Beroepstypering Aircomonteur Algemene informatie datum: 2 november 2004 versie: 1 Onder regie van kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven Ontwikkeld door: Kenteq, kenniscentrum voor technisch vakmanschap Arbeid Opleidingen Consult, Tilburg. Brondocument(en) Legitimering beroepscompetentieprofiel door: op format vereisten op de inhoud Mogelijke functiebenamingen Aircomonteur STEK-monteur Installatiemonteur Beroepsbeschrijving Beroepscontext/ werkzaamheden Gespreksverslagen van interviews met beroepsbeoefenaren en hun leidinggevende. Technologie en arbeidsmarkt in de koudetechniek en luchtbehandeling 2002-2003 Marktmonitor, maart 2003. Macrodoelmatigheidsadvies, Intechnium, augustus 2002. Trends in de installatietechniek 2002-2003, Marktmonitor juli 2003. The European Refrigeration Craftsman, AREA, maart 2004. Kenteq d.d. 9 november 2004 NVKL, FNV bondgenoten, De Unie, CNV Bedrijvenbond d.d. 9 november 2004 De aircomonteur is werkzaam in zowel grote als kleine koudetechnische bedrijven. Totaal bestaat de koudetechnische bedrijfstak uit circa 500 bedrijven, gezamenlijk met ongeveer 10.000 15.000 werknemers. Het merendeel van de koudetechnische bedrijven is relatief klein van omvang en heeft gemiddeld 15 medewerkers in dienst. De koudetechnische bedrijven voeren werkzaamheden uit in alle marktsegmenten. Ze leveren diensten in zowel binnenals buitenland, op het gebied van professionele koeltechniek, luchtbehandeling en airconditioning. De activiteiten worden uitgevoerd in met name de commerciële koeltechniek, de comfortkoeling en de industriële koeltechniek. De aircomonteur is niet alleen werkzaam bij koudetechnische bedrijven, maar kan ook in dienst zijn van bijv. installatiebedrijven die ook CV-activiteiten uitvoeren en leveranciers van koudetechnische installaties. De aircomonteur is STEK gecertificeerd. De belangrijkste werkzaamheden bestaan uit: 1. het installeren van airco-installaties kleiner dan 3kg; 2. het in bedrijf stellen van airco-installaties kleiner dan 3 kg; 3. het verrichten van onderhoud en het oplossen van storingen aan airco-installaties kleiner dan 3 kg. De aircomonteur installeert verschillende typen aircoinstallaties bijv. splitsystemen, KX- en DX-installaties en airco's op koudwaterkoeling. Voor de installatie van koudwaterinstallaties is geen STEK-certificaat vereist.
Rol en verantwoordelijkheden Complexiteit Typerende beroepshouding Trends/innovaties Marktontwikkelingen Voor de uitvoering van zijn werk gebruikt hij gangbare gereedschappen zoals montagegereedschap, meet- en testapparatuur, vacuümpomp etc. Afhankelijk van het soort installatie voert de aircomonteur het werk alleen uit of samen met een collega (bijv. bij grotere units). De aircomonteur werkt altijd op locatie, zowel buiten als binnen. Hij werkt voornamelijk in de utiliteit en bij particulieren thuis. De aircomonteur rapporteert relevante gegevens volgens de werkvoorschriften. De aircomonteur is verantwoordelijk voor zijn eigen werkzaamheden. Van hem wordt verwacht dat hij zijn taken uitvoert volgens de werkvoorschriften en de voor het bedrijf geldende regels op het gebied van arbo, veiligheid en milieu (bijv. RLK, VCA, NEN-normen). Hij is (mede) verantwoordelijk voor het imago van het bedrijf. Hij moet overlast en schade voorkomen en zich klantvriendelijk opstellen. De aircomonteur is verantwoordelijk voor de begeleiding van minder ervaren collega's. Hij legt verantwoording af aan en ontvangt leiding van zijn direct leidinggevende. Vaak is dit de directeur, de projectmanager of service coördinator. De werkzaamheden van de aircomonteur bestaan voornamelijk uit standaard werkmethoden en procedures die hij naar eigen inzicht combineert. De complexiteit van het werk is afhankelijk van het type airco-installatie. Airco's met meerdere binnenunits en airco s met veel standaard elektronica worden vaak als complex ervaren. Indien hij zijn werkzaamheden niet goed uitvoert, kan het eigen bedrijf (financieel) aansprakelijk gesteld worden en wordt het imago geschaad. Voor een optimale taakuitoefening is het noodzakelijk dat de aircomonteur een professionele beroepshouding heeft. Hij voert alle voorkomende werkzaamheden aan airco-installaties op zelfstandige wijze uit. De aircomonteur komt vaak bij particulieren thuis. Het is van belang dat hij zich representatief opstelt en vooral netjes werkt. De aircomonteur fungeert als het visitekaartje van het bedrijf. Sociale vaardigheden zijn hiervoor van groot belang. Duurzame energie vormt een groeimarkt. Met name energieefficiency wordt steeds belangrijker. De vraag naar comfortinstallaties neemt toe met name in de kleine kantoren en particuliere markt. Grote koudetechnische bedrijven richten zich steeds meer op de commerciële koeltechnische markt. De fabricage van kleine airco-installaties wordt steeds meer in het buitenland uitgevoerd. Installateurs werken steeds meer met uitgewerkte concepten van de fabrikanten. De klant wordt steeds veeleisender, weet meer en bepaalt daardoor meer mee. Hij laat zich ook steeds vaker adviseren door adviesbureaus. Er worden meer onderhouds- en leasecontracten aangeboden.
