ECONOMISCHE WAARDEBEPALING VAN SURINAME

L ECONOMISCHE WAARDEBEPALING VAN SURINAME DOOR IR. E. C. ABEND ANON Het is een opmerkelijk verschijnsel, dat na de verlevendiging der Nederlandsche belangstelling voor Oost-Indië in den allerlaatsten tijd ook de interesse voor West-Indië toenemende is. Een grooter aantal voordrachten en opstellen over West-Indië ging gepaard met de oprichting van dit tijdschrift, speciaal gewijd aan gedachten wisselingen over West-Indische onderwerpen en belangen. Van geen dier West-Indische territoiren roept de naam ons zoozeer het beeld van een noodlijdend land voor den geest als die der kolonie Suriname". Bij uitstek is het i<?z kolonie van een fiksch moederland, die kwijnt aan parasitaire kwalen. Zij is niet in staat een krachtig arbeidzaam ras voort te brengen. Levenskrachtige menschen vol energie en durf doet zij slechts bij uitzondering opgroeien. Dr. Th. Lens wees er in zijn voordracht over Curacao, op 15 Januari jl. gehouden voor de Nederlandsche af deeling der Ned.-Indische Maatschappij van Nijverheid en Landbouw, op, welk een groot verschil er bestaat tusschen de hygiënische toestanden in Suriname en Curacao. Eerstgenoemd landgebied, vochtig tropenland bij uitnemendheid, is verreweg de minste van de twee. De Oud-Gouverneur van Suriname, W. D. H. Baron van Asbeck, kenschetste dezen staat van zaken dan ook door in de vergadering van het Indisch Genootschap van 28 Januari jl. op te merken: Het Suriname-vraagstuk is voor een groot deel een hygiëne-vraagstuk". Doch daarop liet hij volgen :,,voor een even groot deel een onderwijs-vraagstuk". Deze dualistische stelling van het Suriname-vraagstuk geldt evenwel alleen voor het bewoonde gebied, verreweg het kleinste van Suriname, niet voor de geheele kolonie. Voor Suriname als geheel moet het heeten: Dit is wzvs/witett<2 een hygiënisch vraagstuk. Eerst wanneer men dat voor elk geval op zich zelf aanvaard heeft en dit vraagstuk op-

i66 gelost is, kan en mag men er toe overgaan nieuwe vraagstukken onder de oogen te zien. L,aat ik een voorbeeld geven, waarmede men in zoo tal van gevallen zijn voordeel kan doen. Toen de Franschen geslaagd waren in de doorgraving der landengte van Suez, meenden zij, dat het Panama-kanaal het technisch vraagstuk was, hetwelk nu voor hen aan de beurt kwam. Hoezeer zij zich vergisten en hoe groot verlies aan kapitaal en menschenmateriaal daarvan het gevolg was, is nu achteraf bekend genoeg. De groote verdienste deze onjuiste stelling van het Panamavraagstuk te hebben herkend, komt toe aan de Amerikanen. Zij zagen in, dat men in het geheel niet met een technisch vraagstuk te doen had, maar uitsluitend met een hygiënisch vraagstuk. Zij begrepen, dat men met een hoop zieke en halfkrachtige menschen al even weinig bereiken kan als met een massa valsche guldens. En zij losten het hygiënische vraagstuk van het Panama-kanaal op. Toen eerst werd het een technisch vraagstuk. En één, dat hun hoofdbrekens genoeg gekost heeft. Toch zullen de Amerikanen tijdens hunne assaineeringswerkzaamheden zeker niet de verkenning en bestudeering der materieele mogelijkheden hebben nagelaten. En dit is een punt, dat meer nog klemt voor Suriname. I,anden, die koloniën bezitten, zien te goeder ure de wenschelijkheid en noodzakelijkheid in, zich van de uitgestrektheid, de hoedanigheid en de waarde van die kolonie op de hoogte te stellen. M.a.w. zij wenschen de economische mogelijkheden van hun landbezit te inventariseeren. Het is duidelijk, dat zoodanige inventarisatie met kosten gepaard gaat. Maar het land, dat niet het vertrouwen en het inzicht heeft, dat die kosten, ra^s go&i aa«g z#e»g?, ruimschoots vergoed zullen worden, zoowel door indirecte voordeden als door directe inkomsten, geeft blijk niet in staat te zijn voor dien inventarisatie-arbeid de beste werkkrachten en de beste werkmethoden te kunnen vinden. Inventarisatie-arbeid van economische mogelijkheden heeft bij daadkrachtige mogendheden steeds nummer één gestaan op hun koloniaal werkprogramma. Hoe heeft Nederland ter zake met Suriname gehandeld?

