Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2004 2005 29 800 XI Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (XI) voor het jaar 2005 Nr. 9 1 Samenstelling: Leden: Duivesteijn (PvdA), Hofstra (VVD), Buijs (CDA), voorzitter, Schreijer-Pierik (CDA), Van Gent (GroenLinks), Geluk (VVD), Veenendaal (VVD), Dijsselbloem (PvdA), ondervoorzitter, Snijder-Hazelhoff (VVD), Depla (PvdA), Van Oerle-van der Horst (CDA), Van As (LPF), Van den Brink (LPF), Van Bochove (CDA), De Ruiter (SP), Duyvendak (GroenLinks), Huizinga- Heringa (ChristenUnie), Koopmans (CDA), Spies (CDA), Van Lith (CDA), Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), Timmer (PvdA), De Krom (VVD), Verdaas (PvdA), Kruijsen (PvdA) en Samsom (PvdA). Plv. leden: Crone (PvdA), Dezentjé Hamming (VVD), Mastwijk (CDA), Ormel (CDA), Halsema (GroenLinks), Luchtenveld (VVD), Oplaat (VVD), Boelhouwer (PvdA), Örgü (VVD), Dubbelboer (PvdA), Hessels (CDA), Kraneveldt (LPF), Varela (LPF), Ten Hoopen (CDA), Vergeer (SP), Vos (GroenLinks), Van der Staaij (SGP), Vietsch (CDA), Sterk (CDA), Haverkamp (CDA), Koser-Kaya (D66), Gerkens (SP), Verbeet (PvdA), Balemans (VVD), Waalkens (PvdA), Van Heteren (PvdA) en Wolfsen (PvdA). VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 8 november 2004 De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport 1 heeft op 16september 2004 overleg gevoerd met minister Dekker van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en staatssecretaris Van Geel van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer over: 1. brief van de ministers van Justitie en BZK en de staatssecretaris van VROM, d.d. 25 maart 2004 over invulling politie en OM milieutaak (22 343, nr. 91); 2. brief van de minister van VROM, d.d. 6april 2004, jaarrapportage 2003 VROM-inspectie (29 200-XI, nr. 93); 3. brief van de staatssecretaris van VROM, d.d. 4 mei 2004, over de stand van zaken met betrekking tot de inwerkingtreding per 1 maart 2004 en de handhaving van het Vuurwerkbesluit in relatie tot de realisatie van de vuurwerkconcentratiegebieden (VROM-04-354); 4. brief van de staatssecretaris van VROM, d.d. 13 mei 2004, varkenshouderij De Knorhof (29 200-XI, nr. 110); 5. brief van de staatssecretaris van VROM, d.d. 7 juni 2004, jaarrapportage 2003 van de milieuhandhavingspartners van de VROMinspectie (VROM-04-503); 6. brief van de minister van VROM, d.d. 10 juni 2004, aanbieding «Handreiking handhaven bouwregelgeving» (28 325, nr. 6); 7. brief van de minister van VROM, d.d. 11 juni 2004, rapportage acties lichte platte daken (29 200-XI, nr. 116); 8. brief van de minister van VROM, d.d. 14 juni 2004, aanbieding beleidsplan landelijk overleg milieuhandhaving (VROM-04-543); 9. brief van de staatssecretaris van VROM, d.d. 21 juni 2004, handhaving van het Vuurwerkbesluit (29 200-XI, nr. 119). 10. brief van de staatssecretaris VROM, d.d. 28 juni en 15 juli 2004, beantwoording aanvullende vragen over asbest (VROM-04-635) (25 834, nr. 28); 11. brief van de staatssecretaris VROM, d.d. 16juli 2004, aanbieding visiedocument ketenhandhaving (22 343, nr. 93); 12. brief van de staatssecretaris van VROM, d.d. 21 juli 2004, rapport «Op visite; naleving van de Kernenergiewet door ziekenhuizen in de periode 2001 t/m 2003» (VROM-04-658); 13. brief van de staatssecretaris van VROM, d.d. 30 augustus 2004, hand- KST80840 0405tkkst29800XI-9 ISSN 0921-7371 Sdu Uitgevers s-gravenhage 2004 Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 1
having Vuurwerkbesluit; beëindiging opslagen professioneel vuurwerk (VROM-04-727); 14. brief van de staatssecretaris van VROM, d.d. 30 augustus 2004, rapport «Vervolgonderzoek legionella in overdekte openbare zwembaden» (26442, nr. 22). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie De heer De Krom (VVD) constateert dat er een landelijke milieueenheid wordt geformeerd met daarnaast regionale en interregionale milieuteams. De vraag is echter wie welk team aanstuurt en wie de coördinatie op zich neemt. Kunnen de bewindslieden hier helderheid over bieden? Ondernemers klagen nog steeds veel over de waterval aan controles die zij over zich heen krijgen. Hierbij blijkt een totaal gebrek aan coördinatie tussen de verschillende handhavingsdiensten. Op welke termijn zal hierin verbetering worden gebracht? Moet worden gedacht aan verplichte samenwerking, vrijblijvende coördinatie of reorganisatie? Het is nodig om dit complex van diensten integraal onder de loep te nemen. Hoe stellen de diensten de prioriteiten ten opzichte van elkaar vast? Uit het jaarverslag van de inspectie blijkt dat slechts 10% van de gemeenten de handhaving van de milieuregels goed op orde heeft, terwijl de deadline van de professionaliseringsoperatie 1 januari 2005 is. Wordt die deadline wel gehaald? Het plan van het kabinet voor de herijking van het woud aan regels oogt prachtig, maar tot nu toe is er nog geen regel afgeschaft of vereenvoudigd. De doelstelling is 31% vermindering van de administratieve lasten aan het eind van deze kabinetsperiode. Dat moet dus over 2,5 jaar gerealiseerd zijn. Wanneer kunnen eindelijk de eerste concrete resultaten worden geboekt? De zogenaamde «self storage» is een nieuwe bedrijfstak waarin inmiddels al zo n 300 mln is geïnvesteerd. De Raad van State heeft besloten dat de verhuurder dus niet de huurder aansprakelijk is als er iets mis gaat met de opgeslagen spullen of als er illegale spullen worden aangetroffen. Van deze branche mag worden verwacht dat zij zelf de nodige veiligheids- en voorzorgsmaatregelen neemt, maar in de praktijk is dit besluit moeilijk uitvoerbaar. Het gevolg van het besluit is nu dat de panden vrijwel niet meer te verzekeren zijn. Betrokkenen hebben zich tot VROM gewend met het verzoek of het besluit aangepast kon worden, maar kregen daar te horen dat dit minstens twee jaar zou duren. Is het gevoel van urgentie van terugdringing van hinderlijke regelgeving wel op alle niveaus doorgedrongen? Ook bij gemeenten en provincies is nog niet veel voortgang op dit punt te bespeuren. De goede intenties van de regering mogen niet verzanden in de molens van onwillige ambtenaren. Het is goed dat er aandacht is voor de tijd die overheden nemen om te beslissen in bezwaar- en beroepsprocedures. Daarnaast dient er aandacht te zijn voor de termijnen die rechterlijke colleges nemen om tot uitspraken te komen. Ook daar lijkt het gevoel van urgentie te ontbreken of is er een gebrek aan middelen? Het is onvermijdelijk dat in dit verband de Algemene wet bestuursrecht aan de orde komt. De heer De Krom herinnert aan de toezegging van de minister dat klachten en suggesties over regelgeving haar ter behandeling ter hand gesteld kunnen worden. Vervolgens overhandigt hij haar een aantal brieven waarin melding wordt gemaakt van concrete problemen op dit punt. Mevrouw Van Velzen (SP) verwijst naar de brief van de staatssecretaris over de situatie bij DSM. Het is opmerkelijk dat daarin staat dat de veiligheid nog niet optimaal is, maar dat het bedrijf erg zijn best doet om verbeteringen aan te brengen. Op het moment zou het dan ook niet nodig zijn Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 2
om verdere stappen te nemen. In een eerder debat gaf de staatssecretaris van SZW aan dat DSM voor meerdere jaren onder verscherpt toezicht gesteld zou moeten worden vanwege uiterst onveilige situaties. Onlangs is er echter weer een schikking met dit bedrijf getroffen. In het afgelopen jaar zijn er 53 veiligheidsincidenten geweest. De afgelopen jaren zijn er drie grote ongevallen geweest, maar alleen bij de melamine-zaak wordt een gerechtelijke procedure ingesteld. De andere twee zaken zijn een week voor de zitting uitgesteld omdat DSM een nader onderzoek vroeg. Dit bleek overigens te bestaan uit een veiligheidsonderzoek door TNO, terwijl de staatssecretaris ditzelfde instituut eerder een veiligheidsonderzoek heeft laten uitvoeren. Na lange tijd is het weer tot een schikking gekomen, met onder andere het argument dat deze dochter van DSM nog niet eerder veroordeeld was of een transactie was aanboden. DSM heeft 21 dochterondernemingen en het is nu 3 keer goed fout gegaan. Mag dit bedrijf nog 18 keer zulke fouten maken? Hoe kan een bedrijf dat aantoonbaar keer op keer de fout in gaat, elke keer een schikking krijgen aangeboden? Daar gaat een verkeerd signaal naar de bevolking van uit. Klopt het dat bij een schikking een maximum van 150 000 euro geldt, ook bij een bedrijf met een omzet van 97 mln zoals DSM? Kan dit bedrag niet verhoogd worden? Het Vuurwerkbesluit kan verkeerde consequenties hebben. De ondernemers moeten