Darmoperatie in verband met kanker in de endeldarm

Darmoperatie in verband met kanker in de endeldarm De behandeling De arts heeft u verteld dat u darmkanker heeft. De medische term voor darmkanker is rectumcarcinoom. In deze folder krijgt u meer informatie over de operatie bij endeldarmkanker. De functie van de darmen en het rectum Ons voedsel komt via de slokdarm, maag en dunne darm terecht in de dikke darm. De dikke darm is het laatste deel van ons spijsverteringskanaal. In de dikke darm worden vitaminen, zouten en vocht weer teruggegeven aan de bloedbaan. Hierdoor dikt de inhoud tot normale ontlasting in. In totaal is de dikke darm ongeveer 150 cm lang. De laatste 15 cm van de dikke darm is het rectum. Voor de behandeling Voorbereiding op de operatie Anesthesie Wanneer er besloten is dat u geopereerd moet worden, wordt er een afspraak gepland op de

polikliniek voor de peroperatieve screening. Hier zult u verzocht worden om een vragenlijst in te vullen en zult u een van de anesthesiologen en/of anesthesiemedewerker spreken over de anesthesiemethode ( verdoving/ pijnstilling) die u tijdens/na de operatie zult krijgen. Medicatie Mocht u medicatie gebruiken, neem een actuele medicatie lijst en uw medicatie mee naar het ziekenhuis. Deze kunt u opvragen bij uw eigen apotheek. Op de ochtend van de operatie mag u uw medicatie gewoon innemen met een slokje water, tenzij de anesthesie heeft aangegeven dat u bepaalde medicatie niet in mag nemen. Bijvoeding Als u in de periode voor de operatie ongewenst bent afgevallen, minder eetlust heeft of thuis al drinkof sondevoeding gebruikt, wordt u doorverwezen naar de diëtist. De diëtist zal u begeleiden in de periode voor en na de operatie in het ziekenhuis. Eten en drinken Voor alle operaties moet u nuchter zijn. Nuchter betekend afhankelijk van de opname tijd vanaf 00:00uur geen vast voedsel. Tot twee uur voor de operatie kunt u nog heldere vloeistoffen drinken zoals thee, appelsap of roosvicee multivitaminen. Uiterlijk 12 uur voor de operatie raden wij u aan te stoppen met roken. Op de dag van de operatie raden wij u aan om uiterlijk 6:00 uur 90 ml van het merk Roosvicee in 310 ml water op te drinken. Als u op de afdeling ligt opgenomen krijgt u dit van de verpleegkundige. Wanneer de operatie in de middag plaats vindt, dan raden wij aan om de roosvicee uiterlijk 11:00uur te drinken. Patiënten met diabetes mogen geen roosvicee drinken op de dag van de operatie. Laxeren Of uw darmen schoon moeten zijn, hangt af van de ingreep. Ook de manier waarop de darmen leeg worden gemaakt, hangt af van de operatie. Uw arts vertelt u wat voor u van toepassing is. Scheren van de buik Voor de operatie hoeft u zelf niet meer de buik te scheren. Dit wordt op de operatiekamer gedaan. Stoma Bij een operatie in het rectum moet vaak een stoma worden aangelegd. Wanneer u een bestraling hebt gehad voor de operatie is dan kans erg groot dat u een stoma krijgt. In sommige gevallen kan de chirurg de twee delen van de darm direct weer aan elkaar te maken. Hoe hoger de tumor in de darm zit, hoe groter de kans dat er geen stoma of een tijdelijk stoma moet worden aangelegd. Bij zeer laag gelegen tumoren moet ook de anus worden verwijderd. Uiteraard moet dan een definitief stoma aangelegd worden. De chirurg zal met u bespreken wat bij u van toepassing is. Wanneer de kans groot is dat u een (tijdelijk) stoma krijgt, dan wordt voor u een afspraak gemaakt bij de stoma verpleegkundige. Met haar kunt u alle praktische en emotionele gevolgen van een stoma bespreken. De (stoma)-verpleegkundige van de afdeling zal voor de operatie samen met u de plaats van een (eventueel) stoma aftekenen op uw buik. Dit gebeurd bij vrijwel alle darmoperaties. Mocht tijdens de operatie blijken dat een stoma nodig is, dan is de plaats zorgvuldig bepaald. De stomaverpleegkundige zal u en uw familie begeleiden in de verzorging ervan. U kunt ook de verpleegkundigen op de afdeling om hulp en/of informatie vragen. Wanneer u een tijdelijk stoma heeft gekregen, dan kan dat