SAMEN VOOR Validatie van het ontwerp van inventaris van verontreinigde of potentieel verontreinigde bodems in Brussel
Is uw terrein verontreinigd? Is het vermoeden dat uw terrein verontreinigd is gerechtvaardigd? Help ons dat te bepalen. Leefmilieu Brussel-BIM heeft gedurende verscheidene jaren de gebeurtenissen en risicoactiviteiten* geïnventariseerd die bodemverontreiniging kunnen veroorzaken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het instituut heeft dat gedaan om uit te zoeken welke terreinen verontreinigd kunnen zijn en bijgevolg schade kunnen toebrengen aan de gezondheid van de bewoners, maar ook aan het milieu. Bij dat onderzoek legde Leefmilieu Brussel-BIM zich vooral toe op de documenten en de instellingen die de historiek van de terreinen konden helpen reconstrueren. Zo zijn onder meer de volgende zaken geraadpleegd: > de milieuvergunningen en de oude ARAB-vergunningen (Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming); > het handelsregister, de Kamer voor Handel en Nijverheid van Brussel, het Verbond van Ondernemingen te Brussel; > de gemeentearchieven; > de gegevens van de NMBS, van de Haven van Brussel en van de GOMB (Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest); > de gegevens van het kadaster. Vervolgens bracht Leefmilieu Brussel-BIM de verzamelde gegevens bijeen in een ontwerp van inventaris van verontreinigde of potentieel verontreinigde terreinen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In die inventaris werden in totaal 9.200 percelen ingeschreven. Voor het merendeel van die percelen, waaronder het perceel dat u als eigenaar of exploitant aanbelangt, is die informatie niet 100 % zeker. Het onderzoek is dan wel zorgvuldig verricht, maar toch kan het zijn dat de gegevens die Leefmilieu Brussel-BIM verzamelde onvolledig of niet helemaal correct zijn. * Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 9 december 2004 tot vaststelling van de lijst met risicoactiviteiten.
Er is overigens enkel sprake van een vermoeden van verontreiniging. Dus zelfs wanneer dat vermoeden bevestigd wordt, kan alleen een bodemonderzoek bepalen of de bodem daadwerkelijk verontreinigd is. Er blijkt voor het terrein dat u aanbelangt geen enkel onderzoek uitgevoerd te zijn na de gebeurtenis of de activiteit die de aanwezigheid van een bodemverontreiniging doet vermoeden; Leefmilieu Brussel-BIM is daar in elk geval niet over ingelicht. De inventaris van de verontreinigde of mogelijk verontreinigde bodems bevindt zich momenteel in de ontwerpfase en de vermelding van uw terrein in die inventaris is voorlopig. Of uw terrein formeel in de inventaris komt of niet, hangt af van elementen die u in uw bezit hebt en van het feit of die elementen worden meegedeeld aan Leefmilieu Brussel-BIM.? WIE IS BETROKKEN? Dit zijn de mensen aan wie gevraagd wordt de gegevens van het ontwerp van inventaris te valideren: de eigenaars van terreinen waarvoor een vermoeden van verontreiniging bestaat; de exploitanten van risicoactiviteiten op die terreinen. De in deze brochure beschreven procedure legt uit welke stappen u moet zetten om de correctie van de gegevens over uw terrein aan te vragen. Dankzij uw medewerking zullen wij de verontreinigde of potentieel verontreinigde bodems in Brussel ook nauwkeurig in kaart kunnen brengen.
