Nota voor burgemeester en wethouders Onderwerp Aanpassing van de Fraudewet 1- Notagegevens Notanummer 2016-000311 Datum 01-03-2016 Programma: 07 Inkomens-voorziening en arbeidsmarkt Portefeuillehouder Weth. Kolkman Team KZ 2- Bestuursorgaan [X]B & W 15-03-2016 [ ]Raad -- [ ]Burgemeester -- College van B & W - Burgemeester - Weth. Kolkman - Weth. Hartogh Heys - Weth. Rorink - Weth. Grijsen Besluitenlijst d.d. d.d. d.d. [ ]Akkoordstukken -- [X]Openbaar 15-03-2016 [ ]Besloten -- Routing d.d. programmamanager 24-02-2016 Ambtelijk opdrachtgever 25-02-2016 Wethouder 07-03-2016 par. [X]adj.secr. 09-03-2016 [X]gem.secr. 07-03-2016 BIS Openbaar Status Bijlagen Notitie Fraudewet Beleidsregels inzake waarschuwing en verminderde verwijtbaarheid 2016 gemeente Deventer B & W d.d.: 15-03-2016 Besloten wordt: 1 De notitie Fraudewet vast te stellen; 2 de beleidsregels inzake waarschuwing en verminderde verwijtbaarheid 2016 gemeente Deventer vast te stellen; 3 de raadsmededeling Fraudewet vast te stellen; 4 de stukken aan te bieden aan de raad; 5 de nota en besluit openbaar te maken. Financiële aspecten: Financiële gevolgen voor de gemeente? Begrotingswijziging Nee Nee Voorstel openbaarmaking conform Wet Openbaarheid Bestuur (Wob) [X] De nota en het besluit openbaar te maken [ ] De nota en het besluit openbaar te maken vergezeld van bijgaand persbericht [ ] De nota en het besluit openbaar te maken nadat [ ] De nota en het besluit openbaar te maken, behalve [ ] Het besluit openbaar te maken, maar niet de nota, gelet op artikel: [ ] De nota en het besluit niet openbaar te maken, gelet op artikel: Kennisgeving/ Bekendmaking Awb
Kennisgeving (publicatie) conform Awb Bekendmaking conform Awb Nee Nee ADVIESRADEN: Moet een van de adviesraden gehoord worden of op de hoogte gesteld? Adviesraad/ Adviesraden Cliëntenraad Ja Toelichting Inleiding Sinds 1 januari 2013 is de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving (ook wel Fraudewet genoemd) van kracht. Gemeenten hebben op basis hiervan hun handhavingsbeleid moeten aanscherpen. Recentelijk zijn er twee uitspraken gedaan door de Centrale Raad van Beroep (CRvB) die vragen om herziening van landelijke en lokale wetgeving daar waar het gaat om het beoordelen en opleggen van een bestuurlijke boete. Beoogd resultaat Met deze nota wordt aangegeven op welke manier de gemeente Deventer invulling gaat geven aan de beoordeling en het opleggen van een bestuurlijke boete in het kader van de Fraudewet. Kader Het wettelijke kader van de bestuurlijke boete zit in artikel 18 a van de Participatiewet. Argumenten voor en tegen Op 24 november 2014 heeft de Centrale Raad van Beroep (CRvB) uitspraak gedaan over de Fraudewet. In de uitspraak stelt de CRvB dat de boetes dermate hoog zijn dat dit vraagt om een indringender toets aan het evenredigheidsbeginsel. Naar aanleiding van deze uitspraak is de werkwijze in Deventer zodanig aangepast dat alleen nog een boete kan worden opgelegd ter hoogte van: 100 procent als er sprake is van opzet; 75 procent als er sprake is van grove schuld; 50 procent als er sprake is van schuld; 25 procent als er sprake is van verminderde verwijtbaarheid. Vervolgens heeft de CRvB op 16 januari 2016 een uitspraak gedaan over de redelijke termijn waarbinnen een boete betaald moet kunnen worden. Zo wordt voorkomen dat het opleggen van een boete tot gevolg heeft dat een belanghebbende zeer langdurig op het absolute minimum moet leven. Uitgegaan wordt van een maximale termijn van twee jaar. De CRvB oordeelt dat de hoogte van de boete zodanig moet worden begrensd dat belanghebbende - bij een fictieve draagkracht gelijk aan de voor beslag vatbare ruimte berekend op basis van de beslagvrije voet - de boete in het geval van: opzet: binnen 24 maanden kan voldoen; grove schuld: binnen 18 maanden kan voldoen; geen opzet en geen grove schuld: binnen 12 maanden kan voldoen; verminderde verwijtbaarheid: binnen 6 maanden kan voldoen. Bij het bovenstaande wordt ervan uitgegaan dat het volledige bedrag van het inkomen boven de beslagvrije voet van 90%, volledig beschikbaar is of wordt aangewend voor het betalen van de boete. Met eventuele andere verplichtingen wordt geen rekening gehouden. Hetzelfde geldt voor eventueel aanwezig vermogen, met inbegrip van het vermogen beneden de vrijlatingsgrens.
