Raadsvergadering d.d. nr.: CONCEPT-RAADSVOORSTEL Reg.nr.: RV09.0023/HB Portefeuille: Inkomensvoorziening/Minimabeleid Brummen, 7 mei 2009 Onderwerp: Verordening Langdurigheidstoeslag 2009 Wij stellen voor: 1. In te stemmen met de concept "Verordening langdurigheidstoeslag 2009 gemeente Brummen". Inleiding Vanaf de invoering van de Wet Werk en Bijstand (WWB 2004) hebben personen die langdurig afhankelijk zijn van een laag inkomen, onder bepaalde voorwaarden, recht op een jaarlijkse inkomensaanvulling; de langdurigheidstoeslag. Met ingang van 1 januari 2009 is een wetswijziging van kracht geworden waarbij de toekenning van de langdurigheidstoeslag is gedecentraliseerd naar gemeenten. De doelgroep van de gedecentraliseerde regeling is bepaald op personen in de leeftijd van 21 tot 65 jaar, die langdurig zijn aangewezen op een minimuminkomen, geen in aanmerking te nemen vermogen hebben en geen uitzicht hebben op inkomensverbetering. De gemeenten moeten de precieze voorwaarden voor de toekenning en verstrekking van de langdurigheidstoeslag in een verordening vastleggen. In bijgaande concept Verordening langdurigheidstoeslag 2009 gemeente Brummen, wordt voorgesteld: a. een referteperiode van drie jaar te hanteren; b. de hoogte van de langdurigheidstoeslag te bepalen op 38,5 % van de maandelijkse bijstandsnorm; c. de inkomensgrens te bepalen op 100% van de bijstandsnorm; d. studenten uit te sluiten van de langdurigheidstoeslag, maar een uitzondering te maken voor alleenstaande studerende ouders met een tegemoetkoming op grond van de WSF 2000. We hebben de concept modelverordening van de VNG als uitgangspunt genomen. Juridische grondslag Artikel 8, eerste lid, onderdeel d en artikel 36 van de Wet werk en bijstand (WWB), waarin bepaald wordt dat het noodzakelijk is langdurigheidstoeslag te verstrekken aan personen van 21 jaar of ouder doch jonger dan 65 jaar en bij verordening te regelen Argumenten 1. De oude referteperiode van vijf jaar is te lang Algemeen wordt aangenomen dat een periode van drie tot vijf jaar goed past bij de bedoelingen van de wetgever, te weten extra ondersteuning bij het doen van vervangingsuitgaven waarvoor de reserveringsruimte heeft ontbroken. Een referteperiode van 5 jaar, zoals tot 1 januari 2009 van toepassing was, wordt als te lang ervaren. Het Nederlands Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) geeft aan dat de reserveringsmogelijkheden, wanneer mensen 3 jaar op een minimuminkomen zijn aangewezen, minimaal worden. Deze termijn sluit ook aan bij de impliciet door de wetgever gegeven termijn. De wetgever heeft de minimumleeftijd van de rechthebbende teruggebracht van 23 naar 21 jaar. Het recht op WWB ontstaat op de leeftijd van 18 jaar. Bij een referteperiode van 3 jaar kunnen 21 jarigen in aanmerking komen voor een langdurigheidstoeslag. 2. De verordening komt tegemoet aan het overgangsrecht De voorgestelde verordening heeft geen nadelige gevolgen voor mensen die in 2008 een langdurigheidstoeslag hebben ontvangen en komt hiermee tegemoet aan wat de wetgever in het overgangsrecht heeft G:\Teams\Bso-Griffie\Fora\Stukken fora def 2009\G - juni 2009\FS51 raadsvoorstel verordening Langdurigheidstoeslag 2009.doc LO 20-mei-09 15:53 administrator LP 27- mei-09
