3.14 Keuringen en documenten van hijskranen

3.14 Keuringen en documenten van hijskranen Het gebruik van hijskranen is binnen en buiten de bouw een normale zaak. Ook hijskranen aan boord van schepen en kranen op de wal voor het laden en lossen van schepen zijn gebonden aan wettelijke regels ten aanzien van keuringen en het bijhouden van formele documenten. Het doel hiervan is dat keuring en onderhoud van het bewuste materieel planmatig worden aangepakt, met als afgeleid doel de mogelijkheid de keuring en het onderhoud te controleren. Bijvoorbeeld door een leidinggevende of andere toezichthouder. Aan het werken met hijskranen zijn verschillende risico s verbonden. Bij een onvoldoende stabiele opstelling of bij ondeskundig gebruik bestaat de kans dat de kraan kantelt. Overbelasting, maar ook slijtage van onderdelen, kan leiden tot het geheel of gedeeltelijk bezwijken van de hijskraan. Normen en regels Warenwetbesluit machines en CE-markering - Elke nieuwe hijskraan en elke van buiten de Europese Economische Ruimte geïmporteerde kraan (EER = EU + Noorwegen, IJsland en Liechtenstein), moeten door de fabrikant of leverancier zijn voorzien van een CE-markering. Deze verklaart hiermee dat de kraan overeenstemt met de EG-richtlijn Machines. - De verplichting voor de gebruiker om een eerste onderzoeking en beproeving door een onafhankelijke te laten uitvoeren is hiermee vervallen. Dit geldt niet voor hijskranen op schepen. - CE-markering is een toelatingsbewijs voor de Europese markt. Bij de CE-markering hoort altijd een EG- Verklaring van overeenstemming. - De Richtlijn Machines beschrijft fundamentele veiligheids- en gezondheidseisen waaraan een fabrikant zich moet houden om de CE-markering te mogen aanbrengen. Deze eisen zijn in algemene bewoordingen gesteld en de fabrikant bepaalt zelf welke technische waarden, veiligheidsfactoren en maten hij hanteert om hieraan te voldoen. Het voldoen aan normen (bijvoorbeeld geharmoniseerde EN-normen) is hierbij niet verplicht. - Sinds 1 september 2003 zijn de verplichtingen voor het keuren van hijskranen tijdens de gebruiksfase uit het Arbobesluit verdwenen. Ze maken nu onderdeel uit van het Warenwetbesluit machines en de Regeling machines. Inhoudelijk is er nauwelijks iets gewijzigd, met uitzondering van de keuringsfrequentie. - De zogenaamde 3-2-2-regeling is een 2-2-2-regeling geworden. Dit betekent elke twee jaar keuren door een aangewezen instelling (voorheen was dat een certificerende instantie of keuringsinstantie ). - Een grondverzetmachine die hoofdzakelijk grond verzet, maar aansluitend leidingwerk legt, behoeft niet aan dezelfde eisen te voldoen als een mobiele kraan. Hij wordt gezien als een machine met een beperkte hijsfunctie (voor afwijkende bepalingen zie Abomafoon 3.09). - De Inspectie SZW is belast met het toezicht op naleving van het Arbobesluit en sinds september 2003 op het Warenwetbesluit machines. Dit geldt ook voor hijskranen aan boord van schepen die voor laden en lossen worden ingezet. - Hijskranen op of in zeeschepen die voor overige doeleinden zijn bestemd, vallen onder de werkingssfeer van de Scheepvaartinspectie (ministerie van Verkeer en Waterstaat). Het gaat dan om hijskranen in de ruimen, in de machinekamer en in de opbouw en daarnaast om hijskranen voor reddingsboten en vlotten en op bergingsschepen in de offshore. Een en ander is geregeld in de Schepenwet. - De Scheepvaartinspectie is tevens belast met de handhaving van het keuringsregime van hijskranen op binnenvaartschepen. De Scheepvaartinspectie is gevestigd in Rotterdam. Keuringen en inspecties Er zijn diverse vormen van keuringen en inspecties. Ook de vraag wie deze mag uitvoeren is relevant. Deze paragraaf en tabel 1 op de volgende bladzijde geven daarover nadere informatie. Blad 1 van 7 Abomafoon 3.14