meer kosten maken om aan de veiligheidseisen te voldoen en zijn daardoor geneigd, de maximale toegestane opslag van 10 000 kg te benutten. Het is moeilijk uit te leggen dat de opslag van dergelijke hoeveelheden in woonwijken legaal is. Is het niet wenselijker om in dit besluit een maximumafstand tot de bebouwde kom op te nemen in plaats van een maximumafstand tot een woning? Sinds 1990 wordt het geld dat naar de regiokorpsen van de KLPD gaat voor het opsporen van milieucriminaliteit niet meer geoormerkt. Het is prachtig dat er allerlei regionale en interregionale handhavingsteam bijkomen, maar het wordt onderhand wel weer tijd om de geldstromen te oormerken. Is er een overlap tussen de duoteams die worden ingesteld en de nieuwe inlichtingen- en opsporingsdienst (IOD) van VROM? Mevrouw Van Velzen was verbaasd in antwoord op haar schriftelijke vragen te moeten vernemen dat er na twee jaar nog steeds geen begin is gemaakt met het onderzoek naar eventuele misstanden bij het kwikverwerkende bedrijf Claushuis, vanwege capaciteitsgebrek. Hoeveel mensen werken er bij die dienst en wat zijn de prioriteiten? Hoe staat het met de aanstelling van DTA s (deskundige toezichthouders asbest) bij lagere overheden? Is het mogelijk om op provinciaal niveau onderscheid te maken tussen vergunningverlenende en handhavende instanties? De heer Duyvendak (GroenLinks) vraagt zowel de minister en als de staatssecretaris om de rol van de inspectie te schetsen op de onderscheiden beleidsterreinen. Sommige inspecteurs melden dat zij goed kunnen merken dat het er op het ministerie nu anders toegaat dan destijds onder Jan Pronk. Worden zij bewust met een andere bril op op pad gestuurd? Kan de inspectie het werk nog wel aan, nu het aantal medewerkers wordt verminderd? Inmiddels is voor de tweede keer bij motie gevraagd om de gedoogbeschikkingen op internet te plaatsen. De indruk bestaat dat de staatssecretaris weigert om dit uit te voeren. In Alkemade, midden in het Groene Hart, is illegaal een aantal vakantievilla s gebouwd. Wanneer worden deze recreatiewoningen verwijderd? De milieuvergunning voor de schietrange op Vlieland is vernietigd. Er wordt nu geschoten op basis van een vergunning uit 1960, die uiteraard op geen enkele wijze up to date genoemd kan worden. In antwoord op schriftelijke vragen heeft de staatssecretaris nogal luchtig aangegeven dat Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 3
er geen redenen zijn om aan te nemen dat Defensie niet haar zorgplicht voor het milieu voldoet. Doet de inspectie hier iets aan? Op welke manier vindt controle plaats? De staatssecretaris heeft gemeld dat het OM zich zal buigen over het lozen van radioactief water in de zee bij Petten. Waarom kan Rijkswaterstaat geen monsters nemen op de plaats waar het besmette water in zee terechtkomt? De heer Samsom (PvdA) merkt op dat uit het handhavingsrapport blijkt dat het afgelopen jaar 24 000 controles op gemeentelijk niveau hebben plaatsgevonden, terwijl er 13 000 overtredingen zijn geconstateerd. In 4000 van die gevallen zijn er bestuurlijke sancties gevolgd, waarvan er uiteindelijk 1000 zijn gesanctioneerd. Bij de provincies blijkt er bij 71% van de gecontroleerde bedrijven sprake van een overtreding. Bij 19% daarvan wordt een bestuurlijke waarschuwing gegeven en slechts bij 1% volgt een sanctie. Er is ook sprake van een dalende trend. De cijfers over 2002 waren beroerd, maar beter dan die over 2003. Iemand van de handhavingsdienst meldt wekelijks mee te maken dat zij, wanneer zij proces-verbaal wil opmaken van een overtreding van een bedrijf, door een gemeentebestuurder wordt gebeld met het verzoek om dat nog even achterwege te laten, omdat de gemeente nog in gesprek is met het bedrijf en omdat er grote economische belangen mee zijn gemoeid. Een officier van Justitie in Alkmaar heeft 23 maal een overheid gedagvaard vanwege laks handelden. Hij constateert een integriteitsprobleem bij bestuurders en verstrengeling met economische belangen. In het DHV-rapport «OM-strategie milieuhandhaving» wordt letterlijk geconstateerd dat er een integriteitsprobleem is bij het bestuur. Niet alleen wordt er niet gehandhaafd omdat er te weinig inspecteurs zijn, maar er vinden na constatering van overtredingen ook vaak geen vervolgacties plaats. In