weer worden opgeheven na ongeveer 3 maanden na de operatie. Van te voren krijgt u een onderzoek om te bekijken of de nieuwe verbinding goed genezen en goed doorgankelijk is. Wanneer de doorgang door de darm weer hersteld is, dan moet het gedeelte van de darm wat even uitgeschakeld was, weer gaan werken. Dit brengt vaak de volgende problemen met zich mee: vaak ontlasting moeten krijgen, moeite met ophouden van de ontlasting, kramp in de darmen. Het kan voorkomen dat u enkele rest klachten houdt. Dag van de operatie De opnametijd zal afhankelijk zijn van het tijdstip van de operatie. Dit krijgt u te horen van bureau opname. Als u zich meldt bij de balie op de afgesproken opnamen tijd, dan zal de verpleegkundige het opname gesprek met u voeren. Wij vragen u sieraden, make-up, nagellak, lenzen, piercings en eventuele

gebitsprotheses uit te doen. Waardevolle spullen adviseren wij u thuis te laten. U kunt in de morgen gewoon wassen, scheren enzovoort. (Niet het operatiegebied scheren) Gebruik geen bodylotion, aftershave of andere huidverzorgende producten. U krijgt van de verpleegkundige een operatiejasje aan. De verpleegkundige brengt u in uw bed naar de operatie afdeling. Pijnbestrijding Voor de operatie brengt de anesthesioloog (de verdovingsarts) een zogenaamde epidurale katheter bij u in. Dit gaat zo: Met een naald verdoofd hij het gebied tussen uw onderste ruggenwervels. Daarna brengt hij een dun slangetje in. Via dit slangetje krijgt u na de operatie pijnstilling toegediend. Het hangt van de operatie af of u na de operatie via dit slangetje continue pijnstilling houdt voor twee/drie dagen, of dat u een pompje krijgt die u zelf kunt bedienen. Naast deze pijnstilling krijgt u vier keer per dag twee tabletten paracetamol. Het is belangrijk om deze pijnstillers in te nemen, ook als u geen pijn heeft. Een goede pijnbestrijding is van groot belang voor een snel herstel. Dagelijks zal de verpleegkundige pijnmetingen bij u afnemen. Afhankelijk hiervan kan de medicatie bijgesteld worden. Naar de OK U wordt vervolgens naar de operatiekamer gereden. Daar krijgt u een infuus, een infuus is een dun buisje dat in uw ader wordt geschoven. Via het infuus krijgt u vocht en narcose toegediend. Zodra u slaapt, begint de operatie. Tijdens de behandeling De operatie gebeurt onder algehele anesthesie (narcose). Er zijn twee opties om de operatie uit te voeren, te weten: de open darm operatie (klassiek) de laparoscopische darmoperatie Bij de klassieke manier krijgt u een snee verticaal of schuin over de buik. Bij de laparoscopische manier worden eerst kleine sneetjes in de buikwand gemaakt waardoor de operatie instrumenten in de buikholte worden gebracht. Op het laatst wordt er een iets grotere snee gemaakt om de tumor eruit te halen. Welke manier van opereren bij u toegepast wordt, hangt af van hoe groot de tumor is, op welke plaats deze zit en of u eerdere buikoperaties hebt gehad. De chirurg bespreekt met u wat de mogelijkheden zijn. Tijdens de operatie haalt de chirurg een deel van de darm weg. Ook de bloedvaten en lymfevaten die bij dat stuk van de darm horen worden verwijderd (zie afbeelding 1) Het verwijderde weefsel wordt opgestuurd naar het pathologisch laboratorium voor nader onderzoek. De uitslag hiervan duurt 10 dagen. Bij deze operatie krijgt u een urine katheter omdat u de eerste tijd na de operatie vaak niet goed zelf kunt plassen. Bij de meeste mensen komt dit na enkele dagen weer normaal op gang, maar soms moeten mensen met deze katheter naar huis en duurt het herstel langer. ERAS Bij deze operatie wordt het ERAS programma toegepast ( Enhanced Recovery After Surgery), ofwel versneld herstellen na een operatie. Het ERAS programma bestaat uit een aantal elementen van zorg rond een operatie. In het programma zijn alle factoren die een positieve invloed hebben op een sneller herstel samengebracht. Wij willen u met deze folder op de hoogte brengen over de gang van zaken voor, tijdens en na uw opname. Het verloop van het programma kan per persoon verschillen.

