Examinering in het mbo

Examinering in het mbo Over de vereniging Excenter, de Vereniging Exameninstellingen Onderwijs Bedrijfsleven, vertegenwoordigt leveranciers van examenproducten en diensten en Een overzicht van activiteiten van examenleveranciers de exameninstellingen van kenniscentra. De aangesloten instellingen dragen bij aan de standaardisering van examinering en zorgen voor betrokkenheid van het bedrijfsleven. Dit alles om de kwaliteit van examens en het maatschappelijke vertrouwen in de waarde van diploma s te waarborgen. Inkoop van examenproducten door onderwijsinstellingen is één manier om dit doel te bereiken. Meer informatie: Betty van Santen, secretaris Lisette van Loon, beleidsadviseur Vereniging Excenter Boris Pasternaklaan 4 Postbus 7259 2701 AG Zoetermeer T [079] 329 40 00 F [079] 351 54 78 www.excenter.nl www.excenter.nl Vereniging exameninstellingen onderwijs bedrijfsleven

Legenda Hoofdstuk 2: Aanbod examenleveranciers [Naam kenniscentrum] [Naam sector] [Naam examenleverancier] P D 100% Aanbod van Aanbod van Percentage van producten diensten afnemende onder- (P wel, P niet) (D wel, D niet) wijsinstellingen In de toelichting staat aanvullende informatie. Legenda Hoofdstuk 3: Organisatie en financiering [Naam kenniscentrum] [Naam sector] Bedrijfsleven Onderwijs [Naam examenleverancier] F O V U B F O V U B Financiële bijdrage bedrijfsleven (1e kol.) & onderwijs (2e kol.) F = ja F = nee F = n.v.t. Betrokkenheid bedrijfsleven en onderwijs op de gebieden: Ontwikkeling: O = ja O = nee O = n.v.t. Vaststelling: V = ja V = nee V = n.v.t. Uitvoering: U = ja U = nee U = n.v.t. Bestuurlijk: B = ja B = nee B = n.v.t.

Inhoudsopgave Voorwoord 3 Hoofdstuk 1 Deze brochure 6 Column Loek Hermans, voorzitter MKB-Nederland 8 Column Jan van Zijl, voorzitter MBO Raad 9 Hoofdstuk 2 Aanbod examenleveranciers 10 Hoofdstuk 3 Organisatie en financiering 18 Hoofdstuk 4 De vereniging Excenter 24 3

Colofon Excenter, juni 2010 (Eind)redactie: Vormgeving: Fotografie: Drukwerk: Lisette van Loon, Excenter Peter-Jan Nieuwenhuizen Hollandse Hoogte Drukkerij Bestenzet, Zoetermeer 4

Voorwoord 200.000 deelnemers doen jaarlijks examen in het middelbaar beroepsonderwijs. 60% van hen (120.000 deelnemers) heeft op enig moment te maken met een door hun school bij een examenleverancier ingekocht examen. Dit blijkt uit de gegevens van de exameninstellingen en -leveranciers verenigd in Excenter. De leden van Excenter ontwikkelen in nauwe samenwerking met branches, beroepsgroepen, bedrijfsleven en vaak ook de scholen examens voor het mbo. Het is goed dat MKB-Nederland bij monde van de voorzitter de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven op het terrein van examinering ondersteunt. Ook de voorzitter van de MBO Raad benadrukt de noodzaak van kwalitatief hoogwaardige examinering in het mbo. Dit wil Excenter ook, nu en in de toekomst. De inkoop van gestandaardiseerde examenproducten levert veel voordelen op. Zo ontstaat er eenduidigheid in de examens van de onderwijsinstellingen. Daarnaast borgt de sterke binding met het beroepenveld de betrokkenheid van het bedrijfsleven bij de inhoud en kwaliteit van de examens én worden de kosten gedeeld. Waardoor deze veel lager uitpakken dan wanneer iedere school haar eigen examens ontwikkelt. Hetzelfde geldt voor de uitvoering van de examens door de Excenter-leden. Hans Verschoor voorzitter Excenter Kwaliteit staat hoog in het vaandel bij de leden van Excenter. Aan de verbetering van producten en diensten wordt daarom voortdurend gewerkt. Daarnaast ontwikkelt Excenter een keurmerk, zodat onderwijsinstellingen straks vooraf de zekerheid hebben dat de producten en diensten die zij inkopen van hoge kwaliteit zijn en voldoen aan het toezichtkader van de Inspectie. Naast kwaliteit staat de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven centraal bij de ontwikkeling van examens en de uitvoering daarvan. Mede hierdoor wordt de eenduidigheid van examens bevorderd. Dit past uitstekend binnen de wens van maatschappij, bedrijfsleven en overheid om te komen tot meer standaardisering in het mbo, zodat voor iedereen volstrekt helder is wat een diploma waard is. 5

Hoofdstuk 1 Deze brochure

Exameninstellingen en toetsleveranciers die verbonden zijn aan Excenter bieden vele examenproducten en -diensten aan. Een examenproduct is een toets die door ontwikkelaars uit onderwijs en bedrijfsleven wordt gemaakt en daarna door deskundigen wordt vastgesteld. Bij een dienst gaat het om de uitvoering van een examen, een proeve van bekwaamheid bijvoorbeeld. In deze brochure staat het complete aanbod van deze examenproducten en -diensten overzichtelijk bij elkaar. Voor elke examenleverancier is aangeven voor welke sector(en) deze actief is, aangevuld met een korte toelichting. Achterin vindt u meer informatie over Excenter. het aanbod is divers en varieert van examenproducten die via item-, toets- en examenbanken worden verspreid tot decentrale schoolgerichte examinering en bemensing van examencommissies. Opvallende resultaten Deze brochure bevat een overzicht van het aanbod van examenproducten en -diensten per leverancier. Per aanbieder is een korte toelichting opgenomen. Uit deze toelichting wordt duidelijk dat sommige aanbieders voor meer sectoren actief zijn. In de inventarisatie valt het volgende op: het marktaandeel van de bij Excenter aangesloten leden die examenproducten en diensten leveren is groot: soms wel 100% in de betreffende sector; het bedrijfsleven en vaak ook het onderwijs zijn inhoudelijk én bestuurlijk betrokken bij de ontwikkeling van examenproducten; veel examenproducten worden door de branches meegefinancierd; exameninstellingen en leveranciers besteden veel aandacht aan de kwaliteit van examinering. De deskundigheid van beoordelaars is hiervan een belangrijk aspect, naast de ontwikkeling van een gezamenlijk keurmerk; 7

