RVB 2009_50 VOORKOMEN VAN LOKALE OVERLAST DOOR QUADVOERTUIGEN Standpunt VVSG Dit document is bestemd voor : VVSG Raad van Bestuur van 16 november 2009 Het betreft : Overlast door quadvoertuigen. Op welke juridische gronden kunnen gemeenten optreden? Hoe kan de federale overheid die juridische gronden verbeteren? Gewenste beslissing van het directiecomité : De Raad van Bestuur keurt het onderstaande standpunt goed en mandateert de staf om dit te bepleiten bij de relevante centrale overheden (inzonderheid staatssecretaris Schouppe). Verantwoordelijke stafleden : Alex Verhoeven (om) tel. 02/211.56.08 Erwin Debruyne (om) tel. 02/211.56.09 Tom De Schepper (vl) tel. 02/211.56.03 Andere relevante VVSGdocumenten die hiermee verband houden : Bijkomende achtergrond : Documentatie IPO-studiedag van 29/04/2009: http://www.ipoonline.be/lawaaierigerecreatiesporten/default.aspx. Persbericht bevraging De Zondag (editie 1/11/2009) bij Vlaamse burgemeesters omtrent invoering verkeersbord. 1. Algemene schets problematiek Tijdens de voorbije zomerperiode ontvingen heel wat steden en gemeenten klachten omtrent de overlast die veroorzaakt wordt door quadvoertuigen, dit zijn een soort van vierwielige motorvoertuigen die geen aparte definiëring genieten in het wegverkeersreglement. De overlast situeert zich meestal op het vlak van een verstoring van de openbare rust en leefbaarheid, zowel in landelijk als in verstedelijkt gebied. Steeds meer steden en gemeenten nemen daarom ook maatregelen tegen de overlast die deze voertuigen veroorzaken. De aanpak varieert van een preventieve aanpak in overleg met de betrokken quadbestuurders of hun verenigingen, het nemen van fysische maatregelen (vb. plaatsen van paaltjes of afsluitingen om de toegang tot bepaalde wegen onmogelijk te maken voor deze voertuigen), het gebruik van een aanvullend wegverkeersreglement (vb. verbieden van bepaalde categorieën van voertuigen op bepaalde wegen) of het invoeren van een bijzonder artikel in de gemeentelijke politieverordening, al dan niet gekoppeld aan een strafbepaling (veelal een gemeentelijke administratieve sanctie). Totnogtoe werden de maatregelen vooral genomen in landelijk gebied op trage wegen (vb. landbouwwegen, aardewegen, jaagpaden, kerkwegels, veldwegen, voetwegen of bospaden) omdat de verstoring van de openbare rust en de beschadiging van de trage wegen zich daar meer manifesteert. Afgelopen zomer werd voor het eerst een soortgelijke maatregel ingesteld op openbare wegen in de bebouwde kom van de stad Antwerpen. De stad opteerde voor een aanpak van het probleem aan de hand van een specifieke bepaling in de gemeentelijke politieverordening (art.142bis UGP, ingevoegd bij raadsbesluit van 29/6/2009). Bestuurders van quadvoertuigen dienen er vanaf nu in bezit te zijn van een vergunning van de burgemeester (deze worden toegestaan voor bestuurders die quads gebruiken voor beroepsdoeleinden, bestuurders met fysische beperkingen en bepaalde bestuurders die de quad gebruiken voor verplaatsingen van en naar de arbeidsplaats). Ook andere steden tonen de intentie om op korte termijn een gelijkaardig verbod in de bebouwde kom in te voeren (oa. 18 gemeenten in Brussels Hoofdstedelijk Gewest, www.brusselnieuws.be, 15/10/2009). Nota RVB quadproblematiek - VVSG - 9 november 2009-1/5
