LANDELIJKE BELANGENBEHARTIGING UNIE KBO VOORTGANGSRAPPORTAGE TWEEDE KWARTAAL 2014 In het tweede kwartaal van dit jaar heeft de Unie KBO in haar belangenbehartiging opnieuw veel tastbare resultaten behaald. De partnertoeslag in de AOW blijft. Ouderen met een laag inkomen krijgen in 2014 een eenmalige koopkrachttegemoetkoming. De gele vertrekborden van de NS blijven voorlopig allemaal staan. Over deze en andere successen leest u in deze voortgangsrapportage. De zichtbaarheid van de Unie KBO is verder toegenomen. De landelijke media weten ons steeds beter te vinden. Afgelopen kwartaal waren we zo n vier keer per week zichtbaar in landelijke kranten, op radio en tv. De directeur van de Unie KBO was regelmatig te gast bij radio en tv over onderwerpen als kwaliteit van ouderenzorg, overbelasting van mantelzorgers, beeldvorming van ouderen. De media besteedden daarnaast ook aandacht aan acties als onze datingdagen, de KBOtablet en onze activiteiten in het kader van KBO Veilig. INKOMEN EN KOOPKRACHT Invoering huishoudentoeslag uitgesteld Op 14 april maakte staatssecretaris Wiebes bekend dat de gefaseerde invoering van de huishoudentoeslag wordt uitgesteld. Deze huishoudentoeslag zou de huidige toeslagen - de fiscale ouderenkortingen, de MKOB (AOW-tegemoetkoming), de zorgtoeslag en de huurtoeslag - vervangen. De Unie KBO had een lobby gevoerd tegen deze huishoudentoeslag, omdat die voor ouderen en met name voor ouderen met een laag inkomen een grote achteruitgang in koopkracht zou betekenen. De Unie KBO zal in de komende periode bewaken dat er in het kader van de belastingherziening zorgvuldig gekeken wordt naar de samenvoeging van de verschillende toeslagen. Afschaffing tegemoetkomingen In januari jl. stemde de Tweede Kamer in met het wetsvoorstel voor afschaffing van de tegemoetkoming Wtcg en de compensatie eigen risico (CER). De Unie KBO was tegen dit wetsvoorstel, omdat uit NIBUD-berekeningen bleek dat deze maatregel ouderen met hoge zorgkosten het hardst treft. Daarom vervolgde de Unie KBO haar lobby, nu richting de Eerste Kamer. De Unie KBO pleitte voor inkomensondersteuning van deze groep ouderen en voor een monitor, die meet of gemeenten die ondersteuning ook daadwerkelijk verschaffen. Helaas stemde ook de Eerste Kamer voor het wetsvoorstel. Staatssecretaris Van Rijn zei wel toe dat de monitor er komt. Eenmalige koopkrachttegemoetkoming 2014 voor ouderen De Unie KBO boekte succes in de lobby naar de Tweede Kamer om niet alleen bijstandsgerechtigden maar ook ouderen met een laag inkomen (110% van het sociaal minimum) recht te geven op de Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, tweede kwartaal 2014 pagina 1 van 7
eenmalige koopkrachttegemoetkoming 2014. De Unie KBO protesteerde tegen de oorspronkelijke regeling in het wetsvoorstel Wet koopkracht tegemoetkoming lage inkomens, die gemeenten niet verplichtte om de tegemoetkoming te verstrekken aan mensen met een laag inkomen die geen bijstandsuitkering ontvangen. Een amendement van D66 dat garandeert dat iedereen met een laag inkomen deze tegemoetkoming krijgt, werd op 24 juni in de Tweede Kamer aangenomen. Partnertoeslag AOW Op 30 juni trok staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid het wetsvoorstel Algemene Ouderdomswet van gezamenlijk inkomen gehuwde pensioengerechtigde en diens echtgenoot in. Met dat wetsvoorstel wilde ze de partnertoeslag afschaffen voor AOW-ers met een huishoudinkomen boven een bepaalde grens. De Unie KBO was tegen dit wetsvoorstel vanuit het standpunt dat de AOW en dus ook de partnertoeslag een basispensioen is. De Tweede Kamer stemde vorig jaar desondanks in met het wetsvoorstel. Bij de Eerste Kamer vond de Unie KBO wel gehoor. De staatssecretaris trok het voorstel in, toen bleek dat er geen meerderheid voor het voorstel te vinden was in de Eerste Kamer. Mantelzorgboete aangenomen De lobby tegen de mantelzorgboete ging onverminderd voort. De Unie KBO boekte kleine succesjes, maar uiteindelijk stemden zowel de Tweede als de Eerste Kamer in met het wetsvoorstel Wet maatregelen Wet werk en bijstand (WWB). Deze wet regelt de kostendelersnorm. De AOW van zorgbehoevende ouderen die met hun kinderen wonen wordt verlaagd van 