Beleidsplan Wet inburgering

Beleidsplan Wet inburgering 2007 2011 Vastgesteld 5 april 2007

Inleiding De Wet inburgering is vanaf 1 januari 2007 officieel van kracht. Gezien het late tijdstip waarop de wet is vastgesteld hebben gemeenten een periode van drie maanden extra tijd gekregen om de wet in te voeren. Er zijn verschillende dingen die geregeld moeten worden voordat er een start gemaakt kan worden met het uitvoeren van de nieuwe wet. Voorafgaande aan het regelen en wijzigen van de uitvoering hoort het opstellen van een visie op inburgering. In de hierna volgende notitie wordt een visie met daaruit voortvloeiend beleid vorm gegeven. In het kort wordt de voorgeschiedenis geschetst, hoe inburgeren in Terneuzen tot nu toe werd opgepakt en vormgegeven. Een analyse van (beschikbare) cijfers leidt vervolgens tot een integrale gemeentelijke visie. 2

1. Voorgeschiedenis Vanaf 1998 is de inburgering wettelijk geregeld op basis van de Wet Inburgering Nieuwkomers (WIN). De uitvoering van de educatieve component was in onze gemeente uitbesteed aan het ROC Westerschelde. De uitvoering van de welzijnscomponent was tot 1 januari 2006 bij het bij de Stichting Welzijn Terneuzen aangehaakte Bureau Inburgering ondergebracht. Na de omvorming van de Stichting welzijn tot Stichting Jeugd en Jongerenwerk is dit onderdeel ook uitgevoerd door het ROC Westerschelde. De vereniging Vluchtelingenwerk Midden Zeeuws-Vlaanderen verzorgde de maatschappelijke begeleiding als onderdeel van de welzijncomponent voor nieuwkomers die ex-asielzoeker zijn. De WIN blijft van toepassing tot de dag dat de nieuwe Wet inburgering in werking treedt. Voor nieuwe inburgeraars is dit 1 januari 2007. Voor mensen die op die datum nog bezig waren aan een inburgeringstraject op grond van de WIN of de Regeling inburgering oudkomers, geldt dat het traject volgens de oude regeling mag worden afgerond. Omdat een volledig WIN-traject van intake tot afronding ongeveer één jaar duurt, betekent dit dat de gemeente en het ROC Westerschelde (ROC) nog maximaal een jaar de huidige uitvoeringspraktijk zullen moeten toepassen terwijl gelijktijdig de nieuwe wet zal moeten worden uitgevoerd. In het jaar na de beëindiging van de WIN-trajecten zal daarna nog de administratieve afronding en de financiële verantwoording moeten plaatsvinden. Tot in 2008/2009 zullen wij daarom ook nog te maken krijgen met de uitvoering en verantwoording van de WIN. In samenwerking met ondermeer het ROC, Vluchtelingenwerk Midden Zeeuws-Vlaanderen, het project Opstapje en de ouderkamer bij de St. Willibrordschool zijn verschillende groepen oudkomers in hun eigen wijk gestart met inburgeringscursussen vaak deels gefinancierd uit de Regeling inburgering oudkomers. 2. De Wet inburgering in vogelvlucht De Wet inburgering (WI) combineert de regelgeving voor nieuwkomers en oudkomers. De grootste wijzigingen ten opzichte van het oude inburgeringsstelsel zijn hieronder weergegeven. a. resultaatverplichting In de WI geldt de inburgeringsplicht. Inburgeren is niet langer vrijblijvend. Binnen 3,5 jaar moeten nieuwkomers die het inburgeringsexamen in het buitenland hebben gehaald voldaan hebben aan de in de wet gestelde eisen. Voor oudkomers en ex-asielzoekers geldt dat zij voor het behalen van dezelfde eisen een periode van 5 jaar de tijd hebben. Aan de inburgeringsverplichting is voldaan wanneer het inburgeringsexamen is gehaald. b. eigen verantwoordelijkheid De inburgeringsplichtige is zelf verantwoordelijk voor het behalen van de vastgestelde eindtermen binnen de termijn die daarvoor is bepaald. Er zijn verschillende faciliteiten waarvan gebruik kan worden gemaakt, zoals het afsluiten van een lening en een vergoeding bij het halen van het examen. 3

