Lede, het oorlogsmonument
Deze brochure verhaalt u de geschiedenis van het monument opgericht ter nagedachtenis van Wereldoorlog I (1914-1918) en bevat een overzicht van de slachtoffers van WO I en WO II, zoals vermeld op de gedenkplaten. De lijsten WO I en WO II werden aangevuld met de gegevens van de Burgerlijke Stand te Lede en het Dodenregister van het Belgische Leger. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, opnamen, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 2
De Geschiedenis van het monument Begin 1920 werd op vraag van een comité - gesticht met als doel het laten oprichten van een oorlogsmonument - aan het toenmalige gemeentebestuur, hiervoor een bedrag toegekend van 25.000 frank. Op de eerste vergadering, deze van 25 september 1919, waren aanwezig: burgemeester Jozef Moens, schepenen Louis Moens en Petrus De Noose, pastoor Achiel De Muynck, onderpastoors Lefebvre en Clément Van Haelst, gemeenteraadsleden Paul Coppens, Leonard De Prez, Victor Roelandt, Camiel Spittaels, provincieraadslid Alfons Jooris, dokter Emiel Rubbens, bouwmeester Théofiel Présiaux, fabrikant Dominiek Triest, ondernemer Oscar De Jonge, Fernand Daelman en Louis Schelfhout. Die dag werd in grote lijnen gesproken over de kostprijs, de plaats en de aard van het kunstwerk, de datum en inhoud van de feestelijkheden rond de inhuldiging. Een comité werd samengesteld: burgemeester Jozef Moens, pastoor Achiel De Muynck, onderpastoor Clément Van Haelst (oud-aalmoezenier), dokter Emiel Rubbens, Jozef Cool, Ferdinand Daelman, Adolf De Munter, H. D Haeseleer, Frans Rottiers, Constant Schelfhout, Louis Schelfhout, Camiel Spittaels, Dominiek Triest en Albert Van Zandijcke. Drie beeldhouwers werden aangeschreven om een maquette plus prijs te presenteren voor een beeld in brons. De prijs viel enigszins tegen - schommelde tussen 20.000 en 32.000 frank - en men opteerde aldus voor een beeld in gewapend beton. Dit zou slechts 8 à 10.000 frank kosten. Op 20 juli 1920 kreeg de Gentse beeldhouwer Aloïs De Beule ( 1861 + 1935) de opdracht. Het voetstuk, ontworpen door Théophiel Présiaux, werd gemaakt van klein graniet (d.i. Belgische arduin) en geplaatst door aannemer Alfons Cobbaut. De namen werden gebeiteld in gepolijste arduinen platen. Het monument werd geplaatst op het Dorp (nu Markt) rechts van de St.-Martinuskerk. Op 8 mei 1921 werd het gedenkteken onthuld, dit ter nagedachtenis van de 36 soldaten die sneuvelden of in krijgsgevangenschap stierven tijdens de Wereldoorlog van 1914-1918, van de 16 slacht- 3
4