Afbeelding 1 Tijdsduur De operatie duurt ongeveer 3 ½ - 4 ½ uur. Bij de laparoscopische manier vaak nog iets langer. Na de behandeling De chirurg belt na de operatie met uw contactpersoon. De eerste nacht na de operatie verblijft u op de Intensieve Care voor extra bewaking. U heeft na de operatie verschillende slangetjes in uw lichaam zitten: een zuurstofslangetje, een slangetje in de blaas, een infuus en een epiduraal katheter tegen de pijn (dit is continue pijnstilling door middel van een slangetje in de rug). In de folder ERAS protocol staat nog meer informatie over het verloop na de operatie. Wanneer u een rectum amputatie ondergaan heeft, dan krijgt u een rectumdrain, die vaak ruim een week blijft zitten. Eten en drinken Als u goed wakker bent, kunt u wat drinken. Begin met een glaasje water of een kop thee. Als dit goed gaat, neemt u een schaaltje vla of iets dergelijks. De dag na de operatie krijgt u normale voeding. De maaltijden worden aangevuld met energierijke bijvoeding in de vorm van een snaq die u aangeboden krijgt. Probeer deze zo veel mogelijk te gebruiken. Wanneer u misselijk bent, geef dit aan bij de verpleegkundige. Het is belangrijk om dan uw intake niet te forceren. Wij raden u aan om 3x per dag kauwgom te gebruiken, aangezien dit een stimulerend effect heeft op de werking van de darmen. Bewegen Bewegen is erg belangrijk na de operatie. U voorkomt daarmee trombose (bloedstolsels in uw aders) en verlies van spierkracht. Mobiliseren helpt om uw darmen weer op gang te krijgen en ten slotte verkleint u de kans op luchtweginfecties door goed recht op te zitten. De verpleegkundige zal u daarom na uw operatie helpen om tijdens de maaltijden op de stoel te komen. Ademhalingsoefeningen Een goede ademhaling is belangrijk bij het voorkomen van een longontsteking na de operatie. De eerste dagen na de operatie komt de fysiotherapeut langs om u te ondersteunen met tips en adviezen over de ademhaling. Begeleiding Een darmoperatie ondergaan is ingrijpend. Naast het lichamelijk ongemak spelen misschien allerlei gevoelens zoals onzekerheid en angst bij u en uw naasten. U kunt altijd terecht bij de maatschappelijk werker of de medewerkers van de geestelijke verzorging. De verpleegkundige kan u met hen in contact

brengen. Weer naar huis (met ontslag) Voorbereiding op ontslag Als u goed hersteld, dan kunt u waarschijnlijk 7 dagen na de operatie het ziekenhuis verlaten. Als er complicaties optreden, kan de opname langer duren. Uw arts zal met u bekijken wanneer u naar huis mag. U mag naar huis wanneer: u voelt dat u in staat bent om naar huis te gaan u normaal eten kunt verdragen u ontlasting hebt gehad de pijnstilling goed is ingesteld u geen koorts meer heeft de operatiewond in orde is u weer goed kunt mobiliseren Houdt er rekening mee dat u enkele weken na thuiskomst nog geen (zwaar) huishoudelijk werk kunt doen. Mocht u huishoudelijke hulp nodig hebben, dan kunt u dit regelen via de gemeente. Mocht u thuiszorg nodig hebben ter ondersteuning van ADL, wondzorg et cetera, dan kunt u dit met de verpleegkundige bespreken en dan kan de verpleegkundige dit in overleg met u in gang zetten. Belafspraak U wordt in de week na uw ontslag door een verpleegkundige van afdeling 4-west gebeld. De verpleegkundige zal dan informeren hoe het met u gaat en kan eventuele vragen beantwoorden. Uitslag onderzoek De uitslag van het weefsel onderzoek is ongeveer na een week bekend. Afhankelijk van uw opname duur, krijgt u de uitslag in het ziekenhuis tijdens opname en anders wordt er een afspraak gepland na ongeveer een week op de polikliniek met de chirurg. Mogelijke complicaties/risico's Bij alle operaties bestaat een kans op complicaties. Algemene complicaties kunnen voorkomen zijn bijv. (na) bloeding, een wondinfectie, een longontsteking, een