c. marktwerking Met de invoering van de WI is de verplichte winkelnering bij de Regionale Opleidingscentra (ROC s) komen te vervallen. Dit betekent dat inburgeringsplichtigen zelf kunnen kiezen waar en hoe zij hun opleiding volgen. Voor gemeenten die voorzieningen aan bepaalde doelgroepen kunnen aanbieden betekent dit dat er zal moeten worden ingekocht conform het gemeentelijke inkoopbeleid. d. informatievoorziening, handhaving en facilitering. Aan gemeenten wordt in de WI de taak opgelegd zorg te dragen voor de informatievoorziening, handhaving en facilitering en regels hiervoor vast te leggen in een gemeentelijke verordening. Wat deze gemeentelijke taken inhouden wordt onder punt 5 verder beschreven 3. De inburgeringsplicht Er komt een algemene inburgeringsplicht voor in beginsel alle vreemdelingen die niet minstens acht jaar van de leerplichtige leeftijd in Nederland hebben gewoond. Bij de invulling van de inburgeringsplicht staat de eigen verantwoordelijkheid (ook in financiële zin) van de inburgeringsplichtige centraal. Aan de inburgeringsverplichting is voldaan wanneer het inburgeringsexamen is gehaald. Alle inburgeringsplichtigen zullen om het inburgeringsexamen te kunnen halen in beginsel een tijds- en financiële investering moeten doen. De gedachte achter de inburgeringsplicht is dat deze zich echter zullen terugverdienen door een actievere deelname aan de maatschappij. Voor nieuwkomers (asielmigranten of reguliere migranten) geldt het slagen voor het inburgeringsexamen als voorwaarde voor het krijgen van een zelfstandige verblijfvergunning en een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. Dit is een zeer sterke prikkel. Voor oudkomers bestaat deze prikkel niet. Voor hen gelden positieve en negatieve financiële prikkels in de vorm van respectievelijk vergoedingen en boetes. De boetes zijn relatief hoog en kunnen herhaald worden opgelegd om er voldoende werking van uit te laten gaan. Overigens zal een vreemdeling niet worden uitgezet wanneer het inburgeringsexamen niet is behaald. Hij is gerechtigd te blijven op basis van een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd. Nieuwkomers zijn vreemdelingen, in de leeftijd vanaf 16 tot 65 jaar die na de inwerkingtreding van de nieuwe wet voor een niet tijdelijk doel tot Nederland worden toegelaten of op de dag voorafgaand aan de inwerkingtreding van deze wet nieuwkomer waren in de zin van de Wet Inburgering Nieuwkomers. Oudkomers zijn die vreemdelingen in de leeftijd vanaf 16 tot 65 jaar die voor de inwerkingtreding van de wet in Nederland woonden, maar geen acht jaar in Nederland hebben gewoond tijdens de leerplichtige leeftijd en die evenmin diploma s hebben waaruit blijkt dat zij beschikken over voldoende kennis van de Nederlandse taal en de samenleving. Voor vreemdelingen (mensen met een vreemdelingenstatus) geldt een algemene inburgeringsplicht. Dit houdt in dat alle vreemdelingen onder de inburgeringsplicht worden gebracht. Uiteraard geldt ook voor de vreemdelingen dat als zij tenminste acht jaar van de leerplichtige leeftijd in Nederland woonden of als zij een diploma of certificaat hebben waaruit voldoende vaardigheden en kennis blijkt, zij niet inburgeringsplichtig zijn. Ook is de vreemdeling niet inburgeringsplichtig als hij nog volledig leerplichtig is of als hij aansluitend 4

