PESA-ICSI-behandeling U heeft zich aangemeld voor de PESA-ICSI-behandeling (Percutane Epididymale Sperma Aspiratie-Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie) in ons ziekenhuis. Door middel van deze folder willen wij u informeren over het doel van de behandeling en de praktische gang van zaken rondom de behandeling.
Azoöspermie Het ontbreken van zaadcellen in de zaadlozing (azoöspermie) kan verschillende oorzaken hebben: de zaadbal is niet in staat om goede zaadcellen aan te maken (zaadaanmaakstoornis), of er worden wel zaadcellen gemaakt maar er is een blokkade van de afvoerwegen (obstructie), zodat de zaadcellen niet met de zaadlozing naar buiten komen. Alleen wanneer er sprake is van een blokkade in de afvoerwegen kunt u in aanmerking komen voor een PESA-ICSI-behandeling. De diagnose of het bij u om een aanmaakstoornis of obstructie gaat, wordt door de uroloog gesteld op grond van gegevens uit uw voorgeschiedenis, het lichamelijk onderzoek, zaadonderzoek en een hormonaal onderzoek. Soms kan een punctie uit de bijbal de diagnose helpen bevestigen. Erfelijkheidsonderzoek Omdat bekend is dat er bij mannen met een azoöspermie een verhoogde kans bestaat op afwijkingen in het erfelijk materiaal, wordt bij alle paren (behalve bij mannen die al kinderen hebben en een sterilisatie hebben ondergaan) voorafgaand aan de behandeling een erfelijkheidsonderzoek verricht. Voor de vrouw bestaat dit uit het invullen van een vragenlijst betreffende haar gezondheid en die van haar familieleden; voor de man bestaat dit uit een dergelijke vragenlijst alsmede een bloedonderzoek waarbij chromosomen (het erfelijk materiaal in cellen) onderzocht zullen worden. Indien hierbij afwijkingen gevonden worden, dan zult u door een erfelijkheidsdeskundige worden voorgelicht in hoeverre dit voor u of uw nageslacht consequenties kan hebben en of er nader onderzoek noodzakelijk is. De PESA-behandeling Indien er sprake is van een azoöspermie op basis van een obstructie van de afvoerwegen, kan er geprobeerd worden zaadcellen te verkrijgen middels een punctie uit de bijbal (Percutane Epididymale Sperma Aspiratie (PESA)). Het verkrijgen van zaadcellen is een poliklinische ingreep die onder lokale verdoving plaatsvindt. Zaadcellen die op deze wijze zijn verkregen, zijn niet in staat om zelf een eicel te bevruchten. Om de bevruchting tot stand te brengen wordt gebruik gemaakt van de Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie-techniek. Hierbij wordt de zaadcel met behulp van een zeer fijn pipet in de eicel gebracht, waarna zich een embryo kan ontwikkelen. De eicellen die 2
hiervoor nodig zijn, worden op dezelfde wijze verkregen als bij een IVF-behandeling. Als zich door middel van de ICSI-techniek een of meerdere embryo s ontwikkelen, worden er twee of drie dagen na de punctie één of twee embryo s in de baarmoeder geplaatst. Uiteindelijk zal dit bij ongeveer 30% van de paren de geboorte van een kind (of een meerling) tot gevolg hebben. Wat houdt de behandeling voor u in? Aan beide partners wordt een vragenlijst verstrekt met vragen omtrent uw gezondheid en die van uw familie en het voorkomen van erfelijke ziektes in de familie. Dit geldt niet voor mannen die al kinderen hebben en een sterilisatie achter de rug hebben. Bij de man (en soms ook bij de vrouw) wordt een bloedonderzoek verricht waarbij het erfelijk materiaal wordt onderzocht. Tevens wordt hierin bepaald of er sprake is van een erfelijke vorm van onvruchtbaarheid (het Y-deletie onderzoek). Mochten er hierbij afwijkingen aan het licht komen, dan zal in een gesprek met een erfelijkheidsdeskundige met u besproken worden wat de consequenties hiervan zijn voor u en voor uw nageslacht. U moet zich realiseren dat er nog relatief weinig bekend is omtrent mannelijke vruchtbaarheidsstoornissen. Met name als het gaat om erfelijke factoren die een rol kunnen spelen, zijn er nog veel zaken waar wij niets van af weten en die wij dus ook niet kunnen testen. U wordt beiden onderzocht op dragerschap van het hepatitis B-, hepatitis C-, het hiv-virus (aids) en lues. Indien een van u beiden drager is van een hepatitis-virus zal er geen mogelijkheid zijn materiaal in te vriezen, indien een van u beiden drager is van het hiv-virus komt u niet in aanmerking voor een ICSI-behandeling. Indien een van u beiden drager is van het lues-virus dient dat eerst behandeld te worden. Dit is standaard bij een ICSI-procedure. De uitslagen van het bloedonderzoek bij de man op de hiervoor genoemde virussen mogen maximaal 2 maanden oud zijn. Als u in aanmerking komt voor behandeling, zal bij de man een diagnostische PESA-behandeling worden uitgevoerd. Bij de PESAbehandeling wordt onder lokale verdoving geprobeerd om zaadcellen uit de bijbal (epididymis) op te zuigen met een dun naaldje. Indien er vitale zaadcellen verkregen worden, zullen deze worden ingevroren (cryopreservatie). De PESA-behandeling en cryopreservatie worden op het IVF-centrum uitgevoerd. 3