70% naar 50%. Ook kinderen met een bijstandsuitkering zullen worden gekort. De Unie KBO beschouwt dit als een boete op de bereidheid tot mantelzorg. Met haar lobby bereikte de Unie KBO wel dat staatssecretaris Klijnsma besloot invoering van de mantelzorgboete voor AOW-gerechtigden uit te stellen van 1 juli 2015 naar 1 juli 2016. Ook gaat de staatssecretaris een onderzoek uitvoeren naar ondersteuning van mantelzorgers. Ze zal daarbij de effecten van de kostendelersnorm op de mantelzorg betrekken. De Unie KBO bezint zich op verdere actie. Andere aanpak van werkloosheid ouderen Op 21 mei overhandigde de Unie KBO samen met andere ouderenorganisaties het manifest Maak werk van 50-plussers aan CNV-voorzitter Maurice Limmen. In het manifest stellen we aan de kaak dat veel talent van 50-plussers onbenut blijft. Actieplannen van overheid en UWV blijken niet (genoeg) te werken. Ook moet de beeldvorming over én van oudere werknemers veranderen. 50-Plussers hebben veel te bieden, maar werkgevers en organisaties staan niet altijd voor hen open. Er is maatwerk nodig om werkzoekende 50-plussers te ondersteunen bij het zoeken naar werk. In het Brabants Dagblad verscheen op 28 mei een artikel van de directeur van de Unie KBO met een oproep om beeldvorming te doorbreken en talent niet onbenut te laten. De acties hadden succes. Op 26 juni maakte minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bekend dat hij de leeftijdsgrens in het Actieplan oudere werklozen verlaagt van 55 naar 50 jaar. Het kabinet trekt hiervoor 34 miljoen extra uit. Wetsvoorstel pensioenen Op 25 juni diende staatssecretaris Klijnsma het wetsvoorstel Aanpassing financieel toetsingskader in bij de Tweede Kamer. De Unie KBO meldde dat er een aantal haken en ogen aan de wet zitten. Een daarvan is de eis dat pensioenfondsen hogere buffers moeten aanhouden. Dit kan tot gevolg hebben Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, tweede kwartaal 2014 pagina 2 van 7
dat de pensioenen de komende jaren niet (volledig) geïndexeerd worden. Zowel oud en jong krijgen hiermee te maken met dat verschil dat ouderen dit direct in hun portemonnee voelen. Een pluspunt in het voorstel is dat kortingen op het pensioen over periodes van tien jaar uitgesmeerd mogen worden. De kortingen zullen hierdoor lager uitvallen. Kortingen op pensioenen vinden plaats wanneer het pensioenfonds te weinig vermogen heeft om aan zijn verplichtingen te voldoen. De staatssecretaris heeft de SER gevraagd om een brede maatschappelijke dialoog over de toekomst van ons pensioenstelsel te starten. De Unie KBO zal in deze dialoog pleiten voor een solidair, solide en transparant pensioenstelsel. LANGDURIGE ZORG Meldlijn ouderenzorg In april en mei opende de Unie KBO een meldlijn ouderenzorg. Aanleiding waren de vele berichten over de gevolgen van de aanstaande hervorming van de ouderenzorg per 1 januari 2015. De Unie KBO maakt zich zorgen over onbedoelde neveneffecten van alle hervormingen in de ouderenzorg die momenteel worden doorgevoerd. Veel meldingen gingen over gedwongen verhuizing van ouderen in zorginstellingen en over overbelasting van mantelzorgers. De signalen van ouderen werden gebruikt in de belangenbehartiging. Gedwongen verhuizingen Op 8 april stuurde de Unie KBO met andere ouderenorganisaties, de NPCF en het Ouderenfonds een brief naar staatssecretaris Van Rijn. We drongen aan snel actie te ondernemen voor kwetsbare bewoners van tehuizen die te maken hebben met gedwongen verhuizingen, zodat de ongewenste gevolgen van een verhuizing niet onnodig groot zijn. We vroegen duidelijke informatie welke huizen zouden sluiten en pleitten voor een respectvolle en waardige bejegening van mensen. Wet Langdurige Zorg Op 13 april pleitte de directeur van Unie KBO op Omroep Gelderland TV voor uitstel van de Wet op de Langdurige Zorg als er grote bezuinigingen op dagbesteding/begeleiding doorgevoerd worden. Dagbesteding is noodzakelijk om ouderen in staat te stellen langer thuis te blijven wonen en mantelzorg mogelijk te maken. Enkele dagen eerder schreven we al in een brandbrief naar de Tweede Kamer dat het riskant is om alle decentralisaties in zorg en welzijn per 1 januari 2015 tegelijk door te voeren. Er