Onderwerp Datum 25 juni 2015 Inleiding Beschrijving prioriteiten EPB-platform onderzoeksagenda 2015-2016 Dit document somt de lijst van lopende en nieuwe prioriteiten op, die momenteel op de onderzoeksagenda van het EPB-platform staan. Bij de opmaak van de prioriteitenlijst werd rekening gehouden met de input van de stakeholders op het jaarlijkse stakeholdersoverleg over de rekenmethodiek op 25 februari 2015. De opsomming van de prioriteiten in elke lijst gebeurt in willekeurige volgorde. Verklaring van de afkortingen: - EPW: E-peilberekening voor woningen - EPU: E-peilberekening voor kantoren en scholen => deze methode zal later vervangen worden door de EPN-methode - EPN: toekomstige E-peilberekening voor (alle) niet-residentiële gebouwen - TRD: transmissiereferentiedocument De drie gewesten werken in kader van het EPB-platform sinds 1 april 2014 samen met een consortium van wetenschappelijke partners om onderzoek uit te voeren naar mogelijke aanpassingen aan de EPB-berekeningsmethodieken. Dit gebeurt aan de hand van een prioriteitenlijst van gewenste aanpassingen. De prioriteiten worden in dit document opgesomd en onderverdeeld in volgende categorieën: - lijst van afgewerkte prioriteiten: het onderzoek betreffende deze prioriteiten is op datum van 25 juni 2015 volledig afgerond. Als het resultaat van deze onderzoeken een tekstaanpassing aan de rekenmethodieken inhoudt, nemen de gewesten indien nodig initiatieven om dit in regelgeving om te zetten. De omzetting naar regelgeving neemt hierbij nog tijd in beslag; - lijst van lopende prioriteiten: het onderzoek betreffende deze prioriteiten is op datum van 25 juni 2015 nog lopende of pas opgestart; - lijst van op te starten prioriteiten in nabije toekomst: de gewesten hebben voor deze onderzoeken al een vraagbeschrijving opgesteld. Onderzoek omtrent deze prioriteiten zal in de komende maanden opgestart worden; - lijst van op te starten prioriteiten in najaar 2015: de gewesten moeten voor deze onderzoeken nog een gedetailleerde vraagbeschrijving opmaken. Dat zal gebeuren in twee fasen (juni 2015 en september 2015). Nadien kan dit onderzoek verder ingepland worden (najaar 2015 en voorjaar 2016); - lijst van nog niet geprioriteerde verbeterpunten: dit zijn verzamelde verbeterpunten die nog moeten beoordeeld en geprioriteerd worden. 1
Lijst van afgewerkte prioriteiten EPW: herziening opwekkingsrendement voor warm tapwater In de huidige methode is het opwekkingsrendement een vaste waarde, afhankelijk van het type opwekker (verbrandingstoestel, elektrische warmtepomp, ) en van het al dan niet aanwezig zijn van een opslagvat. Er werd onderzocht om de methode uit te breiden met reële productgegevens, rekening houdend met de gegevens die de fabrikanten ter beschikking moeten stellen in kader van de EcoDesign richtlijn. EPU: herziening methode koeling Een aantal aspecten met betrekking tot de berekening van koeling in EPU werden onderzocht: binnentemperatuur, gebruiksfactoren zonwering, ventilatieverliezen. EPW en EPU: herziening derde methode voor het ventilatorverbruik In EPW werd de derde methode voor het ventilatorverbruik (hulpenergie) herzien. Het betreft de methode bij een representatief werkingspunt. Er werd ook onderzocht of de nieuwe methode kon toegepast worden bij het bepalen van het ventilatorverbruik in de EPU-methode. EPW en EPU: bibliografie over primaire energiefactoren Er werd onderzocht welke primaire energiefactoren in het buitenland gebruikt worden voor de energiedragers. In het bijzonder werden de primaire energiefactoren voor afvalverbranding en restwarmte onderzocht. Lijst van lopende prioriteiten EPN: uitwerken van de E-peil berekening voor alle niet-residentiële gebouwen De methode voor EPU wordt uitgebreid naar een EPN-methode die geldig is voor alle nietresidentiële gebouwen (behalve industrie). Hierbij wordt rekening gehouden met de verschillende mogelijke functies in het gebouw. EPW en EPU: herziening methode voor preferente en niet-preferente opwekkers voor verwarming In de huidige methode