Workshop Digitaal geluid
Inhoudsopgave: Inhoudsopgave p. 3 1. Inleiding geluid p. 3 2. Audacity p. 6 3.1 Instellingen afspelen p. 6 3.2 Instellingen - opnemen p. 8 4.1 Oefening gebruik van microfoon p. 8 4.2 Oefening gebruik van MP3 p. 12 4.3 Oefening radio en stem p. 12 4.4 Podcasting p. 13 5. Bewerken met Audacity p. 15 6. Oefening omzetten van een CDA-bestand naar MP3 (Rippen) p. 16 7 Eindopdracht p. 17 9. Extensies p. 18 1. Inleiding Wat is geluid? Geluid is niets anders dan trillingen in de lucht. Het zijn kleine veranderingen in de luchtdruk. In het oor worden die trillingen omgezet naar elektrische signalen, die vervolgens naar de hersenen worden gestuurd. Zodra die signalen in de hersenen verwerkt zijn, worden we bewust van de aanwezigheid van geluid en de waarneming daarvan. Trillingen worden veroorzaakt door een klankbron. Voorbeelden: stem, snaar van een gitaar, luidspreker.
Hoe geluid klinkt is afhankelijk van een aantal kenmerken: 1. frequentie: aantal trillingen per seconde. Hoe hoger de frequentie, hoe hoger de toon. De frequentie van geluid wordt met de eenheid Hertz (Hz) aangegeven. 1 HZ is 1 trilling per seconde. Het menselijk oor kan tussen de 20 en 20 khz waarnemen (20.000 Hz). Voorbeelden; Stemvork= 440 Hz Testbeeld tv=20000 Hz De tijd die één trilling in beslag neemt wordt een periode genoemd. Als een geluid een frequentie van 100 Hz heeft zijn dat dus 100 trillingen per seconde. De periode heeft dan een lengte van 1/100 seconde. 2. amplitude/volume:dit wordt weergegeven met de eenheid decibel (db). Voorbeelden: fluisterende stem: 20dB Opstijgend vliegtuig 140 db 3. dynamiek: het verschil tussen het laagste en hoogste volume Daarnaast is de omgeving ook van belang in hoeverre de klank van geluid wordt beïnvloed., bv. open ruimte versus concertzaal. Geluid kan ook grafisch worden weergegeven met behulp van enkele illustraties. Uit deze illustraties kun je de eigenschappen van drie kenmerken van geluid opmaken: In de horizontale as wordt de tijd weergegeven. Hieruit kunt u dus het aantal trillingen per seconde, de frequentie, aflezen. De verticale as geeft de intensiteit van het signaal, het volume, weer. De vorm van de golf vertelt u iets over de klankkleur, het timbre. Afbeelding A 3
Bij de afbeelding B is zowel de frequentie als de intensiteit verdubbeld. Afbeelding B Werd vroeger gebruik gemaakt van analoge apparatuur om geluid weer te geven, op te nemen en mixen, tegenwoordig neemt met zijn toevlucht tot digitale apparatuur. Voorwaarden digitaal geluid Het omgaan met digitaal geluid veronderstelt een aantal voorwaarden wat betreft de hardware van de computer. Er moet een geluidskaart of geïntegreerde geluidskaart op de computer zitten waarbij een lijn ingang en microfoon ingang mogelijk zijn. Daardoor is het mogelijk verbinding te leggen met randapparatuur zoals: Cassetterecorder Microfoon CD-speler Externe mengtafel DVD-speler Bovendien moet er genoeg ruimte op de harde schijf zijn voor het capturen en verwerken van de audiofiles. In principe kun je alle apparaten aansluiten op de line-ingang (lijningang) tenzij het een microfoon of platenspeler betreft. De microfoon sluit je aan op de daartoe gemaakte ingang van de computer. Bij het opnemen van een plaat moet je uiteraard naast een platenspeler ook een extra versterker als medium gebruiken. De versterker sluit je weer op de lijningang van de computer. 4