L 167 Na een gedeeltelijke opneming van de oostelijke grensrivier in 1861 door een Nederlandsch-Fransche Commissie, werd door den Gouvernementslandmeter Iyoth tusschen 1877 en 1892 een smalle kuststrook langs een beperkt aantal lijnen opgemeten. In 1882 was Prof. Martin 2 wekenfgeologisch werkzaam in Suriname. Eerst met het begin van deze eeuw heeft tijdelijk een systematisch onderzoek van het binnenland plaats gevonden, maar, op een enkele uitzondering na, uitsluitend op topographisch gebied, en dan nog maar zeer vluchtig. Met die uitzondering, de geologische expeditie van Dr. H. van Cappelle naar de boven-nickerie, begonnen namelijk de zoogenaamde Surinameexpedities. Deze door wetenschappelijke instituten uitgeruste expedities werkten hoofdzakelijk onder de auspiciën van het Kon. Ned. Aardrijkskundig Genootschap en stonden onder leiding van land- en zeeofficieren. Verdienstelijke arbeid werd gepresteerd op topographisch gebied, terwijl ook belangwekkende bijdragen voor talen- en volkenkunde werden geleverd. Zij duurden met onderbrekingen van 1901 1911. Van een opsporing van economische mogelijkheden bij of aan de hand van deze expedities, die ten getale van 7 naar Suriname's binnenlanden gingen, kan evenwel in het geheel geen sprake zijn, Ten behoeve van spoorwegaanleg als grondslag voor de verheffing der goudindustrie in het binnenland, verleende de Nederlandsche Regeering steun aan de Maatschappij Suriname door de uitzending van Ned.-Indische ingenieurs. Of bedoelde verheffing evenwel mogelijk was, m.a.w. of hier inderdaad een economische mogelijkheid aanwezig was, was niet van te voren onderzocht. En toen men er eindelijk toe overging, geschiedde dit onderzoek op onjuiste basis. Er werd namelijk op advies van Prof. C. J. van Loon, uitgebracht na diens kortstondige zending in 1903 naar Suriname, een Gouvernements mijnexploratie-dienst in de kolonie opgericht. Doch, deze had uitsluitend ten doel te onderzoeken, of het Lawagebied om zijn venvachten rijkdom aan alluviaal goud zou kunnen dienen als eindpunt van den aan te leggen spoorweg. Het zou niet moeilijk vallen van geologisch standpunt kritiek te oefenen op de beperktheid der gestelde opdracht, maar wat zou dat nu achteraf baten? Volstaan wordt met

i68 1 vast te stellen, dat de ongustige uitkomsten der onderzoekingen van dezen dienst in oorzakelijk verband staan met bedoelde beperktheid. Zoo werd deze dienst omstreeks 1908 opgeheven, en daarmede gelukkig bereikt, dat niet nog meer geld op oujuisten grondslag werd uitgegeven. Deze uitgave bedroeg één millioen gulden. Jaren later is door particuliere bemoeienis het bauxiet gevonden. Incidenteel zullen in de volgende decennia vermoedelijk wel nieuwe vondsten van beteekenis worden gedaan. Maar daarmede worden Suriname's materieele mogelijkheden niet systematisch opgespoord, en blijven deze, langer dan noodig en economisch is, in haar schoot verborgen en dus onbekend. Moet dit langer zoo blijven? Op deze vraag antwoordt alleen bevestigend de man, wiens energie geheel is uitgedoofd, alleen het volk, welks levenssappen zijn verdroogd. Naar de bescheiden meening van steller dezes is het onverantwoordelijk om een kolonie als Suriname, welke zooveel belooft, op de wijze als thans geschiedt van Overheidswege ononderzocht te laten en dus het woord kan niet worden vermeden naar moderne opvattingen feitelijk te / Behalve goudertsaders, welbekend van de drie andere Guyana's, waarnaar in Suriname nooit een systematisch onderzoek is ingesteld geworden, en waarvan de aanwezigheid op geologische gronden hoogstwaarschijnlijk