gebeurt de verdeling van de warmtevraag over de preferente en niet-preferente opwekkers aan de hand van de vermogensverhouding tussen beide toestellen. Dat komt niet altijd overeen met de praktijk (vb. bij warmtepompen met een ingebouwde elektrische weerstand). De methode wordt herzien. EPW: herziening systeemrendement voor warm tapwater De methode voor het bepalen van het systeemrendement voor warm tapwater wordt herzien. Het betreft o.a. het tapleiding rendement en het rendement van de circulatieleiding (bijlage E van EPW). De vaste factor van 0,6 voor de berekening van de leidingverliezen wordt onderzocht. EPW: andere tappunten op circulatieleiding ook in rekening brengen In de huidige methode is het enkel mogelijk om de tappunten binnen de berekende EPWeenheden in te rekenen in het rendement van de circulatieleiding. Vaak zijn er nog andere tappunten aangesloten op de circulatieleiding, maar kunnen deze niet ingerekend worden in het rendement. Dat geeft een onderschatting van het rendement. 2
Er wordt onderzocht op welke manier de bepaling van het rendement kan aangepast worden, rekening houdend met de warmtevraag van de andere (externe) tappunten. EPN: herziening methode koeling De aspecten met betrekking tot de berekening van koeling die voor EPU onderzocht werden (binnentemperatuur, gebruiksfactoren zonwering, ventilatieverliezen,..) worden uitgebreid naar de EPN-methode. EPW en EPU: uitbreiding methode voor bepalen van het thermisch rendement voor WTWunits op maat Er wordt een methode uitgewerkt voor het bepalen van het thermisch rendement voor op maat gemaakte warmtewielen en statische regeneratoren. EPW: hulpenergieverbruik op basis van reële productgegevens Het hulpenergieverbruik voor circulatiepompen wordt in de huidige methode op een forfaitaire manier ingerekend. Er wordt onderzocht of de methode kan worden uitgebreid met reële productgegevens. EPU: opmaken verduidelijkingsdocument koeling Er wordt een verduidelijkingsdocument uitgewerkt rond koelsystemen in EPU. EPW en EPU: methode collectieve installaties Er wordt onderzocht of de rekenmethode voor collectieve opwekkingssystemen voor ruimteverwarming en/of sanitair warm water moet worden bijgestuurd. Input vanuit andere deelstudies wordt hierbij gebruikt (vb. systeemrendement warm tapwater, herziening methode preferente en niet-preferente opwekker) Lijst van op te starten prioriteiten in nabije toekomst EPW: berekening oververhittingsindicator (lichte structuren, opengaande delen, intensieve nachtventilatie) De methode voor de berekening van de oververhittingsindicator wordt onderzocht. Bij het bepalen van de grenswaarden van de oververhittingsindicator (dat gebeurde in de Epicoolstudie) werd enkel rekening gehouden met matig zware, halfzware en zware constructies. Er wordt onderzocht welke impact dat heeft op lichte constructies. De leidraad voor het bepalen van het inbraakrisico voor opengaande delen moet worden bijgestuurd, rekening houdend met de feedback die de gewesten hebben verzameld. De eis voor het risico op oververhitting blijkt moeilijk haalbaar voor appartementen op het gelijkvloers (1 gevel als verliesoppervlakte), doordat ze geen opengaande ramen kunnen inrekenen. Dit wordt verder onderzocht. Er wordt onderzocht of het inrekenen van intensieve nachtventilatie wenselijk is. EPW en EPU: mogelijkheid om te rekenen met reële productwaarden voor plaatselijke opwekkers In de huidige rekenmethodiek wordt voor het opwekkingsrendement van plaatselijke opwekkers (bv. kachels) gerekend met forfaitaire waarden. De mogelijkheid zal worden onderzocht om met reële productgegevens voor het opwekkingsrendement te rekenen. Ook het afgifterendement van deze plaatselijke opwekkers wordt onderzocht. 3