Einde en begin Een examen en het diploma vormen de afsluiting van een opleidingsperiode. In het middelbaar beroepsonderwijs heeft de student dan altijd de beroepspraktijk meegemaakt, het bedrijfsleven geproefd en, in het geval van de beroepsbegeleidende leerweg, ook al de nodige werkervaring opgedaan. Het behaalde diploma vormt ook een begin, het voorportaal naar een volgende fase. Veel minder dan vroeger betekent een diploma een vaste lange weg naar AOW en pensioen, want de arbeidscarrière is in de huidige tijd beweeglijker. De nieuwe werknemer, de ondernemende werknemer, de werkgever gaat steeds opnieuw leerperioden in die afgesloten worden met nieuwe examens; om daarna weer een nieuwe start te maken. Zekerheid en vertrouwen Met de mate van vertrouwen dat de afgestudeerde mbo er heeft in zichzelf en krijgt uit zijn omgeving en van zijn werkgever, staat of valt de waarde van het diploma. Hij en zijn werkgever moeten erop kunnen vertrouwen dat hij in staat is tot de prestaties die zijn afgesproken in het gevolgde onderwijsprogramma. Samenwerking en afstemming tussen onderwijs en bedrijfsleven leidt tot prachtige resultaten Loek Hermans, voorzitter MKB-Nederland Samenwerken in het beroepsonderwijs Onderwijs en bedrijfsleven werken intensief samen als het gaat om examinering. Hierbij maken zij gebruik van de dienstverlening en producten van de leden van Excenter. Dit is precies wat MKB Nederland graag ziet: partijen die investeringen in onderwijs, leerbedrijven en stages op elkaar afstemmen met prachtige resultaten als gevolg. Die samenwerking gedurende het hele proces, waarbij zekerheid en vertrouwen de sleutelbegrippen zijn, is bij de leden van Excenter in goede handen. Zo kunnen bedrijven de kennis en kunde van de gediplomeerde mbo er optimaal benutten.

Samenwerken aan goede examinering Het belang van examinering in het mbo en dan met name de kwaliteit ervan kan niet genoeg benadrukt worden. Kwalitatief hoogwaardige examinering als slotstuk van een dito opleiding is de basis voor een kansrijke start van studenten op de arbeidsmarkt, dan wel hun doorstroom naar het hbo. Onze onderwijsinstellingen nemen de examinering dan ook serieus en werken hard aan de juiste examencondities, -producten en -processen. Dat is een flinke opdracht, die een niet te onderschatten inspanning vergt. Dat was altijd al zo, maar dit wordt nu nog sterker omdat de examens natuurlijk één op één moeten passen op de nieuwe kwalificatie-eisen. Mede ook daarom is het toe te juichen dat er in toenemende mate wordt samengewerkt tussen scholen onderling en tussen scholen en bedrijfsleven om te komen tot goede examineringstandaarden. De intentie die we onlangs met VNO-NCW/MKB-Nederland, sociale partners en Colo zijn aangegaan om onze samenwerking aan de hand van een heldere verantwoordelijkheidsverdeling verder vorm te geven, zal helpen om het mbo-onderwijs op het gewenste kwaliteitsniveau te krijgen en te houden. Daarbij gaat het altijd om de juiste rollen en bevoegdheden. Onderwijsinstellingen zijn verantwoordelijk voor de opleiding, waarvan examinering een onlosmakelijk onderdeel is. Dat blijft zo! Ook de Inspectie van het Onderwijs zal scholen hierop blijven beoordelen. Werk aan de winkel dus in het mbo, waarbij we de condities voor goede examinering en goede exameninstrumenten moeten optimaliseren. Hoogst mogelijke waardering voor mbo-examinering Jan van Zijl, voorzitter MBO Raad De instellingen nemen hun verantwoordelijkheid door binnen hun school of samen met andere instellingen dan wel het bedrijfsleven de examinering ter hand te nemen. De organisaties in deze brochure zijn daar voorbeelden van of partners bij. Effectiviteit en efficiëntie staan in de samenwerking centraal, waarbij de focus altijd zal moeten liggen op de beste kwaliteit van opleiding én examinering. Examen doen in het mbo moet leiden tot de hoogst mogelijke waardering, van de student zélf, van het bedrijfsleven en van de samenleving als geheel voor het mbo als onderwijsvorm die ertoe doet.

