Nota voor burgemeester en wethouders Onderwerp Ontwikkeling buurtrechten 1- Notagegevens Notanummer 2016-002053 Datum 21-11-2016 Programma: 01 Burger en bestuur Portefeuillehouder Weth. Hartogh Heys Team PS 2- Bestuursorgaan [X]B & W 29-11-2016 [ ]Raad -- [ ]Burgemeester -- College van B & W - Burgemeester - Weth. Kolkman - Weth. Hartogh Heys - Weth. Rorink - Weth. Grijsen Besluitenlijst d.d. d.d. d.d. [ ]Akkoordstukken -- [X]Openbaar 29-11-2016 [ ]Besloten -- Routing d.d. ambtelijk opdrachtgever 23-11-2016 wethouder 22-11-2016 par. [ ]adj.secr. -- [X]gem.secr. 23-11-2016 BIS Openbaar Status Definitief2016-11-30 Bijlagen Memo ontwikkeling buurtrechten B & W d.d.: 29-11-2016 Besloten wordt: 1 De memo 'Ontwikkeling Buurtrechten' vast te stellen en opdracht te geven aan de directieraad om verdere uitwerking ter hand te nemen; 2 de raadsmededeling vast te stellen; 3 de stukken aan te bieden aan de raad; 4 de nota en het besluit openbaar te maken. Financiële aspecten: Financiële gevolgen voor de gemeente? Begrotingswijziging Voorstel openbaarmaking conform Wet Openbaarheid Bestuur (Wob) [X] De nota en het besluit openbaar te maken [ ] De nota en het besluit openbaar te maken vergezeld van bijgaand persbericht [ ] De nota en het besluit openbaar te maken nadat [ ] De nota en het besluit openbaar te maken, behalve [ ] Het besluit openbaar te maken, maar niet de nota, gelet op artikel: [ ] De nota en het besluit niet openbaar te maken, gelet op artikel: Kennisgeving/ Bekendmaking Awb Kennisgeving (publicatie) conform Awb Bekendmaking conform Awb
ADVIESRADEN: Moet een van de adviesraden gehoord worden of op de hoogte gesteld? Toelichting Inleiding Buurtrechten gaan over de rechten van bewoners(-groepen) om taken van de gemeente in hun wijk, buurt of straat over te nemen of te beïnvloeden of om anderszins initiatieven te ontplooien. Voorstel voor de ontwikkeling ervan: Laat een brede werkgroep in de gemeentelijke organisatie in het leven roepen, met collega s die er voor willen gaan (al dan niet vanuit hun functie). In 2017 gaat de werkgroep met buurtrechten aan de slag: niet als nieuw onderwerp, maar door het uitbouwen van wat er al is. De opdracht: Bij een vraag om buurtrecht of een zich aandienende challenge: verbindingsofficier zijn, voor het initiatief gaan staan en wegen zoeken om de challenge mogelijk te maken; voorbereiding bespreekplatform / opschalingsplatform : een overlegstructuur (inclusief advies voor de relevante stakeholders) waar een goede analyse van zich voordoende casuïstiek plaatsvindt en waar besluiten kunnen en mogen worden genomen over het verder brengen van het initiatief; uitwerking advies voor structurele borging in de organisatie; uitwerking communicatie extern, zodat bewoners en initiatiefnemers weten wat er mogelijk is, incl. verwachtingenmanagement; uitwerking en adviseren over structurele oplossingen voor praktische obstakels rondom onder meer financiën, aanbestedingen etc.; stimuleren intern dat het gewoon gebeurt ; rugsteun bieden aan collega s om het te regelen, daar waar het al kan; opzetten leer/doe-netwerk, ondersteunende lezingen en casusbesprekingen. Leg de buurtrechten vooralsnog niet vast in een verordening; evalueer over twee jaar in hoeverre vastleggen nodig is. Beoogd resultaat Passend ondersteunen van concrete vragen en initiatieven in de Deventer samenleving. Kader Agenda Bestuurlijke vernieuwing Argumenten voor en tegen Voor: Tegen: prioriteit ihkv agenda Bestuurlijke vernieuwing versterken mogelijkheden en positie bewonersinitiatieven mogelijk instrumenteel karakter Extern draagvlak (partners) Uit landelijk onderzoek (werkplaats MaakDeBuurt) blijkt dat bewonersinitiatieven behoefte hebben aan meer ondersteuning voor hun initiatieven vanuit gemeentelijke organisaties.