het vertrouwelijke rapport «Inventarisatie milieucriminaliteit 2001 2003», dat in opdracht van VROM is opgesteld de Kamer heeft dat helaas niet ontvangen staat dat in meer dan de helft van de 2400 onderzochte gevallen in meer of minder mate sprake is van aantasting van bestuurlijke integriteit. Er kunnen nog zulke goede handhavers zijn, maar als bestuurders hun rug niet recht houden, komt er niets van terecht. Hierbij gaat het om eenvoudige, duidelijke regels waarvan iedereen weet dat zij zich eraan te houden hebben. Tot aan het niveau van de provincie blijken er problemen met de bestuurlijke integriteit te zijn. Ervaringen op andere terreinen wijzen uit dat het daar dan wel niet op zal houden. Dit verschijnsel kan niet worden bestreden door wijzigingen in de structuur aan te brengen of door herschikking van middelen. Mevrouw Spies (CDA) is van mening dat er op het gebied van de handhaving te veel wordt gepraat en gepolderd, terwijl er te weinig voortgang wordt geboekt. Er wordt veel aan handhaving gedaan en dat heeft tot een zekere mate van verbetering geleid, maar het is nog niet genoeg. Er moet zo snel mogelijk een relatie worden gelegd met de herijkingsoperatie om het draagvlak voor het beleid te behouden. Op het gebied van handhaving wordt de overheid nog te vaak als het veelkoppige monster gezien. Bovendien wordt er in sommige gevallen, wellicht ten onrechte, heel veel aandacht gegeven aan administratieve tekortkomingen. Uit de rapporten blijkt dat men bij lange na de gestelde doelen niet heeft bereikt. Uit het jaarverslag van de VROM-inspectie blijkt niet welk deel van de inspanningen en de formatie zich richt op eerstelijns- of tweedelijnshandhaving. Kunnen de bewindslieden daarover meer helderheid verschaffen? De CDA-fractie pleit voor een andere wijze van rapporteren en programmeren. De nadruk moet meer gelegd worden op de inhoud en op de effectiviteit van de inspanningen. Wat zijn de prioriteiten bij de handhaving? Hoe effectief is de samenwerking? In dit verband is het Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 4
onderzoek van de provincie Limburg naar het samenvoegen van allerlei handhavingsinstanties interessant. Er dient meer inzicht te worden geboden in de ontwikkeling van de milieucriminaliteit. Wat gebeurt er en waarop moet ingespeeld worden? Met het oog daarop moeten er afrekenbare doelen geformuleerd worden. Delen de bewindslieden deze ambitie en, zo ja, op welke wijze willen zij dit realiseren? Na de professionaliseringsslag is er behoefte aan een heroverweging van prioriteiten. Terecht is er de afgelopen 10 à 15 jaar veel aandacht besteed aan de handhaving op inrichtingen. Voldoet die aanpak ook voor de komende jaren? De CDA-fractie heeft behoefte aan een meer principiële discussie. Moet er niet afgestapt worden van het afrekenen op aantallen controles? Moeten handhavende instanties meer eigen prioriteiten kunnen stellen? Wellicht verschuift de milieucriminaliteit in steeds sterkere mate naar het verkeer tussen inrichtingen. Is er voldoende ruimte om daar aandacht aan te besteden? Handhavers hebben geen of zeer moeilijk toegang tot gemeentelijke bestanden op het gebied van OZB. Dergelijke bestanden zijn van groot belang voor een effectievere handhaving. Er zijn grote sommen geld extra beschikbaar gesteld voor de milieuhandhaving door politie en OM, maar 13 jaar na dato komen de bewindslieden tot de conclusie dat de huidige uitoefening niet toereikend is. De voorstellen tot verbetering beperken zich volledig tot de randvoorwaardelijke sfeer. Waar willen de ministers Donner en Remkes op uitkomen in 2007? Welke concrete resultaten zijn er dan geboekt? Daarbij is het niet van belang hoeveel controles er zijn uitgevoerd, maar wel hoe groot de pakkans is, hoeveel sancties er zijn opgelegd enzovoorts. Wil de staatssecretaris dat toezeggen? Op welke wijze krijgt de relatie met de bestuursrechtelijke keten in de regio s vorm? Hoe kan men elkaar versterken? Uit de voorstellen op dit terrein komt een sterke neiging tot centralisatie naar voren. Kunnen de bewindslieden verzekeren dat de reorganisatie niet alleen een verbetering binnen de strafrechtelijke keten betekent, maar ook bijdraagt aan de samenwerking tussen bestuurs- en strafrecht? De brief van de inspectie over de handhaving