Hoofdstuk 2 Aanbod examenleveranciers

In onderstaand overzicht is per leverancier aangegeven in welke sector deze actief is, wat het aanbod is en wat het marktaandeel is. Tevens is een korte toelichting op deze punten opgenomen. Het aanbod is divers. Het spreekt voor zich dat steeds meer dienstverlening gericht is op competentiegerichte examinering. Uit de gegevens blijkt dat in een groot aantal sectoren meer dan 80% van de onderwijsinstellingen die opleidingen aanbieden in de sector producten of diensten afneemt van de leverancier. Vaak betreft dit niet alleen roc s of aoc s, maar ook vakinstellingen en particuliere opleiders. Voorbeelden zijn onder meer te vinden in de procestechniek (VAPRO) of handel (Kenniscentrum Handel). Het aanbod varieert van toetsen voor het mbo tot specifieke dienstverlening zoals EVC en de uitvoering van examens. De legenda van dit hoofdstuk is terug te vinden op de flap aan de achterzijde van deze brochure. Aequor Voedsel en Leefomgeving De groene standaard P D 92% Aequor is deelnemer in de stichting De groene standaard, waarin elf aoc s, één groene opleiding aan een roc en Aequor participeren met als doel om kwalitatief goede examenproducten voor de competentiegerichte kwalificatiestructuur te ontwikkelen, onderhouden, beheren en beschikbaar te stellen aan de deelnemende onderwijsinstellingen. Dit zijn 12 van de 13 onderwijsinstellingen die opleidingen in de groene sectoren aanbieden. Het streven is naar erkenning door de toezichthoudende instantie. Aequor is naast deelnemer ook uitvoerder van het jaarprogramma van de stichting. Deze heeft zelf geen mensen in dienst, maar besteedt het werk uit aan Aequor. Het aanbod van de stichting bestaat uit examenstandaarden: beschrijvingen van de inhoudelijke en toetstechnische eisen aan de proeven van bekwaamheid. Waarschijnlijk zullen in de toekomst ook examenproducten geleverd worden voor niet-beroepsgerichte examens. Aequor biedt trainingen aan voor assessoren. Een bestand is in oprichting. Contactpersoon: Wim Grooters (wgrooters@aequor.nl) Calibris Zorg, welzijn en sport Calibris P D 40% 1 Calibris biedt allerlei ondersteunende diensten aan, zoals informatievoorziening over competentiegericht beoordelen en trainingen voor werk-, praktijk- en trajectbegeleiders. Calibris verzorgt de kwaliteitsborging van de examinering van verschillende branche-opleidingen. In opdracht van branches en regionale samenwerkingsverbanden worden tools voor examinering ontwikkeld. Deze bestaan uit een toetsplan en diverse formats ten behoeve van de ontwikkeling van concrete beoordelingsinstrumenten. Tot slot doet Calibris aan advisering (in de de rol van aannemer) en productontwikkeling op het gebied van EVC-trajecten. Tevens ook training en certificering van EVC-assessoren. Calibris richt zich met name op vragen vanuit werkveld en onderwijs met betrekking tot toetsing en examinering. Dienstverlening op contractbasis. Afname van trainingen, diensten m.b.t. kwaliteitsborging, toetsplannen (formats). Contactpersoon: Sandy Visser (s.visser@calibris.nl) 1 Voor EVC geldt een afnamepercentage van 100%. 11

ECABO Fundeon Economisch Administratief Stichting Praktijkleren P D 95% EBFS (St. Exameninst. Beroepsonderwijs Fin. Sector) P D 70% ICT Stichting Praktijkleren P D 95% Veiligheid SVPB (St. Vakexamens Particuliere Beveiligingsorg.) P D 100% ExTH (Exameninstelling Toezicht en Handhaving) P D 80% VCA/SSVV Opleidingengids (SSVV - Stichting Samenwerken Voor Veiligheid) P D 100% Bouw en Infra Fundeon P D 100% 2 Fundeon is zowel het kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven voor bouw en infra (Stichting Fundeon KBI) als het bedrijfstakinstituut voor deze sectoren (Stichting Fundeon). Fundeon stelt namens de branche toetsen beschikbaar aan roc s voor alle kwalificaties. De toetsen worden namens de branches gevalideerd en vervolgens in overleg met het onderwijs vastgesteld. Alle sectoren maken inmiddels gebruik van het Toetsservicesysteem. ECABO ondersteunt verschillende stichtingen, waaronder Stichting Praktijkleren, een onafhankelijke stichting waarvan 41 van de 42 roc s lid zijn. ECABO ondersteunt Stichting Praktijkleren bij de screening en vaststelling van de examenproducten, die de medewerkers van Praktijkleren construeren voor de beroepsgerichte componenten van de kwalificatiedossiers. Op verzoek ondersteunt ECABO particuliere opleiders bij examenvraagstukken in het mbo. Vanaf 1 september 2010 neemt ECABO ook op verzoek van (particuliere) onderwijsinstellingen (onderdelen van) praktijk- en taalexamens af. ECABO voert tevens voor de stichtingen SVPB, ExTH en EBFS de bedrijfsvoering. Voor SSVV ontwikkelt, beheert en distribueert ECABO de VCA-examens. Naast activiteiten voor de examinering is ECABO ook erkend EVC-aanbieder voor de Economisch Sociaal-Juridische dienstverlening, Beveiliging en ICT-sectoren op mbo-niveaus 3 en 4. Tevens ontwikkelt ECABO sectorale examenprofielen per kwalificatiedossier. In overleg met de bedrijfstakgroep ESB&I richt ECABO sectorale examencommissies in. ECABO biedt training en certificering van praktijkassessoren aan. Contactpersoon: Frank Hubert (f.hubert@ecabo.nl) Met de meeste roc s zijn dienstverleningsovereenkomsten afgesloten over het monitoren van het gehele proces van examinering (kwaliteitszorg). Voor nagenoeg alle roc s in de sector infra voert Fundeon de praktijktoetsing uit (bbl). Fundeon traint en certificeert assessoren (EVC). Afnemers zijn roc s, enkele vakinstellingen en andere onderwijsinstellingen (bijv. Bouwradius Training en Advies; Soma Bedrijfsopleidingen). Afname van producten en diensten: examens, monitoring en begeleiding examenprocessen, gedeeltelijke uitvoering examinering. Contactpersoon: Yvonne Bosma (y.bosma@fundeon.nl) GOC Creatieve industrie GOC P D 0% GOC voert momenteel geen activiteiten uit rond examinering voor het mbo. Wel is er een aan het kenniscentrum gelieerde stichting, die een eigen trainingscentrum beheert, waar ook geëxamineerd wordt. 2 Voor BOL 4 geldt een afnamepercentage van 50%. 12