Financiële consequenties Nvt rondom dit voorstel. Evt uitoefening van buurtrechten kan wel tot consequenties leiden. Aanpak/uitvoering Inhoudelijk: zie bij inleiding. Bespreking in college, vervolgens informatieve bespreking met Raad. Vraag aan directie om organisatorisch in te regelen.
RAADSMEDEDELING Onderwerp Ontwikkeling buurtrechten Mededelingennr 2016-002053 Portef.houder Weth. Hartogh Heys Team PS BenW-besluit d.d.: 29 november 2016 1. Inleiding: waarom deze mededeling Het college wil inzetten op de ontwikkeling van buurtrechten in Deventer. Buurtrechten gaan over de rechten van bewoners(-groepen) om taken van de gemeente in hun wijk, buurt of straat over te nemen of te beïnvloeden of om anderszins initiatieven te ontplooien. Tijdens de Raadstafel van 16 november 2016 (verkennende bespreking ontwikkeling Deventer Burgerbegroting) is aangegeven dat een verkenning op dit onderwerp zo snel als mogelijk met de Raad gedeeld zou worden. Bijgaand deze (beknopte) verkenning en hoe het college hiermee aan de slag gaat. 2. Kader Agenda Bestuurlijke vernieuwing 3. Kern van de boodschap Uit de stand van zaken rondom bestuurlijke vernieuwing (maart 2016): De samenleving mag rekenen op een overheid die burgers daarin met raad en daad en vanuit een positieve houding bijstaat. Dit moet geen gunst of toeval zijn, maar een vanzelfsprekendheid. Dat wil niet zeggen dat ieder burgerinitiatief a priori wordt gesteund of mogelijk gemaakt. Maar de basishouding ten aanzien van dergelijke initiatieven zal moeten zijn: ja, mits. In bijgevoegde memo is beschreven: wat buurtrechten zijn de samenhang met andere ontwikkelingen/instrumenten wat er rondom buurtrechten reedsgebeurt in Deventer de urgentie om er meer actie op te zetten leerpunten uit andere gemeenten aanpak in Deventer 4. Nadere toelichting Over uitwerking en voortgang informeren we u uiteraard t.z.t. graag.