van het Vuurwerkbesluit is in feite een rode kaart voor de provincies: geen totaalbeeld, ten onrechte passief gedogen, geen controles uitgevoerd en nog niet alle vergunningen adequaat. Met de ramp van Enschede nog vers in het geheugen lijkt het erop dat alle energie in de voorbereiding van afspraken is gaan zitten; een vorm van slecht presteren die de staatssecretaris niet onberoerd kan laten. Wat wil hij hieraan doen? De CDA-fractie houdt zorgen over de saneringsregeling asbest. Tussen de 35 mln die de staatssecretaris hiervoor beschikbaar heeft en de 78 mln die de provincies Gelderland en Overijssel denken nodig te hebben, zit een gapend gat. Komen de resultaten van het technisch onderzoek ter zake tijdig genoeg om betrokken te kunnen worden in de verdeling van de totale bodemsaneringsmiddelen? Hoe ver is de voorbereiding inmiddels gevorderd? Lukt het inderdaad om een aanzienlijk deel van de sanering in 2005 uit te voeren? De Kamer moet de vinger aan de pols houden om te bewerkstelligen dat de gehele operatie in 2009 afgerond is. Het antwoord van de minister De minister zegt met nadruk dat een goede regelgeving de basis voor de handhaving is. Op 2 september is de uitwerking van het meerjarenprogramma voor de VROM-regelgeving gepresenteerd. Niet alleen het aantal regels moet worden verminderd, maar ook de kwaliteit van de overblijvende regelgeving moet verhoogd worden. Handhaving is nodig als de naleving tekortschiet en de risico s toenemen. Op bladzijde 22 van het jaarverslag is een overzicht gegeven van wetten die slecht worden Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 5
nageleefd en de risico s die dat met zich brengt. Op basis daarvan wordt een programma ontwikkeld voor de handhavingsprakijk. De totstandkoming van wetten vergt een bepaalde tijd, maar de afschaffing ervan ook. Het meerjarenprogramma herijking zal voorzien worden van een tijdpad waardoor duidelijk wordt wanneer welke regeling afgeschaft kan zijn. De minister zegt toe de wens van mevrouw Van Velzen over de doorlichting van af te schaffen maatregelen op milieueffecten nader te bezien. Een voorbeeld van een herijkingsproject is de nieuwe VROM-vergunning, waarbij getracht wordt om één vergunningstelsel te maken voor bouw, aanleg en sloop, inclusief de milieuaspecten daarvan. In dat kader wordt gestreefd naar één procedure, één loket en één beroepsinstantie. Gemeenten moeten veel duidelijker antwoord geven op vragen van burgers en bedrijven. De minister staat open voor suggesties voor kleine aanpassingen van de huidige regelgeving. Verkorting van de termijnen kan ook aan de orde komen en daarbij zal wellicht naar de Algemene wet bestuursrecht moeten worden gekeken. De verschillende inspecties van de rijksoverheid werken bij grote acties steeds meer samen. In de handhaving wordt er volop aan afstemming tussen de diensten gewerkt ten aanzien van regels met een groot naleeftekort en een hoog risico. Op dit moment worden negen thema s gezamenlijk aangepakt. Een projectgroep houdt toezicht op tijdige en adequate beantwoording van burgerbrieven. In dat kader wordt vaak contact gezocht met de schrijver ervan. De termijn voor de professionaliseringsoperatie blijft 1 januari 2005. Het wachten is op de laatste rapportages. Eén keer per vier jaar worden de gemeenten «doorgelicht» op de wijze waarop regelgeving op het terrein van het milieu, de bouw en de ruimtelijke ordening wordt toegepast en gehandhaafd. Op grond daarvan wordt samen met de betrokken gemeenten een verbeterplan opgesteld. Soms is er aanleiding om gemeenten onder verscherpt toezicht te plaatsen. In 2003 is dit acht keer gebeurd. Niet iedere gemeente kan gemakkelijk een professioneel apparaat opzetten. In die gevallen is samenwerking met andere gemeenten geboden. De inspectie heeft een belangrijke rol. Voorop staat echter dat burgers en bedrijven zelf verantwoordelijk zijn voor het naleven van wetgeving. Ook overheden hebben zich daar uiteraard aan te houden. De inspectie controleert en constateert. Bij een nalevingstekort komt de handhaving in beeld. Handhavend optreden moet in alle gevallen onderbouwd kunnen worden en moet tot correctie leiden. De inspectie dient ook signalen te geven als blijkt dat bepaalde beleidsmaatregelen niet te handhaven zijn. In dat verband