De nieuwe NEN-EN 1090-2 Bert van Beek Telford Consult BV Doetinchem www.telford.net Telford Consult BV Sinds 1 januari 1994 Hoofdactiviteiten Technische adviezen betreffende staalconstructies Keuring van staalconstructies (Contra-) expertise Getuige-deskundige verklaringen bij rechtszaken Projectmanagement Interim-management Expediting Mediation (geschillenbemiddeling) opstellen van kwaltiteitsplannen volgens EN 1090-2 opstellen van de ontwerpbasis-montagemethode volgens EN 1090-2 Verzorgen van cursussen en opleidingen (o.a. voor: Vereniging SNS, Bouwen met Staal en Stichting Post Academische Opleidingen ) Bouwen met Staal publicatie "Fabricage en montage van staalconstructies" Vertaling norm NEN-EN 1090-1 en NEN-EN 1090-2 Vervaardigen van staalconstructies en aluminiumconstructies 1
Wat gaan we doen vanavond? Globale kennismaking met nieuwe EN 1090 Geen details, die komen in de cursus Wat gaan we doen vanavond? Waar staan we? Vertaling Status Bouwbesluit / Eurocodes Overzicht hoofdstukken en bijlagen CE Markering Vervaardigingsklassen Toleranties Kwaliteitsniveaus voor het lassen Lascoördinatie Bijlage E (gelaste knooppunten in buisconstructies) Cursussen 2
Wat hadden we: NEN-ENV 1090-1 Ingetrokken op 13-08-2008 NEN-ENV 1090-1 Maakte onderdeel uit van serie van 6 normen: NEN-ENV 1090-1:1997 NL: Het vervaardigen van staalconstructies - Deel 1, Algemene regels en regels voor gebouwen NVN-ENV 1090-2:1998 EN: Aanvullende regels voor koudgevormde dunwandige profielen en platen NVN-ENV 1090-3:1997 EN: Aanvullende regels voor staalsoorten met een hoge treksterkte NVN-ENV 1090-4:1998 EN: Aanvullende regels voor vakwerkconstructies van buisprofielen NEN-ENV 1090-5:1999 EN: Aanvullende regels voor bruggen NVN-ENV 1090-6:2000 EN: Aanvullende regels voor corrosievast staal 3
Nieuwe serie EN 1090 Bestaat uit drie delen: 1. Levering van onderdelen, vooral over CE markeringen en wat daar mee samenhangt 2. Regels voor staal (van tuinhek tot brug) 3. Regels voor aluminium Wat doe ik in dit verband? In opdracht van Bouwen met Staal vertalen van de delen 1 en 2 van het Engels in het Nederlands Prof. Ir. Jacques Berenbak leest mee / geeft commentaar Prof. Ir. Wim Hoeckman leest mee voor België Ik maak geen deel uit van NL of Europese commissie 4
Officiële titels van de norm: NEN-EN 1090-1:2009 en Constructieve delen van staal en aluminium Deel 1: Eisen voor conformiteitsbeoordeling van dragende delen NEN-EN 1090-2:2008-08 en Het vervaardigen van staal- en aluminiumconstructies - Deel 2: Technische eisen voor staalconstructie (corrected) NEN-EN 1090-2:2008-08 en Het vervaardigen van staal- en aluminiumconstructies - Deel 3: Technische eisen voor aluminiumconstructies Wat valt op: Alles nog in het engels Naam van deel 1 wijkt af van deel 2 en 3 (vergeten is om vertaling aan te passen) Fout in de titel van deel 2 (staalconstructie ipv staalconstructies) 5
Status vertalingen Vertalingen deel 1 (onderdelen) en 2 (staal) zijn gereed en van commentaar voorzien door meelezers in België en Nederland Opmerkingen NL zijn verwerkt, opmerkingen België nog niet Op 2 oktober vergadering bij NEN over definitieve vertaling Vertaling deel 3 nog niet mee begonnen 1090-1, 2 en 3 zijn in het Engels te koop bij NEN Vertalingsaspecten Constituent products Zijn materialen inclusief bouten, moeren, elektroden, verf, mortel voor ondergieten etc Vertaald als Basisproducten 6
Wanneer is een norm van kracht: Ofwel geregeld in de wet (Bouwbesluit) Ofwel vastgelegd in een overeenkomst (contract) Dus kan NEN-ENV 1090-1 nog steeds van toepassing zijn. Maar ook NEN-EN 1090-2 kan al van toepassing zijn!!! (bijvoorbeeld via eurocode) In andere gevallen niet van toepassing Aanpassing Bouwbesluit Op 18 juli 2008 heeft VROM concepttekst voor een aangepaste Bouwbesluit teskt gepubliceerd Daarin worden Eurocodes aangewezen Eurocode wijst NEN-EN 1090-2 aan Daarmee wordt NEN-EN 1090-2 wet Verwachting publicatie eind 2009 in staatscourant TGB s worden eind maart 2010 ingetrokken 7