Dergelijke maatregelen hebben de laatste maanden felle reacties uitgelokt bij verenigingen van quadbestuurders en hebben in bepaalde gevallen reeds geleid tot het indienen van verzoekschriften tot nietigverklaring bij de Raad van State, momenteel nog zonder uitspraak. In samenwerking met het interbestuurlijk plattelandsoverleg (IPO) themagroep lawaaierige recreatiesporten probeert de VVSG een gezamenlijke beleidsvisie uit te werken op deze problematiek. Dit resulteerde onder meer in de studiedag Lawaaierige recreatiesport op het platteland. Beleid en praktijk. Van quad tot erger (29 april 2009) en een aantal overlegmomenten met vertegenwoordigers van steden en gemeenten die reeds ervaring hebben met de quadproblematiek of op korte termijn acties plannen in functie van deze problematiek (26/8/2009 en 22/9/2009). Hieruit bleek andermaal dat vele gemeentebesturen de problematiek ervaren als reëel en ernstig, en deze er dus niet beperkt blijft tot eenmalige of anderszins verwaarloosbare feiten. Uit een recente bevraging van de redactie van De Zondag (editie van 1/11/2009) blijkt dat ongeveer driekwart (73 %) van de responderende burgemeesters (118 respondenten op 308 gemeenten) de invoering van een nieuw verkeersbord genegen is. Zowat 24 % onder hen ziet het nut daarvan niet in. 2. Huidige mogelijkheden tot aanpak van de problematiek 2.1 Preventief overleg met de betrokken belangengroepen In bepaalde gevallen lijkt een constructief overleg met de betrokken belangengroepen succesvol te zijn. Toch blijken quadrijders lang niet altijd structureel georganiseerd te zijn, zodat het soms moeilijk is een representatieve gesprekspartner te vinden. Ook de belangengroepen erkennen dat er steeds meer zogenaamde cowboys tussen de quadbestuurders zitten. 2.2 Fysische maatregelen om overlast te beperken Het plaatsen van landelijke afsluitingen of paaltjes aan de toegang van landelijke (of stedelijke) wegen kan een tijdelijke oplossing bieden om quadbestuurders van de betreffende locatie te weren, maar biedt in vele gevallen geen oplossing. Regelmatig wordt dergelijke fysische afsluiting doelbewust vernietigd of heeft ze niet het verhoopte effect, omdat ze makkelijk te omzeilen is. 2.3 Invoering van aanvullend wegverkeersreglement Quadvoertuigen hebben momenteel geen bijzonder juridisch statuut in het wegverkeersreglement (KB van 1/12/1975, B.S. 9/12/1975). In artikel 2.20 van het Koninklijk Besluit vinden we wel de notie vierwieler met motor terug, waaronder ook de quadvoertuigen gecategoriseerd kunnen worden. Art. 2.20. "Vierwieler met motor", elk vierwielig motorvoertuig, andere dan die welke als bromfietsen worden beschouwd, met een lege massa van ten hoogste 400 kg of 550 kg voor voertuigen gebruikt voor het goederenvervoer en met een netto-maximumvermogen van de motor van ten hoogste 15 kw. Voor de elektrische voertuigen geldt die massa zonder de batterijen. Bevestiging van een aanhangwagen aan een vierwieler met motor brengt geen wijziging in de classificatie van dit voertuig. Behoudens bijzondere bepalingen, moeten de bestuurders van die vierwielers met motor dezelfde regels naleven als de bestuurders van auto's. Nota RVB quadproblematiek - VVSG - 9 november 2009-2/5
Omdat de quadvoertuigen geen bijzonder juridisch statuut hebben in het wegverkeersreglement, is het moeilijk om deze groep van voertuigen eenduidig te omschrijven in gemeentelijke reglementen. Daarom baseren de steden en gemeenten zich momenteel op een aantal voertuigcategorieën die vervat zitten in het technische reglementen op het wegverkeer (afhankelijk van de Europese richtlijn 97/24/EG). Bijvoorbeeld: - Landbouwtrekkers (art. 16 KB 15/03/1968, B.S. 28/03/1968); - Vierwielige bromfietsen categorie B (art. 1, 2 KB 10/10/1974, B.S. 15/11/1974); - Vierwielers met motor (art. 2 KB 10/10/1974, B.S. 15/11/1974); Omdat quadvoertuigen geen eigen statuut hebben in de wegcode, bieden maatregelen op vlak van aanvullende wegverkeersreglementen op vele plaatsen geen toereikende oplossing. Er bestaan weliswaar specifieke verkeersborden voor landbouwvoertuigen of motorvoertuigen (verkeersbord C3 met onderbord, C5 met onderbord, F99c en/of F101C), maar hiermee worden niet alleen quadvoertuigen geviseerd (vb. verboden rijweg voor alle landbouwvoertuigen). Hierbij moet uiteraard bewaakt worden dat functioneel gebruik voor land- en bosbouwers, mindervaliden, etc. nog mogelijk kan blijven. Bovendien gelden dergelijke verkeersborden slechts voor één bepaald gedeelte van de openbare weg. Een aanpak van quads in de gehele bebouwde kom of in grotere landelijke gebieden is bovendien niet realiseerbaar zonder een zonaal verkeersbord. Maar een verbodsbord kan zonaal toegepast worden. 2.4 Invoering van bepaling in politiereglement (eventuele toepassing GAS) Omdat voorgaande maatregelen in praktijk moeilijk te realiseren zijn of makkelijk omzeild kunnen worden, vinden steeds meer gemeenten heil bij een bijzondere bepaling in de gemeentelijke of zonale politieverordening. Op basis van de algemene bestuurlijke politiebevoegdheid van de gemeente om openbare overlast aan te pakken (art.135, 7 van de Nieuwe Gemeentewet), probeert men deze quadvoertuigen te verbieden, hun bestuurders te sanctioneren of de voertuigen in beslag te nemen. Een concrete aanleiding daartoe kan de verstoring van de openbare rust in de gemeente of stad zijn. Sommigen betwisten de juridische correctheid van deze werkwijze. Zij opperen dat het geluidsoverlast bezwaarlijk een aanleiding kan vormen tot het verbieden van één voertuigcategorie op de openbare weg en zij menen dat er geen mogelijkheid bestaat voor de lokale besturen om alle voertuigen die deel uitmaken van één bepaalde voertuigcategorie (vb. landbouwvoertuig, vierwielige bromfietsen categorie B en/of vierwielers met motor) te verbieden, indien er hogere wetgeving bestaat die deze voertuigen niet expliciet verbiedt. Ondertussen zijn er twee verzoekschriften ingeleid bij de Raad van State tegen deze bepaling uit de gemeentelijke politieverordening van de stad Antwerpen. Enerzijds door een handelaar in quadvoertuigen, anderzijds door een particuliere persoon. Ook de betrokken belangengroepen overwegen om een dergelijk verzoekschrift in te dienen. 2.5 Andere reglementeringen Er bestaan weliswaar nog andere relevante reglementeringen, zoals onder meer Bosdecreet, Natuurdecreet, e.a. Deze zijn evenwel beperkt tot welbepaalde gebieden of situaties, zodat ze geen voldoende algemene oplossing bieden. 3. Intentie bovenlokale aanpak problematiek Op bovenlokaal niveau heeft het College van Provinciegouverneurs de bedoeling om met de bevoegde Staatssecretaris rond tafel te zitten om deze problematiek te bespreken. De gouverneurs van West- Vlaanderen en Vlaams-Brabant gaven eerder al specifieke richtlijnen aan hun steden en gemeenten omtrent de aanpak van de problematiek. De gouverneur van Oost-Vlaanderen gaf aan dat er een initiatief van het federale parlement nodig is om de problematiek aan te pakken. Nota RVB quadproblematiek - VVSG - 9 november 2009-3/5
In antwoord op een Parlementaire Vraag van senator Wille aan de staatssecretaris voor mobiliteit (schriftelijke vraag 4-4261van 2/9/2009 betreffende de quads), gaf de Staatssecretaris te kennen deze problematiek te willen oplossen aan de hand van een federale maatregel. Hetzij via een aanpassing van de wegcode waardoor quadvoertuigen een apart statuut verkrijgen, hetzij via de invoering van een uniform nieuw wegverkeersbord dat op bepaalde locaties geplaatst kan worden om quads de toegang tot een bepaalde plaats te verbieden. Belangrijker is dat de staatssecretaris in dezelfde Parlementaire Vraag te kennen gaf de verenigingen van steden en gemeenten en de betrokken belangengroeperingen uit te nodigen voor een overleg. 