is te achten, mag men ook andere waardevolle ertsafzettingen verwachten. Voor de bauxiet is dit reeds een uitgemaakte zaak. Nu ook is ijzererts door den mijningenieur Douglas in groote hoeveelheid gevonden. Zeker is, dat de geologische gegevens, voor zoover deze bekend zijn en bestudeerd konden worden, tot de gevolgtrekking moeten leiden, dat het eindoordeel over de mijnbouwmogelijkheden in Suriname veel gunstiger te denken is dan de tot nu toe behaalde resultaten schijnen aan te geven. Hoe moet het onderzoek der geheele kolonie Suriname met de bedoeling om te geraken tot hare economische waardebepaling ten uitvoer worden gebracht?

169 Door gebruikmaking van alle reeds bekende gegevens, door toepassing der nieuwste en meest doelmatige technische hulpmiddelen, en door aanwending van het wetenschappelijk meest juiste en systematische werkplan. Men weet, dat de groote moeilijkheid voor een onafgebroken voortgezet onderzoek van en in de binnenlanden van Suriname gelegen is in twee omstandigheden. In de eerste plaats zijn de hygiënische omstandigheden hoogst ongunstig; en in de tweede plaats leveren de verbindingen van de kust met de eigenlijke arbeidsvelden tengevolge der voor Suriname geldende topographische condities welhaast onoverkomelijke bezwaren op. Het hygiënische vraagstuk, niet op te lossen bij een voorbijgaande expeditie, werd door een enkele goudmijnbouwmaatschappij op Amerikaansche wijze onder de oogen gezien en plaatselijk tot volledige oplossing gebracht. Bij een continu onderzoek van Suriname zal op den voorgrond moeten staan, dat men een zeker aantal steunpunten of centra schept, welke zoo gelijkmatig mogelijk over de geheele oppervlakte van Suriname worden verdeeld, terwijl voor e/a: dezer centra, hoe eenvoudig ook aangelegd en opgezet, het hygiënische vraagstuk voz/erfig moet worden opgelost. In dit opzicht mogen geen kosten worden gespaard; dit is voor het te bezigen menschenmateriaal /^ kardinale punt, waarvan de continuïteit afhangt van den te ondernemen arbeid. Gelukkig, dat de techniek in haar jongste ontwikkeling een middel aan de hand heeft gedaan ter overwinning der transportbezwaren geboden door de configuratie en begroeiing van het Surinaamsche binnenland, en de moeilijke bruikbaarheid van Suriname's natuurlijke waterwegen. De mensch is nu voor zijne verbindingswegen niet langer afhankelijk van het land of het water. Nu heeft hij zich leeren bewegen door de lucht. En zoo zal het vliegtuig ook ten dienste moeten komen van de exploratie van Suriname's binnenlanden. Door de lucht, met behulp van het vliegtuig, moeten de verbindingswegen gaan tusschen de onderzoekingscentra onderling en tusschen hen en het uitgangspunt aan de kust, Paramaribo. Wij denken ons deze onderzoekingscentra op afstanden van

170 75 tot 100 K.M. van elkaar gelegen, zoodat voor het ongeveer 300 bij 400 K.M. groote Suriname 10 12 dergelijke punten zullen moeten worden aangelegd. Natuurlijk niet gelijktijdig, maar geleidelijk, al naar de voortschrijding van het onderzoek van Noord naar Zuid. Waar moeten deze centra worden aangelegd? Op daartoe uitgekozen punten. Welke criteria moeten gelden bij de keuze dezer punten? Zij moeten gelegen zijn op goed te draineeren gronden, vlak bij stroomend frisch water, en geheel buiten het oerbosch. Met het oog op dit laatste criterium komen dus in de eerste plaats de savanne's in aanmerking, die men reeds op vele punten van het binnenland heeft leeren kennen. Kan het niet anders, en moet om verschillende steekhoudende redenen een centrum midden in het oerwoud worden gekozen, dan