blaasontsteking, trombose (stolsels in het bloed). Bij een darmoperatie kunnen echter ook een aantal specifieke complicaties voorkomen: Naadlekkage Een ernstige complicatie is lekkage van de darmnaad, dit kan alleen gebeuren wanneer de darmen na het verwijderen van de tumor weer aan elkaar worden gehecht of geniet. Daarna moet het lichaam zelf zorgen dat de twee delen weer aan elkaar groeien. Als dit niet goed lukt, gaat de darm lekken. In dat geval moet u meestal opnieuw worden geopereerd. De urineleider Wanneer tijdens de operatie de urineleider beschadigd wordt, moet dit tijdens de operatie worden verholpen. Hiervoor wordt dan de uroloog in consult geroepen. De zenuwbanen In het kleine bekken, dat is het gedeelte waarin het laatste deel van de darm zich bevindt, lopen enkele zenuwbanen. Wanneer deze aangeraakt of beschadigd worden, heeft dit gevolgen. Eén van deze zenuwbanen bestuurt de controle over de blaas. Als deze zenuwbaan niet goed werkt, kunt u zelf niet meer plassen. Meestal is dit van tijdelijke aard. Het kan wel enkele weken tot zelfs maanden duren voordat de

zenuwbaan zich herstelt. Een andere zenuwbaan bestuurt de seksuele functies. Door de operatie kan dit voor mannen betekenen dat zij blijvend impotent worden. Voor vrouwen kan dit betekenen dat er een veranderd orgasme gevoel ontstaat en droogheid van de vagina. Wanneer u klachten houdt van seksuele aard na de operatie kunnen we u verwijzen naar een gespecialiseerde arts. Leefregels na de behandeling Bij een operatie in het laatste deel van de darm, mag u 6 weken nadien, niet rectaal temperatuur opnemen of zetpillen gebruiken, vanwege het risico op beschadiging van de naad bij de twee stukken darm die weer aan elkaar gehecht zijn. Bij een amputatie van het rectum is het onmogelijk om zetpillen te gebruiken. U heeft dan een wond waar de anus heeft gezeten. Deze wond geneest moeilijk. Dit hangt mede samen met de bestraling die voorafgaand aan de operatie is gegeven. Wanneer u een operatie hebt gehad waarbij een grote snee is gemaakt in de buik, willen we u adviseren om de eerste 2 weken thuis rustig aan te doen. Daarna mag u weer gaan proberen om uw dagelijkse activiteiten te ondernemen. Lichaamsbeweging zoals wandelen en fietsen is wel aan te bevelen. (Na een rectumamputatie is fietsen vaak langere tijd niet mogelijk). De leidraad bij revalideren is:" wat kan, dat mag". Let hierbij wel op dat u naar uw lichaam luistert, dus stop als u pijn voelt, of wanneer u zich naar voelt worden. Extra rust nemen is voor sommige mensen nodig in de eerste paar weken na de operatie. Wanneer u een laparoscopische operatie hebt gehad, met slechts een paar kleine sneetjes in de buik, mag u zodra dat gaat, weer alle dagelijkse bezigheden hervatten. Na een darmoperatie vanwege endelkanker zult u na de operatie regelmatig door de chirurg gecontroleerd worden volgens het landelijk follow up protocol. Sommige patiënten hebben na een behandeling voor darmkanker behoefte aan begeleiding om te revalideren, zowel lichamelijk als psychisch. Dit kan vrij kort na de behandeling zijn, maar soms ontstaat dit gevoel pas na een tijdje. Wanneer dit bij u van toepassing is, neem dan contact op met de oncologieverpleegkundige om met haar dit revalidatieprogramma "Herstel en Balans" te bespreken. Contact Mocht u naar aanleiding van deze informatie nog vragen hebben, stel deze dan gerust aan uw arts of aan de (oncologie) verpleegkundige. Ook kunt u ons telefonisch bereiken. Telefoonnummers: Polikliniek chirurgie: (0183) 64 42 05 (aanwezig ma t/m vrij 8.30-16.30) Oncologieverpleegkundige: (0183) 64 46 31 (aanwezig ma t/m vrij 8.30-17.00) Stomaverpleegkundige: (0183) 64 44 75 Afdeling chirurgie 4-west: (0183) 64 46 50 Rivas Zorglijn: 0900-8440 www.rivas.nl Datum woensdag, 1 februari 2017