2
Inhoudsopgave pagina 5 Voorwoord pagina 6 De Bibliotheek in de maatschappij pagina 12 BoekStart pagina 14 dbos: de Bibliotheek op School pagina 18 Basisvaardigheden pagina 22 Jaarcijfers 3
4
Voorwoord De nieuwe bibliotheekwet Sinds 1 januari 2015 is Nederland een nieuwe bibliotheekwet rijker. In deze bibliotheekwet zijn de verantwoordelijkheden voor de verschillende overheidslagen vastgelegd. Zo is de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag verantwoordelijk voor onder andere de digitale bibliotheek. Naast het aanbieden van e-books, wordt daaronder ook verstaan het ter beschikking stellen van allerlei digitale en informatieve bestanden. De lokale bibliotheek heeft in de wet 5 taken gekregen: ter beschikking stellen van kennis en informatie; bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie; bevorderen van lezen en het laten kennismaken met literatuur; organiseren van ontmoeting en debat; laten kennis maken met kunst en cultuur. Deze vijf taken worden al jarenlang door Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen uitgevoerd. Met name de laatste jaren is er extra aandacht gegeven aan twee van de vijf taken. 'Bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie' en 'bevorderen van lezen': Onze maatschappij digitaliseert in een heel snel tempo. Denk daarbij maar eens aan de belastingdienst; het bankwezen; de overheid; de zorgverzekering en het vinden van een nieuwe baan. Wil je als burger actief deelnemen aan de hedendaagse maatschappij, dan is kennis van computers en dergelijke van groot belang. Niet iedereen heeft deze kennis of vaardigheden. De bibliotheek biedt in versterkte mate de mogelijkheden om de eerste stappen op het internet te doen. Dat hier veel belangstelling voor is, blijkt wel uit het feit dat alle georganiseerde cursussen helemaal vol zitten. U leest er in dit jaarverslag meer over. Naast dat digitale vaardigheden belangrijk zijn, is ook taalvaardigheid een belangrijke voorwaarde voor verdere ontplooiing. In samenwerking met vele instanties is een begin gemaakt om de taalvaardigheid van volwassen te vergroten. Dit onderwerp zal in de komende jaren verder worden ontwikkeld. Beide onderwerpen (digitaal vaardig en taalvaardig) zijn in 2015 versterkt aangeboden aan de Zeeuws- Vlaamse jeugd t/m 12 jaar. Met het onderwerp 'veilig internetten' wordt samen het basisonderwijs aandacht geschonken aan de vele mogelijkheden, maar ook de gevaren van internet en social media. En door extra aandacht te schenken aan leesenthousiasmering, voorlezen en vrij lezen, kan er sprake zijn van een forse woordenschatontwikkeling. Het is nu eenmaal aangetoond dat kinderen die veel lezen gewoonweg betere schoolprestaties leveren. Dit jaarverslag geeft talloze voorbeelden van dergelijke projecten. Natuurlijk is in 2015 ook de vernieuwing van ons vestigingennetwerk voortgezet met de opening van de nieuwe bibliotheek in Breskens. Deze bibliotheek heeft zelfs de meeste openingsuren van alle bibliotheken in Nederland. 2015 was een mooi jaar voor Bibliotheek Zeeuws- Vlaanderen. De weg die is ingeslagen is succesvol en zal de komende jaren houvast bieden voor de bibliotheek met een toekomst. Ik wens u wederom heel veel lees en kijkplezier. Met vriendelijke groet, Rudi Crombeen directeur/bestuurder Stichting Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen 35