dient dit over zoo'n areaal weggekapt en de grond omgewerkt en schoongemaakt te worden, dat de alles reinigende zonnestralen daar absoluut schoon schip kunnen houden, en te midden van het oerwoud een w/ om» gezonde miniatuurnederzetting kan ontstaan. Op welke wijze moet men deze punten gaan zoeken? Met behulp van het vliegtuig. M.a.w. door het maken van verkenningsvliegtochten van uit Paramaribo. Het zal niet moeilijk vallen op grond van waarnemingen uit het vliegtuig een kaart van Suriname samen te stellen, wat betreft haar plantenkleed, onderscheiden in oerbosch, kreupelhout, savanne, enz. Worden op deze kaart ook nog aangegeven bergland, heuvelland, en vlakte, dan zal het gemakkelijk zijn een verdeeling der punten voor de onderzoekingscentra op de kaart te ontwerpen. Controle-vluchten naar en om een aldus voorloopig gekozen centrum zullen dan kunnen uitmaken, of de keuze in alle opzichten de juiste mag worden geacht, dan wel en in hoeverre zij moet worden herzien. Ook is het natuurlijk niet noodig alle 10 of 12 punten reeds dadelijk definitief vast te stellen, want dit behoeft slechts voor eenige het dichtst bij de kust gelegene te geschieden. Terwijl de definitieve keuze der verder in het binnenland te openen centra eerst behoeft te worden gedaan, wanneer het onderzoek zich zoover gaat uitstrekken. Hoe moeten deze centra worden aangelegd? Zoo eenvoudig

mogelijk, maar tevens in de perfectie hygiënisch. Er kan niet genoeg de nadruk op worden gelegd, dat men uit welbegrepen eigenbelang zoo zuinig mogelijk met het menschentnateriaal dient om te gaan. Besparing, waar het hygiënische ^oo&a&e/zy&afjie» betreft, mag in het geheel niet plaats vinden. Alles dient in het werk te worden gesteld om de werkkracht der deelnemers op volle capaciteit te houden. Maar wie dan ook onder deze omstandigheden zich niet geroepen voelt zijn volle werkkracht aan het hem opgedragen werk te blijven geven, dient onherroepelijk onmiddellijk te worden verwijderd. Het spreekt vanzelf, dat bij elk dezer onderzoekingscentra een landingsplaats voor vliegtuigen moet worden aangelegd. Hebben wij hiermede de basis aangegeven, waarop een ononderbroken onderzoek van geheel Suriname zal kunnen plaats vinden, dan moeten wij nu een schema ontwerpen, waaruit de gang van het onderzoek ons in groote lijnen duidelijk zal worden en ons tevens zal doen inzien welke resultaten mogen worden verwacht. Paramaribo zal natuurlijk het uitgangspunt en het centrale station voor het onderzoek moeten vormen. Van al hetgeen daar aanwezig en te gebruiken is, zal men partij dienen te trekken. Daar zal het museum voor de verzamelde monsters moeten komen en het laboratorium voor hun onderzoek en hunne waardebepaling, Als grondslag voor het vastleggen der geologische waarnemingen zal een topographische kaart *) van Suriname moeten worden gemaakt op dezelfde wijze als ondergeteekende het deed geschieden tijdens zijne Midden-Celebes-expeditie. Deze arbeid omvat een oppervlakten-verkenning en opmeting (in tegenstelling met een lijnen- en punten-ver kenning en opmeting). Er bestaat evenwel geen bezwaar om voor Suriname een stap verder te gaan, en de noodzakelijkerwijze aan te leggen onderzoekingscentra te gebruiken als uitgangspunten voor uit te kappen paden naar de voor plaatsing *) Over de mogelijkheid van topographische opneming van onbekende tanden met behulp van vliegtuig en fotographie spraken de heeren A. H. G. Fokker en E. Diemei" op 21 Juni 1919 op de jaarvergadering van de Maatschappij ter bevordering van het natuurkundig onderzoek der Neder- Wdsche koloniën.