2 bepaald, namelijk dat de langdurigheidstoeslag in 2009 niet mag worden verlaagd voor gerechtigden die in 2008 al een langdurigheidstoeslag ontvingen. In deze verordening is de hoogte van de langdurigheidstoeslag opnieuw bepaald op 38,5 % van de van toepassing zijnde bijstandsnorm en vindt jaarlijks een bijstelling (indexering) plaats. De langdurigheidstoeslag in 2009 bedraagt a. voor gehuwden/samenwonenden 498,00 (in 2008 486,--) b. voor een alleenstaande ouder 447,00 (in 2008 436,--) c. voor een alleenstaande 349,00. (in 2008 341,--) 3. De doelgroep wordt verruimd met werkende armen ; niet langer het arbeidsmarktperspectief centraal maar de vraag of er uitzicht is op inkomensverbetering. De oude regeling was in belangrijke mate gekoppeld aan de personenkring WWB en was bedoeld voor mensen die geen uitzicht hadden op een betaalde baan. Over een periode van vijf jaar gerekend mocht het totaal bedrag van de inkomsten uit arbeid niet meer bedragen dan het equivalent van twee maanden uitkering. In de nieuwe regeling is de langdurigheidstoeslag echter niet meer exclusief bedoeld voor personen die geen enkel arbeidsmarktperspectief hebben. De doelgroep van de regeling is verruimd met de werkende armen. Ook voor hen geldt immers dat zij langdurig afhankelijk kunnen zijn van een minimuminkomen en na verloop van tijd de mogelijkheden gaan missen om in de noodzakelijke vervangingsuitgaven te voorzien. Om hen toegang te verlenen staat niet langer het arbeidsmarktperspectief centraal maar de vraag of er uitzicht is op inkomensverbetering. Daarmee is de langdurigheidstoeslag primair een inkomensaanvulling geworden. De toeslag is bestemd voor personen die (door het verrichten van arbeid of anderszins) geen perspectief hebben op verbetering van het inkomen. De aard van het inkomen doet niet meer ter zake. 4. We willen het bereik van de langdurigheidstoeslag vergroten van 60% naar 80% Volgens opgave van het ministerie van SZW wordt in Brummen in 2007 60% van de potentiële doelgroep bereikt. In referentiegemeenten met vergelijkbare omvang en sociale structuur als Brummen is het gemiddelde bereik 70%. We streven ernaar om alle rechthebbenden te bereiken. 100% bereik is niet haalbaar. Want burgers kunnen altijd een eigen afweging maken om al dan niet gebruik te maken van het recht op langdurigheidstoeslag. De doelgroep van de langdurigheidstoeslag wordt uitgebreid naar personen (werkende armen, arbeidsongeschikten) die voor hun periodieke inkomen niet afhankelijk zijn van bijstand en mede daardoor niet in beeld zijn van de reguliere gemeentelijke dienstverlening op het terrein van Werk en Inkomen. Ook dat maakt het erg moeilijk om een bereik van 100% te realiseren. We stellen als doelstelling om een bereik te realiseren van 80% van de rechthebbenden. 5. De langdurigheidstoeslag is een algemene inkomensaanvulling voor langdurige minima, daarom hanteren we een inkomensgrens van 100% van de bijstandsnorm De langdurigheidstoeslag bestaat sinds 2004 als uitwerking van de wens om het inkomen aan te vullen van personen die langdurig van een laag inkomen afhankelijk zijn. Het begrip langdurig, laag inkomen wordt ingevuld als een inkomen tot en met de bijstandsnorm. We hebben er bewust niet voor gekozen om het algemene recht op een langdurigheidstoeslag te verruimen tot een inkomen van meer dan 100% van de bijstandsnorm. Ook is er niet voor gekozen voor een geleidelijke afbouw van de hoogte van de langdurigheidstoeslag bij een hoger inkomen, zoals dat wel het geval kan zijn bij andere regelingen van het minimabeleid. Onze afwegingen hierbij zijn: 5.1 De bijstandsnorm vormt het sluitstuk en de basis voor algemeen inkomensbeleid. Personen/huishoudens met een inkomen hoger dan 100% van de bijstandsnorm komen wij bij voorkeur tegemoet via een systematiek van individuele aanvullende bijstand. Het Brummense minimabeleid op basis van bijzondere bijstand biedt de mogelijkheid om te voorzien in de vergoeding van noodzakelijke kosten voor personen/huishoudens met een inkomen boven de bijstandsnorm. Binnenkort zal een actualisering van het minimabeleid worden aangeboden aan de gemeenteraad.