Dit trainingscentrum voert nog uitsluitend activiteiten op het gebied van opleidingen met een branche-erkenning. Het kenniscentrum organiseert deze examens onder de verantwoordelijkheid van een examencommissie. Daarnaast wordt voor de brancheorganisatie theatertechniek externe legitimering uitgevoerd op de opleidingen voor deze branche. De infrastructuur is dus aanwezig om - indien nodig - de activiteiten uit te breiden richting middelbaar beroepsonderwijs. Contactpersoon: Karin Balakirsky (k.balakirsky@goc.nl) Innovam Mobiliteit IBKI P D 95% Stem (Stichting Examens Mobiliteitsbranche) P D 100% IBKI is onderdeel van de Innovam groep. IBKI levert zelf geen examenproducten aan de roc s, maar voert examens uit voor vrijwel alle roc s. De examenuitvoering wordt financieel gestimuleerd door het O&O-fonds OOMT. Ook ontwikkelt IBKI examens in opdracht van Stem. IBKI biedt ook trainingen aan voor beoordelaars en workshops voor beoordelaars in de bpv. IBKI is daarnaast actief voor post-initieel onderwijs en EVC. KC Handel Detailhandel en groothandel Food/Non Food Kenniscentrum Handel Examens P D 91% 3 Mode-, interieur-, tapijt- en textielindustrie Kenniscentrum Handel Examens P D nb Kenniscentrum Handel biedt scholen het Examenservicesysteem Handelsonderwijs (ESS) aan. Hierin zijn de examens opgenomen die vallen binnen de kwalifcatiestructuur Handel. Het is de intentie om ook de examens voor de MITT-branches onder te brengen in het ESS. Het kenniscentrum ontwikkelt tevens toetsen voor brancheorganisaties en anderen. Het gaat om toetsen voor kwalificerende examinering. Er is daarnaast een competentiescan beschikbaar voor formatieve beoordeling. De examens worden ontwikkeld door toetsontwikkelgroepen en vervolgens vastgesteld door onafhankelijke vaststellingscommissies. Daarnaast biedt Kenniscentrum Handel ook ondersteuning aan met betrekking tot de afname van examens. Het gaat dan om het trainen van beoordelaars en toetsconstructeurs. Afnemers zijn roc s (marktaandeel 91%) en 10 overige onderwijsinstellingen (op contractbasis). Van de klanten gebruikt 57% eindtermgerichte producten en 91% competentiegerichte producten. Stem is een stichting van alle scholen, de branches en de kenniscentra in de mobiliteitsbranche. Stem ontwikkelt examenproducten en stelt deze namens scholen- en beroepenveld vast. Het gaat zowel om theorie-examens als om praktijkexamens en beoordelingsinstrumenten voor de beroepspraktijkvorming. De beoordelingsinstrumenten zijn online en op papier beschikbaar. Stem helpt ook scholen om hun eigen beoordelingsinstrumenten (verder) te ontwikkelen. Na vaststelling door Stem komen deze weer beschikbaar voor alle scholen. Contactpersonen: Jim Schouten (jim.schouten@ibki.nl) en Jessica Spithoven (jessica.spithoven@stichtingstem.nl) Naast activiteiten voor het mbo verzorgt het kenniscentrum ook de afname van examens op praktijkscholen. Tevens is Kenniscentrum Handel erkend EVC-aanbieder en voert zij EVC-procedures uit. Daarnaast zijn er traingingen voor beoordelaars, EVC-assessoren, Portfoliobegeleiders (EVC) en een certificeringstraject voor (branche-)assessoren. Certficering vindt plaats op basis van het competentieprofiel assessor detailhandel. Er is tevens een assessorenregister met gecertificeerde EVC-assessoren. Contactpersoon: Marijke Backx (m.backx@kchandel.nl) 3 Roc s 91% en 10 andere instellingen 13

Kenteq Installatie-, elektro- en metaaltechniek Kenteq Examinering BV P D 95% Kenteq Examinering BV is een onderdeel van Kenteq Holding. Kenteq ontwikkelt beoordelingsinstrumenten voor de meeste kwalificaties, cq uitstromen in de techniek. Kenteq ziet examinering als integraal deel van het (leer-) proces. De integrale aanpak ondersteunt de deelnemer en faciliteert de onderwijsinstellingen. Kenteq kan adviseren bij de keuze en de implementatie van iedere onderwijsmethodiek en biedt als facilitator een geïntegreerd pakket voor bpv, beoordelen, kwalificaties, lesmateriaal en kwaliteitsbevordering in de gehele keten. Een unieke formule die bij ieder onderwijsconcept past en maatwerk oplevert voor de instelling. Ook op het gebied van EVC/EVP is Kenteq een grote speler met veel praktische expertise. Contactpersoon: Kees van Stuijvenberg (kees.van.stuijvenberg@kenteq.nl) Kenwerk samenwerken: SHE, LTTR en SLEBB. De stichtingen leveren zowel ontwikkelingsgerichte als kwalificerende beoordelingsinstrumenten. De onderwijsinstelling kan op basis van het aanbod een eigen examenmix samenstellen. Naast het ontwikkelen van examens leveren de examenstichtingen ook ondersteunende diensten, zoals infoworkshops over competentiegericht beoordelen, ondersteuning bij het implementeren van competentiegericht beoordelen in de praktijk, een instructieworkshop voor beoordelaars en advisering. Tevens kunnen onderwijsinstellingen een examenscan laten uitvoeren waarin gekeken wordt naar het proces van examinering binnen de instelling. Op dit moment wordt gewerkt aan het verder vullen en optimaliseren van de examenbank voor de sector Facilitaire dienstverlening én aan de verdere inrichting van de samenwerkingsstichting Examenwerk. Afname van examenproducten voor alle opleidingen mogelijk door instellingen die lid zijn van de verschillende stichtingen. Afhankelijk van opleidingsstructuur vragen roc s ook om advies en ondersteuning bij de implementatie van competentiegericht onderwijs. Assessorentrainingen vinden plaats op offertebasis. Contactpersoon: André van Voorst (a.v.voorst@kenwerk.nl) Horeca SHE (Stichting Horeca Examens) P D 90% Brood en Banket SLEBB (St. Landelijke Examenbank Brood & Banket) P D 100% Recreatie en Reizen LTTR (Landelijke Toetsvragenbank Toerisme en Recreatie) P D 75% Facilitaire dienstverlening SHE (Stichting Horeca Examens) P D 60% zoals toetsmatrijzen. Via een uitgebreide commissiestructuur worden Kenwerk werkt samen met de stichting Examenwerk, waarin drie 4 sectorale examenstichtingen die zich bezighouden met examinering Dit geldt voor de roc s. Voor particuliere instellingen is dit 95%. 14 KOC Kapper Stichting Philyra Instituut P D 90% 4 Schoonheidsspecialist/Pedicure Stichting Philyra Instituut P D 90% 4 De Stichting ontwikkelt In eigen beheer toetsen en toetsvragen, inclusief beeldschermtoetsing en daarmee samenhangende zaken,