EN 1090-2 in relatie tot het Bouwbesluit Eurocode gaat aangestuurd worden via het Bouwbesluit en wordt daarmee de wet in Nederland NEN-EN 1090-2 gaat aangestuurd worden via de Eurocode en wordt daarmee de wet in Nederland Niet voldoen aan NEN-EN 1090-2 is dan een economisch delict Hoofdstukken NEN-EN 1090-2 1. Onderwerp en toepassingsgebied 2. Normatieve verwijzingen 3. Termen en definities 4. Specificaties en documentatie 5. Basisproducten 6. Voorbewerken en samenstellen 7. Lassen 8. Mechanisch verbinden 9. Montage 10. Oppervlaktebehandeling 11. Geometrische toleranties 12. Keuren, beproeven en corrigeren 8
Bijlagen NEN-EN 1090-2 A. (N) Lijst met vereiste aanvullende informatie ( moet worden voorgeschreven ) keuzemogelijkheden ( tenzij voorgeschreven ) en eisen die verband houden met de vervaardigingsklasse B. (I) Richtlijnen voor het vaststellen van de vervaardigingsklasse C. (I) Controlelijst voor de inhoud van een kwaliteitsplan Bijlagen 1090-2 (vervolg 1) D. (N) Geometrische toleranties (tabellen) Essentieel Functioneel Klasse 1 Klasse 2 E. (I) Gelaste Knooppunten in buisconstructies F. (N) Corrosiebescherming G. (N) Beproeving om wrijvingscoëfficiënt te bepalen H. (N) Beproeving om de waarden voor de aandraaimomenten voor voorspanbouten onder montagecondities te bepalen 9
Bijlagen 1090-2 (vervolg 2) J. (N) Het gebruik van samendrukbare ringen als direct voorspanindicator K. (I) Zeskantinjectiebouten L. (I) Richtlijn als stroomdiagram voor het ontwikkelen en gebruiken van een WPS M. (N) Reeksmethode voor het keuren van verbindingsmiddelen Essentiële wijzigingen NEN- EN 1090-2 tov NEN-ENV 1090-1 Nu voor alle soorten constructies, van tuinhek tot brug Vier verschillende vervaardigingsklassen onderscheiden Ook voor roestvaststaal drie soorten toleranties onderscheiden (exclusief de bijzondere) Praktischer geworden, oa plaatjes met lasdetails 10
Dingen die opvallen in NEN- EN 1090-2 Hoofdstukindeling bijna identiek als in vorige norm Hoofdstuk materialen heet nu basisproducten Geen projectspecificatie meer Twee (drie) soorten toleranties Minder vaag Meer in detail Minder should Tweemaal zo dik (maar nu alle 6 de delen in één) Beter uitgewerkt en beter doordacht Maar vrijwel geen tekst gelijk gebleven CE Markering EN 1090-1 Invulling van Richtlijn Bouwproducten (Construction Products Directive (89/106/EEG) Doel is dat producten van een lidstaat verhandelbaar zijn in alle lidstaten KOMO is hiermee deels in strijd Gebaseerd op gecertificeerde fabrieksproductiecontrole 11
CE Markering Vervaardigingsklassen (1) Vervaardigingsklassen (Executionclasses) is een nieuw begrip binnen de EN Er is EXC1 tot en met EXC4 EXC1 is het eenvoudigst en EXC4 het meest ingewikkeld 12
Vervaardigingklassen (2) Vervaardigingsklassen (EXC) worden bepaald door 3 variabelen: CC Gevolgklasse (Consequence Class) SC Gebruikscategorie (Service Category) PC Productiecategorie (Production Category) Gevolgklasse (bepaald door de constructeur, volgens Eurocode, bijlage B) NIVEAU GEVOLG- KLASSE BESCHRIJVING VOORBEELDEN VAN GEBOUWEN EN CONSTRUCTIES Verhoogde Veiligheid CC3 Zware gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of erg zware gevolgen op economisch, sociaal of milieuvlak Tribunes, openbare gebouwen, waar gebreken zware gevolgen kunnen hebben (bv. concertzalen) Gewone Veiligheid CC2 Middelmatige gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of aanzienlijke gevolgen op economisch, sociaal of milieuvla Residentiële of openbare gebouwen en kantoorgebouwen, waar gebreken middelmatige gevolgen kunnen hebben (bv. kantoorgebouwen) Verminderde Veiligheid CC1 Zwakke gevolgen in termen van verlies van mensenlevens, of verwaarloosbare gevolgen op economisch, sociaal of milieuvlak Agrarische gebouwen, waartoe de mensen normaal geen toegang hebben (bv. opslagruimten), serres 13