Soorten hijskranen 1) Keuring voor eerste ingebruikname Periodieke keuringen en keuringen na uitzonderlijke gebeurtenis Documenten Mobiele kranen voor haakbedrijf bl 2) 2t en blm 3) 10 tm - telescoopkranen - kranen met opbouwgiek - torenkranen op rupsen of banden - laadschoppen met hijsfunctie - verreikers met hijsfunctie - graafmachines met hijsfunctie, anders dan voor het leggen van leidingen of ondersteuningsschotten - autolaadkranen, anders dan laden/lossen eigen voertuig Inbegrepen in procedure CE-markering Jaarlijks: natuurlijke Na 2 e jaar, vervolgens elk 2 e jaar een door min. SZW aangewezen keuringsinstelling. Na uitzonderlijke gebeurtenis (extreme natuurverschijnselen, veranderingen, ongevallen, langdurige buitengebruikstelling): natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling Kraanboek zoals model FM 001822 (SDU) Certificaat van goedkeuring: - periodieke keuring in het 2-2-2-regime Torenkranen, bl 2) 2t en blm 3) 10 tm in de bouw, in de haven, op scheepswerven etc. - vast opgesteld - op rails Inbegrepen in procedure CE-markering Jaarlijks: natuurlijke Na 2e jaar, vervolgens elk 2e jaar een door min. SZW aangewezen keuringsinstelling. Na uitzonderlijke gebeurtenis (extreme natuurverschijnselen, veranderingen, ongevallen, langdurige buitengebruikstelling: natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling Kraanboek zoals model FM 001823 (SDU) Certificaat van goedkeuring: - periodieke keuring in het 2-2-2-regime Overige hijskranen - mobiele en torenkranen met kleinere capaciteit - mobiele kranen voor ander dan haakbedrijf - bovenloopkranen en takelsportaalkranen. (een en ander incl. hijskranen op baggermaterieel) Inbegrepen in procedure CE-markering Jaarlijks: natuurlijke Na uitzonderlijke gebeurtenis (extreme natuurverschijnselen, veranderingen, ongevallen, langdurige buitengebruikstelling): natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling Kraanboek zoals model FM 001822 (SDU) (voor mobiele kranen) of FM 001823 (voor toren-, bovenloop- en portaal-kranen) Hijskranen op zeeschepen voor laden en lossen Door scheepvaartinspectie (SI) toegelaten Jaarlijks: erkende (bijv. klassebureau) 4-jaarlijks (één jaar uitstel mogelijk) en na ingrijpende wijziging: door SI of SItoegelaten Register voor laad- en losgerei aan boord van zeeschepen FM 001813 en certificaat van dekkranen FM 001810 Hijskranen op nietzeeschepen in de binnenvaart (Rijn, Waal en Lek) Door SI of SItoegelaten Jaarlijks: natuurlijke 10-jaarlijks en na ingrijpende wijziging: door SI of SI- toegelaten Internationale certificaten, uitgegeven door de Scheepvaartinspectie Hijskranen op/in zeeschepen volgens de Schepenwet - in de ruimen - in de machinekamer - in de opbouw - kranen voor reddingsboten en -vlotten Door SI of SI-toegelaten Jaarlijks: erkende (bijv. klassebureau) 5-jaarlijks en na ingrijpende wijziging: door SI of SI-toegelaten Internationale certificaten, uitgegeven door de Scheepvaartinspectie Tabel 1 Wettelijke verplichtingen inzake keuringen en documenten van hijskranen NB. Opstellingsinspecties zijn niet in de tabel opgenomen. Deze gelden voor alle hijskranen, waarvan de veiligheid afhangt van de wijze van installeren en montage. Blad 2 van 7 Abomafoon 3.14