is de zogenaamde HUF-toets ontwikkeld, die zich richt op handhaafbaarheid, uitvoerbaarheid en fraudebestendigheid van regelgeving. Ten opzichte van het ambtelijk apparaat dat met de uitvoering is belast, is bestuurlijke integriteit essentieel. De minister zal de signalen van de heer Samsom op dit punt betrekken bij het overleg met IPO en VNG. In het kader van de vierjaarlijkse onderzoeken bij gemeenten wordt hieraan ook aandacht besteed. De minister zal niet nalaten om er in voorkomende gevallen werk van te maken. Daartoe dient zij echter wel de desbetreffende informatie te krijgen. Bestuurlijke integriteit is een thema dat voortdurend aan de orde is. Het is bekend dat de Raad van State een uitspraak heeft gedaan over de woningen in Alkemade. De zaak ligt nu bij de gemeente en de provincie. De gemeente bepaalt op dit moment een standpunt. De inspectie ziet op een en ander toe. Naar de mening van de minister is hier geen sprake van grootschalige ontwikkelingen. De 74 recreatievilla s aldaar tasten niet de kernkwaliteit van het landschap aan. Voor de bouw van deze villa s stonden er 160 stacaravans op het desbetreffende terrein. Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 6
De staatssecretaris constateert dat de milieuhandhaving in Nederland in vergelijking met die in andere landen ver is ontwikkeld. Er is al een lange weg afgelegd. Bij verschillende overheden heeft lang een cultuur geheerst van wel besluiten nemen, maar niet toezien op de naleving ervan. Dat is nu aan het veranderen, onder andere met de professionaliseringsoperatie, de regionale afstemming, de milieutaken van de politie en de ketenhandhaving. Er is nog veel doorzettingsvermogen nodig om alle verbeteringen doorgevoerd te krijgen, maar er kan zeker niet gezegd worden dat de situatie hopeloos is. De gewenste cultuuromslag kan echter niet in een paar jaar gerealiseerd worden. Andere overheden hebben eigen verantwoordelijkheden en worden gecontroleerd door gelegitimeerde volksvertegenwoordigers. De bewindslieden van VROM kunnen niet verantwoordelijk gesteld worden voor alles wat er mis is met de handhaving. Zij kunnen wel aangesproken worden op de structuur en op de wijze waarop het toezicht wordt uitgeoefend. Er zijn veel handhavingsinstrumenten. Het gebruik daarvan kan verschillen naar tijd, plaats, omstandigheden en persoonlijke visie. Als er sprake is van misstanden, hebben deze bewindslieden zeker geen andere houding dan hun voorgangers. In die gevallen wordt er opgetreden. Een aantal jaren geleden zijn in het kader van het Nationaal milieubeleidsplan gelden ter beschikking gesteld voor de uitvoering van de politiemilieutaak. In de loop der jaren is de bestemming echter verwaterd en zijn die gelden besteed aan andere nuttige zaken in de sfeer van opsporing. De afgelopen anderhalf jaar is men er met veel moeite in geslaagd om 370 formatieplaatsen opnieuw daarvoor beschikbaar te krijgen. Bij de strafrechtelijke handhaving gaat het uiteraard om de basismilieutaak. Veel van de handhavingsvraagstukken zijn echter ketengerelateerd en vergen vooral een regionaal of nationaal optreden. Om de verhardende milieucriminaliteit te kunnen bestrijden, zijn de regionale (250 formatieplaatsen) en interregionale milieuteams (120 formatieplaatsen) opgezet. Op 1 januari 2005 zal een en ander in werking treden. Het stemt tot tevredenheid dat hierover goede afspraken met de ministers Donner en Remkes zijn gemaakt. Om te voorkomen dat de prioriteit voor het milieu weer verwatert, moet sprake zijn van een strakke aansturing. In goed overleg met politie, openbaar ministerie, bijzondere opsporingsdiensten, de AID en de VROM-inspectie, zullen de taken toebedeeld worden. Dit moet per 1 januari aanstaande vorm krijgen. Er is afgesproken dat deze werkwijze geëvalueerd zal worden. Dit is een van de manieren waarop de handhaving professioneler wordt gemaakt. De professionaliseringsoperatie ligt op schema. Begin november zal het desbetreffende wetsvoorstel plenair worden behandeld. Dat er nog zwakke broeders zijn, mag geen rem zijn op het realiseren van een heldere structuur. De invulling zal mede afhangen van de uitkomsten van de evaluatie. De eindmeting start op 2 januari volgend jaar. Tot half februari heeft men de tijd voor zelfevaluatie, waarna er tot