Wetgeving/ overheidsregulering Technologische ontwikkelingen Bedrijfsorganisatorische ontwikkelingen Strengere regelgeving op het gebied van milieu voor de natuurlijke en brandbare koudemiddelen. Strengere regelgeving op het gebied van arbo en veiligheid Belang van Europese regelgeving neemt toe. De vakbekwaamheid van beroepsbeoefenaars zal ook door externe auditoren beoordeeld worden Wet- en regelgeving is regelmatig aan verandering onderhevig. Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van natuurlijke en brandbare koudemiddelen in plaats van synthetische koudemiddelen. Verschuiving van directe naar indirecte koeling Betere hulpmiddelen: meer gereedschappen, bredere technische uitrusting, meer gebruik van elektronische meetapparatuur, storingsanalyse programma s, digitale logboeken, afstandsbesturing apparatuur etc. Er worden steeds meer installaties ontwikkeld die zelf de storingen analyseren en diagnosticeren. Er worden hogere eisen gesteld aan de kwaliteit van het binnenklimaat, bijv. de ontwikkeling van gebalanceerde ventilatie. Nu moet men bijv. ook kennis hebben van bacteriën en schimmels die in installaties kunnen voorkomen. Toename ontwikkeling van duurzame energievoorziening. Naast de koude vraag ook de warmte vraag behandelen. In de utiliteit zal bodemopslag voor warmte en koude nog meer toenemen. Er worden steeds meer standaard (units/prefab) onderdelen toegepast. Als gevolg van de verschuiving van activiteiten m.b.t. de productie van de koudetechnische installaties naar het buitenland zal ook de kennis m.b.t. de productie verdwijnen uit Nederland. In het onderwijs is Nederland geen specifieke opleiding op het gebied van airconditioning. Op dit terrein is Nederland afhankelijk van het buitenland. Installateurs in de elektrotechniek en CV, die koudetechniek als nevenactiviteit uitvoeren, zullen steeds meer verdwijnen omdat er steeds meer eisen worden gesteld aan bijscholing. Kleine bedrijven werken vaker samen in die zin dat ze personeel aan elkaar uitlenen. Toename zelfstandige zonder personeel (bij recessie afname van zzp ers). Bedrijven gaan zich steeds meer specialiseren in een bepaald marktsegment. Het is moeilijk om aan goede vakmensen te komen. Als gevolg van Europese en technologische ontwikkelingen is het mogelijk dat de monteurs met koeltechnische vaardigheden minder nodig zijn. Rationalisering in de koudetechniek en efficiëntieverhoging. Als gevolg van uitbreiding EU-landen sinds 1 mei 2004 is er kans op een toename van werknemers uit lage lonen landen (bijv. Oost-Europa voor eenvoudig montagewerk).
Internationale ontwikkelingen Loopbaanmogelijkheden Belang van Europese regelgeving neemt toe. Wanneer de Europese normen in Nederland worden overgenomen, betekent dit enerzijds afzwakking van de normen en het technisch niveau. Anderzijds is de verwachting dat delen van de Nederlandse STEK-regeling in 2005 Europees worden ingevoerd. Het POP protocol is sinds 2003 van kracht. De aircomonteur kan doorgroeien naar de functie van monteur koudetechniek en daarna naar de functie van servicetechnicus koudetechniek. Kerntaken van het beroep 1. Installeert airco-installaties kleiner dan 3 kg. 2. Stelt airco-installaties kleiner dan 3 kg in bedrijf. 3. Verricht onderhoud en lost storingen op aan airco-installaties kleiner dan 3kg.