moeten nog veel voorbereidingen getroffen worden en dus is het risico groot dat mensen niet de zorg zullen krijgen die ze nodig hebben. We hielden in de brief een pleidooi dat gemeenten in 2015 niet korten op budgetten, zodat er voldoende geld blijft om de zorg,ondersteuning en begeleiding te continueren. Ook vinden we dat er niet onnodig geschoven moet worden met mensen tussen verschillende zorgstelsels, waardoor zij in de bureaucratie verdwalen en het risico lopen geen goede zorg te krijgen. Als deze twee punten niet tijdig geregeld kunnen worden, moet de invoering van de Wet Langdurige Zorg naar de mening van de Unie KBO een jaar uitgesteld worden. In mei en juni stuurde de Unie KBO enkele brieven naar de Tweede Kamer met eisen ten aanzien van de Wet Langdurige Zorg. We noemen er enkele. De wensen van ouderen moeten uitgangspunt van ouderenzorg blijven. Respijtzorg ter ondersteuning van mantelzorgers moet goed geregeld worden Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, tweede kwartaal 2014 pagina 3 van 7
evenals de cliëntondersteuning. Bij dit laatste moeten ouderenadviseurs betrokken worden. De besluitvorming in de Kamer moet nog plaatsvinden. De lobby van de Unie KBO en andere ouderen- en cliëntenorganisaties voor zorgvuldige overheveling van de langdurige zorg naar de gemeenten leidde tot een afspraak met het ministerie van VWS om tot eind 2018 samen de effecten van de overheveling nauwkeurig te volgen door middel van een monitor. Zorgakkoord Op 17 april sloot het kabinet een zorgakkoord met enkele oppositiepartijen. Het positieve nieuws was dat er 360 miljoen minder bezuinigd gaat worden op de dagbesteding. Bovendien wordt de toegang tot verzorgingshuizen minder beperkt. De Unie KBO bepleitte reeds eerder bij het kabinet om dit bedrag ten goede te laten komen aan mensen met een indicatie voor beschut wonen met intensieve begeleiding en uitgebreide begeleiding (zorgzwaartepakket 4). Ook moeten er volgens de Unie KBO middelen beschikbaar komen voor voldoende specialistische dagbesteding en voor logeeropvang in de Wmo. Dat zal mantelzorgers ontlasten en ouderen zullen daadwerkelijk langer thuis kunnen blijven wonen. Keerzijde van het akkoord was dat de vrije artsenkeuze in het gedrang zou komen. De Unie KBO hekelde de tegenstrijdige houding van de overheid, die burgers oproept eigen regie te voeren en hen tegelijkertijd de vrijheid ontneemt om hun eigen behandelaar te kiezen. Wetsvoorstel Wmo 2015 Een ruime tweederde meerderheid van de Tweede Kamer heeft op 24 april ingestemd met het wetsvoorstel van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) voor 2015. Een aantal voorstellen van de Unie KBO is terug te vinden in het wetsvoorstel. Zo is de positie van mantelzorgers verbeterd. Ook is de eigen regie van ouderen versterkt: cliënten mogen zelf een persoonlijk plan opstellen. De Tweede Kamer verplicht gemeenten om in het beleidsplan Wmo aandacht te besteden aan zaken als preventie en de keuzevrijheid voor de cliënt om te kiezen voor ondersteuning die aansluit bij de eigen godsdienstige gezindheid, levensovertuiging en/of culturele achtergrond. In gesprekken met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van VWS vroegen we aandacht voor onafhankelijke cliëntondersteuning en de positie van kwetsbare ouderen. Overbelasting van mantelzorgers Bij verschillende gelegenheden waarschuwde de Unie KBO voor verdere overbelasting van mantelzorgers als gevolg van de overheveling van langdurige zorg naar de gemeenten. De directeur van de Unie KBO schreef hierover op zaterdag 26 april een artikel in het dagblad Trouw. Bij de start van een nieuwe voorlichtingscampagne tegen ouderenmishandeling begin april jl. pleitte de Unie KBO bij het ministerie van VWS voor meer aandacht voor de grotere belasting van mantelzorgers als gevolg van de hervormingen in de zorg. Te grote druk kan leiden tot ontspoorde zorg, één van de vormen van ouderenmishandeling. Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, tweede kwartaal 2014 pagina 4 van 7