op de volledige leerplicht een opleiding volgt, leidend tot een diploma dat recht geeft op vrijstelling. Geestelijke bedienaren, zowel oud- als nieuwkomers, zijn op grond van de Wet inburgering (WI) inburgeringsplichtig. 4. De inburgeringsbehoeftigen Omdat de tweede kamer de inburgeringsplicht voor (genaturaliseerde) Nederlanders, bepaalde categorieën vreemdelingen die rechtmatig in Nederland verblijven (ondermeer onderdanen van de Europese Unie en van partijen aangesloten bij de Europese Economische Ruimte of van Zwitserland) uiteindelijk uit de WI geschrapt heeft is de Regeling vrijwillige inburgering 2007 vastgesteld. Het is de bedoeling deze regeling later onderdeel te laten worden van de WI. De mensen die onder deze regeling vallen kunnen inburgeringsbehoeftig zijn. Ook deze mensen kan de gemeente een aanbod doen. Dit zijn geen inburgeringsplichtigen maar worden inburgeraars genoemd. Zodra de inburgeraars een aanbod van gemeente hebben aanvaardt is het inburgeren niet meer vrijblijvend. 5. De rol van de gemeente De in de wet aangewezen doelgroepen aan wie de gemeente verplicht is een aanbod te doen, zijn asielmigranten, zowel oudkomers als nieuwkomers, geestelijke bedienaren en mensen die verhuizen en in hun vorige gemeente al een aanbod hebben gekregen. De gemeente kan inburgeringsvoorzieningen inkopen voor bijzondere groepen inburgeringsplichtigen. Deze bijzondere groepen zijn: personen zonder inkomen uit arbeid of uitkering (in het bijzonder vrouwen in een achterstandssituatie), bepaalde groepen uitkeringsgerechtigden en inburgeringsbehoeftigen. De gemeente is niet verplicht deze groepen een aanbod te doen. Gemeenten zijn onder de Wet inburgering vrij in het kiezen van aanbieders. De gedwongen winkelnering bij het ROC voor nieuwkomers wordt afgeschaft: marktwerking wordt een feit. Met de eigen verantwoordelijkheid komt naar verwachting naast de bestaande institutionele markt ook een consumentenmarkt tot ontwikkeling. Goede voorlichting en informatieverstrekking over de inhoud van de plicht, aanbieders van cursussen, financiële faciliteiten en de rol van de gemeenten is eveneens onontbeerlijk. De gemeenten zullen actief en passief informatie moeten verstrekken over het nieuwe inburgeringsstelsel. Ook de handhaving van de inburgeringsplicht is opgedragen aan gemeenten. De voornaamste sanctie is, dat gemeente een bestuurlijke boete van 1000 euro kan opleggen als iemand niet binnen de voorgeschreven termijnen (drieëneenhalf jaar of vijf jaar) aan de inburgeringplicht voldoet. De uitvoering van de WI vergt van de gemeenten een hele reeks van handelingen: informeren, oproepen, controleren, innen eigen bijdragen, beschikkingen vaststellen, ontheffingsbeschikkingen, beschikkingen voor het aanbieden van voorzieningen, handhavingsbeschikkingen, beschikkingen over verlenging van termijnen, 5

boetebeschikkingen, behandeling van bezwaarschriften en het voeren van verweer in beroepsprocedures. Gemeenten zullen met de IND gegevens moeten uitwisselen over de verblijfsstatus van potentiële inburgeringsplichtigen. In het kader van de handhaving van de inburgeringsplicht zullen gemeenten de inburgeringsplichtigen oproepen. De inburgeringsplichtige die daaraan niet meewerkt, kan een bestuurlijke boete worden opgelegd. De gemeenten zullen moeten controleren of de inburgeringsplichtige zijn examen heeft gehaald. In bepaalde gevallen kan de gemeente de termijn waarbinnen het examen had moeten worden gehaald, verlengen. De inburgeringsplichtige voor wie het redelijkerwijs niet mogelijk is om het examen te halen en die zich daarvoor aantoonbaar wel heeft ingespannen, kan door de gemeente worden ontheven van de inburgeringsplicht. Als een inburgeringsplichtige binnen de gestelde eventueel verlengde termijnen het examen niet haalt, krijgt hij een bestuurlijke boete opgelegd. Dit kan zich elke twee jaar herhalen tot aan de inburgeringsplicht is voldaan. In de verordening Wet inburgering wordt de wijze waarop de gemeente Terneuzen uitvoering aan haar beleid zal geven vastgelegd. 