Kerntaak 1 Installeert airco-installaties kleiner dan 3 kg Proces De aircomonteur installeert airco-installaties kleiner dan 3 kg. Afhankelijk van de opdracht neemt hij airco-units mee (indien niet op locatie afgeleverd) en verzamelt hij materialen en materieel. Hij meldt zich bij de klant 1 en beoordeelt de situatie. Hij maakt op de juiste plaatsen doorgangen voor de leidingen. Hij plaatst de units en sluit de leidingen aan. Hij houdt rekening met omgevingsfactoren m.b.t. geluid en tocht en met de mogelijkheden voor de afvoer van condenswater. Indien hij de airco-installatie niet zelf in bedrijf stelt laat hij de werkplek netjes achter en vult hij volgens de werkvoorschriften relevante formulieren in. Hij rapporteert aan zijn direct leidinggevende en / of aan de klant. Rol/verantwoordelijkheden De aircomonteur voert de werkzaamheden zelfstandig uit. Van hem wordt verwacht dat hij werkt volgens de werkvoorschriften en de voor het bedrijf geldende regels op het gebied van arbo, veiligheid en milieu. Hij werkt alleen of samen met collega-aircomonteurs. Als hij minder ervaren collega s begeleidt is hij ook verantwoordelijk voor hun werkzaamheden. Hij legt verantwoording af aan en ontvangt leiding van zijn direct leidinggevende. Complexiteit Het installeren van airco-installaties betreft voornamelijk routinematige taken. De complexiteit van de werkzaamheden wordt vooral bepaald door het type aircoinstallatie (bijv. meerdere units). Van de aircomonteur wordt verwacht dat hij de aircoinstallatie zodanig plaatst dat zowel de klant als diens omgeving (bijv. buren) geen hinder ondervindt (bijv. condens, lawaai, ongewenste blaasrichting). Hij moet creatieve oplossingen bedenken voor niet-standaard situaties. Betrokkenen leidinggevende, bijv. directeur, projectmanager, service coördinator; collega-aircomonteurs; (personeel van) de opdrachtgever. (Hulp-)middelen opdracht; installatiehandleiding, schema s; relevante gereedschappen, materialen en materieel; (wettelijke) documenten / formulieren; persoonlijke beschermingsmiddelen. Kwaliteit De airco-installatie is volgens de werkvoorschriften en regels op het gebied van arbo, veiligheid en milieu geïnstalleerd. Relevante gegevens zijn volgens voorschrift gerapporteerd. Keuzes en dilemma s snelheid versus veiligheid; kwaliteit versus snelheid; leidinggevende raadplegen versus zelfstandig oplossingen zoeken.
Kerntaak 2 Stelt airco-installaties kleiner dan 3 kg in bedrijf Proces De aircomonteur stelt volgens opdracht en werkvoorschriften airco-installaties kleiner dan 3 kg in bedrijf. De werkzaamheden bestaan (afhankelijk van het type aircoinstallatie) o.a. uit het vullen en afpersen van de installatie met stikstof, het vacuümeren, het vullen met koudemiddel, het afstellen van thermostaten, het inregelen van de ventielen etc. De aircomonteur laat de installatie proefdraaien en vult alle formulieren / documenten zorgvuldig in. Hij voert koudemiddel, afval en restmaterialen volgens de werkvoorschriften af en laat de werkplek opgeruimd achter. Hij vult indien voorgeschreven het logboek van de installatie en alle overige relevante formulieren in. Hij instrueert de klant op begrijpelijke wijze met betrekking tot de bediening en gebruik van de airco-installatie. Hij rapporteert mondeling en schriftelijk aan zijn direct leidinggevende Rol/verantwoordelijkheden De aircomonteur stelt de airco-installatie zelfstandig in bedrijf. Van hem wordt verwacht dat hij het werk uitvoert volgens de werkvoorschriften en de voor het bedrijf geldende regels op het gebied van arbo, veiligheid en milieu. Als hij minder ervaren collega s begeleidt is hij ook verantwoordelijk voor hun werkzaamheden. Hij legt verantwoording af aan en ontvangt leiding van zijn direct leidinggevende. Complexiteit Het in bedrijf stellen van airco-installaties betreft zowel routinematige taken als niet-standaard, meer specialistische werkzaamheden. De complexiteit van de werkzaamheden is afhankelijk van de specifieke eigenschappen van de installatie (bijv. omvang, uitvoering etc.). Het in bedrijf stellen van installaties waar veel elektronica in zit wordt soms als complex ervaren. Betrokkenen leidinggevende, bijv. directeur, projectmanager, service coördinator; collega-aircomonteurs; (personeel van) de opdrachtgever. (Hulp-)middelen opdracht; installatiehandleidingen, schema s; relevante gereedschappen, materialen en materieel; (wettelijke) documenten / formulieren; persoonlijke beschermingsmiddelen. Kwaliteit De airco-installatie is volgens de geldende normen, veiligheids- en kwaliteitseisen in bedrijf gesteld. Alle relevante gegevens zijn volgens voorschrift gerapporteerd. Keuzes en dilemma s kwaliteit versus veiligheid; kwaliteit versus snelheid; leidinggevende raadplegen versus zelfstandig oplossingen zoeken.