Gebruikscategorie Klasse SC1 Criteria ontworpen op alleen statische belasting (Voorbeeld: Gebouwen) waarvan de verbindingen ontworpen zijn op aardbevingsbelastingen in gebieden met lage aardbevingsactiviteit en in DCL* ontworpen op vermoeiingsbelasting door kranen (Klasse S 0 )** SC2 ontworpen op vermoeiingsbelasting volgens EN 1993. (Voorbeelden: Verkeers- en spoorbruggen, kranen (klasse S 1 tot en met S 9 )**, constructies gevoelig voor vibraties veroorzaakt door wind, publiek of draaiende machines) waarvan de verbindingen zijn ontworpen op aardbevingsbelastingen in gebieden met gemiddelde of hoge aardbevingsactiviteiten in DCM* en DCH* * DCL, DCM, DCH: elasticiteitsklasse volgens EN 1998-1 ** Voor indeling van vermoeiingsbelasting door kranen zie EN 1991-3 en EN 13001-1 Productiecategorie Klasse PC1 PC2 Criteria Niet gelaste onderdelen gefabriceerd van producten van alle staalsoorten Gelaste onderdelen gefabriceerd van producten van staalsoortenonder S355 Gelaste onderdelen gefabriceerd van producten van staalsoorten S355 en hoger Onderdelen die essentieel zijn voor de constructieve samenhang en op de bouwplaats zijn samengesteld door middel van lassen. Onderdelen die zijn gefabriceerd met behulp van warm vervormen of een warmtebehandeling hebben ondergaan tijdens de fabricage Onderdelen of vakwerkliggers uit ronde buizen die een profilering van de uiteinden vereisen 14
Bepaling vervaardigingsklasse Gevolgklasse CC1 CC2 CC3 SC1 SC2 SC1 SC2 SC1 SC2 Gebruikscategorie Productiecategorie PC1 EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 a EXC3 a PC2 EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 a EXC4 a EXC4 behoort van toepassing te zijn bij speciale constructies of constructies met extreme gevolgen van een constructief bezwijken zoals vereist in nationale regelgeving. Dus tot max. EXC2 betekent: Constructies tot gewone veiligheid (CC2) Statisch belast of door kraanbanen (SC1) Gelast incl. S355 en hoger (PC2) Geen: CC3 (tribunes, concertzalen) Geen vermoeiing (bruggen, windmolens) 15
Vervaardigingsklassen (3) Bijlage B.3. De bepaling van de vervaardigingsklasse behoort door de ontwerper en de eigenaar van het bouwwerk, gezamenlijk te worden gedaan, rekening houdend met nationale regelgeving. Bij dit besluitvormingsproces behoren de projectleider en de bouwer te worden geraadpleegd, voor zover van toepassing om eventuele nationale regelgeving in de plaats van het gebruik van de constructie te volgen. Toleranties Er worden 2 soorten toleranties onderscheiden: Essentiële: Essentieel voor mechanische sterkte en stabiliteit van de voltooide constructie Functionele: Vereist voor andere criteria zoals passing en uiterlijk Beide normatief Functionele opgedeeld in klasse 1 en klasse 2 (klasse 2 is meest streng) Indien niets opgegeven dan klasse 1 van toepassing 16
Toleranties (Essentieel) D1.11 Essentiële montage toleranties Kolommen over één verdieping No Criterium Parameter Toegelaten afwijking 4 Rechtheid van een kolom over één verdieping: Positie van de doorsnede van een kolom, ten opzichte van een rechte lijn tussen de positioneerpunten onder en boven = ± h/750 = ± h/750 Toleranties (Functioneel) D.2.8 Functionele fabricagetoleranties gaten voor verbindingsmiddelen, ravelingen en gesneden kanten No Criterium Parameter Toegelaten afwijking Klasse 1 Klasse 2 Positie van gaten voor verbindingsmiddelen: 1 Afwijking van de hartlijn van een afzonderlijk gat ten opzichte van de theoretische positie binnen een groep gaten: = ± 2 mm = ± 1 mm Positie van gaten voor verbindingsmiddelen: 2 Afwijking in de eindmaat a tussen een afzonderlijk gat en de rand = 0 + 3 mm = 0 + 2 mm 17