toetsitems, toetsen en daarmee samenhangende zaken opgesteld, vsatgesteld, geëvalueerd en zonodig aangepast. Er zijn examenproducten en diensten beschikbaar voor zowel crebo-kwalificaties als ook branchekwalificaties. Opleidingen worden deels door dezelfde, deels door andere scholen verzorgd. Naast activiteiten voor het mbo is de stichting ook actief op het gebied van examinering van (niet-crebo) branchediploma s en branchecertificaten voor schoonheids- en voetverzorging. Er is tevens een (beperkt) aanbod van formatieve toetsing voor vmbo. Er zijn trainingen beschikbaar voor examinatoren. Afnemers zijn zowel roc s als particuliere aanbieders. De afname varieert van afname van toetsen en examinatoren/assessoren (kleinste dienstenpakket) tot volledige uitbesteding van de examinering. roc s zijn meestal zelf verantwoordelijk voor procedures; particuliere aanbieders kiezen vaker voor volledig uitbesteden van examinering. Contactpersoon: Judith Dalm (j.dalm@philyra.nl) theorie-examens, outlines en formats voor bpv-toetsen, proeven, observatielijsten en transfertoetsen. Naast toetsing voor de kwalificerende opleidingen, worden ook toetsen geleverd voor VVI-certificering (veiligheid) en branche-erkenningen. Andere activiteiten zijn het leveren van overige toetsen en assessments, het afnemen van intredetoetsen, studievaardigheidstoetsen en dergelijke en het onderhouden van examenbanken voor branches. VAPRO is tevens EVC-aanbieder. Er is een netwerk van 400 gecertificeerde bpv-examinatoren. VAPRO biedt zelf trainingen aan voor examinatoren en assessoren. Ook biedt VAPRO een sectoroverstijgend persoonscertificeringstraject aan voor examinatoren/assessoren onder toezicht van de raad van accreditatie (ISO 17024). In de laboratoriumtechniek is de ontwikkeling van competentiegerichte producten afhankelijk van de vraag. Afname van: kwalificerende toetsen; EVC; trainingen; netwerk examinatoren. Particuliere onderwijsinstelling BEPRO: examenafname in zijn geheel. Contactpersoon: Marlies Nanninga (m.nanninga@vapro.nl) PMLF Savantis Procestechniek VAPRO P D 100% 5 Laboratoria VAPRO P D 20% Fotonica VAPRO P D 0% Schilderen en onderhoud, Afbouw en stukadoren Exameninstelling Savantis P D 84% Reclame, presentatie en communicatie Exameninstelling Savantis P D 3 roc s Schoonmaak en glazenwassen Exameninstelling Savantis P D 2 roc s VAPRO is met name actief voor procestechniek. Het gaat hierbij ook om industrie in andere sectoren als textiel, installatie-, elektro- en metaaltechniek en de voedingsindustrie. Er worden verschillende soorten examenproducten geleverd, zoals formatieve en summatieve 5 Dit geldt voor de eindtermen en voor 90% voor CGO. De Stichting Exameninstelling Savantis heeft een examenbank. Voor de bbl-opleidingen worden de praktijkexamens en de proeven van bekwaamheid afgenomen in de eigen vakcentra van de sector. Het aanbod betreft zowel eindtermgerichte praktijk- en theorietoetsen als competentiegerichte toetsen. Savantis biedt tevens ondersteuning bij het beoordelen in de beroeps-praktijk. Daarnaast wordt er gebruik 15

gemaakt van de VCA-examenbank (opgericht door de SSVV, een stichting ondergebracht bij ECABO) en zijn er producten beschikbaar voor het vmbo. Er zijn trainingen voor assessoren, die opgenomen worden in een bestand. Bbl-opleidingen (afbouw en onderhoud): compleet pakket lesmateriaal, theorie-examens, afname praktijkexamens. Twee van de drie vakscholen met bol kopen voor een deel van de opleidingen toetsproducten in. In de sector Schilderen en Onderhoud neemt 100% van de roc s producten en diensten af, en 67% van de vakinstellingen. In de sector RPC nemen op dit moment drie instellingen producten/ diensten af. Voor schoonmaak en glazenvassen nemen twee onderwijsinstellingen momenteel producten af. Contactpersoon: Marianne Pieterse (m.pieterse@savantis.nl) SH&M Timmer- en meubelindustrie, Houthandel, Parketbranche Stichting Hout en Meubel P D 98% De activiteiten op het gebied van examinering vallen onder SH&M Contract. SH&M Contract ontwikkelt allerlei kwalificerende examenproducten: toetsplannen en toetsmatrijzen, projectopdrachten, toetsen praktische vaardigheden, documenten criteriumgerichte interviews, theorietoetsen, proeven van bekwaamheid en diagnostische theorietoetsen in een online applicatie. Per kwalificatiedossier stelt een vaststellingscommissie de producten vast. Naast de ontwikkeling van producten organiseert SH&M Contract namens en in opdracht van onderwijsinstellingen de afname van de proeven van bekwaamheid en de toetsen praktische vaardigheden in het erkend leerbedrijf of in een gecertificeerd examencentrum. Zij zet daar geschoolde en bekwame beoordelaars voor in. Naast activiteiten voor het mbo heeft SH&M ook een adviserende rol ten aanzien van de vastelling van de vmbo-examens meubelmaken en interieurbouw en levert praktijktoetsen en verklaringen bij diploma s voor het praktijkonderwijs. SH&M is bovendien EVC-aanbieder. De scholen kunnen, in overleg met SH&M, eventueel putten uit een bestand met gecertificeerde auditoren. In 2008 is gestart met een training assessoren door een extern bureau. Afname: 97% afname kwalificerende examenproducten; 94% laat de proeven van bekwaamheid voor de bbl-deelnemers afnemen; 48% laat de proeven van bekwaamheid voor de bol-deelnemers afnemen. Voor het schooljaar 2010-2011 is 70% van de producten competentiegericht. Contactpersoon: Wim van Oijen (w.vanoijen@shm.nl) SVGB Creatieve en Ambachtelijke techniek, Gezondheidstechniek SVGB P D 100% De SVGB heeft verschillende examenbanken, namelijk voor Schoenherstellen, Orthopedische techniek, Orthopedische schoentechniek en Technisch oogheelkundig assistent. De SVGB ontwikkelt examenproducten (incl. EVC-producten en branche-examens) en organiseert de uitvoering van examens en EVC. Andere activiteiten zijn de evaluatie en administratie van examens en EVC-procedures, het organiseren van diploma-uitreikingen en het verzorgen van voorlichtingsbijeenkomsten en trainingen voor examinatoren en assessoren. Voor alle kwalificaties zijn zowel eindtermgerichte als competentiegerichte producten en diensten beschikbaar. De SVGB verzorgt ook trainingen voor praktijkopleiders ten behoeve van de beoordeling in de beroepspraktijkvorming. Contactpersoon: Rianne Jansen (rjansen@svgb.nl) 16