3 5.2 Ongewenste armoedeval-effecten van een hogere inkomensgrens. Bij het verstrekken van een toeslag bij een hogere inkomensgrens bestaat er een risico dat belanghebbenden als het ware blijven steken bij een inkomen tot de betreffende inkomensgrens. Weliswaar doen de armoedeval-effecten zich ook voor bij de grens van 100% van de bijstandsnorm, maar belanghebbenden die uitstromen zullen doorgaans een dermate hoger inkomen ontvangen, dat het verlies van de langdurigheidstoeslag feitelijk minder wordt gevoeld. Bij een inkomen van één procent boven het sociaal minimum is er, gerekend over een periode van drie jaar, sprake van een extra bestedingsruimte (netto) van enkele honderden euro s. Deze extra bestedingsruimte bij een inkomen van 101% benadert hiermee de hoogte van de huidige langdurigheidstoeslag. Berekening: De langdurigheidstoeslag is een toeslag voor huishoudens die minimaal 3 jaar afhankelijk zijn van een inkomen op het niveau van het sociaal minimum. Het totaal netto inkomen over 3 jaar gerekend van een alleenstaande ouder (norm 2008) bedraagt 41.616,- Het totaal netto inkomen bij 101% over een periode van 3 jaar is 42.030,-. Een verschil van 414,-. De Langdurigheidstoeslag 2008 bedraagt 436,-. Bij een inkomen van 101% is het verschil minder dan 30,-. 5.3 Ongewenste verschillen tussen minima boven en onder de leeftijdsgrens van 65 jaar De inkomensgrens verhogen tot een inkomen van bijvoorbeeld 110% van de bijstand valt niet te rijmen met de wettelijke uitsluiting van belanghebbenden van 65 jaar of ouder. Zij zijn immers uitgesloten van het recht op langdurigheidstoeslag, De hoogte van de oude langdurigheidstoeslag was vastgesteld op 38,5% van de geldende bijstandsnorm. Dit komt ongeveer overeen met het verschil (op jaarbasis) tussen een bijstandsuitkering (< 65 jaar) en een AOW-uitkering. Het verschil is ongeveer 5 %. Het precieze percentage is afhankelijk van de vraag of iemand een alleenstaande, alleenstaande ouder of gehuwde is. Het hanteren van een grens van 110% zou kunnen betekenen dat de uitsluiting van 65-plussers in dat geval strijdig is met het verbod op leeftijdsdiscriminatie. Voor belanghebbenden van 65 jaar of ouder zullen dan aanvullende voorzieningen moeten worden aangeboden. De feitelijke ruimte is dus beperkt tot een grens van maximaal ongeveer 105 % van de bijstandsnorm. Bij verhoging van de inkomensgrens boven 105% moet rekening worden gehouden met een extra budget voor aanvullende voorzieningen voor 65plussers. 5.4. Beleid regiogemeenten. De gemeenten Zutphen, Apeldoorn, Epe, Heerde en Voorst hanteren allen een inkomensgrens van 100% van de bijstandsnorm. 6. Beperking vanwege financiële middelen. Het beschikbare budget op basis van de rijksbijdrage in het gemeentefonds bedraagt in 2009 23.500. Hieronder een overzicht van de uitgaven langdurigheidstoeslag in de laatste 4 jaar. Langdurigheidstoeslag gemeente Brummen Jaar Uitgaven Aantal huishoudens Bereik doelgroep 2005 12.590 35 52% 2006 19.548 55 75% 2007 17.494 40 60% 2008 18.463 51 Onbekend Bron 2005/2007: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Bron 2008: gemeente Apeldoorn De omvang van de potentiële doelgroep van de oude toeslagregeling was exact bekend. De uitbreiding van de doelgroep met o.m. werkende armen en de verlaging van de referte-eis naar 3 jaar, betekent dat de omvang van de groep belanghebbenden niet exact kan worden vastgesteld. Op basis van een rekenmodel van de ISD-Midden-Langstraat en Stimulansz ramen we dat verlaging van de referte-eis en de uitbreiding van de doelgroep resulteert in een toename van de uitgaven met 40 %. Van 18.500 tot 26.500. Hiermee wordt het beschikbare budget met 2.000 overschreden.
4 Om het bereik van de langdurigheidstoeslag te verhogen van 60% naar 80% ramen we een toename van de uitgaven met 30%. Per saldo ramen we een structurele jaarlijkse uitgave voor de langdurigheidstoeslag van 35.000,-. 7. Studerenden worden uitgesloten want zij beschikken over uitzicht op inkomensverbetering Beschikt men over uitzicht op inkomensverbetering, dan ontbreekt het recht op een langdurigheidstoeslag. Daarbij heeft de wetgever vooral studenten op het oog. Studenten mogen in staat worden geacht na afronding van hun studie door werkaanvaarding een inkomensstijging te realiseren. Het college kan in beleidsregels een nadere uitwerking geven aan het begrip uitzicht op inkomensverbetering. In de verordening wordt een uitzondering gemaakt voor alleenstaande ouders met een tegemoetkoming op grond van de WSF 2000. Alleenstaande ouders die studeren hebben vaak niet de mogelijkheid om naast hun studie en hun zorg voor kinderen nog een parttime baan te accepteren. Advies adviescommissie De