Kwaliteitsniveaus voor het lassen Zijn in diverse documenten geregeld (van laag naar hoog ): NEN-EN-ISO 14731, lascoördinatie, B, S, C NEN-EN-ISO 3834, kwaliteitseisen, E, S, C NEN-EN 5817, onvolkomenheden, D, C, B IIW: IWS, IWT, IWE NEN-EN-ISO 14731 Lascoördinatie Taken en Verantwoordelijkheden Vervangt sinds 1/10 2006 NEN-EN 719:1994 Betreft het toezicht artikel letter Engels Nederlands 6.2. a) C Comprehensive Uitgebreid 6.2. b) S Specific Specifiek 6.2. c) B Basic Basis 18
NEN-EN-ISO 3834 Kwaliteitseisen voor smeltlassen van metalen Vervangt sinds 1/01 2006 NEN-EN 729:1994 Betreft het proces deel Engels (quality requirements) Nederlands (kwaliteitseisen) 2 Comprehensive Uitgebreid 3 Standard Standaard 4 Elementary Elementair NEN-EN-ISO 5817 Lassen Smeltlasverbindingen in staal, nikkel, titanium en hun legeringen Kwaliteitsniveaus voor onvolkomenheden Vervangt sinds 1/08 2007 NEN-EN-ISO 5817:2003 Betreft het resultaat niveau B C D rang Hoogste eis Middelste eis Laagste eis 19
NEN-EN-ISO 14731 en 3834 IIW classificatie lasopleidingen afkorting Engels document IWE IWT IWS International Welding Engineer International Welding Technologist International Welding Specialist IAB 002 2000 / EWF - 409 IAB 003 2000 / EWF - 410 IAB 004 2000 / EWF - 411 Beheersing lassen volgens 1090-2 (1) NEN-EN 1090-2, 7.1 Lassen, Algemeen Lassen moet worden uitgevoerd in overeenstemming met de eisen van het van desbetreffende deel van EN-ISO 3834 of EN-ISO 14554, voor zover van toepassing. Afhankelijk van de vervaardigingsklasse zijn de volgende delen van EN-ISO 3834 van toepassing: EXC1 deel 4 Elementaire kwaliteitseisen EXC2: deel 3 Standaard kwaliteitseisen EXC3 en EXC4: deel 2: Uitgebreide kwaliteitseisen 20
Beheersing lassen volgens 1090-2 (2) NEN-EN 1090-2, 7.4.3 Lassen, Lascoördinatie Voor EXC2, EXC3 en EXC4 moet de lascoördinatie plaatsvinden gedurende het uitvoeren van het lassen door lascoördinatiepersoneel, op een juiste manier gekwalificeerd voor en ervaren met de laswerkzaamheden waar ze toezicht op houden, zoals gespecificeerd in EN ISO 14731. Met betrekking tot de laswerkzaamheden waarop toezicht wordt gehouden, moet het lascoördinatie personeel een technische kennis hebben volgens tabellen 14 en 15 (tabel 15 is RVS). EXC NEN-EN 1090-2 Tabel 14 Technische kennis van het coördinatiepersoneel, Constructiestaal Staal (Staalgroep) Referentienorm Dikte (mm) 25 a 25 < t 50 b t>50 EXC2 S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4) S420 t/m S700 (1.3,.2, 3) EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3, EN10210-1, EN 10219-1 B S C c S C d C EXC3 S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4) S420 t/m S700 (1.3,.2, 3) EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1 S C C C C C EXC4 Alle Alle C C C a Kolomvoetplaten en kopplaten 50mm b Kolomvoetplaten en kopplaten 75mm c Voor staal tot en met S275 is niveau S voldoende d Voor staal N, NL, M en ML is niveau S voldoende 21
Gelaste knooppunten in buisconstructies (Bijlage E) E5: Hoeklassen in verbindingen tussen verband- en randstaven uit vierkante en rechthoekige buizen Ook voor: E2: Stompe lassen in verbindingen tussen verbanden randstaven uit ronde buizen E3: Hoeklassen in verbindingen tussen verband- en randstaven uit ronde buizen E4: Stompe lassen in verbindingen tussen verbanden randstaven uit vierkante en rechthoekige buizen E5: Hoeklassen in verbindingen tussen verband- en randstaven uit vierkante en rechthoekige buizen E6: Lasnaadvoorbewerking en samenbouwen bij buisverbindingen in verstek E7: Aanbrengen van twee verbandstaven aan een randstaaf 22
E7: Aanbrengen van twee verbandstaven aan een randstaaf Cursussen NEN-EN 1090-2 Als u meer wilt weten: 9 stuks gepland voor SNS leden in de regio s Van september 2009 tot maart 2010 5 middag / avonden van 15.00 tot 21.00 uur 2 x Jacques Berenbak (voorzitter VVSC) 1 x Henk Bodt (commissielid VVSC, directeur NIL) 2 x Bert van Beek 23
Dank voor uw aandacht 24