Extern draagvlak (partners) De notitie is ter informatie naar de Cliëntenraad gestuurd. Financiële consequenties In de begroting is een bedrag van 100.000,- aan inkomsten boetes opgenomen. Door de uitspraak van de CRvB zal gedurende het jaar gemonitord (en beoordeeld bij de P&C cyclus) moeten worden of het bedrag nog haalbaar is of verlaagd moet worden. Aanpak/uitvoering Naar aanleiding van de uitspraak CRvB op 16 januari 2016 zijn de medewerkers in de uitvoering geïnformeerd over deze uitspraak en is aangegeven dat de gemeente conform deze uitspraak de hoogte van de boete beoordeelt.
RAADSMEDEDELING Onderwerp Aanpassing van de Fraudewet Mededelingennr 2016-000311 Portef.houder Weth. Kolkman Team KZ BenW-besluit d.d.: 15 maart 2016 1. Inleiding: waarom deze mededeling Sinds 1 januari 2013 is de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving (ook wel Fraudewet genoemd) van kracht. Gemeenten hebben op basis hiervan hun handhavingsbeleid moeten aanscherpen. Recentelijk zijn er twee uitspraken gedaan door de Centrale Raad van Beroep (CRvB) die vragen om herziening van landelijke en lokale wetgeving daar waar het gaat om het beoordelen en opleggen van een bestuurlijke boete. 2. Kader Het wettelijke kader van de bestuurlijke boete zit in artikel 18 a van de Participatiewet. 3. Kern van de boodschap De gemeente Deventer houdt bij het beoordelen en het opleggen van een bestuurlijke boete in het kader van de Fraudewet voortaan rekening met twee belangrijke uitspraken van de Centrale Raad van Bestuur. Naar aanleiding van deze uitspraken houdt de gemeente Deventer rekening met de mate van verwijtbaarheid en de looptijd waarbinnen de boete dient te worden afgelost. 4. Nadere toelichting Op 24 november 2014 heeft de Centrale Raad van Beroep (CRvB) uitspraak gedaan over de Fraudewet. In de uitspraak stelt de CRvB dat de boetes dermate hoog zijn dat dit vraagt om een indringender toets aan het evenredigheidsbeginsel. Naar aanleiding van deze uitspraak is de werkwijze in Deventer zodanig aangepast dat alleen nog een boete kan worden opgelegd ter hoogte van: 100 procent als er sprake is van opzet; 75 procent als er sprake is van grove schuld; 50 procent als er sprake is van schuld; 25 procent als er sprake is van verminderde verwijtbaarheid. Vervolgens heeft de CRvB op 16 januari 2016 een uitspraak gedaan over de redelijke termijn waarbinnen een boete betaald moet kunnen worden. Zo wordt voorkomen dat het opleggen van een boete tot gevolg heeft dat een belanghebbende zeer langdurig op het absolute minimum moet leven. Uitgegaan wordt van een maximale termijn van twee jaar. De CRvB oordeelt dat de hoogte van de boete zodanig moet worden begrensd dat belanghebbende - bij een fictieve draagkracht gelijk aan de voor beslag vatbare ruimte berekend op basis van de beslagvrije voet - de boete in het geval van: opzet: binnen 24 maanden kan voldoen; grove schuld: binnen 18 maanden kan voldoen; geen opzet en geen grove schuld: binnen 12 maanden kan voldoen; verminderde verwijtbaarheid: binnen 6 maanden kan voldoen. Bij het bovenstaande wordt ervan uitgegaan dat het volledige bedrag van het inkomen boven de beslagvrije voet van 90%, volledig beschikbaar is of wordt aangewend voor het betalen van de boete. Met eventuele andere verplichtingen wordt geen rekening gehouden. Hetzelfde geldt voor eventueel aanwezig vermogen, met inbegrip van het vermogen beneden de vrijlatingsgrens.