Woensdagmiddag 7 oktober werd de Bibliotheek omgetoverd tot een experimenteel, virtueel onderzoekslaboratorium tijdens het Kinderboekenweekfeest: Einstein for Kids in Bibliotheek Oostburg, Hulst en Terneuzen. Raar, maar waar! Dat was het motto van de Kinderboekenweek 2015, die draaide om natuur, wetenschap en techniek. Daar zijn in totaliteit meer dan 200 kinderen op af gekomen. Bekijk de fotogalerij Zaterdagochtend 22 november Kinderboekenweek was voorleesmarathon (groot)vaders lezen voor. Acht opa s en papa s hebben voorgelezen aan zo'n 20-25 kinderen. Bekijk de fotogalerij In de maanden januari t/m mei 2015 bezochten i.h.k.v. de Cultuurmenu's acht jeugdboekenschrijvers basisschoolleerlingen in Zeeuws-Vlaanderen. In de gemeente Terneuzen waren dat: Marcel van Driel Stefan Boonen Anna Woltz Marlies Slegers Vivian Den Hollander Gerard Tonen. Op 1 oktober vierden we de Dag van de ouderen met een vertellunch in bibliotheek Oostburg. Te gast was Marjolein van Viegen, verhalenvertelster en dierenpreparateur. Ook lazen basisschoolleerlingen tijdens de lunch voor aan bewoners van woonzorgcentrum Antonius Bekijk de fotogalerij Woonzorgcentra Negen woonzorgcentra/instellingen in Zeeuws-Vlaanderen maakten gebruik van ons aanbod. Zij namen een collectie van 50 boeken, en eventueel een aantal extra banden af, die om de 4 maanden werd gewisseld. De uitleen wordt door vrijwilligers verzorgd. De collectie dient als aanvulling op het eigen mediabezit en ter ondersteuning van activiteiten in verzorgingstehuizen, woonzorgcentra en instellingen. Deze laatste bezocht tevens de gemeente Hulst. In Sluis kwamen Reggie Naus en Mirjam Mous. Bekijk de fotogalerij 6 2
37
Corine Nijenhuis was te gast in Bibliotheek Terneuzen ter promotie van haar boek Een vrouw van staal De buitengewone biografie van een binnenvaartschip. Een boeiende lezing over de ruim honderd jaar durende vaart van een buitengewoon binnenvaartschip, en de bijzondere levensdagen van haar vijf schippers. 8
Vrijwilligers worden ingezet in kleine vestigingen (Biervliet, Breskens, Hoek, Kloosterzande, Koewacht, Philippine, Sluiskil en Zaamslag) om tijdens openingsuren klanten te assisteren. In de grotere vestigingen (Hulst, Oostburg en Terneuzen) ondersteunen zij de bibliotheekmedewerkers. Inloopmiddag ANBO Op 4 februari was er een inloopmiddag in Bibliotheek Terneuzen, georganiseerd door de ANBO over de gevolgen van de WMO. MFC Op 19 maart was er een inloopmiddag in de nieuwe Bibliotheek in Breskens. De bibliotheek is daar gevestigd in het MFC. 1 juli werd het MFC officieel geopend. 39
Mannetje Jas is een leesbevorderingsproject voor groep 1 en 2 van het basisonderwijs Daarnaast zijn er diverse activiteiten in de bibliotheken geweest. De foto s van deze evenementen kunt u bekijken in de diverse online galerijen: Drone kids college Grensquiz en maakt onderdeel uit van het cultuurmenu's van stichting cultuur-educatie Zeeuws- Vlaanderen. Korenfestival Opening Kunstuitleen Bibliotheek Hulst 10
D e N a t i o n a l e V o o r l e e s w e d s t r i j d i s h é t leesbevorderingsproject voor leerlingen uit groep 7 en 8 van het basisonderwijs en verhoogt op een spannende manier het leesplezier. Tweeënveertig basisscholen leverden een schoolwinnaar waarvan er uiteindelijk drie doorgingen naar de provinciale finale. 311
BoekStart BoekStart voor baby's is een programma dat het lezen met heel jonge kinderen wil bevorderen én ouders met jonge kinderen wil laten genieten van boeken. BoekStart gaat uit van de gedachte dat kinderen die al op jonge leeftijd in aanraking komen met boeken een voorsprong (op school) ontwikkelen waar ze hun hele leven voordeel van hebben. Samen een boekje kijken, plaatjes aanwijzen en benoemen, versjes leren, verhaaltjes vertellen en ernaar luisteren, versterken bovendien de band tussen ouder en kind. Rol van de Bibliotheek Binnen BoekStart zijn drie elementen van belang: Ouders van baby's worden door de gemeente en het consultatiebureau geïnformeerd over wat de Bibliotheek hun baby te bieden heeft. De Bibliotheek presenteert zich op het consultatiebureau om ook op deze manier de Bibliotheek onder de aandacht te brengen van ouders. 12 Ouders worden opgevangen door Bibliotheekprofessionals die het BoekStartpakket uitdelen in de Bibliotheek. BoekStart in de kinderopvang BoekStart in de kinderopvang is een uitbreiding van BoekStart voor baby's. Naast baby's richt BoekStart zich nu op dreumesen en peuters in kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. In samenwerking met de Bibliotheek wordt gezorgd voor een aantrekkelijke leesplek in de kinderopvang en