Buurtrechten in Deventer 1. Wat zijn buurtrechten? Buurtrechten gaan over de rechten van bewoners(-groepen) om taken van de gemeente in hun wijk, buurt of straat over te nemen of te beïnvloeden of om anderszins initiatieven te ontplooien. Er zijn verschillende rechten: Recht om te bieden (Right to bid) Als er publiek onroerend goed (gebouwen of landgoed dat eigendom is van de overheid) ongebruikt blijft of vrij komt, dan heeft het collectief van buurtbewoners als eerste het recht om een bod uit te brengen op dit onroerend goed. Soms kunnen voorzieningen ook tijdelijk ter beschikking worden gesteld aan bewonersgroepen. Recht om uit te dagen (Right to challenge) Als bewonersgroepen denken dat ze een publieke taak beter of goedkoper kunnen uitvoeren dan het gemeentebestuur of de instelling die dat nu doet, dan hebben ze het recht de opdrachtgever uit te dagen en de taak over te nemen. Eventueel moet het gemeentebestuur de openbare aanbesteding opnieuw doen, zodat de bewonersgroep de kans krijgt om mee te dingen. Hierbij hoort dat gemeenten inzichtelijk maken hoeveel geld zij besteden aan welke publieke taken. Dit recht is inmiddels opgenomen in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, maar heeft nog weinig handen en voeten gekregen. Recht om te plannen (Right to plan) Als bewonersgroepen dit willen, kunnen zij het initiatief nemen om buurtontwikkelingsplannen op te stellen. Deze kunnen vervolgens onderdeel worden van gemeentelijke plannen voor gebiedsontwikkeling. 2. Samenhang met? Budgetten Buurtrechten hangen samen met (gemeentelijke) budgetten. Wanneer een initiatiefgroep een gemeentelijke taak overneemt, hoort daar ook het budget bij. Het kan hierbij gaan om taken die extern weggezet zijn (aanbestedingen), maar ook om taken die intern belegd zijn. In alle gevallen is er een transparante en flexibele begroting nodig, waarin inzichtelijk is (of van waaruit gemakkelijk inzichtelijk gemaakt kan worden) wat een taak kost voor een bepaalde wijk of buurt. Burgerbegroten Het college kiest ervoor om het instrument burgerbegroting te koppelen aan vragen en initiatieven vanuit de Deventer samenleving. Concrete buurtrechtvragen vormen hiermee de aanleiding om op andere manieren met de Deventer bevolking in gesprek te gaan over de verdeling van de publieke middelen. In sommige gevallen zal er geen directe burger- of buurtbegroting aan de orde zijn ( simpelweg vrijmaken van de budgetten ); in andere gevallen zal geprioriteerd moeten worden en is het (begrotings-)gesprek daarover met buurt, wijk of stad aan de orde. 1
3. Wat doen we al? Werkplaats MaakDeBuurt De gemeente Deventer is samen met Amsterdam, Rotterdam, Almere, Hilversum en Eindhoven deelnemer aan het landelijke project Werkplaats MaakDeBuurt. Dit project is geïnitieerd vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken (Agenda Lokale Democratie) en wordt uitgevoerd door Stichting Agora Europa. Aan de hand van bewonersinitiatieven door het hele land wordt onder andere onderzocht of, en zo ja hoe, buurtrechten in lokale verordeningen of landelijke wetgeving opgenomen moeten worden. In december 2016 wordt het project landelijk afgerond. In Deventer doen drie bewonersinitiatieven mee: Verbindingscentrum De Fontein in Colmschate, de Molentuin in Voorstad en de Regiegroep Schalkhaar. Aansluiten op vragen in de samenleving Er loopt inmiddels een aantal initiatieven, waar bewoners in samenspel met ambtenaren (publieke) taken oppakken in hun eigen buurt of wijk. Zo plannen bewoners hun gezamenlijke binnentuin en ruimen bewoners hun eigen plein op. Hiervoor wordt budget vanuit de gemeentelijke begroting beschikbaar gesteld. Strikt genomen zouden we hier kunnen spreken van right to plan en right to challenge. Landelijk gezien lopen we nog steeds vooraan in het ondersteunen van inwonersinitiatieven; wij vinden een structuur als WijDeventer vanzelfsprekend, andere gemeenten staan nog steeds aan de vooravond van buurtbudgetten. 