Naar aanleiding van de uitspraak zijn de medewerkers in de uitvoering geïnformeerd over deze uitspraak en wordt conform deze uitspraak de hoogte van de boete beoordeeld. Daarnaast zijn de beleidsregels inzake waarschuwing en verminderde verwijtbaarheid 2016 gemeente Deventer naar aanleiding van bovengenoemde uitspraken aangepast.
Beleidsregels inzake waarschuwing en verminderde verwijtbaarheid 2016 gemeente Deventer 1
Gelet op het bepaalde in: Artikel 18a, vierde en zevende lid van de Participatiewet, artikel 20a, vierde en zevende lid van respectievelijk de IOAW en IOAZ en artikel 2 en 2a van het Boetebesluit socialezekerheidswetten; en Overwegende dat: bovengenoemde bepalingen het college van Burgemeester en Wethouders de bevoegdheid geven om indien sprake is van nulfraude - onder bepaalde voorwaarden - met een waarschuwing te volstaan en indien sprake is van verminderde verwijtbaarheid de hoogte van de boete te matigen Besluit: het College van Burgermeester en Wethouders van de gemeente Deventer vast te stellen: Beleidsregels inzake waarschuwing en verminderde verwijtbaarheid Begripsbepalingen benadelingsbedrag: boete: college: inlichtingenplicht: IOAW: IOAZ: P-wet het benadelingsbedrag zoals gedefinieerd in artikel 18a, tweede lid van de Participatiewet en artikel 20a, tweede lid van respectievelijk de IOAW en IOAZ; de bestuurlijke boete, als genoemd in artikel 18a, eerste lid van de Participatiewet en artikel 20a, eerste lid van respectievelijk de IOAW en IOAZ; het college van burgemeester en wethouders van de gemeente ; de inlichtingenplicht bedoeld in artikel 17 eerste lid van de Participatiewet en artikel 13, eerste lid van respectievelijk de IOAW en IOAZ alsmede de verplichtingen, bedoeld in artikel 30c, tweede en derde lid, van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen; Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers; Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen; Participatiewet Voor zover niet anders is bepaald, worden begrippen in deze beleidsregel gebruikt in dezelfde betekenis als in de Participatiewet, IOAW en IOAZ. Artikel. Waarschuwing bij geen benadelingsbedrag 1. Indien het niet of niet behoorlijk nakomen door belanghebbende van de inlichtingenplicht niet heeft geleid tot een benadelingsbedrag, ziet het college af van het opleggen van een boete en volstaat het met het geven van een schriftelijke waarschuwing, tenzij het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenplicht plaatsvindt binnen een periode van twee jaar te rekenen vanaf de datum waarop eerder aan de belanghebbende een zodanige waarschuwing of een boete is opgelegd. 2. In afwijking van het bepaalde in het eerste lid wordt wel een boete opgelegd indien het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenplicht zoals in deze leden bedoeld ziet op het opzettelijk verstrekken van onjuiste inlichtingen. Artikel 2. Verlaging boete op grond van evenredigheidsbeginsel - Opzet aantoonbaar: 100% van het benadelingsbedrag; - Grove schuld: 75% van het benadelingsbedrag; - Geen opzet en geen grove schuld: 50% van het benadelingsbedrag; - Verminderde verwijtbaar op grond van de criteria van artikel 2a Boetebesluit of om een andere reden sprake is van verminderde verwijtbaarheid: 25% van het benadelingsbedrag. 2