wordt een startcollectie geschikte boekjes opgebouwd. Voorlezen krijgt een vaste plek in de kinderopvang door het opnemen van een voorleesplan in het beleid. De deskundigheid van pedagogisch medewerkers wordt verhoogd. Ouders worden erbij betrokken, zodat er thuis ook meer voorgelezen wordt en zij bekend raken met de mogelijkheden van de Bibliotheek. Er wordt samengewerkt met partners in een leesbevorderingsnetwerk. Naast de Bibliotheek zijn dat jeugdgezondheidszorg en gemeente. 133
de Bibliotheek De Bibliotheek op School (dbos) Naast de groepsbezoeken en de leesbevorderingsprojecten, zijn de leesconsulenten heel actief in de bibliotheken op school. Denk daarbij aan boekintroducties in de klassen, praten over boeken (Chaimbers), Boekenkring, begeleiden van leerlingen in kleine groepjes, voorlezen in de klassen etc. etc. Het meest gelezen jeugdboek in de VakantieBieb is Mees Kees op de Planken van Mirjam Oldenhave. In 2015 zijn 17 nieuwe leescoördinatoren opgeleid door Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen. In totaal zijn nu 33 leerkrachten werkzaam als leescoördinator op hun basisschool. Bijna alle basisscholen zijn lid van de Bibliotheek en maken gebruik van het grote aanbod aan producten en diensten. VakantieBieb 2015 groot succes Voor de zomervakantie is de VakantieBieb van start gegaan met een mooi aanbod van jeugdtitels en een bijbehorende campagne gericht op basisscholen. Deze landelijke actie blijkt een succes want in drie maanden tijd hebben bijna een kwart miljoen nieuwe gebruikers zich geregistreerd en zijn er ruim 2,2 miljoen e-books gedownload. 14
Project Lezen is Leuk Bekijk hier de verschillende fotogalerijen van het project Lezen is Leuk op diverse Zeeuws-Vlaamse scholen: Lezen is Leuk in Sluis Lezen is Leuk in Philippine Lezen is leuk in Zaamslag Lezen is leuk in IJzendijke Lezen is leuk in Koewacht Lezen is leuk in Terneuzen Lezen is leuk in Sas van Gent Lezen is leuk in Biervliet Lezen is leuk in Hengstdijk Lezen is leuk in Lamswaarde Lezen is leuk in Aardenburg Lezen is leuk in Vogelwaarde Lezen is leuk in Hulst Lezen is leuk in Breskens 15 3
Uitgelicht Diploma Veilig Internet Basisschool De Oude Vaart Terneuzen, groep 6 leesconsulent Elma Visman aan het woord Diploma Veilig Internet is een lesprogramma dat aangeboden wordt via Kennisnet en aan ons, de lees- en mediaconsulenten van de bibliotheek, de taak dit over te brengen aan leerlingen van het basisonderwijs. Het doel van het lespakket is om kinderen bewuster te maken van hun handelen op internet en hen vaardigheden aan te leren om verantwoord met internet en digitale media om te gaan. In de eerste les hadden we het over de vraag wat is internet?. Er is gemakkelijk een link te maken met de bibliotheek. In de bibliotheek is immers ook een schat aan informatie te vinden net zoals op internet. Maar kun je altijd de informatie vinden die je zoekt? Verder hebben we gesproken over sociale media. Zijn er al kinderen actief op Facebook, Twitter of What's app? En wat kun je wel en wat kun je beter niet zetten op deze media? En tenslotte over e-mail: hoe voorkom je spam, wat zijn nepberichten, wat is een virus? Aan het begin van de tweede les was het even een herhaling van de vorige les. Gelukkig kon ik constateren dat er heel wat was blijven hangen! De tweede les stond in het teken van Is alles waar?. Met name reclame kan erg verleidelijk zijn. Ook foto's kunnen gemakkelijk bewerkt worden. Met behulp van een programma hebben we dat getest. De leerlingen vonden het erg grappig om te zien hoe gezichten veranderd kunnen worden maar tegelijk werden ze zich bewust dat iedereen dat kan doen met jouw foto. Maar hoe kleiner de foto hoe moeilijker het wordt om deze te bewerken. Les drie was een speurneusles. Want het ging