offers van de opeising en van de 4 gedode burgers uit Lede. Hun namen staan te lezen op de west- en zuidzijde (36) en op de oosten noordzijde (16+4) van het monument. Het gemeentebestuur van Lede had een militair uitgenodigd om de feestrede te houden, dit tegen de zin van het comité dat toch de initiatiefnemer was geweest. De plechtigheid werd opgeluisterd door een muziekkapel van het leger die de cantate Heil België, getoonzet door de Leedse componist Edward Van Zandycke, uitvoerde. Het gelegenheidssermoen werd gehouden door August Nobels, oud-legeraalmoezenier. De vlag van de Leedse opgeëisten van de Eerste Wereldoorlog werd die dag ook ingehuldigd. De Eerste Wereldoorlog : begin en einde De Eerste Wereldoorlog was een militair conflict tussen een groot aantal landen. Deze oorlog werd gevoerd op bijna alle werelddelen en oceanen van 28 juli 1914 tot 11 november 1918. De oorlog begon met de moord op Aartshertog Franz Ferdinand in Sarajevo en het daaropvolgende ultimatum aan Servië, gegeven door Oostenrijk- Hongarije. Toen Servië het ultimatum niet aanvaardde, mobiliseerde Oostenrijk-Hongarije haar legers en verklaarde de Serven de oorlog. De Duitsers hadden te kennen gegeven Franz Josef, de keizer van Oostenrijk - Hongarije, te steunen in zijn ultimatum. De Serven hadden door een verdrag steun van het Tsaristische Rusland. Toen ook deze landen zich mobiliseerden en daarna de oorlog verklaarden, volgde een kettingreactie waardoor verschillende landen in Europa elkaar de oorlog verklaarden. De oorlog woedde tussen enerzijds de Centrale Mogendheden, onder leiding van het Duitse Keizerrijk, en tussen de Triple Entente die bestond uit Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en het Russische Rijk. De Italianen, die ook geallieerd waren aan Duitsland, verklaarden zich neutraal omdat zij het niet eens waren met de Duitse politiek ten aanzien van de Balkan. 15 à 17 miljoen militairen en burgers vonden de dood... 5
Het Oorlogsmonument Op de bovenste rand van de sokkel staat op elke zijde een deel van volgende tekst gebeiteld: AAN ONZE HELDEN DIE DOOR EIGEN KRACHT VAN LUIK TOT DEN YZER BRAKEN S VIJANDS MACHT Op 19 mei 1940, bij het begin van Wereldoorlog II, werd het gedeelte op de rechterzijde van het beeld - voorstellende de leeuw (België) die de adelaar (Duitsland) verpletterd - weggekapt op bevel van de Duitse bezetter. Tot op heden werd hier niets aan gereconstrueerd. 6
Aan de voorzijde en de zuidzijde staan de 15 en 21 namen van de OP T VELD VAN EER GESNEUVELDEN tijdens de periode 1914 tot 1918. Eveneens op de voorzijde staan 3 kleinere platen: - Ter nagedachtenis van de oorlogsslachtoffers 1940-45 - Hulde aan de pionier van het Afrikaans, Beschavingswerk Coppens Leon Victor, landbouwkundige, geboren te Lede 5/9/1875, overleden te Lovo 17/12/1898 Kongolese Herdenkingsbond 1956 - voor de Weggevoerden en de Werkweigeraars 7
Langs de oostzijde staan de 12 namen van de Alhier gestorven Opgeeischten uit de periode 1917-1919. Op een afzonderlijke plaat staan 3 Ledenaars vermeld: Gestorven in Krijgsgevangenschap De Noose Edgard, Isenbuttel 22/1/41 Burg. Slachtoffer Eechout Gustaaf, Mulheim a. Ruhr 13/10/43 Gesn. Korea Rottiers Frans, Seoul 24/3/51 Aan de zuidzijde, op een afzonderlijke plaat, staan de negen namen van de Gesneuvelden 1940-45. Alle 9 zijn overleden in mei 1940. Op de bovenste plaat aan de noordzijde van het monument staan gebeiteld, de 4 namen van de in 1917 en 1918 Opgeëischten in hechtenis gestorven en de 4 namen van de in 1914 Gedoode Burgers. De plaat daaronder toont ons de 10 namen van Burgers gestorven wegens Oorlogsfeiten uit de periode 1940 tot 1945. 8
