Biomassa en zijn afvalstatuut Studiedag Cascadering in gebruik van hout en houtige biomassa Nico Vanaken OVAM
Inhoud Afval of grondstof het beoordelingskader De ladder van Lansink als bewaker van de cascade Cases Evaluatiekader voor indicatoren voor het duurzaam gebruik van biomassa: een case voor houtafval 3
Afval of grondstof het beoordelingskader Van Afval- naar Materialendecreet Doelstelling decreet: Vaststellen van maatregelen voor het tot stand brengen van materiaalkringlopen waarbij : 1 de gezondheid van de mens en het milieu gevrijwaard worden tegen de schadelijke invloed van de productie en het beheer van afvalstoffen; 2 de uitputting van hernieuwbare en niet-hernieuwbare hulpbronnen, de verspilling van materialen en energie in het algemeen en de schadelijke gevolgen voor mens en milieu, verbonden aan materiaalgebruik en -verbruik, worden tegengegaan. 4
Afval of grondstof het beoordelingskader Afvalstof : elke stof of elk voorwerp waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen. Materiaal : elke stof die wordt of is ontgonnen, gewonnen, geteeld, verwerkt, geproduceerd, verdeeld, in gebruik genomen, afgedankt of opnieuw verwerkt, of elk voorwerp dat wordt geproduceerd, verdeeld, in gebruik genomen, afgedankt of opnieuw gebruikt, inclusief de daaruit ontstane afvalstoffen; 5
Afval of grondstof het beoordelingskader Pre-Materialendecreet Evolutie in het beoordelingskader Strikte toepassing van afvaldefinitie Verontreiniging vermijden (bv. emissienormen, uitloging,...) Respecteren ladder van Lansink Post-Materialendecreet Afvaldefinitie niet per sé noodzakelijk voor respecteren van ladder van Lansink Einde afvalstatus als instrument voor het sluiten van materialenkringlopen 6
Afval of grondstof het beoordelingskader Bijproduct of 'einde afvalfase' Procedure 'einde afvalfase': hoofdstuk 2 Vlarema Beoordelingscriteria Het beoogde gebruik van het materiaal; a) het materiaal wordt gebruikelijk toegepast voor specifieke doelen; b) het is zeker dat het materiaal zal worden gebruikt voor een specifiek doel, Er is een markt voor of vraag naar de stof of het voorwerp; De stof of het voorwerp voldoet aan de technische voorschriften voor de specifieke doelen en aan de voor producten geldende wetgeving en normen; 7
Afval of grondstof het beoordelingskader Beoordelingscriteria (vervolg) Het gebruik van de stof of het voorwerp heeft over het geheel genomen geen ongunstige effecten op het milieu of de menselijke gezondheid; De stof of het voorwerp kan rechtstreeks worden gebruikt zonder verdere andere behandeling dan die welke bij normale productiepraktijken gangbaar is; De stof of het voorwerp wordt geproduceerd als een integraal onderdeel van een productieproces; 8
De ladder van Lansink als bewaker van de cascade 9
De ladder van Lansink als bewaker van de cascade Steeds streven naar beste resultaat voor milieu en gezondheid, rekening houdend met de effecten die optreden tijdens de volledige levenscyclus, en waarbij als prioriteitsvolgorde de volgende hiërarchie wordt gehanteerd : a) de preventie van afvalstoffen en een efficiënter en minder milieubelastend gebruik en verbruik van materialen via aangepaste productie- en consumptiepatronen; b) de voorbereiding van afvalstoffen voor hergebruik; c) de recyclage van afvalstoffen en de inzet van materialen in gesloten materiaalkringlopen; d) andere vormen van nuttige toepassing van afvalstoffen, zoals energieterugwinning en de inzet van materialen als energiebron; e) de verwijdering van afvalstoffen, met storten als laatste optie; 10
De ladder van Lansink als bewaker van de cascade Cascade is geen dogma, maar een uitgangspunt: Streven naar cascade moet opties stimuleren die over het geheel genomen het beste resultaat opleveren voor milieu en gezondheid. Dat kan betekenen dat bij het vaststellen van maatregelen voor bepaalde materialen moet worden afgeweken van de hiërarchie, als dat op grond van het levenscyclusdenken gerechtvaardigd is. Levenscyclusdenken Levenscyclusanalyse Afwijkingen door VR op basis van advies OVAM, rekening houdend met milieubeleid, de technische uitvoerbaarheid en de economische haalbaarheid, de bescherming van hulpbronnen, de algemene effecten voor het milieu en de menselijke gezondheid en op economisch en maatschappelijk gebied 11
Cases Standpunten en 'einde afvalbeoordelingen' voor houtige biomassa: Resthout bosexploitatie en vergelijkbare activiteiten (bijproduct) Houtpellets en -briketten (normering!) Onbehandelde houtresten ex houtindustrie voor spaanplaat Houtige biomassa van ecologisch hakhoutbeheer Houtsnippers van groenafval voor mulching 12
Evaluatiekader voor indicatoren voor het duurzaam gebruik van biomassa: een case voor houtafval Doel: Opstellen methodiek waarmee de duurzame inzet van biomassa kan worden nagegaan, waarbij met duurzame inzet de optimalisatie van de gerelateerde duurzaamheidsaspecten bedoeld wordt. Uitdaging: Correcte vergelijking te maken voor het inzetten van een biomassa in verschillende toepassingen of producten Criteria => indicatoren => verificatoren 13
Evaluatiekader voor indicatoren voor het duurzaam gebruik van biomassa: een case voor houtafval Case voor post consumer houtafval Indicatoren worden voornamelijk bepaald en zelfs gedomineerd door het vermeden alternatief dat beschouwd wordt. De impacts die vermeden worden doordat de alternatieve grondstof niet meer verbruikt wordt zijn meestal groter dan de impacts die veroorzaakt worden bij het gebruik van de biomassa grondstof Projectindicatoren (bv. BKG-emissies) vs. Meta-indicatoren (bv. Effect op voedselprijs) Duidelijk kiezen welk vermeden alternatief in de vergelijking komt, aangezien gevoeligheidsanalyses groot effect hebben op resultaat van het vermeden alternatief. 14
Evaluatiekader voor indicatoren voor het duurzaam gebruik van biomassa: een case voor houtafval Algemene conclusies en aanbevelingen: Aantal indicatoren nog niet eenduidig kwantificeerbaar zijn en/of nog geen studiemateriaal ter beschikking (niet-milieu-indicatoren) Evolutief proces, starten met objectief meetbare indicatoren Hoe duurzaam gebruik toepassen in het beleid: Direct (verbodsbepalingen), Indirect (steunmaatregelen zoals GSC of GW) EU-criteria (mededelingenvreg) Overheid: Beleidskeuzes bepalen de keuze en gebruik van criteria en quotering ervan. 15