over zoeken op internet met behulp van zoekmachines zoals google en jeugdbieb. Welke zoekwoorden gebruik je en welke problemen kom je tegen? de vraag: hoeveel nekwervels heeft een giraffe? Ik had ook een aantal informatieve boeken over giraffen meegenomen uit de bibliotheek. Een aantal leerlingen mocht kijken of ook daarin het antwoord te vinden was. Aan het eind bekeken we de websites waar het antwoord gevonden was. Stond er op elke website hetzelfde antwoord? En is de informatie op deze websites toch waar? Dat is soms lastig te beoordelen. We hebben het tijdens de vierde les ook nog gehad over wie ben jij op internet?. Hoe bedenk je een goede nickname en wanneer is je wachtwoord echt veilig? Ter afsluiting van de les heb ik voorgelezen uit het prentenboek Klikklikklik van Jeanne Willis en Tony Ross. Dit boek gaat over Kuikentje die 's nachts op de computer van de boer de gekste spullen bestelt. Ze denkt zelfs een leuk vriendje te hebben gevonden via internet. Maar pas op Kuikentje, als je met vreemden afspreekt... Een grappig prentenboek met een serieuze boodschap! Op vrijdag 26 juni hebben de leerlingen de lessen met een toets afgerond. Dit ging hartstikke goed! Daarom kreeg iedere leerling van mij het Diploma Veilig Internet! 16 Tijdens de vierde les konden de leerlingen als echte speurneuzen op laptops aan de slag. Ze moesten het antwoord vinden op Omdat de leerlingen na de vakantie naar groep 7 gaan heb ik de trailer van het mediawijsheidspel Mediamasters laten zien. Ze zijn ook van plan hieraan mee te gaan doen! Met behulp van het spel leren de kinderen namelijk spelenderwijs kritisch met media om te gaan.
Uitgelicht Lees- en mediaconsulent Elma Visman op brede school Het Mozaïek in Sluiskil De peuters van de kinderopvang Het Mozaïek in Sluiskil komen iedere week met een klein groepje naar de bibliotheek waar ik ze voorlees. Meestal kies ik een boek dat aansluit bij het thema van Puk. Soms zijn de kinderen zo enthousiast dat ik niet één, niet twee maar wel drie boeken voorlees! In de Kinderboekenweek deden de groepen 5/6 en 6/7 mee aan het programma van onze bibliotheek. Aan de hand van het boek Superjuffie in de soep en opdrachten in samenwerking met Natuur en Zo werden de kinderen zich bewust van het grote plastic probleem in de oceanen. Ter afsluiting van de Kinderboekenweek was de hele Brede School opengesteld voor de ouders en belangstellenden om allerlei werkjes van de kinderen te bekijken. Ook in de bibliotheek waren er werkstukken van de kinderen te zien. Bijvoorbeeld tekeningen naar aanleiding van het prentenboek Speeltuin van Mies van Hout dat ik had voorgelezen in groep 4. Ook een mooie gelegenheid om de ouders de bibliotheek te laten zien en ze erbij te betrekken. De school doet dit jaar voor het eerst mee aan de Nationale Voorleeswedstrijd. Het was een hele eer om in de jury te zitten met twee juffen om de schoolkampioen aan te wijzen! Deze leerling mag straks meedoen met de regionale voorrondes. In het voorjaar zijn de resultaten van de Monitor besproken. Daaruit kwam onder andere naar voren dat kinderen het moeilijk vinden om een boek te kiezen. In groep 5/6 is daarom nu gestart met kleine groepjes die apart naar de bibliotheek komen en samen met mij gaan kiezen. In november en december moest opnieuw de Monitor ingevuld worden. Ik heb met name de kinderen uit groep 4 geholpen met het invullen daarvan. Het is erg leuk om dan in de klas te zijn en één op één met ze bezig te zijn zodat we elkaar steeds beter leren kennen. Ook ben ik gestart met het voorlezen voor kleine groepjes kinderen van groep 1 en 2 ½. Bovendien adviseer en help ik de kleuterjuffen vaak met boektitels die aansluiten bij het thema waar ze over werken. Het is erg fijn werken met twee enthousiaste leescoördinatoren op deze school en ik hoop dat deze samenwerking steeds beter wordt met als doel het leesplezier van de kinderen te bevorderen!