6. Analyse van de omvang van de doelgroep inburgeringsplichtigen Het Bestand Potentieel Inburgeringsplichtigen (BPI) bevat gegevens van personen die op het moment van inwerkingtreding van de Wet inburgering al in Nederland wonen en waarvan niet met zekerheid kan worden vastgesteld dat ze niet inburgeringsplichtig zijn. Gemeenten kunnen met behulp van het BPI de doelgroepen identificeren voor handhaving en het doen van een aanbod. Het BPI wordt gevuld met gegevens uit de GBA die de afdelingen Burgerzaken aan de Informatie en Beheer (IB) Groep leveren. In de voorlopige gegevens die de gemeente beschikbaar heeft gaat het om een bestand van ruim 600 personen. De minister verwacht dat het bestand potentieel inburgeringsplichtigen in een periode van vijf jaar wordt gehandhaafd. Dit houdt in dat verwacht wordt dat aan de veruit de meeste inburgeringsplichtigen de inburgeringsplicht is opgelegd. Van het BPI zijn naar schatting ruim 80 personen uitkeringsgerechtigd op grond van de Wet werk en bijstand (WWB). Het verwachte aantal nieuwkomers in 2007 is (gebaseerd op te vervullen taakstelling voor statushouders) rond de 20 personen (30 personen inclusief kinderen). Als er een vorm van een Generaal Pardon komt schat vluchtelingenwerk in dat er nog ongeveer 40 nieuwkomers (tussen de 60 en 70 inclusief kinderen) in de gemeente Terneuzen bij komen. De tabel hieronder geeft schematisch een schatting van het aantal potentieel inburgeringsplichtigen in de gemeente Terneuzen weer voor de komende vijf jaar. Niet al deze mensen zullen uiteindelijk gehandhaafd moeten worden. BPI bestand 600 waarvan 80 met WWB uitkering Nieuwkomers Generaal pardon Totaal Totaal per jaar per jaar 20 (5jaar) 100 40 740 148 6

Van deze groep volgt een deel bij het ROC op grond van de WIN of de Regeling inburgering oudkomers al een traject. Als deze mensen met voldoende resultaat hun examen behalen hebben ze aan hun inburgeringsplicht voldaan. Het gaat hier om de volgende aantallen. Soort traject aantal Waarvan uitkeringsgerechtigd Volgt een traject opgrond 18 6 van de WIN oudkomerstraject 20 18 Overig, wel 53 21 inburgeringsplichtig Totaal 91 45 Deze aantallen kunnen uit het BPI bestand verwijderd worden zodra deze mensen hun examen hebben gehaald. Dit betekent dat gedurende vijf jaar tussen de 120 en 130 personen (740 min 91 gedeeld door 5) opgeroepen moeten worden. 7. Visie Voor het geven van richting aan de wijze waarop de gemeente de inburgering aanpakt is het nodig een integrale beleidsvisie op te stellen. Deze visie moet aansluiten bij het beleid dat de gemeente op aanpalende beleidsterreinen al voert. Inburgeren is in de gemeente Terneuzen het scheppen van voorwaarden voor inburgeringsplichtigen (en inburgeringsbehoeftigen) om onderstaande kwalificaties te verwerven: het (verwerven van startkwalificaties om) economisch onafhankelijk zijn; actieve deelname aan informele verbanden, vrijwilligerswerk en sport; respecteren en erkenning voor de gangbare normen en waarden; de Nederlandse taal spreken op het wettelijk vastgelegde niveau. Deze visie sluit aan bij de visie die vorig jaar voor de afdeling Sociale Zaken is vastgesteld. Vooral het eerst genoemde punt sluit hierop aan. Vanuit de Terneuzense visie op inburgeren kan worden aangegeven welke doelen de gemeente op het terrein van inburgering wil realiseren in de komende jaren. De prioriteit van inburgeren en van het re-integratiebeleid is werk boven bijstand, snel richting duurzame arbeid, economische onafhankelijkheid: werk staat centraal bij het al dan niet met positief resultaat kunnen inburgeren. De groep waar in de gemeente de hoogste prioriteit aan wordt gegeven bij inburgering zijn dan ook de uitkeringsgerechtigden. Omdat opvoeders (moeders) vaak de sleutelrol spelen bij het voorkomen van achterstanden bij de jongste jeugd ligt de volgende prioriteit bij de groep niet uitkeringsgerechtigden met een opvoedingstaak. Het aangeven van deze prioriteiten wil niet zeggen dat er geen aanbod wordt gedaan aan de overige inburgeringsplichtigen. Genoemde groepen zullen met voorrang worden benaderd. Bij de groep inburgeringsbehoeftigen gelden dezelfde prioriteiten. 7