SVO Versdetailhandel, -groothandel, -industrie SVO Lobex P D 100% SVO kent verschillende examenbanken, die zijn ondergebracht bij de BV SVO Lobex. SVO verzorgt examenproducten voor theorie en praktijk en proeven van bekwaamheid voor het competentiegerichte onderwijs. Ook biedt SVO advisering en detachering aan. SVO biedt tevens een tweedaagse assessorentraining aan, die afgesloten wordt met een erkenning. Er zijn inmiddels 100 opgeleide erkende examinatoren. Zij worden opgenomen in een register. Afnemers zijn vakinstellingen, roc s en private afnemers. Zij nemen examenproducten, servicedocumenten en advies af. Contactpersoon: Gjalt Landman (g.landman@svo.nl) VOC Carrosserie VOC P D 84% Stem (Stichting Examens Mobiliteitsbranche) P D 100% VOC levert examendiensten aan de scholen. Ook ontwikkelt VOC examenproducten in opdracht van Stem (zie verder onder Stem). Daarnaast verzorgt VOC EVC-trajecten voor de carrosseriebranche. VOC ondersteunt scholen bij experimenten met competentiegricht onderwijs inclusief examinering. VOC verzorgt trainingen voor interne assessoren (trainers, instructeurs, leermeesters) en externe assessoren (bedrijfsleven). De meeste scholen nemen diensten af. theorie-examens als om praktijkexamens en beoordelingsinstrumenten voor de beroepspraktijkvorming. De beoordelingsinstrumenten zijn online en op papier beschikbaar. Stem helpt ook scholen om hun eigen beoordelingsinstrumenten (verder) te ontwikkelen. Na vaststelling door Stem komen deze weer beschikbaar voor alle scholen. Contactpersoon: Erik Vergeer (e.vergeer@vocar.nl) en Jessica Spithoven (jessica.spithoven@stichtingstem.nl) VTL Transport en Logistiek VTL P D 60% De examenbank van Exameninstelling VTL bevat examens voor beroepschauffeurs, (assistent) logistiek medewerkers, logistiek teamleiders en planners wegtransport. Daarnaast levert VTL instructies voor bpv-beoordeling. Met deze instructies kan een praktijkopleider door de onderwijsinstellingen worden ingezet om leerlingen te beoordelen in praktijksituaties. VTL biedt tevens trainingen voor assessoren aan. Assessoren worden opgenomen in een bestand. Afname door onderwijsinstellingen van: theorie-examens; instructies voor bpv-beoordeling. Contactpersoon: Karin Schoneveld (k.schoneveld@vtl.nl) Stem is een stichting van alle scholen, de branches en de kenniscentra in de mobiliteitsbranche. Stem ontwikkelt examenproducten en stelt deze namens scholen- en beroepenveld vast. Het gaat zowel om 17

Hoofdstuk 3 Organisatie en financiering

Onderwijsinstellingen zijn eindverantwoordelijk voor examinering, maar de rol van bedrijven bij examinering is groot. Vooral in het competentiegerichte onderwijs is de inbreng van het bedrijfsleven belangrijk. Leren en beoordeeld worden gebeuren immers steeds meer in de praktijk. Dienstverlening op projectbasis. Contractactiviteiten: financiering door afnemers per product. Er zijn structurele samenwerkingsverbanden tussen branches, onderwijs en Calibris met als doel structurele samenwerking tussen werkveld en roc s. Met branches zijn afspraken gemaakt over de inhoud van de samenwerking. Voor de leden van Excenter is deze betrokkenheid vanzelfsprekend. Zoals uit de onderstaande gegevens blijkt, leveren vertegenwoordigers uit branches op meerdere terreinen input: zowel op inhoudelijk als bestuurlijk niveau. Daarnaast stellen branches vaak ook financiële middelen beschikbaar. In de sectoren Schilderen en onderhoud en Afbouw loopt dit zelfs op tot meer dan 90%. Veelal betalen de afnemers een klein bedrag voor producten en dienstverlening of is er een vast bedrag per contract vastgesteld. De legenda van dit hoofdstuk is terug te vinden op de flap aan de achterzijde van deze brochure. ECABO Economisch Administratief Bedrijfsleven Onderwijs Stichting Praktijkleren F O V U B F O V U B EBFS 1 F O V U B F O V U B ICT Bedrijfsleven Onderwijs Stichting Praktijkleren F O V U B F O V U B Veiligheid Bedrijfsleven Onderwijs SVPB 2 F O V U B F O V U B ExTH F O V U B F O V U B VCA/SSVV 3 Opleidingengids F O V U B F O V U B Aequor Voedsel en Leefomgeving Bedrijfsleven Onderwijs De groene standaard F O V U B F O V U B Financiering door de deelnemende onderwijsinstellingen. De betrokkenheid van het bedrijfsleven bij de examinering op de aoc s wordt geborgd via Aequor. Het verschilt per stichting in hoeverre, en op welke manier, onderwijs en bedrijfsleven betrokken zijn bij de examenactiviteiten. Algemeen kan gesteld worden dat bedrijfsleven altijd betrokken is bij de beoordeling en/of vaststelling van examens. Financiering: SPL - 100% door deelnemende roc s; EBFS, SPVB en ExTH - bijdragen per kandidaat. SSVV/VCA - kosten vergoed door erkende exameninstellingen. Calibris Zorg, Welzijn en Sport Bedrijfsleven Onderwijs Calibris F O V U B F O V U B 1 Stichting Exameninstituut Beroepsonderwijs Financiële Sector 2 Stichting Vakexamens voor de Particuliere Beveiligingsorganisaties 3 Stichting Samenwerken Voor Veiligheid 19