Er moet software aanwezig zijn die gerelateerd is aan de computer zelf zoals Windows media player maar ook om de geluidskaart aan te sturen. Het bewerken van geluid met de computer gaat o.a. via: Audacity Timer recording Streaming audio Converters wav. (wav. Naar mp3; Nero) Wat betreft de aansluitsnoertjes: vroeger werden vaak DIN-plugs gebruikt. DIN staat voor Deutsch Industrie Norm. DIN kan omschreven worden als een metalen cirkeltje van ongeveer 1 centimeter doorsnede, met langs de binnenrand in de rondte 5 metalen pinnetjes op rij. Din is er in male en female. De male DIN plug heeft 1 of meer contactpinnen. De female DIN plug gaatjes. Tegenwoordig worden de tulp plugs gebruikt, soms worden die Japanse stekkers genoemd. Officiële naam is Kinch. Ook bij tulp plugs kan men male en female plugs onderscheiden. Als we met digitaal geluid willen werken, moeten we ons het volgende afvragen: 1) Waarvoor willen we de geluidsbewerking gebruiken? Voor een presentatie Geluidsmontage Opname van uitzendingen Fonetisch gebruik 2) Op welk apparaat willen we het eindproduct gebruiken? Op de computer Op een stand-alone CD-speler Op een MP3 player 3).. Hoe groot zijn de file-grootte en de extensies? 2. Audacity Eén van de digitale geluidsprogramma s die gratis te downloaden is van internet is Audacity. Het gebruik van Audacity staat in deze workshop centraal. 5
De volgende onderdelen van dit programma komen ter sprake: - opnemen van diverse geluidsbronnen w.o.: microfoon Radio MP-3 Podcast - het bewerken van die opnames ` - het omzetten van een cda-bestand naar een wav-bestand - het mixen van diverse geluidsbronnen - het opslaan van geluidsopnames Maar eerst op de D/schijf een map aan met je naam. Ga naar het bureaublad en klik op het icoontje Audacity Indien dit icoontje niet aanwezig is: ga dan naar directory D en open daar Audacity Als dit niet te vinden kun je het programma Audacity op de volgende wijze downloaden: -Open internet en typ in de adresbalk: http://audacity.sourceforge.net/download/windows - Klik op Audacity 1.2.6. installer en dan op direct link Open nu Audacity en klik op bestand, daarna op nieuw 3.1 Instellingen - afspelen Klik op de rechtermuisknop van de luidspreker onderaan de pagina en vervolgens op de rechter of linkermuisknop Dan krijg je onderstaand venster te zien 6
Afhankelijk van je geluidskaart zie je volgende instellingen: Volume control: het algemeen volume op de geluidskaart Wave: het volume van wav.bestanden (bv. geluid van radio via internet) SW-synt: geluid door synthesizer gegenereerd CD-speler: volume van je CD-speler Microphone: volume van Microphone Line-in: Volume van geluid wat via de lijn in doorgestuurd wordt Aux: (auxiliary): hulpingang, hetzelfde als Line-in Als je opties klikt en vervolgens op eigenschappen, kun je aangeven welke apparaten je wilt weergeven bij de volumeregeling. 7
3.2 Instellingen opnemen Als je op opties klikt en vervolgens op eigenschappen kun je in het vakje bij mixerapparaat plaats van Real HD Audio Output, Real HD Audio Input selecteren. Zorg ervoor dat de microfoon en stereo-mix aangevinkt staat (dit laatste is belangrijk voor het invoeren van Audiofiles op MP3 (zie 3.6) 4.1 oefening gebruik van microfoon Zorg ervoor dat je alvorens je begint, je de mini-jacks (plugs)van de microfoon en hoofdtelefoon aansluit op de daartoe bestemde ingangen van de computer. In dit geval voor in de computer. Het kan zijn dat de ingang voor in de computer niet zo goed werkt in die zin dat die ruis veroorzaakt. In dat geval zou je de rode ingang achter de computer kunnen gebruiken. Klik op bestand; vervolgens op nieuw Klik wave out of stereo-mix in dit veld 8