8. Financiering Voor de invoering van de WI is via de algemene middelen een bedrag van 131.000,00 beschikbaar gesteld. De totale bijdrage aan de gemeente voor alle activiteiten en taken ten aanzien van de inburgering is uit verschillende componenten opgebouwd en bestaat uit een prestatieafhankelijk, een variabel en een vast deel. De middelen zijn onderling uitwisselbaar. Er wordt aan de hand van prognoses gewerkt met bevoorschotting. Definitieve afrekening vindt (achteraf) plaats op basis van aangeboden en gestarte inburgeringsvoorzieningen, deelname aan inburgeringsexamens en gerealiseerde handhavingsbeschikkingen. a. het prestatieafhankelijke deel Deze middelen zijn bedoeld voor het aanbieden van inburgeringsvoorzieningen aan inburgeraars (zowel inburgeringsplichtigen als inburgeringsbehoeftigen). Van dit budget moeten de apparaatskosten/uitvoeringskosten van de gemeenten betaald worden, evenals de kosten van de aangeboden inburgeringsvoorziening. Voor de bekostiging van dit deel wordt de methode van outputfinanciering gehanteerd. Gemeenten worden afgerekend op het aantal inburgeringsplichtigen én inburgeringsbehoeftigen dat start met een inburgeringstraject (30%) en dat uiteindelijk deelneemt aan het inburgeringsexamen (70%). Op basis van outputfinanciering is een bedrag van 4.005,00 voor een duaal traject voor een uitkeringsgerechtigde beschikbaar. Voor de groep oudkomers zonder inkomen uit werk of uitkering is een bedrag van 5.950,00 beschikbaar komen. Van de gemeente wordt verwacht dat zij per inburgeringstraject een eigen bijdrage van gemiddeld 230,00 int waardoor de vergoedingen ten behoeve van de trajecten op 4.235,00 en 6.180,00 komen. Het te vergoeden bedrag voor een duaal traject ligt lager dan voor een traject dat kan worden aangeboden aan de groep oudkomers zonder inkomen uit werk of uitkering. Bij een duaal traject wordt ervan uitgegaan dat een deel van de trajectkosten ten laste van het werkdeel WWB kunnen worden gebracht, het gaat immers om een werkgerelateerd inburgeringstraject. Het indicatieve voorschot voor 2007 voor de gemeente Terneuzen is gebaseerd op 51 trajecten van het lagere bedrag en 51 trajecten van het hogere bedrag en bedraagt in totaal 507.705,00. b. het variabele deel Het is de bedoeling dat de bekostiging van de handhaving van de inburgeringsplicht van inburgeringsplichtigen die geen inburgeringsvoorziening krijgen aangeboden en het aanbieden van inburgeringsvoorzieningen aan geestelijk bedienaren uit deze middelen worden betaald. De gemeenten krijgen een voorschot op de rijksbijdrage. Voor een handhavingstraject is een bedrag van 310,00 beschikbaar. De gemeente doet achteraf een opgave van de verrichte prestaties en het verleende voorschot wordt verrekend. Voor Terneuzen is het indicatieve voorschot bepaald op 8.050,00. c. het vaste deel Dit deel dient voor de informatieverstrekking over het nieuwe inburgeringsstelsel. Voor de gemeente Terneuzen gaat het om een bedrag van 7.489,00. Hoewel het hier ook om een voorschot gaat, is deze component niet prestatie-afhankelijk en is de hoogte van het voorschot gelijk aan het definitieve bedrag. Of de vergoedingen toereikend zijn om de gemeentelijke taken uit te voeren is nog niet duidelijk. Veel zal afhangen van de daadwerkelijke kosten van de in te kopen inburgeringstrajecten en de verhouding tussen inbesteding en uitbesteding. 8

