevende aanvrager met 3,2% van de aanvragen. Ongeveer het gemiddelde binnen Nieuwe Materialen (3,0%). Figuur 15: De tien grootste landen in Biomaterials 50% 45% 44,8% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 14,8% 10,2% 5% 4,5% 4,3% 4,1% 3,2% 2,2% 2,0% 1,9% 0% US JP DE FR CH GB NL CA KR IT De grootste aanvragers Amerikaanse organisaties domineren de lijst van grootste aanvragers, met een universiteit op de tweede plaats. Aangezien zo n groot deel van de octrooiaanvragen uit de Verenigde Staten afkomstig zijn, is dat ook wel te verwachten. De grootste Nederlandse aanvrager is Philips op de 9 e plaats. De volledige lijst met de 25 grootste aanvragers van octrooien, is te zien in Tabel 5. Pagina 20 van 71

Tabel 5: De 25 grootste aanvragers internationaal in Biomaterials Aanvrager Land 1 BOSTON SCIENTIFIC BB, US 267 2 UNI CALIFORNIA US 147 3 GOODYEAR TIRE & RUBBER US 140 4 BAYER CA, DE, FI, US 134 5 MEDTRONIC CORP US 133 6 DEPUY INC DE, FR, GB, US 121 7 SUMITOMO GROUP JP 121 8 BRIDGESTONE CORP JP, US 115 9 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV DE, NL, US 112 10 CNRS - CENTRE NATIONAL DE RECH SCIENTIFIQUE FR 109 11 JAPAN SCIENCE & TECH AGENCY JP 106 12 ABBOTT LAB BS, DE, FR, IE, US 98 13 HOFFMANN LA ROCHE CH 97 14 MASSACHUSETTS INST TECHNOLOGY US 97 15 BAUSCH & LOMB US 90 16 ETHICON INC DE, US 88 17 SMITH & NEPHEW INC CH, GB, US 85 18 ROCHE DE 82 19 NOVARTIS AT, CH, DE, IT, US 78 20 KONICA MINOLTA JP 77 21 MICHELIN CH, FR 73 22 ZEON CORP JP 73 23 3M CORP US 72 24 FUJIFILM CORP GB, JP, NL 69 25 GEN HOSPITAL CORP US 67 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Philips is uiteraard ook de grootste Nederlandse aanvrager. Vrijwel alle aanvragen van Philips zijn van ná 2003. Aan de andere kant hebben Isotis en SCA geen aanvragen meer gedaan na 2001 en Cerestar na 2004. Tabel 6: De 15 grootste Nederlandse aanvragers in Biomaterials Aanvrager 1 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 112 2 DSM NV 38 3 TNO 30 4 AKZO NOBEL NV 23 5 UNILEVER 19 6 ISOTIS NV 17 7 AVEBE NV 16 8 SCA HYGIENE PROD AB 16 9 CERESTAR HOLDING BV 15 10 AMO INC 11 11 CRUCELL HOLLAND BV 11 12 LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM (LUMC) 11 13 PHARMACIA & UPJOHN CO 10 14 APPLIED RES SYSTEMS 9 15 AVANTIUM INT BV 9 16 KONINKLIJKE SHELL GROUP 9 17 PAMGENE BV 9 Pagina 21 van 71

2.3 Catalysts (Katalysematerialen) In het deelgebied Catalysts zijn ruim 11.000 octrooien aangevraagd, meer dan 7% van de aanvragen in nieuwe materialen, zijn in dit gebied te plaatsen. Het totaal aantal aanvragen in dit gebied ligt tussen de 1.000 en 1.300 aanvragen per jaar. Na een aanvankelijke daling, stijgt het aantal aanvragen weer sinds 2005. Het aandeel Nederlandse aanvragen ligt doorgaans tussen de 4 en 5%. In 2008 ligt het plots lager. Het is onmogelijk te zeggen of dat een eenmalige uitschieter was of dat hiermee een trend is ingezet. Figuur 16: De ontwikkeling in Catalysts en het aandeel van Nederland 1400 6,0% 1300 5,0% 1200 4,0% 1100 3,0% 1000 2,0% 900 1,0% 800 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Aandeel NL 0,0% In Figuur 17 staan de belangrijkste landen op het gebied van catalysts vermeld. De Verenigde Staten en Japan zijn de twee landen met de meeste aanvragen (samen ruim 55%). Nederland is qua aanvragen het vijfde land, nog voor het Verenigd Koninkrijk. Met een aandeel van 4,4% (ruim boven de 3,0% gewoonlijk binnen nieuwe materialen en ook boven de 3,6% die Nederland over alle technologieën scoort) doet Nederland het goed op het gebied van catalysts. Figuur 17: De tien grootste landen in Catalysts 35% 30% 30,7% 25% 25,6% 20% 15% 15,6% 10% 5% 5,8% 4,4% 4,1% 2,4% 2,2% 1,8% 1,5% 0% US JP DE FR NL GB KR IT CN CH Pagina 22 van 71

De grootste aanvragers De lijst met grootste aanvragers bestaat voornamelijk uit olie- en chemiebedrijven. Shell staat als hoogst genoteerde Nederlandse onderneming op de derde positie. (zie Tabel 7). Tabel 7: De 26 grootste aanvragers internationaal in Catalysts Aanvrager Land 1 BASF DE, US 615 2 EXXONMOBIL RES & ENG CO GB, US 449 3 KONINKLIJKE SHELL GROUP CA, NL, US 251 4 INST FRANCAIS DU PETROLE FR 211 5 TOYOTA MOTOR CO LTD DE, JP, US 203 6 SUMITOMO GROUP JP 185 7 SUED CHEMIE AG DE, IT, JP, US 183 8 MITSUBISHI CORP JP 175 9 CHEVRON INC FR, US 151 10 DEGUSSA GMBH DE, US 148 11 UOP INC US 146 12 BAYER BE, CA, DE, US 145 13 JOHNSON MATTHEY PLC GB, JP, US 131 14 DU PONT NL, US 123 15 CONOCOPHILLIPS CO US 119 16 JAPAN SCIENCE & TECH AGENCY JP 113 17 DOW CHEMICAL IT, US 109 18 BP OIL INT DE, FR, GB, US 107 19 SHOWA DENKO JP 103 20 CNRS - CENTRE NATIONAL DE RECH SCIENTIFIQUE FR 102 21 NIPPON CATALYTIC CHEM IND JP 98 22 NISSAN CHEMICAL IND LTD JP 95 23 GE COMPANY GB, SE, US 94 24 CONSEJO SUPERIOR INVESTIGACION ES 93 25 ENGELHARD CORP IT, US 90 26 IBIDEN CO LTD JP 90 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Op de lijst van grootste Nederlandse aanvragers staat Shell uiteraard op de hoogste positie (Tabel 8). Akzo Nobel en Albemarle zijn de tweede en derde Nederlandse aanvrager. Akzo Nobel heeft in 2003/2004 de katalyse-activiteiten aan Albemarle verkocht. Pagina 23 van 71

Tabel 8: De 14 grootste Nederlandse aanvragers in Catalysts Aanvrager 1 KONINKLIJKE SHELL GROUP 229 2 AKZO NOBEL NV 86 3 ALBEMARLE CORP 73 4 DSM NV 41 5 SABIC CORP 14 6 AVANTIUM INT BV 9 7 TU DELFT 9 8 UNILEVER 4 9 UNIVERSITEIT UTRECHT 4 10 DPI - STICHTING DUTCH POLYMER INST 3 11 ENERGIEONDERZOEK CENTRUM NEDERLAND (ECN) 3 12 GASTEC TECH BV 3 13 UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM 3 14 VLAANDEREN JOHANNES JACOBUS MA 3 2.4 Ceramics (Keramische materialen en anorganische polymeren) Op het gebied van Ceramics zijn 5.600 aanvragen in de onderzoeksperiode gedaan, dat is 3,8% van het totale aantal binnen nieuwe materialen. Daarmee is het een van de kleinere technologieën. Het aantal aanvragen in de technologie neemt toe, van iets meer dan 400 per jaar, naar rond de 600 per jaar. Het aandeel van Nederland vertoont een dalende trend. Van iets boven de 2,5% in 1999, daalt het percentage tot rond de 1%. Figuur 18: De ontwikkeling in Ceramics en het aandeel van Nederland 800 4,0% 700 3,5% 600 3,0% 500 2,5% 400 2,0% 300 1,5% 200 1,0% 100 0,5% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL In Figuur 19 zijn de landen vermeld waar de meeste aanvragen vandaan komen. Bijna 40% van de aanvragen komen uit Japan. Nederland is de negende aanvrager in deze technologie, met iets meer dan 1% van de aanvragen. Beduidend minder dan gemiddelden in nieuwe materialen. Pagina 24 van 71

Figuur 19: De tien grootste landen in Ceramics 45% 40% 38,2% 35% 30% 25% 26,2% 20% 15% 14,8% 10% 5% 5,2% 3,0% 2,0% 1,4% 1,3% 1,3% 1,1% 0% JP US DE FR GB KR SE IT NL AT De grootste aanvragers De top van de lijst met grootste aanvragers wordt gedomineerd door Japanse bedrijven. Philips, als grootste Nederlandse aanvrager, staat nog net bij de 25 grootste aanvragers wereldwijd. Tabel 9: De 25 grootste aanvragers internationaal in Ceramics Aanvrager Land 1 NGK INSULATORS LTD JP 282 2 IBIDEN CO LTD JP 164 3 TDK CORP JP 164 4 CORNING INC US 162 5 MURATA MANUFACTURING CO JP 158 6 SAINT GOBAIN DE, FR, US 121 7 SUMITOMO GROUP JP 118 8 3M CORP DE, US 83 9 KYOCERA CORP JP 75 10 GE COMPANY US 74 11 HITACHI LTD JP 60 12 SIEMENS GROUP DE, SG, US 58 13 HONEYWELL INT INC DE, US 57 14 BOSCH GMBH ROBERT DE, JP 55 15 MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD JP 49 16 SGL CARBON AG DE 48 17 NGK SPARK PLUG CO JP 47 18 EPCOS AG DE 41 19 MITSUBISHI CORP JP 41 20 NAT INST OF ADVANCED IND SCIEN JP 40 21 CNRS - CENTRE NATIONAL DE RECH SCIENTIFIQUE FR 39 22 FRAUNHOFER GES FORSCHUNG DE 39 23 AUDI NSU AUTO UNION AG DE 37 24 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV DE, NL, US 34 25 MITSUI & CO. LTD JP 34 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Pagina 25 van 71