Telkenjare op 11 november wordt de kerkelijke plechtigheid, ter herdenking van de Wapenstilstand WO I, bijgewoond door onze gemeentelijke overheid, een afvaardiging van de politie en brandweer en nog enkele oorlogsveteranen. Nadien volgt dan de bloemlegging en de groet aan het monument. 9
Namen, plaatsen en data volgens oorlogsmonument (zwarte tekst) Namen, plaatsen en data volgens Burgerlijke Stand - Lede (blauwe tekst) Namen, plaatsen en data volgens Dodenregister Belg. Leger (rode tekst) Gesneuvelden WO I Brondeel Leon Dixmude 1918 Brondeel Aloïs Leon Beveren a/d Ijzer (1 ste begraafplaats) 17.03.18 Commerman Jozef Machelen 10.08.14 Commerman Joseph Prosper Mechelen De Bock Jozef De Bock Josephus Diksmuide 12.05.15 De Cooman Jozef Langemarck 28.05.18 Cooman Josephus Elverdinge De Neubourg Leop. Grimbergen 25.08.14 Deneubourg Leopold Jacobus 26.08.14 De Gendt René Lede 13.12.16 De Jonge Frans Duinkerke 24.11.14 De Jonge François Duinkerken/Rosendaël De Kerpel Charles Louis De Panne (1 ste begraafplaats) 29.01.18 De Mot Leon Nieuwpoort 13.03.18 De Motte Leon Jean Baptist 12.03.18 De Saedeleer Jozef Kales 05.11.18 De Saedeleer Pierre Joseph Calais 03.11.18 De Spiegeleer Aug. Schoorbakke Pervijse 21.10.14 De Spiegeleer Auguste Pervijze 22.10.14 De Sutter Jues West-Vleteren 17.08.18 De Sutter Joannes Merkem 17.04.18 De Wolf Gustaaf S.Genis Laval 18.09.16 Eeckhoudt August Kesseloo 1914 Kessel-Lo (1 ste begraafplaats) 10.09.14 Eeckhoudt Polydoor West Roosebeke 28.09.14 Eeckhoudt Polydore Westrozebeke 28.09.18 Govaert I B Bixschoote 17.08.18 Govaert Jan Baptist Beveren a/d Ijzer (1 ste begraafplaats) Govaert Constant Depot Port Bail Frankrijk 16.10.18 Govaert Constantijn Keppens Frans Boncelles Luik 06.08.14 Keppens Franciscus Boncelles 10
Pauwels Alfons Sec. Pilckem 28.07.18 Pauwels Alphonse Henri Langemark 29.07.18 Pieters Henri Duinkerke 22.10.14 Pieters Henri Gaston Jean Marie 24.10.14 Roelandt Hubert Kales 22.11.18 Roelandt Hubert Victor Calais 20.11.18 Roelandt Leon Beveren Ijzer 09.09.18 Beveren a/d Ijzer (1 ste begraafplaats) 07.09.18 Rubbens Jozef Schoorbakke 21.10.14 Rubbens Joseph Camille Marie Pervijze 22.10.14 Schelfhout Petrus Ougree 06.08.14 Smekens Richard Dixmude 10.11.14 Smekens Richardus Dominicus Diksmuide Smekens Philemond Bischofferode Duitschland 24.11.18 Smekens Philemon Jozef 25.11.18 / 24.11.19 Temmerman Achiel Schoorbakke Pervijse 22.10.14 Temmerman Achillis Pervijze Triest René Stuijkenskerke 26.10.14 Oostkerke 27.10.14 Troch Henri West-Vleteren 25.02.17 Boezinge Van Den Brande Prosper Calais (1 ste begraafplaats) 04.04.15 Van Der Heyden Alf. St. Nikolaas 18.12.17 Van Der Heyden Alphonsus Josephus St. Niklaas Van Der Schueren R. Lede 12.08.17 Van Der Schueren René