Fundeon KC Handel Bouw en Infra Bedrijfsleven Onderwijs Fundeon F O V U B F O V U B Onderwijs draagt voor 30% financieel bij, het bedrijfsleven 70%. De sectorale sociale partners maken deel uit van zowel het bestuur van de Stichting Fundeon KBI als van de Stichting Fundeon. Fundeon voert de toetsing uit als bedrijfstakinstituut. Zowel onderwijs als bedrijfsleven is betrokken bij de ontwikkeling en vaststelling van de exameninhoud. Per kwalificatie worden de toetsopgaven vastgesteld door een vaststellingscommissie. GOC Creatieve industrie Bedrijfsleven Onderwijs GOC F O V U B F O V U B Geen activiteiten met betrekking tot examinering in het mbo. Detailh./grooth. Food/Non Food Bedrijfsleven Onderwijs KC Handel Examens F O V U B F O V U B Mode-, interieur-, tapijt- en textielindustrie Bedrijfsleven Onderwijs KC Handel Examens F O V U B F O V U B Afnemers betalen een vast bedrag per deelnemer, waarmee zij toegang krijgen tot alle examens voor beroepskwalificaties uit ESS. Financiering op contractbasis of bedrag per leerling. De prijs is afhankelijk van duur en soort contract. Het bedrijfsleven financiert op projectbasis, voor ontwikkel- en vaststellingswerkzaamheden. Onderwijs en bedrijfsleven zijn betrokken via vertegenwoordiging in de examencommissie, een inhoudelijk adviesgroep, toetsontwikkelgroepen en vaststellingscommissies. Kenteq Innovam Instal.-, elektro-, metaaltech. Bedrijfsleven Onderwijs Kenteq Examinering BV F O V U B F O V U B Mobiliteit Bedrijfsleven Onderwijs IBKI F O V U B F O V U B Stem F O V U B F O V U B Stem wordt gezamenlijk gefinancierd door roc s en de branche. Het bestuur van Stem bestaat uit vertegenwoordigers van roc s, BOVAG en Innovam. Vertegenwoordigers van onderwijs en bedrijfsleven adviseren over alle examenproducten voordat ze worden gebruikt en worden betrokken bij pilots met nieuwe examens. Het bedrijfsleven is, afgezien van de formele rol in de examencommissie van het roc, niet betrokken bij de uitvoering van examinering. Kenteq financiert het onderhoud van de examenbanken voor een groot deel. Daarnaast betalen de afnemers voor de uitvoering van praktijkexamens. De branche levert een financiële bijdrage voor de uitvoering van praktijkexamens. Onderwijs en bedrijfsleven zijn inhoudelijk betrokken bij het ontwikkelen van examens via een vaststellingscommissie, werkgroepen ontwikkeling, werkgroepen controle en stuurgroepen. 20

Kenwerk Horeca Bedrijfsleven Onderwijs SHE 4 F O V U B F O V U B Brood en Banket Bedrijfsleven Onderwijs SLEBB 5 F O V U B F O V U B Recreatie en Reizen Bedrijfsleven Onderwijs LTTR 6 F O V U B F O V U B Facilitaire dienstverlening Bedrijfsleven Onderwijs SHE 4 F O V U B F O V U B financiering door bedrijfsleven: per project vastgesteld; financiering onderwijs: jaarlijks vastgestelde bijdrage per onderwijsinstelling. Producten worden in samenwerking met vertegenwoordigers van bedrijfsleven en onderwijs ontwikkeld en vastgesteld in vaststellingscommissies. KOC Kapper Bedrijfsleven Onderwijs Stichting Philyra Instituut F O V U B F O V U B Schoonheidsspecial./Pedicure Bedrijfsleven Onderwijs Stichting Philyra Instituut F O V U B F O V U B kapper: bedrijfsleven 170.000,-- per kalenderjaar; onderwijs voor dienstverlening; schoonheidsspecialist/pedicure: onderwijs voor dienstverlening. Het O&O-fonds betaalt 25% van de vacatie en reiskosten van uit de branche afkomstige leden van de examencommissies en examinatoren alsmede de kosten van deskundigheidsbevordering. Zowel beroeps-onderwijs als bedrijfsleven nemen deel aan landelijke examencommissies. Hierin wordt gesproken over de inhoudelijke vormgeving van de examinering. PMLF Procestechniek Bedrijfsleven Onderwijs VAPRO F O V U B F O V U B Laboratoria Bedrijfsleven Onderwijs VAPRO F O V U B F O V U B Fotonica Bedrijfsleven Onderwijs VAPRO F O V U B F O V U B Er is geen structurele financiering vanuit zowel onderwijs als bedrijfsleven. Alleen bijdragen als contractactiviteiten per afgenomen product. Het bedrijfsleven is inhoudelijk betrokken via het leveren van bedrijfsexaminatoren en via het evalueren van de examenproducten in regionale en landelijke bedrijvenplatforms en middels vertegenwoordiging in de examencommissie. Het onderwijs is inhoudelijk betrokken via de vaststellingscommissie en levert feedback en verbeterpunten aan via onder andere de correctiesite. 4 Stichting Horeca Examens 5 Stichting Landelijke Examenbank Brood & Banket 6 Landelijke Toetsvragenbank Toerisme en Recreatie 21