De grootste Nederlandse aanvragers zijn opgenomen in Tabel 10. Er zijn elf aanvragers met meer dan 1 octrooiaanvraag. Tabel 10: De 11 grootste Nederlandse aanvragers in Ceramics Aanvrager 1 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 34 2 PRAD RESEARCH AND DEVELOPMENT 6 3 SCHLUMBERGER GROUP 6 4 AKZO NOBEL NV 4 5 ALBEMARLE CORP 3 6 ASML NETHERLANDS BV 2 7 ELEPHANT DENTAL BV 2 8 ISOTIS NV 2 9 JAMES HARDIE BUILDING PRODUCTS INC 2 10 STW 2 11 UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM 2 2.5 Coatings (Dunne lagen, verfsystemen) Het technologiegebied Coatings telt in de onderzoeksperiode ruim 18.500 octrooiaanvragen en is daarmee een van de grootste gebieden binnen de nieuwe materialen. Bovendien laat het ook een duidelijk stijgende trend zien (de daling in de laatste twee jaar is mede te wijten aan de geheimhoudingsperiode van octrooien). Het aantal aanvragen is gestegen van rond 1.500 in 1999 naar meer dan 2.000 per jaar. Figuur 20: De ontwikkeling in Coatings en het aandeel van Nederland 2200 3,0% 2000 2,5% 1800 2,0% 1600 1,5% 1400 1,0% 1200 0,5% 1000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Het aandeel van Nederland binnen coatings blijft schommelen tussen de 1% en 1,5%. Over de hele onderzoeksperiode komt Nederland uit op 1,2%; ruim onder het gemiddelde over alle gebieden van nieuwe materialen. Nederland hoort nog wel tot de tien grootste landen binnen coatings. De Verenigde Staten en Japan (elk een derde) zijn verreweg de belangrijkste landen (zie Figuur 21). Pagina 26 van 71

Figuur 21: De tien grootste landen in Coatings 40% 35% 30% 34,6% 32,7% 25% 20% 15% 14,3% 10% 5% 3,7% 2,7% 2,1% 2,0% 1,7% 1,2% 1,1% 0% US JP DE FR KR GB CH SE NL IT De grootste aanvragers De top van de lijst met grootste aanvragers bevat vooral Amerikaanse en Japanse bedrijven. In de top 25 zijn geen Nederlandse bedrijven vertegenwoordigd. Er zijn wel enkele (drie) octrooiaanvragen die het Japanse Hitachi vanuit Nederland doet. Tabel 11: De 25 grootste aanvragers internationaal in Coatings Aanvrager Land 1 APPLIED MATERIALS INC DE, US 951 2 TOKYO ELECTRON LTD JP, US 859 3 GE COMPANY GB, US 432 4 SIEMENS GROUP AT, DE, FR, US 321 5 MITSUBISHI CORP DE, JP, US 275 6 SUMITOMO GROUP JP 243 7 ULVAC INC JP 209 8 UNITED TECHNOLOGIES CORP US 202 9 NIPPON STEEL CORP JP 185 10 CANON JP 170 11 FRAUNHOFER GES FORSCHUNG DE, US 166 12 HITACHI LTD JP, NL 162 13 HONEYWELL INT INC DE, US 155 14 NIPPON MINING CO JP 151 15 HENKEL CORP DE, US 145 16 LAM RES CORP US 145 17 SANDVIK AB SE 141 18 KOBE STEEL LTD CH, JP 133 19 JFE STEEL CORP JP 125 20 NIKKO MATERIALS CO LTD JP 123 21 MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD JP 122 22 AIR PROD & CHEM US 114 23 AIR LIQUIDE DE, FR 102 24 EASTMAN KODAK CO US 101 25 MTU AERO ENGINES GMBH DE 101 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Pagina 27 van 71

In Tabel 12 zijn de grootste Nederlandse aanvragers opgenomen. Philips is de grootste Nederlandse aanvrager. Tabel 12: De 13 grootste Nederlandse aanvragers in Coatings Aanvrager 1 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 36 2 ASM INT 23 3 TNO 21 4 CORUS GROUP 15 5 OTB GROUP BV 14 6 HAUZER TECHNO COATING BV 13 7 AKZO NOBEL NV 10 8 NXP BV 8 9 DSM NV 7 10 FUJIFILM CORP 6 11 TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN 6 12 DRAKA COMTEQ 5 13 STW 5 Box 1: Hauzer Techno Coating Hauzer Techno Coating combineert een harde grondlaag, een Diamond Like Carbon (DLC) coating, met PVD (Physical Vapour Deposition) topcoating tot een harde oppervlakteafwerking met een breed kleurenpalet. De egale, dikke oppervlaktelaag, die in Hauzer Flexicoat machines wordt geproduceerd, is geschikt voor alle decoratieve toepassingen zoals op deurbeslag, badkameraccessoires, mobiele telefoontoestellen, brilmonturen, badkamerkranen, camerahuizen, interieuronderdelen voor de automobielsector, sieraden en horloges. Maar ook op plastics. Uit de octrooiaanvraag: OBJECT COMPRISING A RELATIVELY SOFT CARRIER MATERIAL AND A RELATIVELY HARD DECORATIVE LAYER, AND METHOD FOR THE PRODUCTION THEREOF The invention relates to an object comprising a relatively soft carrier material, optionally, an adhesive layer and/or an adhesive layer system, which are applied to the carrier material, and a relatively hard decorative layer. The object is characterised in that an intermediate layer is provided between the carrier material and the decorative layer and/or between the adhesive layer and the adhesive layer system and the decorative layer and comprises at least DLC (diamond like carbon) as the main component. The invention also relates to a method for producing said type of object. Fact-based development of hard and scratch-resistant decorative coatings on plastic housings. Application of undercoat and decorative top coat in one coating machine. The technology is protected by a patent application of Hauzer (DLC on plastic). First estimate: successful implementation may generate an additional 10%-15% in yearly sales of decorative PVD-systems. Pagina 28 van 71

2.6 Composites (Materiaalcomposieten, hybriden en vezelmaterialen) Composites zijn goed voor precies 10% van de octrooiaanvragen binnen de nieuwe materialen (bijna 15.000 aanvragen). Vanaf 2003 is het aantal octrooiaanvragen in dit gebied aanmerkelijk gestegen, van ca. 1.200 per jaar tot bijna 1.800 per jaar. Het aantal aanvragen uit Nederland blijft alle jaren schommelen tussen de 30 en 50 aanvragen per jaar. Figuur 22: De ontwikkeling in Composites en het aandeel van Nederland 2000 5,0% 1800 4,0% 1600 3,0% 1400 2,0% 1200 1,0% 1000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Figuur 23 bevat de tien grootste landen op het gebied van Composites. Het land van waaruit de meeste aanvragen vandaan komen is de Verenigde Staten. Nederland is de zevende aanvrager met 2,6% van de octrooiaanvragen, iets minder dan gemiddeld voor nieuwe materialen. Figuur 23: De tien grootste landen in Composites 40% 37,9% 35% 30% 25% 20% 20,9% 15% 12,0% 10% 5% 6,1% 3,3% 2,8% 2,6% 2,3% 2,2% 1,6% 0% US JP DE FR GB IT NL CH KR CA Pagina 29 van 71

De grootste aanvragers De top van de lijst met grootste aanvragers bevat uiteraard organisaties uit de belangrijkste landen. Opvallend is dat de grootste vliegtuigbouwers te wereld beiden in de top 12 staan (zie ook Box 2). DSM is de enige Nederlandse organisatie in de top 25. Daarnaast is een deel van de aanvagen van Fujifilm en van Basell uit Nederland afkomstig. Tabel 13: De 25 grootste aanvragers internationaal in Composites Aanvrager Land 1 3M CORP DE, US 284 2 DOW CHEMICAL US 209 3 DU PONT CA, US 200 4 GE COMPANY DE, SE, US 189 5 BASF CH, DE, JP, US 159 6 AIRBUS DE, ES, FR, GB 150 7 BOREALIS AT, DK, FI 136 8 SUMITOMO GROUP JP 124 9 MITSUBISHI CORP DE, JP, US 123 10 FUJIFILM CORP JP, NL 117 11 ROHM & HAAS US 110 12 BOEING CO US 106 13 MITSUI & CO. LTD JP 99 14 SOLVAY GROUP BE, DE, IT, US 99 15 PROCTER & GAMBLE US 89 16 CHISSO CORP JP 86 17 TDK CORP JP 84 18 DSM NV NL 80 19 BAYER CA, DE, FI, US 79 20 PPG IND INC FR, US 77 21 CNRS - CENTRE NATIONAL DE RECH SCIENTIFIQUE FR 75 22 BASELL POLYOLEFINE DE, IT, NL 70 23 EXXONMOBIL RES & ENG CO GB, US 69 24 HITACHI LTD JP, US 69 25 SNECMA FR 69 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng In Tabel 14 staan de grootste Nederlandse aanvragers. DSM uiteraard als grootste Nederlandse aanvrager. In de lijst bezit Sabic de derde plaats. Opvallend daarbij is dat op één na alle aanvragen van Sabic in de laatste drie jaar zijn gedaan. Dit komt vooral omdat General Electric haar Plastics-vestiging te Bergen op Zoom verkocht heeft aan Sabic. Voorheen werden de octrooiaanvragen van GE Plastics vanuit de Verenigde Staten gedaan, nu vanuit Nederland. Overigens zijn niet alle uitvinders afkomstig uit Nederland. Pagina 30 van 71