4. Voorstel van standpunt directiecomité Gezien de specifieke overlast veroorzaakt door quadvoertuigen (oa. verkeersinbreuken, agressief gedrag van de bestuurders, vernielingen aan openbare weg en/of verstoring van de openbare rust), dringt een duidelijke en coherente aanpak van de quadproblematiek zich op. Steeds meer steden en gemeenten worden immers geconfronteerd met deze specifieke vorm van overlast en beschikken momenteel niet over voldoende juridische middelen om dit fenomeen aan te pakken. De Staatssecretaris voor mobiliteit gaf reeds te kennen in overleg te willen gaan met de verenigingen van steden en gemeenten en de betrokken belangengroeperingen. Wij wensen de staatssecretaris dan ook te herinneren aan dit engagement en vragen betrokken te worden bij deze beleidsbeslissing. Daarvoor opteren we in de eerste plaats voor een versterking van de lokale autonomie en bevoegdheid van de steden en gemeenten om deze problematiek op maat van de eigen noden en behoeften aan te pakken, bij voorkeur aan de hand van aanvullende verkeersreglementen en/of politionele verordeningen. Deze doelstelling kan bereikt worden via de twee onderstaande pistes. Algemeen: invoering nieuwe bepaling wegverkeersreglement + lokale aanpak We vragen dat de Staatssecretaris in de eerste plaats overgaat tot de invoering van een duidelijke begripsomschrijving van de voertuigcategorie quads in het Wegverkeersreglement (voor zover art. 2.20 ook nog andere voertuigen dan quads zou omvatten), op basis waarvan een nieuw wegverkeersbord opgesteld kan worden. Dat wegverkeersbord zal dan meestal een zonale toepassing krijgen. Daarnaast wensen we dat de Staatssecretaris rekening houdt met de mogelijkheden voor lokale besturen om door middel van een eigen politionele verordening en een aanvullend Wegverkeersreglement, afhankelijk van de lokale noden, deze problemen op hun grondgebied kunnen aanpakken. 1) Oplossing via politionele verordening Op basis van een overleg met betrokken steden en gemeenten en het IPO menen we dat de invoering van een nieuwe voertuigcategorie in de wegcode een oplossing kan bieden, indien steden en gemeenten op basis daarvan de vrijheid genieten om via hun politionele verordening zelf de overlast die door deze voertuigen veroorzaakt wordt, aan te pakken door onder meer de invoering van gemeentelijke administratieve sancties of politiestraffen. Een dergelijke maatregel moet bovendien de laatste optie zijn voor de lokale besturen, wanneer een voorafgaand overleg met de belangengroeperingen geen effect heeft. Dit met inachtname van de mogelijkheid tot functioneel gebruik van deze voertuigen (zie supra). Nota RVB quadproblematiek - VVSG - 9 november 2009-4/5
2) Oplossing via aanvullend wegverkeersreglement De invoering van één uniform verkeersbord is in praktijk niet haalbaar indien de quadvoertuigen niet als een bijzondere voertuigcategorie in de wegcode ingeschreven worden (voor zover art. 2.20 ontoereikend is). De optie voor de invoering van een uniform verkeersbord is het overwegen waard, maar moet gebeuren op basis van een coherente begripsomschrijving in het Wegverkeersreglement. Dit met inachtname van de mogelijkheid tot functioneel gebruik van deze voertuigen (zie supra). Ook hier moeten steden en gemeenten zelf de keuze kunnen maken om dergelijk bord in te voeren door middel van een aanvullend wegverkeersreglement. We stellen hiernaast ook een aanpassing van de Code van de Wegbeheerder voor. Om een zonale toepassing overal mogelijk te maken, dringt een verhoging van het maximale aantal toegelaten regelingen binnen één bepaalde zone zich op. Dit helpt bovendien om het totaal aantal wegverkeersborden te beperken. Nota RVB quadproblematiek - VVSG - 9 november 2009-5/5