Artikel 3. Draagkracht 1. Het opleggen van een boete moet zo worden vastgesteld dat de belanghebbende deze binnen een redelijke termijn kan betalen; 2. Onder redelijke termijn wordt verstaan een maximale termijn van twee jaar; 3. Bij de vaststelling van de termijn moet ook rekening worden gehouden met de mate van verwijtbaarheid; a. is er sprake van opzet dan geldt een termijn van 24 maanden; b. is er sprake van grove schuld dan geldt een termijn van 18 maanden; c. is er sprake van gewone verwijtbaarheid dan geldt een termijn van 12 maanden; d. is er sprake van verminderde verwijtbaarheid dan geldt een termijn van 6 maanden 4. Het volledige bedrag van het inkomen boven de beslagvrije voet is beschikbaar voor het betalen van de boete; 5. Het aanwezige vermogen is volledig beschikbaar voor het betalen van de boete. Artikel 4. Inwerkingtreding en citeertitel 1. De beleidsregels treden in werking met ingang van 1 januari 2016. 2. De beleidsregels worden aangehaald als: Beleidsregels inzake opleggen boete gemeente Deventer 2016. 3
Toelichting Beleidsregels waarschuwing en verminderde verwijtbaarheid Algemene toelichting Op 1 januari 2013 is de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving in werking getreden. Voor de WWB c.a. introduceert deze wet de bestuurlijke boete bij een schending van de inlichtingenplicht. Met ingang van 1 januari 2015 wordt de Wet werk en bijstand vervangen door de Participatiewet. In situaties waarbij het schenden van de inlichtingenplicht niet heeft geleid tot een benadelingsbedrag heeft het college de bevoegdheid om geen boete op te leggen maar te volstaan met het geven van een waarschuwing. Met deze beleidsregels wordt nader invulling gegeven aan deze bevoegdheid. Daarnaast bevatten deze beleidsregels ook regelgeving voor situaties waarin met betrekking tot het schenden van de inlichtingenplicht aan de zijde van de belanghebbende sprake is van verminderde verwijtbaarheid. Dit laat onverlet dat indien de gedraging de belanghebbende in het geheel niet is aan te rekenen, géén boete kan worden opgelegd (artikel 5:41 Algemene wet bestuursrecht). Gaat het om een verminderde verwijtbaarheid dan kan het college de boete matigen d.w.z. lager vaststellen. Artikelsgewijze toelichting Artikel Waarschuwing bij geen benadelingsbedrag Lid 1. Op grond van artikel 18a, vierde lid van de Participatiewet, artikel 20a, vierde lid van de IOAW en artikel 20a, vierde lid van de IOAZ is het college bevoegd om bij een eerste overtreding van de inlichtingenplicht waarbij geen sprake is van een benadelingsbedrag af te zien van het opleggen van een bestuurlijke boete en te volstaan met een waarschuwing. In lid 1 wordt duidelijk gemaakt dat het college in die gevallen van deze bevoegdheid consequent gebruik maakt. Indien binnen twee jaar te rekenen vanaf de datum waarop eerder aan de belanghebbende een zodanige waarschuwing is gegeven wederom sprake is van een schending van de inlichtingenplicht zonder benadelingsbedrag is het college wettelijk gehouden tot het opleggen van een boete (artikel 18a, vierde lid Participatiewet). Hoewel artikel 18a, vierde lid Participatiewet dit niet expliciet aangeeft, is het in overeenstemming met een congruente uitvoering, indien eveneens van een waarschuwing wordt afgezien indien betrokkene binnen de genoemde 2 jaren termijn een boete heeft gehad. In de beleidsregels is dan ook expliciet bepaald dat ook in die situatie van het afgeven van een waarschuwing wordt afgezien. Bij nulfraude bedraagt de eventuele boete 150,-. Lid 2. Houdt de schending van de inlichtingenplicht bedoeld in het eerste lid in dat belanghebbende opzettelijk onjuiste informatie heeft verstrekt, maar is er bijvoorbeeld vanwege tijdige ontdekking geen sprake van een benadelingsbedrag dan volgt geen waarschuwing maar legt het college direct een boete op van 150,-. Daarmee komt tot uitdrukking dat deze vorm van schending van de inlichtingenplicht zwaarder wordt aangerekend. Artikel 2 Op 24 november 2014 heeft