Verklaring van noten 1) Een hijskraan is een hijswerktuig dat is ingericht en bestemd om vrijhangende lasten te verplaatsen. Een vrijhangende last is elke last die niet star aan het hijswerktuig is verbonden. Dus ook een last die hangt aan een haak of oog, aangebracht op de bak of hefinrichting van bijvoorbeeld een grondverzetmachine, valt onder deze definitie. Een mobiele kraan is een verrijdbare hijskraan die niet aan een vaste baan is gebonden. Een torenkraan is een torenvormige hijskraan die zowel vast opgesteld kan staan of verrijdbaar kan zijn op rails. Lichtere torenkranen rijden ook wel op rupsen of wielen. Torenkranen die in hun geheel worden aangevoerd - de zogenaamde snelvouwkranen - behoeven niet bij elke opstelling te worden gekeurd. Dit geldt voor zowel de versies die mobiel zijn als de stationair opgestelde versies. Portaal- en bovenloopkranen, containerkranen, dubbelarmkranen, etc. vallen eveneens onder het begrip hijskraan. 2) De bedrijfslast (bl) van een hijskraan is de toelaatbare last, die met behulp van de niet verwisselbare hijsgereedschappen mag worden gehesen. De bedrijfslast is dus de toelaatbare som van de massa van de nuttige last, het hijsgereedschap (stroppen, sluitingen en dergelijke) en de verwisselbare hijsgereedschappen (evenaar, juk, pallethaak en dergelijke). 3) Het bedrijfslastmoment (blm) is het product van bedrijfslast (in tonnen) en vlucht (in m). Deskundige - Er bestaan twee soorten n: aangewezen keuringsinstellingen (op grond van Warenwetbesluit machines art. 6d t/m 6f); n die worden gedefinieerd met een natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling (op grond van Arbobesluit art. 7.4a lid 5). - Bij de eerste categorie bepaalt de overheid de vereiste mate van deskundigheid en houdt toezicht op de kwaliteit ervan. - Bij de tweede categorie niet. Aboma hanteert daarvoor de criteria: een beschikt over een brede praktische kennis van de materieelsoort, in het bijzonder gericht op veiligheidspunten; hij heeft voldoende inzicht in de techniek hiervan; hij heeft kennis van relevante wetgeving en normen. De werkgever van de gebruiker van de hijskraan doet er verstandig aan zelf de voor te schrijven, want hij is op grond van de arbowetgeving verantwoordelijk voor de veiligheid van zijn werknemers en mogelijk civielrechtelijk aansprakelijk na een ongeval of incident. - Die verantwoordelijke werkgever hoeft niet altijd de hijskraaneigenaar of -beheerder te zijn, het kan ook een aannemer zijn wiens personeel belast is met aanpikken van lasten. - Voor het keuren van hijskranen op schepen is er een derde en vierde categorie n: inspecteurs van de Scheepvaartinspectie (of n die door SI zijn toegelaten, zoals Aboma) en erkende n, zoals klassebureaus, bijvoorbeeld DNV. Keuring voor ingebruikname - De verplichting voor de gebruiker tot keuring voor eerste ingebruikname vervalt als de fabrikant een CE-markering op de machine heeft aangebracht en een EG-verklaring van overeenstemming heeft afgegeven. - Dit geldt alleen binnen de werkingssfeer van de Europese Economische Ruimte (EER), voor machines die vanaf 1 januari 1995 in de handel zijn gebracht. Hijskranen aan boord van zeeschepen vallen buiten deze regeling. Opstellingsinspectie - Een opstellingsinspectie is verplicht indien de veiligheid van de hijskraan afhangt van de wijze van installeren en montage, bijvoorbeeld een torenkraan of een hijskraan met een opbouwgiek. - Deze inspectie dient te worden uitgevoerd door een natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling. Blad 3 van 7 Abomafoon 3.14