172 1 van primaire en secundaire triangulatie pilaren aangewezen hoogtepunten. M. a. w. het zal voor de hand liggen de gelegenheden, door het eigenlijke onderzoek geboden, te benutten voor de gelijktijdige triangulatie van Suriname. Voor de hierbij noodige hoekmetingen ware wellicht gebruik te maken van deskundige vrijwilligers van de marine of het leger. Overigens zouden de topographische werkzaamheden moeten geschieden door first-class" topographische opnemers, zooals ik er persoonlijk één heb leeren kennen bij den Topographischen Dienst in Ned.-Indië. Om hun het werk mogelijk te maken, zullen paden moeten worden gemaakt tusschen de meergenoemde centra; d. w. z. deze paden zullen grootendeels moeten worden gekapt. Vliegtuigverkenningen zullen daarbij alweder den weg moeten wijzen voor het beste, d.i. het meeste over- en uitzichten aanbiedende tracé. Zeker zal het kappen dezer paden een omvangrijk en vrij kostbaar werk zijn, maar hieraan valt niet te ontkomen; en bovendien zullen die paden tevens dienst doen voor de verkenningen der geologen. ;- } Want onmiddellijk aansluitend aan de topographische verkenning en opmeting, op de wijze als deze bij het Midden- Cel ebes-onderzoek plaats vond, moet de geologische verkenning en bestudeering van het land volgen. Deze beide verkenningen, de vooropgaande topographische en de onmiddellijk daaropvolgende geologische, bewegen zich dus, gebruik makende van de telkens zuidelijker aangelegde onderzoekingscentra, geleidelijk van Noord naar Zuid. De verbinding der onderzoekingscentra met Paramaribo en onderling blijft gehandhaafd door vliegtuigen, waarvan met het oog op de korte afstanden van maximum 400 K.M. zeker niet meer dan twee noodig zullen zijn, n.l. 1 in gebruik en 1 in reserve. De onderzoekingscentra zullen de tijdelijke verblijfplaatsen zijn voor de topographische opnemers en de geologen, van waaruit zij hunne werkzaamheden over een bepaald areaal zullen kunnen uitstrekken, zonder daarbij verder dan 50 a 60 K.M. van honk te behoeven te gaan. Dit wil dus zeggen, dat, al zal een enkele maal of eenige malen achtereen in het bosch moeten worden overnacht, men in 3 of hoogstens 4 dagen in een onderzoekingscentrum terug kan wezen om

173 op zijn verhaal te komen. Zoo kan men, telkens opnieuw gesterkt, den strijd tegen het oerwoud, zonder onderbreking en zonder het af te leggen, blijven volhouden. Vanzelf zal de hier voor oogen gehouden werkzaamheid in Suriname's binnenlanden in verband met den vliegdienst aanleiding geven tot den aanbouw van een sanatorium op een daartoe geëigend punt, waarvan men de hygiënische voordeelen langzamerhand zal hebben leeren kennen en waardeeren. Niet alleen voor de deelnemers aan het onderzoek in het bijzonder, maar ook voor de bewoners der kustplaatsen in het algemeen, zal een dergelijk sanatorium, waarvan O.-Indië er verscheidene bevat maar W.