Klik op de rechtermuisknop van de luidspreker onderaan de pagina en vervolgens op de linkermuisknop Dan krijg je dit schermpje te zien Om goed te kunnen mixen is het beter om de meest linkse schuifbalk (volume control) naar onderen (maar niet helemaal naar het minimum) te schuiven. Dit om te voorkomen dat die de overige knoppen overruled. Zet de microfoon open vanaf ongeveer het derde streepje van onderen. Dit blijft een beetje uitproberen. Wat hoger of lager zetten, kan veel verschil uitmaken. 9
Druk op de rode opnameknop en spreek vervolgens een interview in van een paar minuten; gebruik hiervoor de bijlagen, die je bij de workshopbalie kunt ophalen. Druk op de gele knop om de opname te stoppen Slaat de grafiek teveel uit naar boven en/of beneden (de toppen komen dan tegen de lijn aan te staan); dan zul je de volumeregeling van de microfoon moeten minderen. Zie onderstaand voorbeeld Teveel tegen de bovenste lijn aan Dit volgende voorbeeld is beter gereguleerd Beter gereguleerd Zorg er dus dat de opname met de microfoon goed gereguleerd is en sla dit bestand op (opslaan als) je D/schijf in je map met je eigen naam met een bestandsnaam. 10
4.2 oefening: gebruik van MP3 en microfoon Stop een MP3 vooraan in de computer; klik op project in de menubalk en dan audio importeren. Ga naar de E:directory en selecteer een muzieknummer. Je zult merken dat dit nummer automatisch geïmporteerd word in audacity. Selecteer met de muis een bepaald stukje van het audiospoor; klik op effecten op de menubalk en probeer een paar effecten uit bv. Fade/out. Op dit stukje kun je wat inspreken. Selecteer een ander stukje uit het audiospoor en druk dan op genereren en vervolgens op stilte. Spreek in het stukje stilte je stem in. Is het volume van het opgenomen MP3-bestand niet goed; dan kun je dit corrigeren door de line-in stand van de volumeregeling te veranderen. Sla dit bestand op je D:schijf onder in je map met je eigen naam met een bestandsnaam Toelichting functies Audacity Als je met de muis op het veld onder het woordje audiospoor staat, zit je op het begin van het audiospoor Als je op bewerken in de menubalk klikt en dat op selecteren krijg je ook nog 3 mogelijkheden aangeboden: alles selecteren, vanaf de cursor naar het einde en vanaf het einde naar de cursor Let op de mogelijkheid tot knippen en plakken is er pas wanneer je op de stopknop drukt; dus niet op de pauzeknop Als je op beeld klikt in de menubalk heb je mogelijkheid om respectievelijk in en uit te zoomen. Met inzoomen kun je grafisch beter beoordelen hoe een opname tot stand is gekomen 11
Je kunt het ook met de volgende toetsen doen: In/en uitzoom Als je 1 audiospoor wilt horen moet je op solo klikken en de rest op still zetten Als je alles wilt horen, moet je uiteraard alles op solo zetten. Natuurlijk dient een fragment wel geselecteerd te zijn, om dat te kunnen horen 4.3 Oefening: gebruik radio en stem Ga naar internet en typ in de adresbalk: www.nederlandfm.nl Selecteer een radiozender en regel het volume bij indien nodig. Ga terug naar Audacity; druk op de rode knop en je zult constateren dat het radioprogramma opgenomen wordt. Druk op de stop-toets om te stoppen. Ook hier kun je wat inspreken. Is het volume van het opgenomen radiofragment niet goed, dan kun je dit corrigeren door de wave-regelaar van de volumeregeling te wijzigen. Sla dit bestand op je D:schijf onder in je map met je eigen naam met een bestandsnaam 12