Wat zijn de bronnen van Titelbodem verontreiniging? U vraagt zich misschien af waarom uw terrein in het ontwerp van inventaris van Leefmilieu Brussel-BIM opgenomen is. In feite kan om het even wie onder ons particulier of bedrijf bodemverontreiniging veroorzaken, zonder zich daar altijd bewust van te zijn. In het geval van particulieren gaat het meestal om verontreiniging afkomstig van een stookolietank maar ook door het gebruik van onderhoudsproducten, gevaarlijke producten of andere chemische stoffen. In het geval van bedrijven gaat het om verontreiniging door bijvoorbeeld: > ongevallen met, het overlopen van of corroderen van (boven- of ondergrondse) tanks of leidingen die gevaarlijke producten bevatten of transporteren; > de onvoldoende afgedichte opslag van producten waardoor de regen verontreinigende stoffen kan meevoeren naar de bodem of het grondwater; > productieinstallaties waarbij verontreinigende stoffen worden afgevoerd via een onverharde ondergrond (bodem zonder beton- of asfaltbedekking); > het hanteren van onderdelen (demontage, schoonmaak, enz.) die schadelijke stoffen bevatten; > de afvoer van giftige stoffen via septische putten of beschadigde riolen; > de aanvoer van verontreinigde grond.! Blootstellingsgevaar in het dagelijkse leven De mogelijkheden om rechtstreeks of onrechtstreeks in contact te komen met een verontreinigde bodem zijn talrijk. Enkele voorbeelden: het inademen van uitwasemingen; het eten van groenten die er geteeld zijn; het drinken van water dat door die bodem is gelopen (insijpeling van verontreinigende stoffen in waterleidingen, opgepompt grondwater); het inslikken van deeltjes verontreinigde grond (bijvoorbeeld kleine kinderen die buiten met gras of aarde spelen).
De validatieprocedure Stap 1: ONTVANGST VAN DE BEVESTIGINGSBRIEF > U krijgt post van Leefmilieu Brussel-BIM, aangetekend verstuurd met bericht van ontvangst en per gewone post verstuurd. > Vanaf de datum van ontvangst van die post hebt u drie of zes maanden de tijd om eventueel een correctie van de gegevens aan te vragen (zie stap 2). Wat moet u doen als u akkoord gaat met het technisch rapport? Het technisch rapport bevat de gegevens van het ontwerp van inventaris over uw terrein. Om een beter begrip van dat rapport te krijgen, nodigen wij u uit om de verklarende bijlage van de bijgevoegde brief te lezen. Als u akkoord gaat met de inhoud van het technisch rapport, hoeft u niets speciaals te doen. Gewoon het feit dat u niet op die brief antwoordt, houdt in dat u die gegevens bevestigt. Als u niet reageert binnen drie maanden na de ontvangst van deze post zal uw terrein worden opgenomen in de inventaris op basis van de gegevens zoals beschreven in het technisch rapport. Wat moet u doen als u niet akkoord gaat met het technisch rapport? Als u niet akkoord gaat met wat in het rapport staat of als u van oordeel bent dat er bepaalde fouten in het rapport staan, kunt u het rapport betwisten en kunt u vragen dat gegevens die in het rapport staan gecorrigeerd zouden worden. U kunt bijvoorbeeld laten weten dat de risicoactiviteit die in het rapport vermeld staat nooit heeft plaatsgehad op uw terrein. Of u kunt bijvoorbeeld laten weten dat u al op de hoogte was van een bodemverontreinigingsprobleem en dat er al met de sanering gestart is. Het kan ook zijn dat andere gegevens onjuist zijn (het type van activiteit, de identificatie van het terrein, enz.) en bijgewerkt moeten worden. In dat geval moet u als volgt te werk gaan (stap 2). Stap 2: eventuele correctie van gegevens U kunt het vermoeden van verontreiniging op drie verschillende manieren aanvechten: 1. ofwel door een verkennend bodemonderzoek (VBO) uit te voeren; 2. ofwel door de gegevens te versturen die u bezit omtrent de bodemverontreiniging en waar Leefmilieu Brussel-BIM niet van op de hoogte is; 3. ofwel door bewijzen mee te delen voor de correctie van de gegevens van het ontwerp van inventaris. 1. Een verkennend bodemonderzoek (VBO) uitvoeren Dit verkennend bodemonderzoek is een bodemstudie van uw terrein. > Aan de hand van dit onderzoek kan worden bepaald of de bodem of het grondwater op uw terrein al dan niet verontreinigd is en wat de omvang en verspreiding van een eventuele verontreiniging is. > Dit onderzoek levert nauwkeuriger informatie op over de noodzaak om grondiger onderzoeken te laten uitvoeren en, in voorkomend geval, om de verontreiniging aan te pakken. > Dit onderzoek moet verplicht door een expert uitgevoerd worden, die erkend is op het vlak van bodemverontreiniging. U vindt een lijst van deze experts op www.leefmilieubrussel.be > Professionelen > De erkenningen LET OP: alvorens met het eigenlijke onderzoek van start te kunnen gaan, hebt u eerst de goedkeuring door Leefmilieu Brussel-BIM nodig van het voorstel van VBO.