-Indië er nog geen enkele kent, van groot direct nut en economische beteekenis zijn. De uitwerking der topographische opmetingen en de vastlegging daarvan in kaartbladen zal te Paramaribo moeten geschieden. Zoo ook het onderzoek der gesteenten, gronden en ertsen, verkregen bij de geologische verkenningen, terwijl alle gegevens zullen moeten worden te boek gesteld in kaarten, teksten en afbeeldingen. Een voorbeeld van een dergelijke volledige verwerking van al het verzamelde materiaal werd geleverd in de vier deelen met atlas van Geologische en geographische doorkruisingen van Midden-Celebes", 1914-1918. Als gevolg eener iwtehs^w, onafgebroken en systematisch geleide werkzaamheid moet de beoogde economische waardebepaling van Suriname in een gering aantal jaren zijn bereikt. Daarbij zal zijn verkregen: 1. een algemeene topographische kennis van Suriname, welke volkomen voldoende zal zijn voor de eischen der praktijk en waarop verder geleidelijk wetenschappelijk kan worden voortgebouwd ; 2. een zoodanige kennis der economische geologie en geographie van Suriname, dat zij kan dienst doen als wetenschappelijk en practisch uitgangspunt voor alle verdere onderzoekingen op het gebied van den mijnbouw, de agrogeologie en de nijverheid in het algemeen, voor zoover deze van natuurlijke grondstoffen gebruik maakt. Tot welke gevolgen dit resultaat aanleiding kan geven, is duidelijk gebleken door de resultaten der Midden-Celebesexpeditie. Dat zij ook voor Suriname van groote economische beteekenis zullen kunnen zijn, staat naar mijn overtuiging vast.

f; ' 174 Ten slotte blijft de voor een Nederlander zoo kardinale vraag: Wat zal dit alles moeten kosten? ; Nu, op deze vraag blijf ik het antwoord schuldig. Om twee ; redenen. In de eerste plaats, omdat het mij «tós kan schelen, hoeveel de economische waardebepaling van Suriname moet, ; kosten. Voor mij zijn de eenige criteria waar het op aankomt, :. dat er zoo goedkoop mogelijk en met de beste werkkrachten gewerkt wordt. Geschiedt dit, dan gaan de kosten niet boven 1 Nederland's finantiëele krachten, en zullen zij ik zeide dit reeds ruimschoots worden vergoed. Op de keuze der deelnemers komt het alleen aan, en voor alles op die van den Leider. In de tweede plaats laat ik een kostenberekening achterwege, omdat ik mij niet de minste illusie maak, dat Nederland ;;. zich geroepen zal achten andere naties in de geschetste wijze j i van toepassing van vliegtuigen bij exploratie-arbeid voor te i; gaan, terwijl ik er van overtuigd ben, dat het in deze kalm ;j' f de kat uit den boom zal blijven kijken en in het gunstigste j: geval er over zal gaan ^>rafc»..; En toch: wil men me/ Suriname blijven behouden als jl.- noodlijdende kolonie, en ook m'e/ overgaan tot verkoop aan ;i' den meestbiedende met de kans, dat deze verricht hetgeen ij; Nederland naliet en daarmede de basis legt om binnen een 'h decennium van Suriname een winsten-opleverend land te maken, ï dan brengt Nederland's eigenbelang en bovendien is dit de eenige voor eene koloniseerende mogendheid deugdelijke f* «weg, dat men thans overgaat tot eene economische waarde- " : bepaling van Suriname. «\! Deze dient te geschieden met gebruikmaking van het meest moderne, dat wetenschap en techniek hebben aan te bieden.