de CRvB een uitspraak gedaan over de Fraudewet. Uit de uitspraak blijkt dat CRvB stelt dat de boetes zo hoog zijn dat dit vraagt om een indringender toets aan het evenredigheidsbeginsel. Of te wel de wet is te streng. Naar aanleiding van deze uitspraak heeft minister Asscher aangekondigd dat de wet aangepast gaat worden. Onder opzet wordt verstaan: het willens en wetens handelen of nalaten, wat ertoe heeft geleid dat ten onrechte of tot een te hoog bedrag aan bijstand is ontvangen. Denk aan zaken waar sprake is van strafrechtelijke vervolging, zoals een hennepkwekerij, autohandel, verzwijgen eigen woning buitenland etc.. 4
Bij grove schuld is tegen opzet aangrenzende mate van verwijtbaarheid, zoals bv. bewust het onjuist invullen van formulieren. Artikel 3. Op 16 januari 2016 heeft de CRvB een uitspraak gedaan over de Fraudewet. Uit de uitspraak blijkt dat na de bepaling van het uitgangsbedrag de uiteindelijke hoogte van een boete zodanig moet worden vastgesteld, dat ze binnen een redelijke termijn kan worden voldaan. Anders zou de belanghebbende zeer langdurig moeten leven op het absolute minimum. In lid 3 sub 3 is aangegeven wat onder redelijke termijn wordt verstaan. Artikel 4. Inwerkingtreding en citeertitel Spreekt voor zich en behoeft geen nadere toelichting. 5
Datum : 13 januari 2016 Aan : Jan Jaap Kolkman Van : Karin Pinkster KZ Onderwerp : Fraudewet Inleiding Sinds 1 januari 2013 is de Fraudewet van kracht. Gemeenten hebben op basis hiervan hun handhavingsbeleid moeten aanscherpen. Recentelijk zijn er twee uitspraken gedaan door de Centrale Raad van Beroep (CRvB) die vragen om herziening van het landelijke wetgeving en lokale regelgeving. In deze memo wordt aangegeven wat dit betekent voor Deventer. Fraudewet Op 1 januari 2013 is de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving in werking getreden (de zogenaamde Handhavingswet' of Fraudewet'). In deze wet worden gemeenten verplicht om in geval van schending van de inlichtingenplicht (fraude) de ten onrechte verleende bijstand geheel terug te vorderen en een bestuurlijke boete van 100% van het benadelingsbedrag op te leggen. Onder benadelingsbedrag wordt verstaan het bedrag aan bijstand dat ten onrechte uitgekeerd is aan de klant. De gemeente moet de wet uitvoeren, maar heeft er wel voor gekozen om bij het opleggen van een boete altijd rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden van de persoon en/of het gezin en de mate van verwijtbaarheid. Dit betekent dat niet standaard een boete werd opgelegd van 100% van het benadelingsbedrag. Op grond van de omstandigheden van de persoon en/of het gezin kan een boete gematigd worden. Uitspraak Centrale Raad van Beroep Op 24 november 2014 heeft de CRvB een uitspraak gedaan over de Fraudewet. In de uitspraak stelt de CRvB stelt dat de boetes zo hoog zijn dat dit vraagt om een indringender toets aan het evenredigheidsbeginsel. De wet is te streng. Naar aanleiding van deze uitspraak heeft minister Asscher aangekondigd dat de wet aangepast gaat worden. Gemeenten is verzocht om al wel te handelen in de lijn van de uitspraak. Conform dit verzoek handelt de gemeente conform het moment van de uitspraak van de CRvB. Daarnaast heeft de gemeente alle opgelegde boetes over de periode 1 januari 2013 tot 1 januari 2015, conform de uitspraak van de CRvB, opnieuw beoordeeld. Hoogte boete De werkwijze in Deventer is op basis van bovenstaande zodanig aangepast, dat er alleen nog een boete van 100 procent van het gefraudeerde bedrag opgelegd wordt als er met opzet is gefraudeerd. Bij grove schuld volgt een boete van 75 procent. In de overige gevallen bedraagt de boete 50 procent van het gefraudeerde bedrag. Bij verminderde verwijtbaarheid is de boete 25 procent van dit bedrag. De ten onrechte ontvangen uitkering moet altijd worden terugbetaald. Aanpassing van de wet- en regelgeving Naar aanleiding van voornoemde uitspraak van de CRvB wordt een aanpassing van de wet- en regelgeving voorbereid. Deze aanpassing behelst wijziging van het Boetebesluit sociale zekerheidswetten conform de uitspraak van de CRvB. Uitspraak CRvB 11 januari 2016 1