Actieplan Ouderenzorg In juni publiceerde de Inspectie voor de Gezondheidszorg een rapport waaruit bleek dat in meer dan de helft van de zorginstellingen de kennis en vaardigheden van medewerkers niet aansluiten op de zorg die bewoners nodig hebben. De Unie KBO nam met verontrusting kennis van dit rapport en pleitte opnieuw voor een actieplan Ouderenzorg gericht op verbetering van de kwaliteit van zorg, niet alleen in zorginstellingen maar ook bij ouderen thuis. MEDISCHE OUDERENZORG EN PREVENTIE Medicijnbeoordeling De medicatiebeoordeling voor 65-plussers is nog steeds niet goed geregeld. Lobby van de Unie KBO leidde tot Kamervragen over de slechte controle op het juiste medicijngebruik bij ouderen. Minister Schippers noemde in haar antwoord wel de verontrustende cijfers en signalen van de Unie KBO, maar gaf geen oplossing. In het tweede kwartaal van dit jaar heeft de Unie KBO gesprekken gevoerd met de Inspectie voor de Gezondheidszorg en met het ministerie van VWS. Op ons verzoek gaat de Inspectie vanaf 2015 controleren of zorgverzekeraars de medicatiebeoordeling meenemen bij de inkoop van zorg en of huisartsen en apothekers de medicatiebeoordeling daadwerkelijk uitvoeren. Onze lobby bij zorgverzekeraars om de medicatiebeoordeling buiten het eigen risico te houden heeft succes gehad bij ONVZ en bij alle zorgverzekeringen die onder Achmea vallen. Zorg rondom het levenseinde De Unie KBO heeft op 8 mei opnieuw met het ministerie van VWS gesproken over de nietreanimeerpenning. Succesvol is overgebracht dat een neutrale instantie verantwoordelijk gemaakt moeten worden voor de penning. Op dit moment heeft alleen de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) een algemeen erkende penning, die men alleen kan krijgen als men lid is van de NVVE. Uit onderzoek blijkt dat veel KBO-leden die een niet-reanimeerpenning willen, geen lid willen worden van de NVVE. De overheid lijkt er nu van overtuigd dat ze haar verantwoordelijkheid in deze moet nemen. De Unie KBO schreef op 17 juni een brief naar de commissie van wijzen die is ingesteld door minister Schippers van VWS met de opdracht om te adviseren over de problematiek van ouderen en het zelfgekozen levenseinde. De Unie KBO pleitte voor een brede benadering van dit onderwerp en vroeg aandacht voor de angst van ouderen dat er in de toekomst te weinig zorg is. Ook wezen we op het belang van positieve beeldvorming over ouder worden en deden we een aantal concrete suggesties voor verbetering van zorg rond het levenseinde. Zelfstandig wonen Op 4 juni schreven minister Blok van het ministerie van Wonen en Rijksdienst en staatssecretaris Van Rijn van het ministerie van VWS een brief aan de Tweede Kamer over langer zelfstandig wonen voor mensen met een behoefte aan zorg en over de rol van de rijksoverheid daarbij. Met deze brief geeft het kabinet eindelijk gehoor aan onze lobby voor een Actieplan Ouderenhuisvesting en ons pleidooi om het huisvestingsprobleem lokaal en regionaal aan te pakken. Het kabinet stelt voor om de regionale samenwerking een impuls te geven met regiotafels en aanjaagteams. Het kabinet is echter niet duidelijk hoe dat er concreet uit moet zien en welke rol en inbreng ouderen daarbij hebben. De Unie KBO heeft hierover een gesprek met het ministerie van VWS in juli. Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, tweede kwartaal 2014 pagina 5 van 7
DIGITALISERING Digitalisering van overheidsdiensten De Unie KBO deed een onderzoek onder 65-plussers over digitalisering van overheidsdiensten en informeerde eind juni minister Plasterk van Binnenlandse Zaken over de uitkomsten. De minister wil dat bedrijven en burgers uiterlijk in 2017 alle zaken met de overheid digitaal kunnen afhandelen. Een ruime meerderheid van de ondervraagde 65-plussers denkt afhankelijk te worden van anderen als dienstverlening alleen digitaal wordt aangeboden. Zij achten zichzelf niet in staat om zich digitale vaardigheden eigen te maken. Ook vormen de kosten voor internetapparatuur een drempel. De Unie KBO schreef in een brief aan de minister dat deze aspecten niet zonder meer opgelost worden door een goede digitale infrastructuur. Persoonlijk contact met de overheid blijft voor veel ouderen de meest prettige manier van contact. Nagenoeg alle ondervraagden vinden dat er alternatieve mogelijkheden moeten blijven om contact te kunnen maken met