PESA-behandeling Om de ingreep onder steriele omstandigheden te kunnen uitvoeren, is het noodzakelijk dat u uw scrotum voorafgaand aan de ingreep scheert. De PESA-behandeling vindt plaats onder lokale verdoving. Het scrotum wordt verdoofd door middel van twee injecties in het lieskanaal. Vervolgens wordt het scrotum met chloorhexidine gedesinfecteerd en steriel afgedekt. Wanneer de verdoving goed is ingewerkt, wordt de bijbal met een dun naaldje aangeprikt. Vervolgens wordt geprobeerd zaad uit de bijbal te zuigen. De laboratoriummedewerker die bij de punctie aanwezig is zal het materiaal ter plekke beoordelen op de aanwezigheid van zaadcellen. Als er zaadcellen worden verkregen, dan zal de laboratoriummedewerker deze invriezen in rietjes voor later gebruik bij de ICSI-procedure. De PESA-behandeling neemt met voorbereiding en nazorg ongeveer een half uur in beslag. Zelf autorijden na de PESA-behandeling raden wij af. Wij raden u aan om een strakke onderbroek te dragen om het scrotum gedurende enkele dagen wat steun te geven. Bewegingen van het scrotum kunnen in het begin wat gevoelig zijn. Zo nodig kunt u 500 mg paracetamol vier keer per dag innemen. Indien zich onverhoopt complicaties voordoen (kans kleiner dan 1%, het betreft dan een bloeduitstorting of een ontsteking) kunt u contact opnemen met de polikliniek urologie of de dienstdoende uroloog (020) 444 0261/(020) 444 4444. Het verkregen zaad wordt ingevroren. Een of twee dagen later wordt een proefontdooiing van 1 rietje verricht. Indien het zaad de ontdooiing overleeft, gaan we ervan uit dat ook het zaad in de andere rietjes de ontdooiing goed zal overleven op de dag van de follikelpunctie bij uw vrouw. Er hoeft dan geen nieuwe PESA-behandeling plaats te vinden. Als het zaad uit die andere rietjes op de bewuste dag de ontdooiing onverhoopt niet goed overleeft, dan moet er een zogenaamde acute PESA-behandeling verricht worden. In dat geval bent u beiden niet in staat naar huis te rijden, dus het is raadzaam een noodscenario voor vervoer terug achter de hand te hebben (familie, taxi). Indien de proefontdooiing niet goed verloopt, plannen we een PESA-behandeling op dezelfde dag als de follikelpunctie van uw vrouw. Ook dan moet u voor alternatief vervoer naar huis zorgen. 4
Als u in aanmerking komt voor de PESA-ICSI-behandeling, zullen bij de vrouw door middel van hormooninjecties meerdere follikels, waarin eicellen groeien, tot ontwikkeling worden gebracht. Als de follikels met eicellen rijp zijn, worden ze door middel van een vaginale punctie onder plaatselijke verdoving leeggezogen om de eicellen te verkrijgen. (Zie voor een meer gedetailleerde beschrijving de folder IVF, te vinden op www.vumc.nl/folders.) In het laboratorium wordt getracht bevruchting tot stand te brengen door in iedere rijpe eicel een zaadcel te injecteren (ICSI-techniek). Als de bevruchting slaagt, dan zullen er zich binnen enkele dagen embryo s ontwikkelen waarvan er 1 of 2 in de baarmoeder worden geplaatst. Dit gebeurt 2 of 3 dagen na de punctie. Om de innesteling te bevorderen moeten er nog enige tijd medicijnen (vaginale Utrogestan capsules) worden gebruikt. 15 dagen na de punctie wordt een zwangerschapstest gedaan. Als deze negatief is of als er een menstruatie optreedt, dan is de behandeling niet gelukt. Bij een PESA-ICSI-behandeling zal aan iedereen die zwanger wordt de mogelijkheid tot een prenataal onderzoek worden aangeboden, net zoals dat bij zwangerschappen na een gewone ICSI-behandeling gebeurt. Tevens kan bij 18-20 weken het kind middels echoscopie worden onderzocht op aangeboren afwijkingen. U moet zich hierbij realiseren dat noch een prenataal onderzoek noch een echoscopie-onderzoek 100% zekerheid geeft over de afwezigheid van afwijkingen. Beide onderzoeken zijn vrijwillig en worden dus in overleg met u verricht. Na de geboorte wordt het beloop van de zwangerschap en de bevalling in kaart gebracht. 5
Tot slot Drie tot acht weken voor de ingreep moet bloedonderzoek naar virusinfecties bij de man gedaan zijn. Alvorens wij een PESA-ICSI-behandeling kunnen starten, moeten wij in het bezit zijn van een door u ondertekend cryosemencontract. Dit contract krijgt u van uw arts of op het IVF-centrum. Wij wensen u veel succes. De behandelaars en onderzoekers van het PESA-team van VUmc, telefoon: (020) 444 3251 (IVF) of: secretariaat.ivf@vumc.nl 6
306324 VUmc november 2015 www.vumc.nl 8