Savantis SVGB Schilderen en onderhoud, Afbouw en stukadoren Bedrijfsleven Onderwijs Exameninstelling Savantis F O V U B F O V U B Reclame, presentatie, comm. Bedrijfsleven Onderwijs Exameninstelling Savantis F O V U B F O V U B Schoonmaak en glazenwassen Bedrijfsleven Onderwijs Exameninstelling Savantis F O V U B F O V U B Het bedrijfsleven draagt voor 92% en het onderwijs voor 8% bij in de sectoren Schilderen en onderhoud en Afbouw. In de overige sectoren vindt de levering van toetsproducten op commerciële basis plaats. Onderwijs en bedrijfsleven zijn inhoudelijk betrokken via toetsvaststellingscommissies en examencommissies. SH&M Timmer- en meubelindustrie, Houthandel, Parketbranche Bedrijfsleven Onderwijs Stichting Hout en Meubel F O V U B F O V U B Creatieve en Ambachtelijke techniek, Gezondheidstechniek Bedrijfsleven Onderwijs SVGB F O V U B F O V U B Het samenstellen en vaststellen van de examenproducten wordt gedaan door een team van vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, docenten, onderwijskundigen en toetsdeskundigen. De activiteiten van SVGB worden voor 15% vanuit het bedrijfsleven en 50% vanuit het onderwijs gefinancierd. SVO Versdetailh., -grooth. -ind. Bedrijfsleven Onderwijs SVO Lobex F O V U B F O V U B Het onderwijs draagt financieel bij op basis van afspraken. Afnemers betalen voor de producten die ze inkopen. Beroepsonderwijs en bedrijfsleven zijn inhoudelijk betrokken via de inzet van materiedeskundigen voor toetsontwikkeling en via de examencommissie. Onderwijs en bedrijfsleven zijn betrokken bij de ontwikkeling van de examenstructuur. Afgevaardigden zijn lid van de Adviescommissie Examinering van Hout en Meubel. Incidenteel zijn vertegenwoordigers ook betrokken bij de ontwikkeling van examenproducten. Het georganiseerd bedrijfsleven is vertegenwoordigd in het bestuur van SH&M Contract. Financiering: 40% vanuit het bedrijfsleven, 60% vanuit het onderwijs. VOC Carrosserie Bedrijfsleven Onderwijs VOC F O V U B F O V U B Stem F O V U B F O V U B De kosten van examinering worden grotendeels gesubsidieerd door het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Carrosseriebranche (OOC). VOC biedt de theorietoetsen en praktijkexaminering tegen een beperkt tarief aan. Legitimering en vaststelling van toetsproducten vindt plaats 22

in de Stichting Examens Mobiliteitsbranche (Stem). Stem wordt gezamenlijk gefinancierd door roc s en de branche. Het bestuur van Stem bestaat uit vertegenwoordigers van roc s, BOVAG en Innovam. Vertegenwoordigers van onderwijs en bedrijfsleven adviseren over alle examenproducten voordat ze worden gebruikt en worden betrokken bij pilots met nieuwe examens. Het bedrijfsleven is, afgezien van de formele rol in de examencommissie van het roc, niet betrokken bij de uitvoering van examinering. VTL Transport en Logistiek Bedrijfsleven Onderwijs VTL F O V U B F O V U B Financiering wordt verzorgd door VTL. VTL ontvangt hiervoor een bijdrage uit het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Beroepsgoederenvervoer (SOOB). Zowel bedrijfsleven als scholenveld zijn vertegenwoordigd in de vaststellingscommissie. 23

Hoofdstuk 4 De vereniging Excenter

Excenter, de Vereniging Exameninstellingen Onderwijs Bedrijfsleven, opgericht in 1997, vertegenwoordigt leveranciers van examenproducten en diensten en de exameninstellingen gelieerd aan de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven. De leden van Excenter dragen bij aan de standaardisering van examinering en zorgen voor betrokkenheid van het bedrijfsleven. Met als doel om de kwaliteit van examens te bevorderen en het maatschappelijke vertrouwen in de waarde van diploma s te vergroten. Inkoop van gestandaardiseerde examenproducten door onderwijsinstellingen is één manier om dit doel te bereiken. De vereniging behartigt de belangen van de leden bij de politiek, centrale sociale partners en overige actoren zoals Inspectie, MBO Raad en Colo. Daarnaast verleent de vereniging diensten aan haar leden op verschillende terreinen, zoals de ontwikkeling van de beoordelingsrichtlijnen, beleidsanalyse en -voorbereiding, in- en externe communicatie. Excenter volgt de uitkomsten van de onderzoeken en steekproeven die de Inspectie via het web openbaar maakt op de voet. Voor zover de examenproducten en diensten van leden van Excenter als onvoldoende beoordeeld zijn, betreft dit in veel gevallen het oude eindtermenonderwijs. Voor de examinering van het competentiegerichte beroepsonderwijs zijn de oordelen over de leden van Excenter merendeels positief. Het bestuur van Excenter bestaat uit: Alien Cnossen bestuurslid Henk van der Eem bestuurslid Ingen Molenaar bestuurslid Jim Schouten bestuurslid Hans Verschoor voorzitter Afgelopen jaren is geïnvesteerd in het laten ontwikkelen van beoordelingsrichtlijnen voor producten en diensten van de leden van Excenter. Uitgangspunten daarbij waren: zekerheid verschaffen aan de afnemende onderwijsinstellingen door het maatschappelijk zichtbaar maken van de kwaliteit van examinering door de exameninstellingen en -leveranciers; verminderen van de toezichtlast, zowel voor de onderwijsinstellingen als voor de exameninstellingen/-leveranciers. Met de Inspectie voor het Onderwijs is nauw contact over de ontwikkeling van de beoordelingsrichtlijnen. De Inspectie is van oordeel dat deze passen bij het proportionele toezicht dat zij nastreeft. De Inspectie doet echter pas een uitspraak over de beoordelingsrichtlijnen wanneer er praktijkervaring mee is opgedaan. De beoordelingsrichtlijnen worden in 2010 en 2011 geïmplementeerd. 25