Tabel 14: De 15 grootste Nederlandse aanvragers in Composites Aanvrager 1 DSM NV 80 2 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 50 3 SABIC CORP 37 4 UNILEVER 29 5 AKZO NOBEL NV 22 6 TNO 17 7 JAMES HARDIE BUILDING PRODUCTS INC 15 8 KRATON POLYMERS RES BV 11 9 BASELL POLYOLEFINE 9 10 KONINKLIJKE SHELL GROUP 7 11 DPI - STICHTING DUTCH POLYMER INST 6 12 MONTELL TECHNOLOGY COMPANY BV 4 13 SCHLUMBERGER GROUP 4 14 SIGMAKALON BV 4 15 STW 4 Box 2: Glare De eerste octrooiaanvraag van Glare dateert al van eind jaren 80. Maar pas in de 21 e eeuw wordt Glare commercieel op grote schaal toegepast. Na meer dan 10 jaar testen en verbeteren, kwam de doorbraak in 2001. Airbus vond het materiaal geschikt voor toepassing in de romp van de A380. De eerste Glarefabriek opende in 2004 de deuren (van Stork Fokker Aerostructures). In 2005 werd de eerste Airbus A380 gepresenteerd. Uit de eerste octrooiaanvraag: LAMINATE OF METAL SHEETS AND CONTINUOUS GLASS FILAMENTS-REINFORCED SYNTHETIC MATERIAL. Laminate displaying improved blunt notch behaviour, so that it is suitable fore use as a constructional material in aviation and cosmonautics. It comprises at intermediate layer (3) of thermoplastic material reinforced by continuous glass filaments (4) having a modulus of elasticity of at l east 80 GPa. The glass filaments are composed of 58-69% b.w. of SIO2, 18-29% b.w. of AL2O3 and 7-19% b.w. of MGO. Preferably, they have a tenacity of at least 4 GPa, and an elongation at break of at least 4%. The thermoplastic material may be an amorphous resin having a Tg > 140 degrees C such as, e.g., polyarylates, poly(ether)sulfones, polyetherimides or poly-p-phenylene ethers, or a semi- or para-crystalline resin having a crystalline melting point > 170 degrees C, such as poly-phenylene sulfides, polyetherketones or liquid crystal polymers. Pagina 31 van 71

2.7 Construction materials (Bouwmaterialen) Op het gebied van construction materials zijn in de onderzoeksperiode minder dan 4.000 aanvragen gedaan; 2,6% van alle octrooiaanvragen binnen nieuwe materialen. Het gebied laat in de hele periode en lichte stijging zien van ruim 300 per jaar tot ruim 400 per jaar. Het aandeel van Nederland in dit totaal heeft een grillig verloop. Figuur 24: De ontwikkeling in Construction materials en het aandeel van Nederland 500 7,5% 400 6,0% 300 4,5% 200 3,0% 100 1,5% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Aandeel NL 0,0% In Figuur 25 staan de tien grootste landen op het gebied van Construction materials. De Verenigde Staten zijn hier het land waar de meeste aanvragen vandaan komen: iets meer dan een kwart. Er zijn vier landen met meer dan 10% van de octrooiaanvragen. Nederland is het zesde land, met een aandeel van 4,7%. Meer dan gebruikelijk voor Nederland binnen nieuwe materialen. Figuur 25: De tien grootste landen in Construction materials 30% 27,1% 25% 20% 18,9% 15% 10% 11,9% 10,1% 8,5% 5% 4,7% 3,9% 3,9% 2,6% 2,6% 0% US DE JP FR GB NL IT CH KR CA Pagina 32 van 71

De grootste aanvragers De top van de lijst met grootste aanvragers is divers. Organisaties uit verschillende landen en werkzaam in de olie, de toeleveranciers voor de olie-industrie en chemie. Het Amerikaanse Halliburton is de grootste aanvrager van octrooien in dit gebied. Halliburton levert technische producten en diensten voor olie- en gaswinning. Er staan ook enkele particuliere aanvragers hoog in de lijst (posities 4 en 7), maar dit zijn uitvinders in dienst van Halliburton. Shell is de enige Nederlandse organisatie in de top 25. Daarnaast zijn er verschillende aanvragers die een deel van hun aanvragen (mede) vanuit Nederland doen. Tabel 15: De 26 grootste aanvragers internationaal in Construction materials Aanvrager Land 1 HALLIBURTON ENERGY SERV INC US 202 2 UNITED STATES GYPSUM CO US 93 3 CONSTR RES & TECH GMBH DE 92 4 WAIN CHRISTOPHER PAUL GB 75 5 BASF CH, DE, JP, US 69 6 SCHLUMBERGER GROUP CA, FR, GB, NL, PA, VG 66 7 CURTIS PHILIP ANTHONY GB 65 8 IBIDEN CO LTD JP 53 9 SIKA CORP CH, JP 53 10 WACKER CHEMIE AG DE 51 11 NIPPON CATALYTIC CHEM IND JP 49 12 GRACE W R & CO US 42 13 PRAD RESEARCH AND DEVELOPMENT AN, GB, NL, VG 42 14 LAFARGE SA FR 41 15 JAMES HARDIE BUILDING PRODUCTS INC AU, IE, NL 34 16 KAO CORP JP 32 17 NGK INSULATORS LTD JP 29 18 EVONIK GMBH DE 28 19 RES AND TECHNOLOGY GMBH CONST DE 28 20 3M CORP DE, US 27 21 RHONE POULENC FR 26 22 ROHM & HAAS US 26 23 DENKI KAGAKU KOGYO JP 25 24 KONINKLIJKE SHELL GROUP CA, NL 25 25 DOW CHEMICAL DE, US 24 26 LAFARGE PLATRES FR 24 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Pagina 33 van 71

In Tabel 16 staan de Nederlandse aanvragers met meer dan één octrooiaanvraag vermeld. Shell is weliswaar het grootste Nederlandse bedrijf, dat octrooien aanvraagt, er zijn organisaties die meer octrooien vanuit Nederland aanvragen dan Shell. Tabel 16: De 12 grootste Nederlandse aanvragers in Construction materials Aanvrager 1 SCHLUMBERGER GROUP 60 2 JAMES HARDIE BUILDING PRODUCTS INC 30 3 KONINKLIJKE SHELL GROUP 25 4 AKZO NOBEL NV 21 5 PRAD RESEARCH AND DEVELOPMENT 13 6 DSM NV 5 7 AVEBE NV 3 8 MEGA TECH HOLDING B V 3 9 MODINA BV 3 10 DUOS B V 2 11 TNO 2 12 INSULINDE RECYCLING & MILIEU BV 2 Resultaten in Construction Materials voorzichtig interpreteren Bij de resultaten voor Nederland in dit deelgebied moet een dikke kanttekening worden geplaatst. Zowel Akzo Nobel, James Hardie, Prad als Schlumberger vragen octrooien aan vanuit Nederland (in deze technologie), maar geen van de uitvinders is Nederlands. Deze bedrijven hebben hun research elders gedaan, maar de aanvraag vanuit Nederland gedaan. Het percentage octrooiaanvragen met Nederlandse uitvinders ligt op de helft van het aandeel met Nederlandse aanvragers. 2.8 Engineering Plastics In engineering plastics zijn in de onderzoeksperiode 3.000 aanvragen gedaan, ofwel 2% van alle octrooiaanvragen binnen nieuwe materialen. Het aantal aanvragen in engineering plastics blijft de gehele onderzoeksperiode ongeveer gelijk op 300 aanvragen per jaar (zie Figuur 26). Het aandeel van Nederland loopt van jaar tot jaar nogal uiteen. In 2003 is het aandeel bijna 8%, terwijl het in 2004 iets meer dan 2% is. Het gemiddelde over de gehele periode is 4,4%. Pagina 34 van 71

Figuur 26: De ontwikkeling in Engineering plastics en het aandeel van Nederland 400 8,0% 350 7,0% 300 6,0% 250 5,0% 200 4,0% 150 3,0% 100 2,0% 50 1,0% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL In Figuur 27 staan de tien grootste landen op het gebied van Engineering plastics. Ruim een derde van de octrooiaanvragen zijn afkomstig uit de Verenigde Staten. Nederland is het vijfde land, met een aandeel van 4,4%. Dat is meer dan gemiddeld binnen nieuwe materialen voor Nederland. Figuur 27: De tien grootste landen in Engineering plastics 40% 35% 35,2% 30% 25% 20% 18,2% 16,5% 15% 10% 5% 0% 7,9% 4,4% 4,4% 4,1% 2,8% 2,5% 1,0% US JP DE FR NL CH IT BE GB CA De grootste aanvragers De top van de lijst met grootste aanvragers wordt vooral door (petro)chemische bedrijven ingenomen. Veel bedrijven in de top tien zijn Amerikaans (Tabel 17). DSM is de enige Nederlandse octrooiaanvrager in de lijst, op nummer 7. Opvallend is dat er twee Belgische bederijven in de top 25 te vinden zijn (Agfa Gevaert en Solvay). Pagina 35 van 71

Tabel 17: De 25 grootste aanvragers internationaal in Engineering plastics Aanvrager Land 1 BASF DE, US 102 2 DU PONT CA, US 75 3 DOW CHEMICAL US 61 4 YOKOHAMA RUBBER CO LTD JP 59 5 3M CORP US 57 6 EXXONMOBIL RES & ENG CO GB, US 48 7 DSM NV NL 47 8 ARKEMA FRANCE FR, US 43 9 MITSUI & CO. LTD JP 42 10 SUMITOMO GROUP JP 42 11 KURARAY CO DE, JP 37 12 AGFA GEVAERT BE 36 13 JSR CORP JP 35 14 KIMBERLY CLARK CO US 35 15 PROCTER & GAMBLE US 34 16 BAYER DE, US 33 17 ADVANCED ELASTOMER SYSTEMS US 32 18 RHODIA SA BR, CH, FR, IT 29 19 GE COMPANY US 28 20 MITSUBISHI CORP DE, JP 26 21 SOLVAY GROUP BE, IT, US 24 22 ASAHI KASEI CO JP 22 23 EASTMAN KODAK CO DE, US 22 24 FREUDENBERG CARL KG DE, US 22 25 POLYONE CORP US 22 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng In Tabel 18 staan de Nederlandse aanvragers met meer dan één octrooiaanvraag. DSM is duidelijk de grootste aanvrager. De laatste jaren is Sabic actief geworden. Door de overname van GE Plastics door Sabic, worden octrooiaanvragen nu vanuit Nederland gedaan. GE vroeg vanuit de Verenigde Staten aan. Tabel 18: De 12 grootste Nederlandse aanvragers in Engineering plastics Aanvrager 1 DSM NV 47 2 AKZO NOBEL NV 15 3 KRATON POLYMERS RES BV 13 4 SABIC CORP 12 5 KONINKLIJKE SHELL GROUP 8 6 UNILEVER 6 7 ORGANON NV 4 8 DRAKA COMTEQ 3 9 DPI - STICHTING DUTCH POLYMER INST 2 10 MARO B V 2 11 RECKITT BENCKISER GROUP 2 12 TNO 2 Pagina 36 van 71