Periodieke keuringen - Een hijskraan moet ter waarborging van de goede staat minstens eenmaal per jaar worden gekeurd en zonodig beproefd. Deze keuring dient te worden uitgevoerd door een natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling. - Specifiek voor torenkranen en mobiele kranen geldt de verplichting, dat zij minstens eenmaal per twee jaar door een aangewezen keuringsinstelling moeten worden gekeurd en beproefd (het zogenaamde 2-2-2-regime). - Bij hijskranen op schepen varieert de frequentie van de keuringen door SI-inspecteurs of SI-toegelaten n. Afhankelijk van de categorie is dit 4, 5 of 10 jaar. - De jaarlijkse keuringen op/in zeeschepen worden uitgevoerd door een erkende, bijvoorbeeld een klassebureau. Op binnenvaartschepen mogen de jaarlijkse keuringen door een natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling worden uitgevoerd. Keuringen na uitzonderlijke gebeurtenissen - Uitzonderlijke gebeurtenissen kunnen schadelijke gevolgen hebben voor de veiligheid van de hijskraan. Deze moet dan worden gekeurd en zonodig beproefd. Als uitzonderlijke gebeurtenissen moeten in ieder geval worden aangemerkt: extreme natuurverschijnselen; veranderingen aan de hijskraan; ongevallen; langdurige buitengebruikstelling. - Deze keuringen mogen worden uitgevoerd door een natuurlijke persoon, rechtspersoon of instelling, maar op schepen alleen door SI-inspecteurs of SI-toegelaten n. Keuring van buitenlandse (EU) hijskranen - De verplichte eerste keuring van hijskranen zonder CE-markering is met de invoering van het Warenwetbesluit machines vervallen. Daarom hanteert de Inspectie SZW gewijzigde keuringscriteria bij de inzet van een hijskraan zonder CE-markering uit een ander EU-land. - Deze criteria gelden alleen voor hijskranen ouder dan 2 jaar. - De betreffende kraan dient uiterlijk 1 jaar geleden met goed gevolg te zijn gekeurd door een erkende, bijvoorbeeld een Erkend organisme (België) of een Sachverständige (Duitsland). Vervolgens dient uiterlijk 1 jaar na deze keuring een TCVT-keuring plaats te vinden. - Heeft de bedoelde buitenlandse keuring meer dan 1 jaar geleden plaatsgevonden, dan is een TCVTkeuring voor ingebruikname in Nederland verplicht. Documenten - Bij hijskranen horen documenten, zoals kraanboeken, hijstabellen en certificaten. Een kraanboek is verplicht als de maximale bedrijfslast van de hijskraan 2 ton of meer is. - Documenten dienen ter plekke aanwezig te zijn (dus bij de hijskraan). - Aan de keuring in het kader van het 2-2-2-regime is een TCVT-certificaat van goedkeuring verbonden (uit te geven door een aangewezen instelling voor hijskranen). - Verantwoordelijk voor het onderhoud en beheer van deze certificatieregeling is de Stichting Toezicht Certificatie Verticaal Transport (TCVT) in Bennekom. - Aan de hand van de hijstabel kan worden vastgesteld of de capaciteit van een kraan toereikend