de Bibliotheek Maandelijks werd er tabletcafé gehouden in Axel, Hulst, Oostburg en Terneuzen. In totaal kwamen er 415 bezoekers: Axel 70 Hulst 72 Oostburg 97 Terneuzen 176 Voorlezen in Axel, Hulst, Kloosterzande en Terneuzen. Op een vast tijdstip wordt er iedere week voorgelezen in de Bibliotheek. Workshop ipad: Op 14 april 2015 werd in Bibliotheek Terneuzen de workshop ipad voor beginners 18 gehouden. Klik & Tik cursus: In mei 2015 werd gestart met de Klik & Tik cursus. Klik & Tik helpt mensen het internet op. Gedurende het jaar waren er 40 deelnemers.
Visio: Het inloopspreekuur van Visio werd 2x per jaar gehouden in Terneuzen, Hulst, Axel en Oostburg. Visio geeft voorlichting over lezen met een visuele beperking. Ook werd er een voorlichting gehouden over het gebruik van de ipad en de iphone voor mensen met een visuele beperking. Koffiemorgen: Speciaal voor de deelnemers van de Klik & Tik cursus werd er in december een informatiebijeenkomst gehouden over de bibliotheek, met uitleg over materialen, zelfbedieningsbalies en een rondleiding door het gebouw. Zeeuws-Vlaams Dictee der Nederlandse taal Bekijk de fotogalerij 19 3
Uitgelicht Zomerlezen in Zeeuws-Vlaanderen: Geen moeten maar gewoon een leuk moment Het voelde bijna als een cadeautje voor de leerlingen van de Terneuzense basisschool De Kameleon. De kinderen kregen in de zomervakantie elk een tasje met boeken mee naar huis. Weliswaar te leen, maar wél speciaal voor hen samengesteld door Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen. Zodat ze ook in de vakantie lekker konden lezen. Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen introduceerde vorig jaar 'Zomerlezen' om kinderen in de basisschoolleeftijd te stimuleren om ook in de vakantie te blijven lezen. Hun leesvaardigheid zakt dan niet terug maar blijft op peil. Basisschool De Kameleon uit Terneuzen was een van de eerste deelnemende scholen. Dit jaar doet de school weer mee.,,natuurlijk kunnen de kinderen met hun bibliotheekpasje ook zelf naar de bibliotheek'', weet Marleen Lammens, consulent jeugdbibliotheekwerk van de Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen.,,Zeker nu alle leerlingen via de Bibliotheek Op School een eigen pasje hebben gekregen. Maar de drempel om naar de bibliotheek te gaan voor bepaalde kinderen nog net te hoog.' Leescoördinator Margaret de Block van De Kameleon:,,De leescultuur thuis is niet altijd optimaal. Veel kinderen bij ons op school komen thuis minder in aanraking met boeken. We vinden het belangrijk dat juist deze kinderen een extra kans krijgen om met boeken aan de slag te gaan.'' Zomerlezen, ook wel Vakantielezen genoemd, kan daar bij helpen, weet Marleen Lammens uit ervaring van andere bibliotheken. Vakantielezen gebeurt niet overal op dezelfde manier. 20
In veel regio's brengen de schoolkinderen voor de 'grote' vakantie een gezamenlijk bezoek aan de bibliotheek om vakantieboeken uit te zoeken. Bibliotheek Zeeuws- Vlaanderen koos voor een boekenpakket 'op maat' en vroeg de leerkrachten om de kinderen te selecteren die voor Zomerlezen in aanmerking komen. Voor welke kinderen zou het goed zijn om extra te lezen in de vakantie? Margaret de Block:,,We hebben de kinderen niet van tevoren ge-screend. De leerkracht weet het beste welke kinderen een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Kinderen