Cliëntenraad WWB/WSW gemeente Brummen heeft op 7 april een advies uitgebracht met betrekking tot de langdurigheidstoeslag. De Cliëntenraad 1. adviseert om de langdurigheidstoeslag uit te keren aan alle huishoudens met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum. Als dat niet financieel haalbaar is adviseert ze tot een inkomen tot 110 % van het sociaal minimum 100% van de vastgestelde langdurigheidstoeslag toe te kennen en bij een inkomen tot 120% van het sociaal minimum 50 % langdurigheidstoeslag; 2. is van mening en adviseert dat de langdurigheidstoeslag een toeslag is welke netto wordt uitgekeerd en die geen invloed heeft op andere inkomensondersteuning of andere bijzondere bijstandsaanvragen/verstrekkingen; 3. adviseert een explicietere koppeling te maken met de bepalingen WWB, als vorm van bijzondere bijstand, zodat beslag niet mogelijk is; 4. geeft gerichte adviezen voor een adequate informatie en voorlichting; Daarnaast adviseert de Cliëntenraad twee algemene zaken betreffende het minimabeleid: - een vast percentage hanteren voor maatregelen minimabeleid; - alle extra middelen voor armoedebestrijding reserveren voor armoedebeleid. De brief van de Cliëntenraad is als bijlage gevoegd bij dit voorstel. Het advies om de langdurigheidstoeslag uit te keren aan alle huishoudens met een inkomen tot 110 120% van het sociaal minimum is niet overgenomen. De oude inkomensgrens blijft gehandhaafd op 100% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm. De doelgroep is verbreed, de referte-eis is verlaagd, dit impliceert een structurele verhoging van 11.500,- ten laste van de gemeentebegroting. We hebben de afweging gemaakt om, binnen de beschikbare budgettaire ruimte voor inkomensondersteuning en minimabeleid, niet in te zetten op een generieke verhoging van de inkomensgrenzen voor de langdurigheidstoeslag, maar op gerichte maatregelen in het kader van ons minimabeleid. De cliëntenraad is op dit moment direct betrokken bij de ontwikkeling van voorstellen voor actualisering van het minimabeleid. De overige adviezen zijn verwerkt in de verordening. De algemene zaken betreffende het minimabeleid worden meegenomen bij de actualisering van het minimabeleid. Kanttekeningen 1. Administratief is het van belang dat de kosten langdurigheidstoeslag niet meer op het product "Bijstand" verantwoord worden maar op het product "Minimabeleid". Enerzijds omdat het beleid rondom de langdurigheidstoeslag veelmeer de vorm van bijzondere bijstand heeft. Anderzijds moeten de kosten voor algemene periodieke Bijstand zuiver blijven om zo jaarlijks een juiste berekening te kunnen maken m.b.t. de verhouding tussen de kosten en de baten van bijstand. Dit om kosten die de 110% van de baten overschrijden via een extra aanvraag alsnog bij het rijk in rekening te kunnen brengen. 2. Door de centrale overheid is bepaald dat uw college de langdurigheidstoeslag op aanvraag verstrekt. Dit sluit de mogelijkheid voor ambtshalve toekenning uit. Het kabinet geeft hierbij aan dat het gaat om een bijzondere vorm van categoriale bijzondere bijstand, waarbij geldt dat voor elk individueel geval beoordeeld moet worden of een recht bestaat. 3. De langdurigheidstoeslag is een open einde regeling.
5 Communicatie Zodra de verordening langdurigheidstoeslag WWB 2009 is vastgesteld zullen de bij ons bekende belanghebbenden door een brief over de aangepaste voorwaarden worden ingelicht en zullen zij in de gelegenheid worden gesteld om een aanvraag in te dienen. Bovendien zal via de media worden gecommuniceerd. De wijziging van de langdurigheidstoeslag zal worden meegenomen in de communicatie over de actualisering van het Brummense minimabeleid. Inkoop en aanbesteding Nvt Financiële dekking De kosten van de nieuwe verordening langdurigheidstoeslag worden geraamd op structureel 35.000 per jaar vanaf 2009. Binnen de bestaande begroting is op de begrotingspost "Bijstand" 23.500 beschikbaar. Het meerdere ad 11.500 betekent een extra belasting van het product minimabeleid vanaf 2009. Deze extra uitgaven kunnen binnen het bestaande totaalbudget voor minimabeleid worden opgevangen. Als uit de evaluatie van het totale minimabeleid blijkt dat er meer budget nodig is zal dat via de dan van toepassing zijnde adviesnota aangevraagd worden. Uitvoering De uitvoering van de verordening Verordening langdurigheidstoeslag 2009 gemeente Brummen, is op basis van de uitvoeringsovereenkomst voor Werk en Inkomen met de gemeente Apeldoorn, belegd bij het Activerium van de gemeente Apeldoorn. Bijlage(n): - Concept Verordening langdurigheidstoeslag 2009 gemeente Brummen (V09.00001/HB) - Collegebesluit Verordening Langdurigheidstoeslag 2009 BW09.0133/HB inclusief bijlagen