Uitspraak Centrale Raad van Beroep. Op 11 januari 2016 heeft de CRvB de uitspraak gedaan dat bij hoogte van de boete erop gelet moet worden of deze evenredig is gelet, op de draagkracht van de overtreder. Uit deze uitspraak blijkt dat de persoon de boete binnen een redelijke termijn moet kunnen betalen. Hiermee wordt voorkomen dat het opleggen van een boete tot gevolg heeft dat een betrokkene zeer langdurig op het absolute minimum moet leven. Een maximale termijn van twee jaar is daarbij door de CRvB uitgangspunt gehanteerd. Rekening moet worden gehouden met de mate van verwijtbaarheid. Is er sprake van opzet dan geldt een termijn van 24 maanden, bij grove schuld een termijn van 18 maanden, bij gewone verwijtbaarheid een termijn van 12 maanden en bij verminderde verwijtbaarheid geldt een termijn van 6 maanden. Daarbij wordt er wel van uitgegaan dat het volledige bedrag van het inkomen boven de beslagvrije voet volledig beschikbaar is of wordt gebruikt voor het betalen van de boete. De beslagvrije voet is 90% van het minimuminkomen. Met eventuele andere verplichtingen (aflossing andere schulden) wordt geen rekening gehouden. Ook eventueel vermogen moet worden gebruikt voor het betalen van de boete. De uitspraak roep nog wel vragen op die nog niet geheel duidelijk zijn, zoals: Is deze uitspraak uitsluitend bedoeld voor belanghebbenden met een bijstandsuitkering of moet deze op gelijke wijze worden toegepast op elk ander inkomen? In hoeverre moet rekening worden gehouden met tijdelijke vrijlating van inkomen of wijzigingen in de woon- of leefsituatie? Moeten gegevens bij de belanghebbende worden uitgevraagd? Heeft vermogen invloed op de maximale hoogte van de boete? Hoe moet de matiging worden toegepast bij iemand met een kostendelersnorm? Heeft de uitspraak gevolgen voor reeds opgelegde boetes, en moet daarvoor herbeoordeling plaatsvinden? Deze vragen zijn aan het Ministerie voorgelegd om hierover duidelijk te geven. Ook is het nog niet duidelijk of de minister, net als in 2014, aanwijzingen voor de uitvoering zal geven. Gevolgen n.a.v. de uitspraak - in de begroting is een bedrag van 100.000 aan inkomsten boetes opgenomen. Door deze uitspraak zal bekeken moeten worden of dit bedrag gehaald zal worden - beleidsregels Waarschuwing en verminderde verwijtbaarheid gemeente Deventer 2016 moeten worden aangepast. - informeren medewerkers. Conclusie Deventer zal haar werkwijze aanpassen op basis van de uitspraak van de CRvB. Deze nieuwe regelgeving, zoals door de CRvB benoemd, past bij het handhavingsbeleid van de gemeente Deventer. Zo wordt voorkomen dat het opleggen van een boete tot gevolg heeft dat een overtreder zeer langdurig op het absolute minimum moet leven. Uitspraak CRvB 11 januari 2016 2
Bijlage: Tabel: Maximale boetehoogte voor een klant met een bijstandsuitkering Bijstandsnorm Gezin 1.389 x 10% = 139 Bijstandsnorm Alleenstaande (ouder) 972 x 10% = 97 Alleenstaande Gezin (ouder) Per mnd Totale boete Per mnd Totale boete Opzet 24 mnd 97 2.328 139 3.336 Grove schuld 18 mnd 97 1.746 139 2.502 Gewoon verw.b. 12 mnd 97 1.164 139 1.668 Minder verw.b. 6 mnd 97 582 139 834 Uitspraak CRvB 11 januari 2016 3