2.9 Fibers (Vezels en finishes) Fibers heeft een aandeel van iets meer dan 2% binnen nieuwe materialen (ofwel ca. 3.200 octrooiaanvragen). Het aantal aanvragen per jaar blijft grofweg rond de 300 350 aanvragen schommelen (zie Figuur 28). Het aandeel van Nederland ligt in de tweede helft van de onderzoeksperiode tussen de 3 en 4%. Daarmee is het hoger dan het aandeel in de eerste helft (t/m 2003). Figuur 28: De ontwikkeling in Fibers en het aandeel van Nederland 400 8,0% 350 7,0% 300 6,0% 250 5,0% 200 4,0% 150 3,0% 100 2,0% 50 1,0% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Figuur 29 laat de tien grootste landen op het gebied van Fibers zien. Ruim een derde van de octrooiaanvragen zijn afkomstig uit de Verenigde Staten, bijna een derde komt uit Japan. Europese landen scoren een stuk lager. Nederland is (na Duitsland) het tweede Europese land. Het Nederlandse aandeel bedraagt 3,3%. Dat is iets boven het gemiddelde binnen nieuwe materialen. Figuur 29: De tien grootste landen in Fibers 40% 35% 35,8% 30% 29,4% 25% 20% 15% 10% 11,3% 5% 4,7% 3,3% 2,8% 2,6% 2,1% 1,9% 1,8% 0% US JP DE KR NL FR CH GB CN IT Pagina 37 van 71

De grootste aanvragers De 25 grootste aanvragers van octrooien zijn vermeld in Tabel 19. Amerikaanse en Japanse bedrijven domineren de top tien. DSM is de enige Nederlandse octrooiaanvrager in de lijst. Basell vraagt een deel van de octrooien vanuit Nederland aan. Tabel 19: De 25 grootste aanvragers internationaal in Fibers Aanvrager Land 1 DU PONT US 180 2 TEIJIN LTD JP 131 3 KIMBERLY CLARK CO US 76 4 INVISTA TECH SARL CH, LU, US 71 5 TORAY INDUSTRIES JP, US 65 6 TOYO BOSEKI JP 65 7 KANEKA CORP JP 64 8 BASF DE, US 52 9 DOW CHEMICAL US 50 10 ASAHI KASEI CO DE, JP 48 11 ZIMMER AG DE 44 12 KURARAY CO JP 43 13 MITSUI & CO. LTD JP 43 14 PROCTER & GAMBLE US 40 15 KOLON INC KR 39 16 HYOSUNG CORP KR 38 17 MITSUBISHI CORP JP 36 18 SHOWA DENKO JP 35 19 CHEMIEFASER LENZING AG AT 33 20 DSM NV NL 33 21 3M CORP US 30 22 HONEYWELL INT INC DE, US 28 23 THUERINGISCHES INST TEXTIL DE 28 24 BASELL POLYOLEFINE DE, IT, NL 27 25 RHODIA SA BR, CH, DE, FR, IT 26 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng De Nederlandse aanvragers met meer dan één octrooiaanvraag staan in Tabel 20. Zoals te verwachten is DSM de grootste aanvrager. Teijin Aramid is een zelfstandig opererend Nederlands bedrijf, onder de vlag van het Japanse Teijin (de nummer twee wereldwijd). Pagina 38 van 71

Tabel 20: De 15 grootste Nederlandse aanvragers in Fibers Aanvrager 1 DSM NV 33 2 TEIJIN ARAMID BV 18 3 KONINKLIJKE SHELL GROUP 13 4 DIOLEN IND FIBERS B V 6 5 ROYAL LANKHORST 4 6 COLBOND BV 3 7 DESSEAUX H TAPIJTFAB 3 8 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 3 9 KRATON POLYMERS RES BV 3 10 SABIC CORP 3 11 TEN CATE GROEP 3 12 ACORDIS IND FIBERS 2 13 ADVANSA BV 2 14 AKZO NOBEL NV 2 15 BASELL POLYOLEFINE 2 2.10 Functional materials in Electronics (Functionele materialen t.b.v. elektronica) In Functional Materials in Electronics zijn in de onderzoeksperiode ruim 11.500 octrooiaanvragen gedaan. Dit is een aandeel van bijna 8% binnen Nieuwe materialen. Het aantal aanvragen per jaar stijgt in de eerste twee jaar van de onderzoeksperiode en blijft daarna, vanaf 2001, stabiel op circa 1.200 per jaar (zie Figuur 30). Het aandeel van Nederland is laag, en schommelt wat, maar lijkt een dalende tendens te hebben. In 1999 en 2000 (aan het begin van de onderzoeksperiode) werden de hoogste percentages gehaald. Figuur 30: De ontwikkeling in Functional materials in Electronics en het aandeel van Nederland 1500 2,5% 1300 2,0% 1100 1,5% 900 1,0% 700 0,5% 500 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Pagina 39 van 71

Figuur 31 laat de tien grootste landen op het gebied van Functional Materials in Electronics zien. In vrijwel alle gebieden zijn de Verenigde Staten de koploper, maar in dit deelgebied is Japan de grootste aanvrager. Bijna de helft van de octrooiaanvragen komt uit Japan! Iets meer dan een kwart van de octrooiaanvragen zijn afkomstig uit de Verenigde Staten. Gezamenlijk komt bijna driekwart van alle octrooiaanvragen in Functional Materials in Electronics uit een van deze landen. Nederland is pas de negende aanvrager in dit gebied. Het aandeel van Nederland in Functional Materials in Electronics bedraagt iets meer dan één procent. Voor Nederland een van de laagste aandelen binnen de Nieuwe Materialen. Van de meer dan 11.500 aanvragen in het gebied zijn er 135 afkomstig uit Nederland. Figuur 31: De tien grootste landen in Functional materials in Electronics 50% 45% 46,5% 40% 35% 30% 27,3% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 9,2% 3,6% 3,5% 2,0% 1,5% 1,2% 1,2% 1,1% JP US DE KR FR GB CH CA NL IT De grootste aanvragers In Tabel 21 staan de 25 grootste aanvragers van octrooien op het gebied van Functional Materials in Electronics. De lijst wordt voor het grootste deel gevuld met Japanse ondernemingen. In de top 25 zijn niet meer dan drie Europese aanvragers terug te vinden. Er zijn geen Nederlandse ondernemingen onder de 25 grootste aanvragers (zelfs niet onder de 50 grootste aanvragers). Fujifilm vraagt enkele octrooien vanuit Nederland aan. Daarmee is dit de enige Nederlandse inbreng in de top 25. Pagina 40 van 71

Tabel 21: De 25 grootste aanvragers internationaal in Functional materials in Electronics Aanvrager Land 1 SUMITOMO GROUP JP 495 2 MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD JP 255 3 DU PONT CA, US 243 4 HITACHI LTD JP, US 209 5 JSR CORP JP 168 6 3M CORP US 167 7 MITSUBISHI CORP DE, JP 160 8 SHOWA DENKO JP 158 9 TOYOTA MOTOR CO LTD JP, US 149 10 MITSUI & CO. LTD JP 145 11 SONY CORP DE, JP 139 12 SAMSUNG CO LTD KR 128 13 SHINETSU CHEMICAL CO JP 128 14 FUJIFILM CORP GB, JP, NL, US 125 15 BASF DE, US 123 16 NISSAN CHEMICAL IND LTD JP 122 17 NITTO DENKO CORP JP 118 18 GE COMPANY DE, KR, US 115 19 DOW CORNING BE, IE, JP, KR, US 108 20 MERCK KGAA DE 100 21 ASAHI GLASS CO LTD JP 89 22 LG INDUSTRIAL GROUP KR 88 23 ASAHI KASEI CO JP 82 24 CNRS - CENTRE NATIONAL DE RECH SCIENTIFIQUE FR 80 25 TOKYO OHKA KOGYO CO LTD JP 77 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng De Nederlandse aanvragers met meer dan één octrooiaanvraag staan in Tabel 22. Philips en Sabic voeren de lijst aan. Fujifilm is de 7 e Nederlandse aanvrager, van de 125 aanvragen wereldwijd van dit bedrijf (zie Tabel 21), zijn er vier uit Nederland afkomstig. Tabel 22: De 13 grootste Nederlandse aanvragers in Functional materials in Electronics Aanvrager 1 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 28 2 SABIC CORP 27 3 KONINKLIJKE SHELL GROUP 21 4 DSM NV 18 5 AKZO NOBEL NV 9 6 RESOLUTION RES NEDERLAND BV 7 7 FUJIFILM CORP 4 8 BEELE ENG BV 3 9 DPI - STICHTING DUTCH POLYMER INST 2 10 ENERGIEONDERZOEK CENTRUM NEDERLAND (ECN) 2 11 NEDSTACK HOLDING B V 2 12 NISSELROOIJ PETRUS FRANCISCUS 2 13 TNO 2 Pagina 41 van 71