Binnen welke termijnen? > Binnen drie maanden na de ontvangst van de validatiebrief (zie stap 1) bezorgt u het voorstel van VBO aangetekend aan Leefmilieu Brussel-BIM. > Leefmilieu Brussel-BIM heeft 30 dagen de tijd om een advies te formuleren over dit voorstel van VBO. Zodra het voorstel is goedgekeurd, kan het VBO van start gaan. Als u binnen 30 dagen geen antwoord krijgt, mag u het voorstel als aanvaard beschouwen. > Binnen zes maanden na de ontvangst van de validatiebrief (zie stap 1) moet u het VBO uitgevoerd hebben en de resultaten ervan meedelen aan Leefmilieu Brussel-BIM. LET OP: Als u merkt dat het VBO vertraging gaat oplopen, kunt u een termijnverlenging aanvragen. Leefmilieu Brussel-BIM heeft zeven dagen de tijd om zich daarover uit te spreken. Als u geen antwoord krijgt, wil dat zeggen dat u de termijnverlenging toegekend krijgt. > Zodra Leefmilieu Brussel-BIM de resultaten van het VBO ontvangen heeft, heeft het instituut opnieuw een termijn van 30 dagen om zich uit te spreken over die resultaten. Als u binnen die termijn geen antwoord krijgt, wil dat zeggen dat het VBO goedgekeurd is en dat u zich moet schikken naar de conclusies ervan. > de bodemonderzoeken van vóór 20 januari 2005, datum waarop de ordonnantie 13 mei 2004 van kracht werd. > U moet weten dat Leefmilieu Brussel-BIM in dat geval de mogelijkheden zal bestuderen om die onderzoeken gelijk te stellen met verkennende bodemonderzoeken (VBO, zie hoger); > de rapporten van de voortgang van de saneringswerken, waarin de volgende elementen moeten staan: > > een beschrijving van de daadwerkelijk uitgevoerde werken, > > de plannen van de zones waar die werken plaatsvonden, > > de concentraties verontreinigende stoffen nà de sanering, > > de analyses van de controlestalen, > > de attesten van afvoer van verontreinigde grond naar een verwerkingscentrum of naar een gecontroleerde stortplaats. Binnen welke termijnen? > U moet die gegevens binnen drie maanden na de ontvangst van de bevestigingsbrief (zie stap 1) per aangetekende brief versturen. > Zodra Leefmilieu Brussel-BIM die gegevens ontvangen heeft, beschikt het instituut over twee maanden om die te analyseren. 2. De gegevens over de bodemverontreiniging versturen De volgende bijzondere gegevens over de verontreiniging van het terrein dat u aanbelangt en die Leefmilieu Brussel-BIM nog niet kent, moeten worden meegedeeld aan Leefmilieu Brussel-BIM: LET OP: Wacht niet tot op het laatste nippertje om die gegevens te versturen. Het is immers mogelijk dat ze onvolledig zijn en dan loopt u de kans dat Leefmilieu Brussel-BIM u vraagt om bijkomende gegevens te verstrekken. Deze nieuwe elementen moeten eveneens binnen diezelfde termijn van drie maanden verstuurd worden. 3. Bewijzen versturen Tijdens zijn onderzoek heeft Leefmilieu Brussel-BIM niet noodzakelijkerwijze tot alle informatiebronnen toegang gehad. Dat verklaart waarom de gegevens die u bezorgd krijgt soms onnauwkeurig zijn. Daarom beschikt u en dat is logisch over een recht van antwoord. U kunt gebruik maken van dat recht door Leefmilieu Brussel-BIM bepaalde elementen te bezorgen, bijvoorbeeld:
> de documenten waaruit blijkt dat de risicoactiviteit die in het technisch rapport vermeld staat nooit heeft plaatsgehad op het terrein: (huidige of vroegere) milieuvergunningen, documenten die zijn uitgereikt door gemeentebesturen of gewestelijke besturen, uittreksels uit het Belgisch Staatsblad indien die nauwkeurige informatie geven over de maatschappelijke zetel en de exploitatiezetel van een bedrijf, enz.; > de documenten waaruit blijkt dat het terrein niet verontreinigd is of dat het terrein gesaneerd is: eerdere bodemonderzoeken die niet gelijkgesteld kunnen worden met een VBO, stedenbouwkundige vergunningen en attesten van de afvoer van verontreinigde grond, attesten van bedrijven die gespecialiseerd zijn in de controle van koolwaterstoffenreservoirs of van bedrijven die erkend zijn voor de ophaling van gevaarlijk afval ; > de eigendomsakten (of enige andere, door een notaris opgestelde akte) waarin inlichtingen staan over het vroegere en huidige gebruik van het terrein; > de vonnissen van gerechtshoven en rechtbanken; > de archiefdocumenten die zijn gepubliceerd door universiteiten, besturen, verenigingen die actief zijn op het vlak van industriële archeologie. LET OP: Wacht niet tot op het laatste nippertje om die gegevens te versturen. Het is immers mogelijk dat ze onvolledig zijn en dan loopt u de kans dat Leefmilieu Brussel-BIM u vraagt om bijkomende gegevens te verstrekken. Deze nieuwe elementen moeten eveneens binnen diezelfde termijn van drie maanden verstuurd worden. Stap 3: beslissing van Leefmilieu Brussel-BIM Zonder betwisting van uwentwege Als u binnen drie maanden na de ontvangst van deze brief (zie stap 1) niet reageert, zal uw terrein binnen tien dagen na het verstrijken van die termijn ingeschreven worden in de inventaris; dat zal gebeuren op basis van informatie waarover Leefmilieu Brussel-BIM beschikt. Na een VBO Wanneer uw verkennend bodemonderzoek aanvaard wordt, laat Leefmilieu Brussel-BIM u dat via een aangetekende brief weten. Afhankelijk van de resultaten van dat onderzoek zal uw terrein al dan niet ingeschreven worden in de inventaris, en dit binnen tien dagen na die kennisgeving. LET OP: Het is niet omdat die bewijzen verzonden worden dat Leefmilieu Brussel-BIM die bewijzen ook automatisch zal aanvaarden. De bewijzen zullen bijvoorbeeld niet gelden wanneer Leefmilieu Brussel-BIM al over een erkend bodemonderzoek voor uw terrein beschikt. U moet ook weten dat verklaringen van natuurlijke personen niet als bewijs kunnen gelden. Binnen welke termijnen? > U moet die gegevens binnen drie maanden na de ontvangst van de validatiebrief (zie stap 1) per aangetekende brief versturen. > Zodra Leefmilieu Brussel-BIM die gegevens ontvangen heeft, beschikt het instituut over twee maanden de tijd om die te analyseren. Na de verzending van corrigerende elementen (gegevens over de bodemverontreiniging en bewijzen) Leefmilieu Brussel-BIM stuurt via een aangetekende brief zijn beslissing: ofwel hebben uw elementen het vermoeden van verontreiniging kunnen opheffen en wordt uw terrein niet opgenomen in de inventaris, ofwel blijft het vermoeden van verontreiniging bestaan en wordt uw terrein in de inventaris opgenomen. Die beslissing: > wordt met redenen omkleed; > vermeldt de categorie waarin het terrein ingeschreven wordt: verontreinigd of potentieel verontreinigd; > vermeldt de precieze gevolgen voor het gebruik van uw terrein. Leefmilieu Brussel-BIM heeft tien dagen de tijd om de nieuwe gegevens in de inventaris in te voeren.