is voor de gewenste last en vlucht. - Hijsgereedschappen moeten zijn voorzien van een CE-markering, een EG-verklaring van overeenstemming en een gebruiksinstructie. Afhankelijk van het type hijsgereedschap en de aard van het gebruik moet de termijn van hernieuwde keuring en beproeving worden bepaald (zie Abomafoon 3.40 en 3.41). - Ook certificaten dienen ter plekke aanwezig te zijn. - Hijsgereedschappen op zeeschepen zijn, net als de hijskranen, gebonden aan internationale certificaten. Blad 4 van 7 Abomafoon 3.14

Certificaat van vakbekwaamheid Machinisten van hijskranen in de bouw dienen in het bezit te zijn van een TCVT-certificaat van vakbekwaamheid. Het gaat hierbij om machinisten van onder meer torenkranen, mobiele kranen en funderingsmachines met een maximum bedrijfslastmoment van 10 tonmeter of meer. Raadpleeg voor meer informatie Abomafoon 3.15. Verwijzing - Warenwetbesluit machines. - Regeling machines. - Wet op de Gevaarlijke Werktuigen. - Arbobesluit art. 7.2, 7.4a, 7.18, 7.20 en 7.29. - Schepenwet. - Informatieblad TCVT, Stichting TCVT Bennekom (www.tcvt.nl). - Abomafoons: 3.01 Materieelkeuringen. 3.09 Hijswerk met grondverzetmachines. 3.12 Autolaadkranen. 3.15 TCVT-certificaat van vakbekwaamheid voor machinisten. 3.40 Hijsgereedschap (algemeen). 3.41 Staalkabels, kettingwerk, hijshaken en hijsbanden. 7.01 Warenwetbesluit machines en CE-markering. Datum: Maart 2012 Wijzigingen ten opzichte van vorige uitgave - Aanvulling met betrekking tot opstellingskeuring snelvouwkranen (noot 1 op blad 3). Uitgave: Aboma bv Maxwellstraat 49 a Postbus 141 6710 BC Ede tel. 0318 69 19 20 www.aboma.nl Heeft u naar aanleiding van deze informatie vragen, opmerkingen of verbetersuggesties, geef het aan ons door via Abomafoon@aboma.nl Wij helpen u graag! Blad 5 van 7 Abomafoon 3.14

Bijlage Normen voor hijskranen Op de datum van uitgifte van deze publicatie hanteren Aboma en de andere certificerende instellingen bij een eerste keuring of een typekeuring voor hijskranen de volgende normen. Aspect Normen Overig/opmerkingen Hijstabel - stabiliteit NEN 2018 en NEN 2022 òf EN 13000 (mobiele kranen) resp. EN 12999 (autolaadkranen) of EN 13001 of DIN 15019 (torenkranen) of EN 14439 (torenkranen) - sterkte NEN 2018, NEN 2019 en NEN 2020 òf DIN 15018 òf EN 13000 resp. EN 12999 of EN 13001, EN 14439 (torenkranen) Overige documenten NEN 2024, NEN 2026, NEN-EN 12644-1 en 2, EN 13135-2 en AI 17 Haken en blokken NEN 2023 en AI 17 Staalkabelsystemen Lierwerken/schijven Remmen NEN 3508 en NEN 3233 òf DIN 15020 òf ISO 4308 en ISO 4309 NEN 2023 en NEN 3508 òf DIN 15020, EN 14492-1, EN 14492-2 NEN 2023 en NEN 2020 òf EN 13000 resp. EN12999, EN 13135-2 Ontwerp- en afkeurnormen moeten een deel zijn van een samenhangende reeks. Zie ook Abomafoon 3.41 De normen voor deze elementen moeten consistent zijn met die voor kabels Voertuig NEN 2023 òf EN 13000 resp. EN 12999 Voorzover niet APK-plichtig Toegangen Bedieningsplaatsen NEN 2023 òf EN 13000 resp. EN 12999, EN 13135-2 of EN 13586, of EN 13557, EN 14502-2, EN 14439 (torenkranen) Cabines: - geluid Signaleringen Begrenzingen Beveiligingen Hydr. systemen Pneum. systemen Elektrische systemen EN 13000 resp. EN12999, EN 14439 (torenkranen) NEN 2023 en NEN 2028 òf resp. EN 12999 NEN-EN 12077-2, EN 13000 (NEN-EN 60204-32/EN 13135-1/EN 13135-2 en NEN-EN-ISO 13849-1 NEN 2023, NEN 2021, NEN 2028 of NEN-EN 60204-32/EN 13155-1 en NEN-EN-ISO 13849-1 Kraanbaan NEN 2019, NEN 2023 en aanbeveling nr. 1 Kraanbanen op bouwplaatsen Uitgever aanbeveling nr. 1 is VGBouw/Komat, uitgave 1998 Blad 6 van 7 Abomafoon 3.14