2.11 Membranes (Scheidingstechnologie) In Membranes zijn in de onderzoeksperiode iets meer dan 2.000 octrooiaanvragen gedaan. Met 1,4% van het totaal aantal aanvragen binnen Nieuwe materialen een van de kleinste gebieden. Het aantal aanvragen per jaar blijft de hele onderzoeksperiode vrijwel gelijk op circa 200. (zie Figuur 32). Het aandeel van Nederland laat een duidelijk stijgende trend zien. Van 1 á 2% in het begin van de onderzoeksperiode tot 5% aan het einde. Figuur 32: De ontwikkeling in Membranes en het aandeel van Nederland 350 7,0% 300 6,0% 250 5,0% 200 4,0% 150 3,0% 100 2,0% 50 1,0% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL In Figuur 33 zijn de tien grootste landen op het gebied van Membranes vermeld. De Verenigde Staten zijn de grootste aanvrager (ruim een derde), Japan volgt met iets meer dan een kwart. Nederland is de vijfde aanvrager op het gebied van Membranes met een aandeel van 3,2%; ongeveer het gemiddelde binnen Nieuwe materialen. Figuur 33: De tien grootste landen in Membranes 40% 35% 34,7% 30% 25% 25,4% 20% 15% 15,4% 10% 5% 0% 4,7% 3,2% 2,6% 2,5% 1,7% 1,3% 1,3% US JP DE FR NL GB KR CA IT SE Pagina 42 van 71

De grootste aanvragers In Tabel 23 staan de grootste aanvragers van octrooien op het gebied van Membranes. De top vier van de lijst is volledig Japans. Er zijn geen Nederlandse aanvragers in de lijst terug te vinden. Fujifilm vraagt wel een aantal octrooien vanuit Nederland aan. Daarmee is dit de enige Nederlandse inbreng in de lijst. Tabel 23: De 24 grootste aanvragers internationaal in Membranes Aanvrager Land 1 NGK INSULATORS LTD JP 65 2 TONEN SEKIYUKAGAKU KK JP 44 3 ASAHI KASEI CO JP 41 4 NITTO DENKO CORP JP 40 5 EXXONMOBIL RES & ENG CO US 33 6 MILLIPORE CORP US 32 7 GE COMPANY GB, SE, US 31 8 FUJIFILM CORP GB, JP, NL 29 9 TORAY INDUSTRIES JP 29 10 SUMITOMO GROUP JP 28 11 3M CORP US 26 12 AIR LIQUIDE FR 25 13 BASF DE 25 14 PALL CORP US 25 15 TOYO BOSEKI JP 25 16 PEMEAS GMBH DE 24 17 SOLVAY GROUP BE, DE, IT, US 23 18 CELANESE DE 21 19 CREAVIS TECH & INNOVATION GMBH DE 21 20 PRAXAIR TECHNOLOGY INC US 21 21 GEESTHACHT GKSS FORSCHUNG DE 20 22 COMMISSARIAT ENERGIE ATOMIQUE FR 18 23 DU PONT US 18 24 MITSUBISHI CORP JP 18 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng De Nederlandse aanvragers met meer dan één octrooiaanvraag staan in Tabel 24. Fujifilm is de grootste Nederlandse aanvrager. Ongeveer 40% van de aanvragen van Fujifilm wereldwijd zijn uit Nederland afkomstig ( zie ook Tabel 23). Naast Fujifilm heeft alleen Shell meer dan 10 octrooien op het gebied van Membranes aangevraagd. Pagina 43 van 71

Tabel 24: De 14 grootste Nederlandse aanvragers in Membranes Aanvrager 1 FUJIFILM CORP 12 2 KONINKLIJKE SHELL GROUP 11 3 DSM NV 5 4 TNO 4 5 AKZO NOBEL NV 3 6 ENERGIEONDERZOEK CENTRUM NEDERLAND (ECN) 3 7 KONINKLIJKE FRIESLAND CAMPINA 3 8 LYDALL SOLUTECH B V 3 9 STW 3 10 TU DELFT 3 11 UNIVERSITEIT TWENTE 3 12 AQUAMARIJN HOLDING BV 2 13 FLEXSYS BV 2 14 FLUXXION B V 2 2.12 Metals (Metalen) In het gebied Metals zijn bijna 7.000 octrooien aangevraagd, 4,6% van het totaal aantal aanvragen binnen Nieuwe materialen. Het aantal aanvragen per jaar vertoont een lichte stijging van circa 600 naar circa 700 per jaar (zie Figuur 34). Het aandeel van Nederland is laag en daalt. De eerste drie jaar van de meetperiode was het Nederlandse aandeel nog boven de 1 procent. Daarna komt het nauwelijks nog boven de halve procent uit. Er worden vanuit Nederland enkele aanvragen per jaar gedaan. Figuur 34: De ontwikkeling in Metals en het aandeel van Nederland 900 3,0% 750 2,5% 600 2,0% 450 1,5% 300 1,0% 150 0,5% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL In Figuur 35 zijn de grootste landen op het gebied van Metals vermeld. Niet de Verenigde Staten, maar Japan is de grootste aanvrager, met bijna de helft van de aanvragen. De Verenigde Staten en Duitsland volgen. Nederland hoort niet tot de tien grootste aanvragers. Met een aandeel van minder dan 1%, is Nederland de 14 e aanvrager binnen dit gebied. Pagina 44 van 71

Figuur 35: De 14 grootste landen in Metals 50% 45% 44,6% 40% 35% 30% 25% 20% 19,4% 15% 12,4% 10% 5% 0% 4,5% 4,0% 2,8% 1,9% 1,6% 1,5% 1,3% 1,1% 0,9% 0,8% 0,8% JP US DE FR SE KR CH AT GB CA IT CN RU NL De grootste aanvragers In Tabel 25 staan de grootste aanvragers van octrooien op het gebied van Metals. De lijst bevat veel Japanse bedrijven. Puur Nederlandse aanvragers staan niet in de lijst. Corus is natuurlijk deels Nederlands en staat op positie 14, verder vraagt Hitachi ook vanuit Nederland aan. Tabel 25: De 25 grootste aanvragers internationaal in Metals Aanvrager Land 1 NIPPON STEEL CORP JP 370 2 SUMITOMO GROUP JP 312 3 JFE STEEL CORP JP 295 4 KOBE STEEL LTD CH, JP 224 5 HITACHI LTD JP, NL 144 6 SANDVIK AB SE 123 7 MITSUBISHI CORP JP 118 8 GE COMPANY JP, US 107 9 POSCO CO LTD KR 95 10 SIEMENS GROUP AT, DE, US 85 11 HONDA MOTOR CO LTD JP 78 12 THYSSEN KRUPP DE 74 13 NIPPON MINING CO JP 71 14 CORUS GROUP BE, CA, DE, GB, NL 70 15 UNITED TECHNOLOGIES CORP US 68 16 KAWASAKI HEAVY IND LTD JP 57 17 TOYOTA MOTOR CO LTD JP 56 18 FURUKAWA ELECTRIC CO LTD JP 55 19 NAT INST FOR MATERIALS SCIENCE JP 55 20 DAIDO STEEL COMPANY JP 52 21 SHOWA DENKO JP 52 22 HONEYWELL INT INC US 47 23 USINOR FR 43 24 MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD JP 42 25 NISSHIN STEEL CO LTD JP 41 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Pagina 45 van 71

De Nederlandse aanvragers met meer dan één octrooiaanvraag staan in Tabel 26. Dat zijn er niet meer dan zeven. Corus is de grootste Nederlandse aanvrager, circa een kwart van de aanvragen van Corus wereldwijd zijn uit Nederland afkomstig (zie ook Tabel 25). Voor Hitachi wordt één octrooi uit Nederland aangevraagd. Tabel 26: De 7 grootste Nederlandse aanvragers in Metals Aanvrager 1 CORUS GROUP 17 2 SKF ENG & RES CENTRE BV 8 3 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 7 4 DSM NV 3 5 NORSK HYDRO TECHNOLOGY 3 6 ELEPHANT DENTAL BV 2 7 KONINKLIJKE SHELL GROUP 2 Box 3: Corus Corus Aluminium heeft (met Nederlandse en Belgische uitvinders) een verbetering in autocarosseriën bedacht. Increase strength after forming of aluminium body parts through improvement of the bake hardening process shorter baking times lower temperature combination of painting and bake hardening process 10-30% increase in productivity at OEMs* Corus sales of automotive body sheet doubled large investment in production facility in Corus Duffel Belgium** Uit de octrooiaanvraag: PROCESS FOR PRODUCING ALUMINIUM ALLOY SHEET MATERIAL WITH IMPROVED BAKE- HARDENING RESPONSE A process for producing aluminium alloy sheet material with improved bake-hardening response, comprising the steps of: (i). casting an aluminium alloy (ii). homogenising (iii). hotrolling and/or cold-rolling (iv). solution heat treating followed by quenching characterised in that after the solution heat treating and quenching after a waiting time of at least 1 minute the alloy sheet material is subjected to a heat treatment involving heating the material to a spike temperature in the range of 100 to 250 DEG C at a first heating rate, holding the material at the spike temperature for a first period of time less than about 1 minute, and cooling the alloy from the spike temperature to a temperature of 85 DEG C or less at a first cooling rate. * Original Equipment Manufacturer: bedrijven die producten levert ten behoeve van een merkleverancier. De merkleverancier verwerkt het product in eigen producten alsof het een eigen fabricaat is ** inmiddels verkocht aan Aleris Pagina 46 van 71

2.13 Nanomaterials (Ontwerpen van materialen op moleculaire schaal) Op het gebied van Nanomaterials zijn in de onderzoeksperiode meer dan 13.000 octrooiaanvragen gedaan. Meer dan 9% van het aantal aanvragen binnen nieuwe materialen, heeft betrekking op Nanomaterials. Het aantal aanvragen per jaar stijgt van circa 800 in 1999 tot bijna 2000 in 2004. Daarna stagneert het aantal octrooiaanvragen. De terugloop in 2008 wordt deels verklaard doordat nog niet alle octrooiaanvragen uit dat jaar zijn gepubliceerd (zie Figuur 36). Het aandeel van Nederland laat een duidelijk stijgende trend zien. Van 2% in het begin van de onderzoeksperiode tot meer dan 4% aan het einde. Figuur 36: De ontwikkeling in Nanomaterials en het aandeel van Nederland 3000 6,0% 2500 5,0% 2000 4,0% 1500 3,0% 1000 2,0% 500 1,0% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL In Figuur 37 zijn de tien grootste landen op het gebied van Nanomaterials vermeld. De Verenigde Staten zijn de grootste aanvrager (40%), Japan volgt met een kwart. Nederland is de zevende aanvrager op het gebied van Nanomaterials met een aandeel van 3,4%; iets boven het gemiddelde binnen Nieuwe materialen. Figuur 37: De tien grootste landen in Nanomaterials 45% 40% 40,0% 35% 30% 25% 25,3% 20% 15% 10% 5% 0% 9,9% 4,4% 3,7% 3,6% 3,4% 1,5% 1,5% 1,1% US JP DE KR FR GB NL CH CA SE Pagina 47 van 71