Kerntaak 3 Verricht onderhoud en lost storingen op aan airco-installaties kleiner dan 3kg Proces De aircomonteur verricht volgens opdracht onderhouds- en storingswerkzaamheden aan airco-installaties kleiner dan 3 kg. Indien nodig demonteert hij airco-installaties. Tijdens onderhoudswerkzaamheden controleert hij of de installatie nog naar behoren functioneert. Hij maakt de installatie schoon, voert een visuele controle uit en test de elektrotechnische en koeltechnische componenten. Bij storingsmeldingen gaat hij naar de klant en stelt gerichte vragen om de storing te doorgronden. Hij analyseert en beredeneert op logische wijze wat er mis kan zijn. Hij verricht de noodzakelijke metingen, bijv. drukmetingen, lekdetectiemetingen, elektrische metingen, etc. Afhankelijk van de problemen treft hij de juiste maatregelen (bijv. koudemiddelen uit de installatie verwijderen of verplaatsen) en lost hij de storing op. Hij controleert en test zorgvuldig of de storing ook inderdaad verholpen is en stelt (indien van toepassing) de installatie weer in bedrijf. Indien hij de storing niet kan oplossen, neemt hij contact op met zijn direct leidinggevende en / of de leverancier. Hij vult alle relevante formulieren, werkbonnen en indien voorgeschreven het logboek in. Hij voert de koudemiddelen, afval en restmaterialen gescheiden af en laat de werkplek opgeruimd achter. Hij meldt zich af bij de klant en informeert deze over de uitgevoerde werkzaamheden. Hij rapporteert aan zijn direct leidinggevende. Rol/verantwoordelijkheden De aircomonteur werkt zelfstandig. Van hem wordt verwacht dat hij de servicewerkzaamheden uitvoert volgens de werkvoorschriften en de voor het bedrijf geldende regels op het gebied van arbo, veiligheid en milieu. Als hij minder ervaren collega s begeleidt is hij ook verantwoordelijk voor het resultaat van hun werk. Hij legt verantwoording af aan en ontvangt leiding van zijn direct leidinggevende. Complexiteit De servicewerkzaamheden van de aircomonteur bestaan uit zowel standaard werkmethoden en procedures (bijv. het schoonmaken van de installaties) én uit meer specialistische werkzaamheden (bijv. het opsporen en verhelpen van storingen aan installaties waar bijv. veel elektronica in zit). Storingen die maar af en toe door de klant worden gesignaleerd zijn moeilijker op te lossen. Het kost veel tijd (en geduld) om de oorzaak van dit type storingen te achterhalen. Voor alle storingen geldt dat de aircomonteur de juiste vragen moet stellen, goed moet doorvragen en de juiste analyse moet maken. Betrokkenen leidinggevende, bijv. directeur, projectmanager, service coördinator; collega-aircomonteurs; (personeel van) de opdrachtgever. (Hulp-)middelen opdracht; installatiehandleidingen; relevante gereedschappen, materialen en materieel; telefoon; persoonlijke digitale assistent (pda) of laptop;
Kwaliteit Keuzes en dilemma s (wettelijke) documenten en formulieren; persoonlijke beschermingsmiddelen. De airco-installatie is goed onderhouden, storingen zijn opgelost. De installatie functioneert (weer) volgens de gestelde kwaliteitseisen en wensen van de klant. Alle relevante gegevens zijn volgens voorschrift gerapporteerd en geregistreerd. kwaliteit versus veiligheid; kwaliteit versus snelheid; leidinggevende raadplegen versus zelfstandig oplossingen zoeken.