Voor het jaar 2007 is in het totale budget voor de inburgering ook de overgangsregeling meegenomen voor personen die momenteel taallessen volgen in het kader van de WIN en de regeling oudkomers. Voorts zal niet aan iedere inburgeringsplichtige een aanbod gedaan moeten worden. Voor het jaar 2007 is ruimte voor 102 door de gemeente gefaciliteerde trajecten te betalen uit het prestatieafhankelijke deel van het budget. Gezien de hiervoor genoemde aantallen die nog een traject volgen bij het ROC is voor 2007 al een groot deel van het prestatieafhankelijke deel van het budget besteed. 9. Samenwerking in Zeeuws-Vlaanderen Gezien de schaalgrootte van de regio Zeeuws-Vlaanderen is de voorbereiding van de WI gezamenlijk opgepakt. Afgesproken is om gezamenlijk de benodigde inburgeringstrajecten in te kopen. Dit kan voordelen voor de prijs van de in te kopen producten opleveren. In ieder geval werkt het tijdsbesparend om gezamenlijk de aanbestedingsprocedure uit te voeren. Gezien de hoogte van de beschikbare middelen moet een openbare Europese aanbestedingsprocedure gevolgd worden. De verwachting is dat de inkoop begin juni 2007 afgerond is. Op dat moment kunnen de ingekochte producten worden ingezet. Naast de gezamenlijke inkoop is in alle drie de gemeenten dezelfde verordening Wet inburgering vastgesteld. Dit maakt de samenwerking met de externe ketenpartners eenvoudiger. 10. Interne organisatie Om op uitvoerend terrein deskundigheid te waarborgen is besloten een gemeentelijk servicepunt inburgering op te richten. De bemensing van het servicepunt wordt gefinancierd uit het invoeringsbudget en de rijksbijdrage. De verwachting is dat kan worden volstaan met 0,8 FTE, voorlopig voor een periode van 3 jaar. Voor deze periode is gekozen omdat er bij de financieringssystematiek van wordt uitgegaan dat het voor inburgeringsplichtigen haalbaar is om binnen drie jaar voor het examen te slagen. Na afloop van een periode van maximaal drie jaar worden de prestaties verantwoord en wordt de rijksbijdrage definitief vastgesteld en verrekend met het verleende voorschot (voor 2007 wordt dus afgerekend in 2010). Op dat moment is er inzicht in de financiële situatie en kan een besluit genomen worden over de verlenging en het voorbestaan van het servicepunt. De werkzaamheden van het servicepunt worden ondergebracht bij afdeling Sociale Zaken. Het servicepunt draagt zorg voor het verstrekken van informatie aan iedereen die meer wil weten over inburgeren in het algemeen en inburgeren in Terneuzen in het bijzonder. Hiernaast draagt het servicepunt ook zorg voor de facilitering en handhaving van inburgeringsplichtigen die geen uitkering hebben. Waar binnen een dergelijk traject producten zijn ingekocht fungeert het servicepunt als contactpersoon. Voor WWB-gerechtigde deelnemers zijn de consulenten van de afdeling Sociale Zaken het aanspreekpunt. Aanbieders zijn onderdeel van de inburgeringsketen. Van de nog te contracteren aanbieders wordt in ieder geval verwacht dat zij kennis hebben en gebruik maken van het maatschappelijk middenveld/ de externe ketenpartners op dit gebied in de regio Zeeuws-Vlaanderen. De ondersteuning aan inburgeringsplichtigen kent verschillende componenten: - werving, plaatsing en handhaving van deelnemers vindt (na melding door burgerzaken) in principe plaats bij het gemeentelijk servicepunt inburgering; 9

- de werving, plaatsing en handhaving van uitkeringsgerechtigden gebeurt door de consulenten van de afdeling Sociale Zaken; - informatievoorziening en advies krijgen (potentiële) inburgeringsplichtigen bij het gemeentelijk servicepunt inburgering; De organisaties die uiteindelijk de uitvoering van de inburgeringstrajecten (taal en maatschappelijke participatie) gegund krijgen zijn verantwoordelijk voor de inhoudelijke uitvoering van de inburgeringstrajecten. Betreft het uitkeringsgerechtigden, dan ligt de regie van het traject bij de consulenten van de afdelingen Sociale Zaken. 10