De grootste aanvragers In Tabel 27 staan de grootste aanvragers van octrooien op het gebied van Nanomaterials. De lijst wordt aangevoerd door twee Amerikaanse organisaties. Er zijn veel grote spelers actief binnen dit gebied. Er zijn twintig organisaties die meer dan honderd octrooien hebben aangevraagd. Opvallend is het aantal nietcommerciële organisaties in de lijst (op de posities 2, 3, 8, 11, 14 en 21). Philips is de grootste Nederlandse aanvrager, op de vierde positie wereldwijd. Ook Hitachi heeft een aanzienlijke Nederlandse inbreng. ASML valt nét buiten de top 25. Tabel 27: De 24 grootste aanvragers internationaal in Nanomaterials Aanvrager Land 1 HEWLETT PACKARD CO US 244 2 UNI CALIFORNIA US 230 3 JAPAN SCIENCE & TECH AGENCY JP 224 4 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV DE, NL, US 221 5 SAMSUNG CO LTD DE, KR 212 6 NEC CORP JP, US 186 7 MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD JP 183 8 COMMISSARIAT ENERGIE ATOMIQUE FR 170 9 HITACHI LTD GB, JP, NL, US 165 10 CANON JP 163 11 MASSACHUSETTS INST TECHNOLOGY US 147 12 SONY CORP DE, JP, US 147 13 FUJITSU LTD JP 141 14 CNRS - CENTRE NATIONAL DE RECH SCIENTIFIQUE FR 133 15 FUJIFILM CORP GB, JP, US 133 16 PIONEER CORP JP 111 17 3M CORP US 106 18 INFINEON TECHNOLOGIES AG DE, US 106 19 IBM CORP DE, FR, GB, US 105 20 SUMITOMO GROUP JP 103 21 NAT INST OF ADVANCED IND SCIEN JP 95 22 DU PONT US 93 23 MOTOROLA US 90 24 SHOWA DENKO JP 81 25 AGILENT TECHNOLOGIES INC US 80 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng De 15 grootste Nederlandse aanvragers staan in Tabel 28. Philips is de grootste Nederlandse aanvrager, gevolgd door ASML. Circa een vijfde van de octrooiaanvragen van Hitachi, worden vanuit Nederland gedaan. Aanvragers vier en vijf (NXP en Mapper) zijn (evenals Philips en ASML) actief op het gebied van semiconductors. Pagina 48 van 71

Tabel 28: De 15 grootste Nederlandse aanvragers in Nanomaterials Aanvrager 1 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 213 2 ASML NETHERLANDS BV 75 3 HITACHI LTD 35 4 NXP BV 30 5 MAPPER LITHOGRAPHY IP BV 18 6 DSM NV 12 7 TNO 10 8 SABIC CORP 7 9 AKZO NOBEL NV 6 10 DPI - STICHTING DUTCH POLYMER INST 6 11 TU DELFT 6 12 STICHTING VOOR FUNDAMENTEEL ONDERZOEK DER MATERIE (FOM) 5 13 UNIVERSITEIT TWENTE 5 14 STW 4 15 ZON JOANNES B A D VAN 4 2.14 Rubber Rubber heeft een aandeel van iets minder dan 2% binnen nieuwe materialen (ofwel ruim 2.500 octrooiaanvragen). Het aantal aanvragen per jaar blijft vrijwel gelijk, tussen de 200 en 300. (zie Figuur 38). Het aandeel van Nederland vertoont grote schommelingen. Dat heeft met het kleine aantal aanvragen te maken. Gemiddeld doen Nederlandse octrooiaanvragers, vijf aanvragen per jaar. Het ene jaar is dat acht, het andere jaar twee. Figuur 38: De ontwikkeling in Rubber en het aandeel van Nederland 400 4,0% 350 3,5% 300 3,0% 250 2,5% 200 2,0% 150 1,5% 100 1,0% 50 0,5% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Figuur 39 laat de tien grootste landen op het gebied van Rubber zien. Ruim een derde van de octrooiaanvragen is afkomstig uit Japan, ruim een kwart uit de Verenigde Staten. Nederland bezet de achtste positie met 1,9% van de aanvragen. Dat aandeel is duidelijk lager dan gebruikelijk binnen nieuwe materialen. Pagina 49 van 71

Figuur 39: De tien grootste landen in Rubber 45% 40% 38,7% 35% 30% 28,7% 25% 20% 15% 12,7% 10% 5% 6,7% 5,6% 3,9% 2,3% 1,9% 1,4% 1,2% 0% JP US DE FR CH IT CA NL KR GB De grootste aanvragers De 25 grootste aanvragers van octrooien zijn vermeld in Tabel 29. De grootste producenten van autobanden staan in de top van de lijst. In de hele top 25 is geen Nederlandse inbreng terug te vinden. DSM is op de 31 e positie de hoogst genoteerde Nederlandse organisatie. Tabel 29: De 25 grootste aanvragers internationaal in Rubber Aanvrager Land 1 BRIDGESTONE CORP JP, US 261 2 GOODYEAR TIRE & RUBBER US 244 3 SUMITOMO GROUP JP 190 4 MICHELIN CH, FR 125 5 ZEON CORP JP 107 6 LANXESS GMBH CA, CH, DE, US 100 7 BAYER CA, DE, US 90 8 JSR CORP JP 81 9 PIRELLI IT 76 10 YOKOHAMA RUBBER CO LTD JP 71 11 CONTINENTAL AG DE, US 70 12 EXXONMOBIL RES & ENG CO US 45 13 DEGUSSA GMBH DE 32 14 DOW CHEMICAL US 30 15 MITSUI & CO. LTD JP 26 16 ADVANCED ELASTOMER SYSTEMS US 23 17 UBE INDUSTRIES JP 20 18 BASF DE, US 19 19 ROHM & HAAS FR, US 18 20 DENKI KAGAKU KOGYO JP 17 21 ASAHI KASEI CO JP 15 22 GE COMPANY US 15 23 HENKEL CORP DE, US 15 24 IDEMITSU CO JP 15 25 RHEIN CHEMIE RHEINAU GMBH DE 15 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Pagina 50 van 71

De Nederlandse aanvragers met meer dan één octrooiaanvraag staan in Tabel 30. DSM is de grootste aanvrager, maar vrijwel alle aanvragen zijn van voor 2004, dat geldt ook voor nummer twee Flexsys. DSM heeft haar elastomeren-divisie (waar rubbers een onderdeel van uitmaken) inmiddels verkocht aan Lanxess. Akzo Nobel is juist actief geworden ná 2004. Tabel 30: De 15 grootste Nederlandse aanvragers in Fibers Aanvrager 1 DSM NV 11 2 FLEXSYS BV 7 3 AKZO NOBEL NV 6 4 TEIJIN ARAMID BV 4 5 DPI - STICHTING DUTCH POLYMER INST 3 6 KONINKLIJKE SHELL GROUP 2 7 KRATON POLYMERS RES BV 2 8 LATEXFALT B V 2 9 SABIC CORP 2 10 TNO 2 2.15 Selfhealing materials (Zelfherstellende materialen) Op het gebied van Selfhealing materials zijn in de onderzoeksperiode ongeveer 1.400 octrooien aangevraagd: 1% van het totaal aantal binnen nieuwe materialen. Daarmee is het een van de kleinste gebieden. Het aantal aanvragen per jaar vertoont een gestage groei, van circa 80 in het begin van de onderzoeksperiode naar 200 aan het einde van de periode. De terugloop in 2008 wordt deels verklaard doordat nog niet alle octrooiaanvragen uit dat jaar zijn gepubliceerd (zie Figuur 40). Over de ontwikkeling van het aandeel van Nederland is weinig zinnigs te zeggen. Daarvoor zijn de aantallen (tussen de 0 en de 5 per jaar) onvoldoende groot. Figuur 40: De ontwikkeling in Selfhealing materials en het aandeel van Nederland 250 5,0% 200 4,0% 150 3,0% 100 2,0% 50 1,0% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Pagina 51 van 71

In Figuur 41 zijn de elf grootste landen op het gebied van Selfhealing materials opgenomen. De Verenigde Staten zijn verreweg de grootste aanvrager (meer dan 45%). Andere landen volgen op grote afstand. Nederland heeft een aandeel van 1,7% en valt daarmee buiten de top tien. Nederland is de elfde aanvrager. Figuur 41: De elf grootste landen in Selfhealing materials 50% 45% 46,5% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 12,1% 9,5% 6,6% 5,0% 4,0% 3,2% 2,1% 2,1% 1,8% 1,7% US DE JP IT FR GB KR CH IL CN NL De grootste aanvragers In Tabel 31 staan de grootste aanvragers van octrooien op het gebied van Selfhealing materials. De lijst wordt gedomineerd door Amerikaanse organisaties. Opvallend genoeg staat het Italiaanse Fiat bovenaan. Italiaanse bedrijven worden zelden boven aan een lijst met octrooiaanvragers teruggevonden. Philips is de grootste Nederlandse aanvrager, met een gedeelde 19 e positie wereldwijd. Pagina 52 van 71