die graag lezen, lezen toch wel. Alle ouders van de geselecteerde leerlingen zijn vervolgens uitgenodigd voor een voorlichtingsavond. Op deze avond vertelden we dat veel kinderen terug zakken in hun leesniveau als ze zes weken lang niet lezen. We vroegen de ouders of ze wilden helpen om de leesvaardigheid van hun kind te stimuleren en vertelden wat er van hen werd verwacht. Dat ze een kwartiertje tot twintig minuten per dag met hun kind lezen, vier of vijf keer per week. Dat het geen 'moeten' is, maar gewoon een leuk moment. Dat het gaat om het plezier in het lezen.iedereen was enthousiast!'' Met elk kind volgde vervolgens een gesprekje: welke boeken vind je leuk, welke boeken heb je thuis en welke hobby's heb je? De lees-mediaconsulent van de bibliotheek kon daarna aan de slag om voor elk kind persoonlijk, een stapeltje boeken - een informatief boek, enkele leesboeken en een tijdschrift - bij elkaar te zoeken.,,een behoorlijk karwei'', erkent Marleen Lammens.,,Daar hebben we ons wel een beetje op verkeken. In Biervliet waren de kinderen na de uitleg van de leesmediaconsulent zo enthousiast dat ze allemaal wilden mee doen. Dat bleken er wel wat veel. Het was mooi om te zien hoe blij de kinderen met hun boeken waren. Sommige kinderen waren zelf jaloers: 'waarom zij wel en ik niet?' Margaret de Block:,,Het mooie van het project Zomerlezen is dat kinderen de boeken de hele vakantie mogen houden.'' Marleen Lammens:,,Een aantal kinderen bracht de boeken toch eerder terug naar de bibliotheek en kwam nieuwe boeken lenen. Geweldig! Dat wil je bereiken.'' Of Zomerlezen ook echt helpt? Margaret:,,Het zou te veel werk zijn om alle deelnemers voor en na de vakantie te monitoren. Belangrijk is of de leerkracht het gevoel heeft dat het wat heeft opgeleverd. En dat gevoel is er wel degelijk. Feit is wel dat niemand achteruit is gegaan.'' 321
Cijfers LEDEN Aantal leden in 2015: 24.037 BEZOEKERS bezoekers bezoekers Oostburg Hulst 32.431 40.428 bezoekers Terneuzen 72.813 UITLENINGEN SCHOOL aantal uitleningen van boeken 624.599 @school uitleningen op diverse locaties 20.000 aantal uitleningen van e-books 10.730 totaal: 145.672 Uitleningen in gemeente Oostburg per vestiging Uitleningen in gemeente Terneuzen per vestiging Uitleningen in gemeente Hulst per vestiging DIGITAAL Breskens: 17.919 Oostburg: 73.839 Totaal: 91.758 In 2015 werd de website bibliotheekzeeuwsvlaanderen.nl 94.828 keer bekeken door 51.292 (unieke) bezoekers. Abonnees op de digitale nieuwsbrief: 12.457 BOEK-AAN-HUISDIENST Axel 55.896 Biervliet 17.069 Hoek: 10.430 Hulst: 127.141 Koewacht: 13.428 Kloosterzande: 26.159 Philippine: 9.849 Vogelwaarde: 14.444 Sluiskil: 9.336 Totaal: 167.744 Sas van Gent: 28.541 Terneuzen: 205.269 Zaamslag: 15.279 Totaal: 365.097 In totaal maakten er 39 mensen gebruik van de boekaan-huisdienst. Per gemeente is dat 12 in Terneuzen, 10 in Sluis en 17 in Hulst. Samen leenden zij in 2015 2.488 boeken. Gebruikers van de VakantieBieb: 349 Het aantal vrijwilligers die de Boek-aan-huisdienst verzorgen is 52. Ook worden ze ingezet voor 50+ leest voor en voor uitleendiensten in woonzorgcentra. 22 Totaal aantal vrijwilligers werkzaam voor Bibliotheek Zeeuws- Vlaanderen: 110
23 3
Colofon Tekst en foto s: Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen Ontwerp: Print and Press bibliotheekzeeuwsvlaanderen.nl