half maart externe verificatie kan plaatsvinden. Eind mei verschijnen de provinciale rapporten en half juni is het landelijk beeld bekend. Een van de eisen is functiescheiding tussen vergunningverlening en handhaving. Ook zal in er dit kader meer aandacht zijn voor de output. Eind 2002 heeft de staatssecretaris in een brief een aantal bedenkingen genoemd bij de veiligheidscultuur bij DSM. Daarna heeft TNO een onderzoek uitgevoerd naar het veiligheidsbeheer. DSM was daarvan de opdrachtgever, maar opzet en protocol zijn mede door VROM bepaald. Op grond van dit onderzoek is een plan van aanpak opgesteld dat uitvoerig met vertegenwoordigers van het ministerie is besproken. Het Rijk zal er bij de provincie Limburg de eerstelijnstoezichthouder op aandringen om erop toe te zien dat het plan van aanpak volledig wordt uitgevoerd. Er zijn afspraken met de provincie gemaakt over de vergunningverlening voor nieuwe bedrijven van DSM. Er mag geen onduidelijkheid over verant- Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 7
woordelijkheden ontstaan wanneer het geheel is opgesplitst in een aantal zelfstandige bedrijven op één locatie. De veiligheid bij DSM houdt voortdurend de aandacht van het ministerie. Inmiddels zijn wetsvoorstellen die betrekking hadden op verhoging van de maximumboetes voor overtreding van milieu- en veiligheidsbepalingen, na wijziging door de Kamer, opnieuw ter beoordeling voorgelegd aan de Raad van State. De staatssecretaris zal de Kamer schriftelijk informeren over de precieze stand van zaken van deze procedures. De motie inzake het publiceren van gedoogbeschikkingen op internet wordt uitgevoerd. De staatssecretaris wil dit uitbreiden tot het publiceren van alle beschikkingen. Er heeft afstemming plaatsgevonden met BZK over een brede aanpak, als onderdeel van het actieplan Elektronische overheid. Naar verwachting zal hierover binnenkort overeenstemming worden bereikt en dan zullen pilots ter zake worden opgezet. Tal van bedrijven in de vuurwerkbranche voldoen niet aan de eisen op het punt van sprinklerinstallaties. De staatssecretaris is niet bereid tot een generale ontheffing hiervoor. Deze mogelijkheid is er alleen als er zeer bijzondere omstandigheden zijn. De VROM-inspectie kan niet voorschrijven dat er geen vuurwerkopslag binnen de bebouwde kom is toegestaan. Zij controleert alleen of de opslag voldoet aan de veiligheidscriteria. Het staat een gemeente wel vrij om via bepalingen op het terrein van de ruimtelijke ordening vuurwerkopslag uit de bebouwde kom te weren. In diverse provincies, gemeenten en regionale samenwerkingsverbanden zijn initiatieven om deskundige toezichthouders asbest op te leiden. De inspectie stimuleert het verbeteren van de kennis over asbest bij decentrale overheden. SZW zal een soort kennispunt voor asbest opzetten, waar betrokkenen informatie kunnen krijgen. De afronding van het technisch onderzoek naar wegen waarin asbest is verwerkt, wordt in 2005 voorzien. Dan is er een beeld van hetgeen technisch mogelijk is en welke kosten met sanering gemoeid zijn. Als de kosten het budget te boven gaan, moet worden bezien in hoeverre er aanvullende middelen beschikbaar gesteld kunnen worden. De provincies kunnen de sanering zo nodig voorfinancieren. De oorspronkelijke afspraak om alles in 2005 geregeld te hebben, kan niet waargemaakt worden. Alles is er nu op gericht om de problematiek in 2009 opgelost te hebben. De vragen over de schietoefeningen bij Vlieland zullen schriftelijk worden beantwoord. Ten aanzien van het lozen van radioactief water bij Petten wordt in overleg met Rijkswaterstaat bezien of de wijze van meting aanpassing behoeft. Nadere gedachtewisseling De heer De Krom (VVD) vraagt zich in verband met de professionaliseringsoperatie af wat er na 2005 voor de mensen in het land verandert. Bij de herijkingsoperatie moet het gevoel van urgentie worden vertaald in concrete acties. Het is stimulerend als er gaandeweg het proces kleine successen worden geboekt. Mevrouw Van Velzen (SP) roept mensen die een recreatiewoning willen bouwen op om een plek te zoeken waar stacaravans staan. Als die verwijderd worden, is het blijkbaar niet nodig om een vergunning aan te vragen. Een bedrijf zoals DSM dat via dochterondernemingen meermalen de regels overtreedt, mag steeds een (veel te lage) schikking aangeboden krijgen. De burger begrijpt niet dat er vuurwerk in de bebouwde kom opgeslagen mag worden. Is het wenselijk om het beleid ter zake aan de gemeenten over te laten? Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 8