Tabel 31: De 26 grootste aanvragers internationaal in Selfhealing materials Aanvrager Land 1 FIAT AUTO SPA IT 50 2 BOSTON SCIENTIFIC US 36 3 SIEMENS GROUP DE, US 27 4 MNEMOSCIENCE GMBH DE 25 5 KONICA MINOLTA JP 19 6 COOK INC AU, DK, IE, US 15 7 SDGI HOLDINGS INC US 15 8 GEN MOTORS CORP US 14 9 BAKER HUGHES INC US 13 10 CORNERSTONE RES GROUP INC US 13 11 MEDTRONIC CORP US 13 12 ABB GROUP CH, DE 10 13 BOEING CO US 10 14 GM GLOBAL TECH OPERATIONS INC US 10 15 NANOMUSCLE INC US 10 16 TYCO INTERNATIONAL DE, JP, US 10 17 GEESTHACHT GKSS FORSCHUNG DE 9 18 TELEZYGOLOGY INC AU, US 9 19 ALFMEIER PRAEZ AG DE 8 20 BOSCH GMBH ROBERT DE 8 21 CAMBRIDGE MECHATRONICS LTD GB 8 22 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV NL 8 23 MICARDIA CORP US 8 24 SMITH & NEPHEW INC GB, US 8 25 SNECMA FR 8 26 UNI CONNECTICUT US 8 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Alle Nederlandse aanvragers staan in Tabel 32. Philips is de grootste Nederlandse aanvrager, gevolgd door Orthofix. Alle andere aanvragers hebben één of twee aanvragen gedaan. Tabel 32: De Nederlandse aanvragers in Selfhealing materials Aanvrager 1 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 8 2 ORTHOFIX INT BV 5 3 KONINKLIJKE SHELL GROUP 2 4 SCHLUMBERGER GROUP 2 5 TNO 2 6 COLAK SEL BRIAN 1 7 GRINSVEN PETRUS A M VAN 1 8 HANSSEN INVEST & CONSULTANCY B 1 9 HEIJMANS JEROEN ANTONIUS CECIL 1 10 PATENTS EXPL COMPANY BV 1 11 PRAD RESEARCH AND DEVELOPMENT 1 12 SUPRAPOLIX BV 1 13 TU DELFT 1 14 VELCRO IND 1 15 VERBAAN CORNELIS ABRAHAM MARIN 1 Pagina 53 van 71

2.16 Solar cells (Zonnecellen) Op het gebied van Solar Cells zijn in de onderzoeksperiode bijna 3.800 octrooiaanvragen gedaan; 2,5% van het totaal binnen nieuwe materialen. Uit Figuur 42 blijkt dat het aantal aanvragen in Solar Cells sinds 2004 snel stijgt. Tot en met 2003 blijft het aantal aanvragen in Solar Cells min of meer gelijk (onder 200 per jaar), daarna is sprake van een snelle stijging tot meer dan 1.000 aanvragen per jaar. Solar Cells is binnen nieuwe materialen het snelst stijgende deelgebied. Het aandeel van Nederland laat een merkwaardig verloop zien. In de eerste jaren van het onderzoek ligt dat rond de 4%, daarna een plotse daling en blijft het aandeel constant op 1%. Het aantal aanvragen uit Nederland is aan het einde van de meetperiode ongeveer even groot als aan het begin van de meetperiode. Figuur 42: De ontwikkeling in Solar Cells en het aandeel van Nederland 1200 6,0% 1000 5,0% 800 4,0% 600 3,0% 400 2,0% 200 1,0% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL In Figuur 43 zijn de tien grootste landen op het gebied van Solar Cells vermeld. De Verenigde Staten en Japan (beiden ca. 30%) zijn de grootste aanvragers. Daarna volgt een gat naar de overige landen. Nederland is de 9 e aanvrager met 1,8% van de aanvragen en bevindt zich in een rijtje met landen, met een vergelijkbaar aandeel. Figuur 43: De tien grootste landen in Solar Cells 35% 30% 30,2% 29,7% 25% 20% 15% 13,9% 10% 5% 4,4% 3,3% 2,6% 1,9% 1,9% 1,8% 1,8% 0% US JP DE KR FR IT CN ES NL CH Pagina 54 van 71

De grootste aanvragers In Tabel 33 staan de grootste aanvragers van octrooien op het gebied van Solar Cells (meer dan 20 aanvragen). De lijst bestaat vrijwel volledig uit Amerikaanse en Japanse organisaties. Bij de 50 grootste aanvragers is geen enkel Nederlandse organisatie te vinden. Er is ook geen organisatie met Nederlandse inbreng bij de 50 grootste aanvragers. Tabel 33: De 24 grootste aanvragers internationaal in Solar Cells Aanvrager Land 1 SHARP CO LTD JP 156 2 SANYO ELECTRIC JP 115 3 MITSUBISHI CORP JP 70 4 APPLIED MATERIALS INC US 59 5 CANON JP 54 6 LG INDUSTRIAL GROUP KR 45 7 KANEKA CORP JP 42 8 DU PONT US 40 9 SHOWA DENKO JP 38 10 FRAUNHOFER GES FORSCHUNG DE 34 11 BP OIL INT ES, GB, US 32 12 KYOCERA CORP JP 32 13 SUNPOWER CORP US 29 14 SHINETSU CHEMICAL CO JP 28 15 ULVAC INC JP 27 16 SOLFOCUS INC US 26 17 KONARKA TECHNOLOGIES INC US 24 18 SAINT GOBAIN FR, US 24 19 SOLYNDRA INC US 24 20 BRIDGESTONE CORP JP 23 21 GE COMPANY US 23 22 TYCO INTERNATIONAL CN, DE, GB, US 23 23 SUMITOMO GROUP JP 21 24 HONDA MOTOR CO LTD JP 20 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng De Nederlandse aanvragers met meer dan één aanvraag staan in Tabel 34. ECN en Philips voeren de lijst aan. De aanvragen van Akzo Nobel zijn allemaal van vóór 2003. Tabel 34: De grootste Nederlandse aanvragers in Solar Cells Aanvrager 1 ENERGIEONDERZOEK CENTRUM NEDERLAND (ECN) 9 2 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 8 3 AKZO NOBEL NV 6 4 UBBINK BV 6 5 SABIC CORP 3 6 DUTCH SPACE B V 2 7 HELIANTHOS B V 2 8 PHOTON B V 2 9 TU DELFT 2 Pagina 55 van 71

2.17 Special Products Er zijn in de onderzoeksperiode ruim 3.000 octrooiaanvragen gedaan in Special Products (een aandeel van 2,2% binnen het totaal van Nieuwe Materialen). Het aantal aanvragen per jaar stijgt van circa 300 in de beginperiode van het onderzoek tot 400 aan het einde van de periode (zie Figuur 44). Het aandeel van Nederland laat een stijgende trend zien. Van 3% in het begin van de onderzoeksperiode tot meer dan 7% aan het einde. Figuur 44: De ontwikkeling in Special Products en het aandeel van Nederland 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Aandeel NL In Figuur 45 zijn de tien grootste landen op het gebied van Special Products vermeld. De Verenigde Staten zijn de grootste aanvrager (meer dan 40%), Japan volgt met een kwart. Nederland is de vijfde aanvrager op het gebied van Special Products met een aandeel van 5,2%. Special Products zijn het gebied binnen Nieuwe Materialen waar door Nederland relatief de meeste octrooien worden aangevraagd. Het aandeel in het totaal is nergens hoger. Figuur 45: De tien grootste landen in Special Products 45% 42,5% 40% 35% 30% 25% 26,6% 20% 15% 10% 5% 0% 10,1% 7,2% 5,2% 4,6% 1,6% 1,3% 0,8% 0,7% US JP DE GB NL FR CH IT CA SE Pagina 56 van 71

De grootste aanvragers In Tabel 35 staan de grootste aanvragers van octrooien op het gebied van Special Products. De lijst wordt aangevoerd door twee Amerikaanse organisaties. Er zijn vooral petrochemische en oliebedrijven actief. Shell is de grootste Nederlandse aanvrager; wereldwijd op positie zes. Andere Nederlandse aanvragers komen niet in de buurt van een plaats bij de 25 grootste aanvragers. Tabel 35: De 25 grootste aanvragers internationaal in Special Products Aanvrager Land 1 LUBRIZOL GENETICS INC US 218 2 EXXONMOBIL RES & ENG CO US 189 3 CHEVRON INC FR, US 185 4 IDEMITSU CO JP 158 5 INFINEUM INT LTD GB 145 6 KONINKLIJKE SHELL GROUP NL, US 129 7 NIPPON OIL CORP JP 117 8 AFTON CHEMICAL CORP US 77 9 BASF DE, US 67 10 CHEMTURA CORP US 52 11 KYODO YUSHI JP 45 12 NTN TOYO BEARING CO LTD JP 42 13 HENKEL CORP DE, US 35 14 COGNIS CORP DE, ES, GB, US 34 15 DU PONT US 32 16 SUMITOMO GROUP JP 31 17 CLARIANT GROUP CH, DE, VG 28 18 DOW CHEMICAL GB, US 25 19 EVONIK GMBH DE 25 20 ECOLAB INC US 24 21 NISSAN CHEMICAL IND LTD JP 24 22 CROMPTON CORP US 23 23 NIPPON MITSUBISHI OIL CORP JP 22 24 ROHM & HAAS US 22 25 TOTALFINAELF FR 22 26 TOYOTA MOTOR CO LTD JP 22 27 VANDERBILT CO R T US 22 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng De grootste Nederlandse aanvragers (minimaal twee octrooiaanvragen) staan in Tabel 36. Shell is verreweg de grootste Nederlandse aanvrager. Meer dan driekwart van de octrooiaanvragen uit Nederland, zijn afkomstig van Shell. Pagina 57 van 71

Tabel 36: De grootste Nederlandse aanvragers in Special Products Aanvrager 1 KONINKLIJKE SHELL GROUP 127 2 AKZO NOBEL NV 6 3 CHEVRON ORONITE TECHNOLOGY B V 6 4 UNICHEMA CHEMIE BV 4 5 DSM NV 3 6 TE STRAKE SURFACE TECHNOLOGY B 3 7 ARIZONA CHEM 2 8 SCHLUMBERGER GROUP 2 9 TEIJIN ARAMID BV 2 2.18 Superconductors (Supergeleidende en magnetische materialen) Superconductor materials zijn het kleinste gebied binnen de nieuwe materialen. Er zijn minder dan 700 octrooien aangevraagd in de onderzoeksperiode, ongeveer een half procent van het totaal. Het aantal aanvragen per jaar blijft de hele periode min of meer constant op circa 70. (zie Figuur 46). Over de ontwikkeling van het aandeel van Nederland is weinig zinnigs te zeggen. Daarvoor zijn de aantallen (tussen de 0 en de 5 per jaar) onvoldoende groot. Figuur 46: De ontwikkeling in Superconductor materials en het aandeel van Nederland 100 10,0% 80 8,0% 60 6,0% 40 4,0% 20 2,0% 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL In Figuur 47 zijn de tien grootste landen op het gebied van Superconductor materials opgenomen. Ongeveer een derde van de aanvragen komt uit Japan. Nederland heeft een aandeel van 2,6% en is daarmee de zevende aanvrager. Pagina 58 van 71