Van Der Snickt Emiel Dixmude 15.03.15 Van Der Snickt Emilius Alveringem Van Leuven Victor Aulgem 23.10.18 Adegem Van Overwalle G. Alveringhem 12.02.16 Van Overwalle Georges Clément Alveringem 28.02.16 Van Steerteghem Ernest Oeren (1 ste begraafplaats) 30.09.15 Van Wesemael Adolf Jpeben 28.12.17 Van Wesemael Rodolphe Langemark 28.09.18 Willoque Frans Steenstraetl 29.05.15 Willoqué François Auguste Marie Noordschote Willoque Hubert Schoorbakke Pervijse 21.10.14 Willoqué Hubert Antoine Marie Pervijze 22.10.14 11
Opgeëisten in gevangenis gestorven WO I Mertens Louis Hopital Marlé 12.06.17 Muylaert Oscar S.Quentin 02.02.17 Triest Leon Pilon Frankrijk 09.10.18 Troch Firmin Hamel Frankrijk 01.02.18 Alhier gestorven opgeëisten WO I Bourgeois Aimé Lede 02.03.19 Callaert Alfons Lede 02.02.18 Coppens Jean Lede 10.10.18 De Paepe Jozef Lede 16.08.17 De Middeleer Gustaaf Gent 09.07.17 De Vuist Jozef Lede 13.03.18 Huylebroeck Louis Lede 12.12.17 Kennof Michel Brussel 04.02.18 Nuel Frans Lede 22.05.19 Rasschaert Edmond Lede 15.06.18 Temmerman Benoit Lede 18.12.18 Van Boven Richard Lede 08.12.18 Gedode burgers WO I De Pauw Victor Aalst 29.09.14 Galle Remi Lede 21.08.14 Grysouille Domien Serskamp 07.10.14 Smekens Leon Lede 27.09.14 12
Gesneuvelden WO II Brondeel Philemon Koekelare 27.05.40 Coppens Polydoor Maurice Gellik 10.05.40 De Bruycker Gustavus Emilius Boulogne-sur-Mer 23.05.40 D Haese Victor Boulogne-sur-Mer 22.05.40 D Hondt Louis Aloysius Kuurne 24.05.40 Neirinckx Florimond Veldwezelt 10.05.40 Van Haudenhove M. Oostrozebeke 26.05.40 Van Leuven Petrus Joannes Boulogne-sur-Mer 23.05.40 Wauters Petrus Edgard Zwijnaarde 21.05.40 De Backer Remi Leopold Diges (Yonne-F) 10.08.44 Clauwaert Livinus Lede 23.05.40 Seliaerts Ludovicus Antonius Lede 21.05.40 Walgraef Hippolyte Calais (F) 08.12.41 De Munter Norbert Bobrowa (Rusland) 13.11.43 Smekens Josephus Kleve (D) 17.05.45 Bracke Aviel Rossosch (Rusland) 18.01.43 Eeckhout Gustaaf Gerard Mulheim a/d Ruhr (D) 13.10.43 De Noose Edgard Gustaaf Jozef Isenbüttel (D) 22.01.41 De Lannoy Franciscus Josephus Duinkerken (F) 05.40 Huylebroeck Emilienne Anne Marie Le Mesnil-Rainfray (F) 29.01.44 Fonteyn Carolus Jacobus Louis Graz (A) 30.12.39 Willockx Irma Hortence Marie Pullach (D) 11.08.39 Burgers gestorven wegens oorlogsfeiten Bollaert August / Boelaert Koekelare 16.01.42 Coppens Frans Lede 10.02.41 De Backer Julien Victor Aalst 06.09.44 De Gendt Oscar Emiel Jena (D) 02.11.44 / 01.11.44 De Neve Gustaaf Hortensius Mousterin Fouesnant (F) 15.05.44 Lievens August Henri Oostende 28.05.40 Mertens Frans Aalst 19.01.42 Roelandt Jozef / Joseph Arthur Lede 28.05.45 Van Der Haegen O / Oscar Jozef Lede 02.04.43 Verhaegen Georges Cesar Aalst 25.05.41 13
BIBLIOGRAFIE : FOTOARCHIEF : TEKST en SAMENSTELLING : UITGAVE : Jozef De Brouwer - De Geschiedenis van Lede Bart Van Langenhoven - Lede en zijn Symbolen Hubert Topke Hubert Topke, voorzitter Culturele Raad Culturele Raad - Gemeente Lede D / 2010 / 8592 / 1 14