Verklaring van de gebruikte afkortingen Abomafoon 3.41 : Staalkabels, kettingwerk, hijshaken en hijsbanden AI 17 : Hijs- en hefmiddelen DIN 15018 : Krane; Grundsätze für Stahltragwerke, 2e druk november 1984 DIN 15020 : Hebezeuge; Grundsätze für Seiltriebe, april 1974 ISO 4308 : Cranes and lifting appliances - Selection of wire ropes ISO 4309 : Cranes - Wire ropes - Code of practice for examination and discard, 2nd Edition 1990 NEN 2018 : Hijskranen; Belastingen en belastingcombinaties, 2e druk 1983 + aanvulling 1988 NEN 2019 : Hijskranen; Het metalen geraamte, 1e druk 1976 + aanvulling 1986 NEN 2020 : Hijskranen; De mechanische uitrusting, 2e druk 1994 NEN 2021 : Hijskranen; De elektrische uitrusting, 2e druk 1994 NEN 2022 : Hijskranen; Stabiliteit, 1e druk 1976 + 2e correctieblad 1989 NEN 2023 : Hijskranen; Constructieve eisen in verband met de veiligheid, 2e druk 1994 NEN 2024 : Hijskranen; Documenten, inbedrijfstelling, bedrijfsvoering en onderhoud, 1e druk 1973 NEN 2026 : Mobiele kranen; Algemene bepalingen. Documenten inbedrijfstelling, bedrijfsvoering en onderhoud, 1e druk 1979 + aanvulling 1993 NEN 2028 : Hijskranen; Automatische begrenzingsinrichtingen, 1e druk 1982 + aanvulling 1990 NEN 3233 : Afkeurmaatstaven voor staalkabels, 1e druk 1968 NEN 3508 : Staalkabels, schijven en trommels voor hijs- en transportdoeleinden, 2e druk februari 1988 NEN-EN 12077-2 : Veiligheid van hijskranen - Eisen voor gezondheid en veiligheid - Deel 2: Begrenzings- en aanwijsinrichtingen NEN-EN 12644-1 : Hijskranen - Informatie voor gebruik en beproeving - Deel 1: Gebruikshandleidingen NEN-EN 12644-2 : Hijskranen - Informatie voor gebruik en beproeving - Deel 2: Merken NEN-EN-ISO 13849-1 : Safety of machinery - Safety-related parts of control systems - Part 1: General principles for design (vervangt NEN-EN 954-1) NEN-EN 60204-32 : Veiligheid van machines. Elektrische uitrusting van machines - Deel 32: Eisen voor Hef- en Hijswerktuigen NEN-EN 12999 : Hijskranen - Laadkranen EN 12999 : Cranes - loadercranes EN 13000: 2004 : Cranes safety - Mobile cranes EN 13135-1 : Hijskranen - veiligheid - ontwerp - eisen voor de uitrusting - Deel 1: Elektrotechnische uitrusting NEN-EN 13001-1 (en) : Crane safety - General design - Part 1: General principles and requirements NEN-EN 13001-2 (en) : Crane safety - General design - Part 2: Load effects NEN-EN 13135-2 (en) : Cranes Equipment - Part 2: Non-electrical equipment NEN-EN 13557 (en) : Cranes - Controls and control stations NEN-EN 13586 (en) : Cranes - Access NEN-EN 14439 (en) : Cranes - Safety - Tower cranes NEN-EN 14492-1 : Hijskranen - Lieren en takels met motoraandrijving - Deel 1: Lieren met motoraandrijving NEN-EN 14492-2 : Hijskranen - Lieren en takels met motoraandrijving - Deel 2: Takels met motoraandrijving NEN-EN 14502-2 (en) : Cranes - Equipment for the lifting of persons - Part 2: Elevating control stations NB. Met ingang van 29 december 2009 kunnen nationale normen niet meer worden toegepast binnen het kader van het gevarenonderzoek ten behoeve van het voldoen aan het vermoeden van overeenstemming met de EG-Richtlijn Machines Blad 7 van 7 Abomafoon 3.14