De heer Duyvendak (GroenLinks) constateert dat zijn zorgen over de handhaving niet zijn weggenomen. De zaak is voor hem zeer ernstig. Misschien moet de Kamer zelf het initiatief nemen voor een nader onderzoek. De recreatievilla s in Alkemade staan op een terrein dat twee keer zo groot is als de plek waar voorheen stacaravans stonden. Wanneer kunnen de beschikkingen op internet gepubliceerd worden? De heer Samsom (PvdA) betreurt dat zijn hartenkreet over de handhaving niet bij de bewindslieden is overgekomen. Zij zijn niet alleen verantwoordelijk voor de structuur van de handhaving, maar ook voor de handhavingscultuur. Andere overheden kunnen daarop worden aangesproken. De problematiek van de bestuurlijke integriteit moet prominent op de agenda van de Kamer komen. Mevrouw Spies (CDA) wil meer opheldering over de relatie tussen de strafrechtelijke keten en het bestuursrecht. Zij vreest in dit verband oogkleppen bij politie en OM. In de evaluatie ten behoeve van de professionaliseringsoperatie moet aandacht worden gegeven aan de omschakeling naar een resultaatgerichtere werkwijze, waarbij andere overheden meer ruimte krijgen voor een eigen invulling. De minister verzekert de Kamer dat het gevoel van urgentie ten aanzien van de herijkingsoperatie wordt uitgedragen. Daarbij kunnen kleine successen inderdaad een stimulans zijn. Zij heeft nota genomen van de opmerkingen over de recreatievilla s. Bij gebleken gebreken in de bestuurlijke integriteit wordt er strafrechtelijke en bestuursrechtelijk opgetreden. Als een gemeente onder verscherpt toezicht wordt gesteld, wordt dit openbaar gemaakt. De staatssecretaris wijst erop dat er na 1 januari 2005 helderheid zal zijn over de stand van zaken met betrekking tot de handhaving. Zo nodig kan een andere structuur worden ingevoerd als randvoorwaarde voor een betere handhaving. Het is echter tevoren niet te zeggen wat de burger daarvan merkt. Het beeld moet worden uitgedragen dat de overheid heldere en beknopte regels maakt, waar men zich vervolgens ook aan te houden heeft. Justitie is verantwoordelijk voor schikkingen. In het Vuurwerkbesluit is adequaat beschreven op welke wijze met vuurwerk omgegaan moet worden. Daarbij wordt rekening gehouden met de zwaarte van het vuurwerk en de hoeveelheid die wordt opgeslagen. Als aan de regels wordt voldaan, kan via de ruimtelijke ordening gepoogd worden om een dergelijke opslag op een bepaalde plaats gevestigd te krijgen. De staatssecretaris is niet van oordeel dat er in Nederland op grote schaal sprake is van een integriteitsvraagstuk in het openbaar bestuur. Veel bestuurders steken hun nek uit als het om handhaving gaat. Als er onverhoopt een zweem van dit probleem opduikt, wordt dit meteen topprioriteit in de handhaving van het desbetreffende district van de inspectie. Er zal nagegaan worden of het rapport «Inventarisaties milieucriminaliteit» openbaar gemaakt kan worden. Er vinden veel onderzoeken plaats in sectoren met een zeer hoog risico, maar dat mag niet veralgemeniseerd worden tot alle handhavingsactiviteiten. Er wordt hard aan de samenwerking tussen de bestuursrechtelijke en de strafrechtelijke keten gewerkt. Naar aanleiding van de evaluatie zal hier ongetwijfeld op teruggekomen worden. De voorzitter heeft de volgende toezeggingen genoteerd: Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 9
de herijkingsoperatie zal in de tijd worden uitgezet, waarbij alle regels die worden afgeschaft op hun milieueffecten beoordeeld zijn; de brieven die de heer De Krom heeft aangereikt, worden zo spoedig mogelijk afgedaan; de Kamer wordt geïnformeerd over de handhaving van de vergunning voor schietoefeningen bij Vlieland; de Kamer krijgt bericht of het rapport «Inventarisatie milieucriminaliteit» openbaar gemaakt kan worden. De voorzitter van de vaste commissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Buijs De griffier van de vaste commissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Van der Leeden Tweede Kamer, vergaderjaar 2004 2005, 29 800 XI, nr. 9 10