4.4. Podcasting De term podcasting is een samentrekking van ipod, de draagbare MP3- speler van Apple, en broadcasting (uitzenden). Strikt genomen is er geen verschil tussen de term downloaden en podcasten. In de breedste zin staat podcasting voor het verspreiden van digitale bestanden die door speciale programma s afgehaald worden om ze later te gebruiken. Dit kan audio zijn (MP3, Windows Media, Real Media), video (MPEG, DivX, QuickTime enz.) of software. Onderscheid tussen streamen en downloaden Er zijn 3 categorieën audio via internet : Webcast of live streaming: een uitzending wordt beluisterd op het moment dat deze wordt uitgezonden (te vergelijken met radio). On demand streaming: een audiouitzending kan worden beluisterd wanneer men wil, maar de audiobestanden worden niet naar de eigen pc gekopieerd. Men kan deze uitzendingen dus niet op de harde schijf bewaren en bewerken. (Te vergelijken met een tegen kopiëren beveiligde dvd.) Download: de luisteraar dowloadt een bestand en beluistert dat wanneer hij wil, zo vaak hij wil, zonder dat hij online hoeft te zijn. (Te vergelijken met video.) Podcasts vinden en beluisteren Alle actuele ontwikkelingen in Nederland zijn te volgen via diverse websites, waar alle Nederlandse podcasts te vinden en direct te beluisteren zijn. De Nederlandse zijn Podcastinfo, Podfeed, Podplaza en Gespod. Internationale online podcastcommunities zijn o.a. Podcastalley, Odeo en Podnova. Podcasts kunnen ook automatisch gedowload worden op Mac of pc d.m.v. een toepassing zoals Juice (voorheen ipodder) en itunes. In de music store van itunes is een Podcastdirectory (lijst) geïntegreerd, waarin men podcasts kan zoeken en voorbeluisteren. Men kan zich van daaruit 13
dan op RSS-feeds van het podcastprogramma abonneren zodat telkens als er nieuwe afleveringen zijn deze automatisch naar de harde schijf worden gedownload. Vanuit itunes kan men deze dan beluisteren of overzetten naar een mp3-speler. Auteursrechten Voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermde muziek gelden wettelijke regels, ook als het over internet, streaming of podcasten gaat. Kort gezegd komt het erop neer dat het uploaden (aanbieden) van muziek alleen mag als daar toestemming voor is verleend door de auteur (componist, tekstschrijver, uitgever), de uitvoerende artiest en de producent (meestal de platenmaatschappij). In het specifieke geval van podcasten geldt dat er toestemming moet worden gevraagd aan Buma/Stemra en aan de platenmaatschappij. De laatste vertegenwoordigt ook de uitvoerende artiest. Voor deze workshop maken wij echter gebruik van de podcast www.garageband.com omdat dit een rechtenvrije site is. Opdracht: Ga naar deze site : www.garageband.com en downloadt een muzieknummer naar jouw keuze en sla die op de D-schijf. Band: DEREK JAMES Genre: Pop Rock 14
5. Bewerken van Audacity Uiteraard heb je net zoals in Word ook in Audacity mogelijkheden om een bestand te bewerken. Als je op bewerken klikt in de menubalk zie je: knippen, kopiëren, plakken, uitknippen, verwijderen, stilmaken en afsplitsen. Voorwaarde om deze mogelijkheden te kunnen gebruiken, is natuurlijk dat je het betreffende stukje wat je wilt gaan bewerken, selecteert. Met deze bewerkingstoepassingen wordt je in staat gesteld om gegevens van verschillende sporen te combineren. bv. een stukje muziek achter een stem plaatsen. Met het knopje tijd verschuiven kun je een spoor verschuiven zodat die ergens op de tijdbalk staat: Een andere tip: is het geluid van een bepaald bron in volume vrij zwak opgenomen, kan kun je die versterken. Ga daarvoor naar effecten in de menubalk en klikken op versterken. Je kunt dan tevens aangeven dat het volume wel/niet overstuurd moet worden 15