overheidsdiensten. Digitalisering van de zorg Op 2 juli stuurde het ministerie van VWS een brief de Tweede Kamer over de mogelijkheden voor verbetering van de zorg door middel van e-health (digitalisering van de zorg). De Unie KBO was hierover vooraf geconsulteerd. De Unie KBO drong aan om niet alleen belemmeringen weg te nemen bij zorgverleners en zorgverzekeraars, maar zeer zeker ook bij ouderen, die op dit moment nog te vaak verstoken zijn van internet en/of van een tabletcomputer. Uit de brief van 2 juli blijkt dat het ministerie dit pleidooi ter harte heeft genomen. De minister wil met de Unie KBO in gesprek gaan over het vertrouwd maken van ouderen met de benodigde technologie. De Unie zal zeker op deze uitnodiging ingaan. Bereikbaarheid geldautomaten De Unie KBO deed met andere partners in het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) onderzoek naar het plaatsingsbeleid van geldautomaten en bood eind mei de resultaten van dat onderzoek aan aan de minister van Financiën. Het onderzoek wijst uit dat er meer maatwerk in het plaatsingsbeleid nodig is, betere communicatie over opheffing van geldautomaten en meer publiciteit voor gemaakte afspraken over bereikbaarheid. De banken zegden in mei toe afspraken te zullen maken over optimale plaatsing van geldautomaten in kleine kernen en landelijke gebieden. De Unie KBO is blij met dit resultaat van haar lobby. Senioren betalen nog vaak met contact geld en zijn daarvoor aangewezen op geldautomaten. Diensten KPN en PostNL Vanwege digitalisering, bezuinigingen en reorganisatie schrappen KPN en PostNL diensten die belangrijk zijn voor ouderen. KPN gaat de papieren telefoongids en de informatienummers schrappen. De Unie KBO heeft hierover gesproken met het ministerie van Economische Zaken, dat toegezegd heeft met een oplossing te komen. PostNL gaat het aantal servicepunten en brievenbussen volgend jaar drastisch verminderen. De Unie KBO overlegde hierover met PostNL, die bereid bleek om met regionaal maatwerk te komen en servicepunten en brievenbussen te plaatsen op voor ouderen relevante plekken. Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, tweede kwartaal 2014 pagina 6 van 7
Gele vertrekborden De NS wilde 80 procent van de gele overzichtsstaten met vertrektijden op perrons weghalen en vervangen door digitale schermen. De Unie KBO stelde kritische vragen. Veel reiziger raadplegen de borden. De digitale informatie in treinen en op perrons faalt regelmatig. Zonder vertrekinformatie op de perrons moeten overstappende reizigers langs de stationshal om informatie te vinden over hun aansluitende trein. De NS besloot uiteindelijk om de gele vertrekstaten voorlopig te behouden. De NS en consumentenorganisaties gaan samen werken aan een toekomstbestendige combinatie van papieren en digitale reisinformatie op stations, die reizigers optimaal informeert. Papieren treinkaartje met een chip Vanaf 9 juli is het papieren treinkaartje voorzien van een chip. Deze eenmalige chipkaart kost standaard een euro extra en is alleen verkrijgbaar tegen vol tarief. Reizen met korting of met meereiskorting verdwijnt voor wie geen OV-chipkaart heeft. De Unie KBO heeft op 14 mei samen met andere consumentenorganisaties in een brief aan de NS deze plannen ontraden. Wij menen dat deze ontwikkeling reizigers en met name oudere reizigers zal afstoten. Om ouderen in de trein te houden moeten geen belemmeringen worden opgeworpen. De NS zet de plannen desondanks door. Digitale NS-keuzekaartjes Het regende klachten bij ouderenorganisatie Unie KBO en reizigersvereniging Rover over de Keuzedagen voor 60-plussers, sinds de NS deze kaartsoort alleen nog aanbood als product voor de OV-chipkaart. Daardoor werd de keuzedag opeens flink ingewikkeld in gebruik. Ook is de prijsverhoging van keuzedagen, maar liefst 75% sinds 1 april 2014, tegen het zere been van de reiziger. Unie KBO en Rover willen snel een oplossing voor deze problemen. We hebben de klachten gebundeld en met een analyse van de problemen aangeboden aan NS. De Unie KBO en Rover zijn met de NS in gesprek om tot een klantvriendelijkere oplossing te komen. Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, tweede kwartaal 2014 pagina 7 van 7