4. Waarom dan meer? Uit de stand van zaken rondom bestuurlijke vernieuwing (maart 2016): De samenleving mag rekenen op een overheid die burgers daarin met raad en daad en vanuit een positieve houding bijstaat. Dit moet geen gunst of toeval zijn, maar een vanzelfsprekendheid. Dat wil niet zeggen dat ieder burgerinitiatief a priori wordt gesteund of mogelijk gemaakt. Maar de basishouding ten aanzien van dergelijke initiatieven zal moeten zijn: ja, mits. Er zijn veel positieve voorbeelden van bewonersinitiatieven en maatschappelijk ondernemerschap. Maar er zijn ook verbeterpunten. Uit Werkplaats MaakDeBuurt komen voor Deventer de volgende punten naar voren: - initiatiefnemers lopen aan tegen een schotjescultuur - initiatiefnemers ervaren geen actieve informatievoorziening - initiatiefnemers vragen om meer gebiedsgerichte medewerkers - initiatiefnemers vragen om gelijkwaardig partnerschap / gedeeld opdrachtgeverschap - initiatiefnemers vragen om vaste eigen ruimte/een andere omgang met maatschappelijk vastgoed - er is bovendien de wens tot ondersteuning van initiatieven via budgetten/toegang tot middelen Deze verbeterpunten liggen grotendeels in lijn met de aandachtspunten die naar voren kwamen tijdens de gesprekstafels Bestuurlijke vernieuwing in 2015. 2
5. Hoe doet men het elders? Op veel plaatsen in het land is het Right to Challenge formeel vastgelegd in een verordening (veelal Maatschappelijke Ondersteuning). Dat betekent niet dat er ook daadwerkelijk verdere uitwerking op heeft plaatsgevonden of dat er inhoudelijke challenges worden aangegaan. We nemen deel aan een landelijk netwerk van grote(re) gemeenten die met buurtrechten/right to challenge bezig zijn. De gemene delers in dit netwerk: - er is bestuurlijke ambitie om bewonersinitiatieven te ondersteunen op nieuwe wijzen; - bestuur en organisatie zijn bezig met de veranderende samenleving en beseffen dat daarvoor werken vanuit oude routines niet meer voldoet; - initiatieven in de stad blijken meestal niet te verkavelen naar onderdelen in de organisatie; ideeën lopen dwars door gemeentelijke doelstellingen heen. - Maar ook: het loopt niet meteen storm in het aantal challenges (maar in elke stad is wel iets) - aan de praktische uitwerking kleven veel juridische en financiële remmen ( Tussen droom en daad. ). De begroting is lastig transparant te krijgen of het geld kan niet vrijgemaakt worden of de budgetten zijn (te) beperkt, kwaliteitseisen in de aanbestedingen gooien roet in het eten, etc. De aanpak verschilt per gemeente, evenals de positie in de organisatie waarvandaan de rechten georganiseerd en gepromoot worden. Voor de verspreiding van gedachtengoed intern worden werkconferenties georganiseerd, laat men onderzoek doen en zijn er handboeken in ontwikkeling. 6. Voorstel voor ontwikkeling buurtrechten in Deventer Laat een brede werkgroep in de gemeentelijke organisatie in het leven roepen, met collega s die er voor willen gaan (al dan niet vanuit hun functie). In 2017 gaat de werkgroep met buurtrechten aan de slag: niet als nieuw onderwerp, maar door het uitbouwen van wat er al is. De opdracht: bij een vraag om buurtrecht of een zich aandienende challenge: verbindingsofficier zijn, voor het initiatief gaan staan en wegen zoeken om de challenge mogelijk te maken voorbereiding bespreekplatform / opschalingsplatform : een overlegstructuur (inclusief advies voor de relevante stakeholders) waar een goede analyse van zich voordoende casuïstiek plaatsvindt en waar besluiten kunnen en mogen worden genomen over het verder brengen van het initiatief. uitwerking advies voor structurele borging in de organisatie uitwerking communicatie extern, zodat bewoners en initiatiefnemers weten wat er mogelijk is, incl. verwachtingenmanagement uitwerking en adviseren over structurele oplossingen voor praktische obstakels rondom onder meer financiën, aanbestedingen etc. stimuleren intern dat het gewoon gebeurt ; rugsteun bieden aan collega s om het te regelen, daar waar het al kan opzetten leer/doe-netwerk, ondersteunende lezingen en casusbesprekingen Leg de buurtrechten vooralsnog niet vast in een verordening; evalueer over twee jaar in hoeverre vastleggen nodig is. 3