6. oefening: converteren (rippen) van een CDA/bestand naar MP3 of WAV De muziek op de conventionele muziek-cd zijn eigenlijk CDAbestanden. Die zijn niet af te spelen binnen Audacity. Dit soort bestanden zijn wel om te zetten naar digitale audiofiles. Dit kan via het programma Nero. Vaak is dit programma al geïnstalleerd op de computers. Zo niet dan kun je dit via Fontys installer op de computer plaatsen. Klik nu op start alle programma s Nero Nero 7 en dan Nero startsmartklik op de muzieknoot Klik op dit icoontje om meer mogelijkheden te zien van Nero. 16
Klik hierop Klik op create a new CD entry Vervolgens 2x cancel Selecteer een nummer Selecteer bij output file format op mp3 of mp4 of eventueel wav. En bij pad: vul hierin waar je dit bestand wilt opslaan. We kiezen voor D. Dan klik je op go Waneer de balk helemaal gekleurd, klik je op close en is het converteren van een CDA bestand naar een MP3 (of WAV) bestand gelukt. Ga nu terug naar het programma Audacity en genereer dit project. 7. Eindopdracht: Maak een geluidsopname van een interview van minimaal 2 minuten waarin de volgende elementen gecombineerd zijn ; maak hierbij gebruik van de verschillende sporen, die in één bestand onder elkaar gezet zijn. Ingesproken opname van een interview van 2 minuten van een weekblad ; keuze hangt af van de opleiding. Muziekopname van MP3-speler ; voeg hierbij een stilte in met tussendoor wat commentaar Muziek van radio daarbij gebruikmakend van een fade in en fade/out Een omgezet muzieknummer van een CDA-bestand naar MP3, MP4 of WAV-bestand van één van de CD s die door de workshopbegeleider gegeven zijn Muziek van een podcast. In dit geval www.garageband.com Vul hiervoor het ontwerp in op de volgende pagina Het bestand, dat je via Audacity hebt gemaakt kun je exporteren als.wav bestand. 17
9. Hieronder een overzicht van de meest voorkomende extensies MP3 RA CDA WMA * MPEG Audio - MPEG betekent Moving Picture Experts Group. Deze organisatie werkt aan standaardisering van bewegend beeld en bijbehorende audio. * In dit formaat kan je ook bestanden maken met enkel geluid. " Het bestand eindigt op de extensie: mp3 RA(M) staat voor RealAudio - "Realtime" Audio. > Is een fel gecomprimeerd bestandsformaat dat op Internet gebruikt wordt voor "live" geluid. RealAudio wordt streaming audio genoernd. 8 Streaming audio wordt afgespeeld nog terwijl het bestand aan het binnenkomen is vanaf het Internet. Eigenlijk werkt het zo: het bestand komt binnen en de computer legt een buffer aan. Zodra er voldoende gegevens binnen zijn, begint het afspelen. Ondertussen rekent het programma op een constante stroom zodat het buffer niet leegioopt en er geen onderbreking valt in het geluid. Omdat tijdens het afspelen steeds kleine stukjes bestand worden binnengehaald, wil het nog wel eens voorkomen dat de geluidsweergave wat hapert. Dit gebeurt met name wanneer het nogal druk is op het Net. Het bestand eindigt op de extensie:.ra ofsoms.rrn Een lied op een muziek-cd is steeds in CDA-formaat. * Dit is een zeer groot formaat (650 MB = 74 min. muziek) vergelijkbaar met de WAV-files. * Het bestand eindigt op de extensie: ccfe * Windows Media Audio Concurrent van Real Audio en MP3. - Microsoft beweert dat het de compressie van MP3 overtreft. 9 Het bestand eindigt op de extensie: wma WAVE " Het standaard geluidsformaat van Windows * Het bestand eindigt op de extensie:.wav * Neemt wel heel veel ruimte in Adres voor extensies http://www.qraficaii.ns/heip~help~extensies8nfo.aspx Adres voor alles over geluid: http://aeiucl.startpagina.ns 18