Figuur 47: De tien grootste landen in Superconductor materials 35% 32,5% 30% 25% 21,9% 20% 15% 15,9% 10% 5% 5,7% 5,3% 3,1% 2,6% 2,2% 1,6% 1,5% 0% JP US DE GB CH FR NL KR AU IT De grootste aanvragers In Tabel 37 staan de grootste aanvragers van octrooien op het gebied van Superconductor materials. Het aantal aanvragen per aanvrager is niet erg groot. De lijst bevat veel Japanse aanvragers. Philips is de grootste Nederlandse aanvrager, met een zesde positie wereldwijd. Tabel 37: De 23 grootste aanvragers internationaal in Superconductor materials Aanvrager Land 1 HITACHI LTD JP 44 2 SIEMENS GROUP DE, GB, US 36 3 SUMITOMO GROUP JP 30 4 BRUKER BIOSPIN CH, DE, US 28 5 ABB GROUP CH, FI, SE, US 20 6 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV DE, NL 16 7 GE COMPANY US 15 8 NEC CORP JP 15 9 SUMIDA CORP JP 13 10 INT SUPERCONDUCTIVITY TECH JP 12 11 VACUUMSCHMELZE GMBH DE 11 12 OXFORD MAGNET TECH GB 10 13 MINEBEA CO LTD JP 9 14 AMERICAN SUPERCONDUCTOR CORP US 8 15 BOSCH GMBH ROBERT DE 8 16 MURATA MANUFACTURING CO JP 8 17 KOBE STEEL LTD JP 7 18 MATSUSHITA ELECTRIC IND CO LTD JP 7 19 MITSUBISHI CORP JP 7 20 NEXANS FR 7 21 KARLSRUHE FORSCHZENT DE 6 22 METGLAS INC US 6 23 TOSHIBA KK JP 6 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng Pagina 59 van 71

Alle Nederlandse aanvragers staan in Tabel 38. Behalve Philips zijn er nog twee bedrijven die een aanvraag hebben gedaan. Tabel 38: De Nederlandse aanvragers in Superconductor materials Aanvrager 1 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 16 2 BERKIN BV 1 3 NXP BV 1 2.19 Synthetic Materials (Kunststoffen en de verwerking daarvan) Het gebied van Synthetic materials is verreweg het grootste binnen Nieuwe materialen. Ruim een derde van de octrooiaanvragen binnen Nieuwe Materialen vallen in het gebied van de Synthetic materials, meer dan 50.000 octrooiaanvragen zijn er in de onderzoeksperiode aangevraagd. Uit Figuur 48 is af te leiden dat het aantal aanvragen gedurende de hele onderzoeksperiode min of meer stabiel is, steeds circa 5.000 octrooiaanvragen per jaar. De terugloop in 2008 wordt deels verklaard doordat nog niet alle octrooiaanvragen uit dat jaar zijn gepubliceerd. Het aandeel van Nederland blijft in alle jaren tussen de 3 en 4% schommelen. Er is geen eenduidige trend af te lezen. Figuur 48: De ontwikkeling in Synthetic materials en het aandeel van Nederland 6000 6,0% 5500 5,0% 5000 4,0% 4500 3,0% 4000 2,0% 3500 1,0% 3000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0% Aandeel NL Pagina 60 van 71

In Figuur 49 zijn de tien grootste landen op het gebied van Synthetic materials opgenomen. De Verenigde Staten zijn de grootste aanvrager met een derde van de aanvragen, Japan volgt met ruim een kwart van de aanvragen. Nederland heeft een aandeel van 3,7%, het gemiddelde binnen Nieuwe Materialen. Daarmee is Nederland is de vijfde aanvrager. Figuur 49: De tien grootste landen in Synthetic materials 35% 32,6% 30% 28,7% 25% 20% 16,9% 15% 10% 5% 4,6% 3,7% 3,0% 2,5% 2,1% 2,1% 1,8% 0% US JP DE FR NL CH KR GB IT BE De grootste aanvragers In Tabel 39 staan de grootste aanvragers van octrooien op het gebied van Synthetic materials. De lijst bevat bijna alleen maar namen van grote multinationale ondernemingen met octrooiaanvragen die vanuit verschillende landen worden gedaan. DSM is de grootste Nederlandse aanvrager, met meer dan 500 octrooiaanvragen op de 14 e positie. Daarnaast staan er in de lijst verschillende buitenlandse ondernemingen, waarvoor ook vanuit Nederland octrooien worden aangevraagd. Pagina 61 van 71

Tabel 39: De 25 grootste aanvragers internationaal in Synthetic materials Aanvrager Land 1 BASF CH, DE, JP, US 2585 2 BAYER BE, CA, CN, DE, FI, FR, US 1476 3 DU PONT CA, ES, JP, NL, US 1398 4 DOW CHEMICAL BR, CH, DE, FR, GB, NL, US 1060 5 GE COMPANY DE, GB, KR, SE, US 978 6 3M CORP DE, US 883 7 SUMITOMO GROUP JP 824 8 MITSUBISHI CORP DE, JP, US 805 9 DOW CORNING BE, BR, CN, DE, FR, GB, IE, JP, KR, TW, US 10 MITSUI & CO. LTD JP 651 11 BASELL POLYOLEFINE DE, IT, NL 624 12 EXXONMOBIL RES & ENG CO GB, US 589 13 KANEKA CORP BE, JP, US 514 14 DSM NV AT, NL 507 15 JSR CORP JP 492 16 SHINETSU CHEMICAL CO JP 443 17 BOREALIS AT, DK, FI 436 18 ROHM & HAAS DK, FR, US 416 19 HENKEL CORP CL, DE, JP, KR, US 412 20 WACKER CHEMIE AG DE, US 411 21 SABIC CORP BR, NL, SA, US 408 22 SOLVAY GROUP BE, DE, IN, IT, US 406 23 OREAL FR 393 24 CLARIANT GROUP CH, DE, FR, GB, JP, US, VG 384 25 ARKEMA FRANCE FR, US 383 = Nederlandse organisatie = Organisatie met Nederlandse inbreng 733 De grootste Nederlandse aanvragers staan in Tabel 40. DSM is de grootste Nederlandse aanvrager, gevolgd door grote aanvragers als Sabic, Akzo Nobel en Shell. Tabel 40: De 16 grootste Nederlandse aanvragers in Synthetic materials Aanvrager 1 DSM NV 503 2 SABIC CORP 346 3 AKZO NOBEL NV 243 4 KONINKLIJKE SHELL GROUP 122 5 KRATON POLYMERS RES BV 97 6 UNILEVER 47 7 BASELL POLYOLEFINE 43 8 DPI - STICHTING DUTCH POLYMER INST 35 9 SIGMAKALON BV 29 10 KONINKLIJKE PHILIPS ELECTRONICS NV 26 11 NUPLEX RESINS BV 19 12 TNO 19 13 NOVOLEN TECH HOLDINGS CV 16 14 RESOLUTION RES NEDERLAND BV 16 15 AVECIA LTD 14 16 TEIJIN ARAMID BV 14 Pagina 62 van 71

Als we de cijfers uit Tabel 39 en Tabel 40 vergelijken, dan blijkt dat Sabic een groot deel van haar octrooiaanvragen (ruim driekwart) vanuit Nederland doet, Basel Polyolefine doet aanmerkelijk minder (ca. 7%), maar toch een substantieel deel. Andere grote aanvragers (Dow en Du Pont) vragen niet meer dan één of enkele octrooien aan vanuit Nederland. Box 4: Nuplex Resins December 11th, 2007, Nuplex officially opened a new factory for the production of waterborne acrylic resins on its premises in Bergen op Zoom, the Netherlands. This investment is part of the company s worldwide growth strategy. The resins that will be produced in this new plant are mainly destined for the growing demand of environmental friendly coating systems for the industrial- and decorative market. A market which due to stringent VOC regulations Nuplex expects to grow even faster in the coming years. Legislation requiring reduced levels of VOCs in paints and coatings has meant that waterborne products are one of the preferred options for coatings formulators to meet the standard. The development of products such as Setaqua waterborne acrylic polyols by the Nuplex Research and Development teams is helping coatings companies to drastically reduce the solvents in their urethane coatings without compromising the long-term performance expected of aliphatic polyurethane topcoats. One of Nuplex s key customers for these high performance resins and other acrylic polyols is Tnemec. Tnemec coatings have been used to provide long-term protection to a variety of structures such as the Georgia Aquarium, Brooklyn Art Museum, Excalibur Casino in Las Vegas and the Denver International Airport. Uit de octrooiaanvraag: WATERBORNE MULTISTAGE POLYMER DISPERSION The invention relates to a process for the manufacture of a waterborne multistage polymer dispersion that has ethylenically unsaturated functional groups for crosslinking. The process comprises the steps of; a. making an aqueous emulsion or solution of a first stage polymer comprising carboxylic acid functionalised monomers to an amount sufficient to make the first stage polymer water soluble or dispersible, b. at least partially neutralising the first stage polymer with a base, c. forming a two-stage polymer dispersion by adding to the at least partially neutralised first stage polymer a second stage monomer mixture and emulsion polymerising said second stage monomer mixture to a second stage polymer which is less hydrophilic than the first stage polymer, d.; reacting with the obtained two-stage polymer dispersion a bi-functional compound comprising an ethylenically unsaturated group and a group reactive towards the carboxylic acid in the two-stage polymer. The invention further relates to a water-borne curable multistage polymer dispersion, to coating compositions. Pagina 63 van 71