De procedure in het kort U GAAT AKKOORD MET HET TECHNISCH RAPPORT OF U WENST NIET TE REAGEREN > uw terrein zal worden opgenomen in de inventaris van de verontreinigde of mogelijk verontreinigde bodems; > u moet een verkennend bodemonderzoek (VBO) laten uitvoeren alvorens u verder bepaalde zaken met uw terrein kunt ondernemen, zoals het terrein verkopen of er werken op laten uitvoeren. U GAAT NIET AKKOORD MET HET TECHNISCH RAPPORT OF U WENST TE REAGEREN 1. Ofwel laat u een verkennend bodemonderzoek (VBO) uitvoeren. Op basis van de conclusies van dat onderzoek: > indien uw terrein niet verontreinigd blijkt te zijn, zal het niet in de inventaris worden opgenomen; > indien uw terrein wél verontreinigd blijkt te zijn : > zal het in de inventaris worden opgenomen; > zal er een risicostudie uitgevoerd moeten worden om te helpen bepalen: > dat u geen maatregelen moet treffen (aanvaardbare risico s) > dat er maatregelen getroffen moeten worden om het risico te beheren (onaanvaardbare risico s) > dat het terrein gesaneerd moet worden (identificeerbare nieuwe verontreiniging) 2. Ofwel bezorgt u gegevens over de bodemverontreiniging. Na analyse door Leefmilieu Brussel-BIM : > indien het vermoeden van verontreiniging opgeheven wordt, zal het terrein niet in de inventaris opgenomen worden > indien het vermoeden van verontreiniging blijft bestaan: > zal het terrein in de inventaris opgenomen worden > zult u een VBO moeten laten uitvoeren alvorens u verder bepaalde zaken met het terrein kunt ondernemen, zoals het terrein verkopen of er werken op laten uitvoeren 3. Ofwel verstuurt u bewijzen die de gegevens van het ontwerp van inventaris corrigeren. Na analyse door Leefmilieu Brussel-BIM: > indien het vermoeden van verontreiniging opgeheven wordt, zal het terrein niet in de inventaris opgenomen worden > indien het vermoeden van verontreiniging blijft bestaan: > zal het terrein in de inventaris opgenomen worden > zult u een VBO moeten laten uitvoeren alvorens u verder bepaalde zaken met het terrein kunt ondernemen, zoals het terrein verkopen of er werken op laten uitvoeren
De gevolgen van een opname in de inventaris De valideringsprocedure stelt Leefmilieu Brussel-BIM in staat om het terrein dat u aanbelangt al dan niet op te nemen in de inventaris van de verontreinigde of mogelijk verontreinigde bodems. Wat zijn nu de gevolgen als uw terrein wordt opgenomen in de inventaris? Uw terrein wordt geklasseerd in de categorie potentieel verontreinigd U zult een verkennend bodemonderzoek (VBO) moeten laten uitvoeren alvorens er bepaalde zaken met uw terrein kunnen gebeuren: de verkoop van het terrein, of de uitvoering van werken, of de inplanting van een activiteit die de behandeling van de eventuele verontreiniging in het gedrang kan brengen of die de blootstelling van mensen aan het verontreinigingsrisico kan vergroten*. Dat VBO zal bepalen of de bodem van het terrein al dan niet verontreinigd is. Afhankelijk van de conclusies van dat onderzoek zal het terrein uit de inventaris geschrapt worden of in de categorie verontreinigd opgenomen worden. Uw terrein wordt geklasseerd in de categorie verontreinigd U zult een risicostudie moeten laten uitvoeren, hetgeen moet worden toevertrouwd aan een expert die erkend is op het vlak van bodemverontreiniging. Deze studie zal de verontreiniging uiterst nauwkeurig afbakenen en zal het mogelijk maken heel precies te beoordelen in welke mate er risico voor de gezondheid en het milieu bestaat. Aan de hand van die elementen zal ook bepaald kunnen worden of het al dan niet nodig is de site te saneren. Ze zullen bovendien mee helpen bepalen of die sanering dringend is dan wel of andere maatregelen om het risico te beheren volstaan en aanvaardbaar zijn. Wanneer de verontreiniging echter rechtstreeks en volledig toe te schrijven is aan een huidige exploitant zal er altijd een sanering vereist worden. De inschrijving van een terrein in de categorie verontreinigd volgt op een VBO of een bodemonderzoek van vóór de ordonnantie van 13 mei 2004 dat op een overschrijding van de interventienormen wijst**. * De volledige lijst van deze gebeurtenissen is te vinden in artikel 10 van de ordonnantie van 13 mei 2004 betreffende het beheer van verontreinigde bodems. ** Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 9 december 2004 tot vaststelling van de bodem- en waterverontreinigingsnormen bij overschrijding waarvan een risicostudie moet worden uitgevoerd.
Redactie : Fade In Layout : Wim Didelez Herlezingcomité: Sofie Buckens, Saïd El Fadili, Hélène Dekker, Rik De Laet Coördinatie: Pascale Alaime, Xavier Van Roy Wettelijk gedeponeerd: D/5762/2007/11 Verantwoordelijke Uitgevers : J.P. Hannequart & E. Schamp Gulledelle 100 1200 Brussel Gedrukt met plantaardige inkt op gerecycleerd papier Fotokredieten ( ): Otmar Smit Sarah Spencer Dario Principe Pavel Losevsky Jérôme Berquez Wim Didelez BIM Leefmilieu Brussel-BIM Augustus 2007