EPW en EPU: opwekkingsrendement voor centrale opwekkers voor ruimteverwarming In de huidige berekeningsmethodiek is het mogelijk om WKK-toestellen in te rekenen. Er zal onderzocht worden of deze methodiek kan verfijnd worden zodat andere types WKKtoestellen verfijnder kunnen ingerekend worden (bv. brandstofcellen, micro-wkk, ). Er wordt onderzocht op welke manier specifieke types warmtepompen kunnen ingerekend worden, waarvoor nu nog geen methode bestaat: warmtepompen met ijsreservoir, gasgestookte warmtepompen, boosterwarmtepompen, warmtepompen op diepte geothermie, Er wordt onderzocht op welke manier het 30% deellastrendement kan bepaald worden voor toestellen met vaste brandstof. Bij het onderzoek wordt nagegaan of er gegevens uit de Ecodesign richtlijn kunnen gebruikt worden. Dat geldt voor alle types warmteopwekkingstoestellen. EPW en EPU: inrekenen van externe warmtelevering Het is momenteel mogelijk om via een gelijkwaardigheidsaanvraag een dossier met externe warmtelevering te laten beoordelen. Er zal verder worden onderzocht om de methode te implementeren in de regelgeving. EPW en EPN: uitbreiding van de methode van de combilus naar andere configuraties en naar EPN Momenteel is de methode voor het inrekenen van een combilus enkel geldig voor een combilus met satelietboilers en/of platenwarmtewisselaars zonder extra bijverwarming in de satelietboilers en/of platenwarmtewisselaars en voor een combilus waarbij de satelietboilers voorzien zijn van een elektrische weerstand die tijdens de zomermaanden voor de opwekking van warm water zorgt (in zomermaanden ligt de comblius stil). Andere configuraties kunnen niet worden ingerekend. Er zal onderzocht worden welke andere configuraties er nog regelmatig voorkomen en er wordt bekeken om de combilusmethode voor deze configuraties uit te breiden. Er wordt onderzocht op welke manier de methode voor de combilus kan uitgebreid worden naar de EPN-methode (waarbij er dus ook niet-residentiële bestemmingen zijn aangesloten op de combilus). EPW: evaluatie aannames voor fictieve koeling Er zal onderzocht worden of de aannames voor fictieve koeling moeten bijgestuurd worden. Er wordt onderzocht of het relevant is om het principe van een fictieve koeling in de berekening van het totale primaire energieverbruik te behouden. Als het principe behouden blijft, zal ook nagegaan worden of de veronderstellingen die aan de basis liggen van de fictieve koeling, moeten worden aangepast. EPW: uitwerken productspecifieke procedures voor de reductiefactor voor vraaggestuurde ventilatie Er werd een forfaitaire tabel met reductiefactoren voor vraaggestuurde ventilatiesystemen vastgelegd, afhankelijk van de types systemen en hun regeling. Om vast te stellen tot welke categorie de verschillende ventilatiesystemen behoren, wordt de EPB-productgegevensdatabank (www.epbd.be) uitgebreid. De productspecifieke procedures worden uitgeschreven. 4
EPW en EPU: verfijning van de methode voor thermische zonne-energiesystemen De opbrengst van thermische zonne-energiesystemen wordt op een vereenvoudigde en forfaitaire manier ingerekend. Er wordt onderzocht om deze methode te verfijnen en rekening te houden met reële productgegevens. In de huidige EPU-methode wordt voor de bepaling van de f_as (de fractie van de energiebehoefte die gedekt wordt door thermische zonnecollectoren) enkel de mogelijkheid voorzien om deze via een extern rekenprogramma te bepalen, dat vooraf door de minister wordt goedgekeurd. Er zal een methode uitgewerkt worden, specifiek voor EPU. EPW en EPU: uitwerken kader voor bepalen van ontwerpvertrek- en retourtemperatuur afgiftesysteem verwarming Er wordt een kader uitgewerkt voor het bepalen van de ontwerpvertrektemperatuur naar het warmteafgiftesysteem (voor het bepalen van de SPF van warmtepompen met warmteafgiftesysteem water) en voor het bepalen van de ontwerpretourtemperatuur van het warmteafgiftesysteem (voor het bepalen van het opwekkingsrendement voor condenserende ketels). Lijst van op te starten prioriteiten in najaar 2015 EPW en EPU: methode voor bouwknopen Er zal onderzocht worden of de methode voor het inrekenen van bouwknopen moet herzien worden als gevolg van de strenger wordende U-waarde eisen. Er wordt ook bekeken of de voorwaarden aangepast moeten worden voor de numerieke berekening van bouwknopen. Er wordt onderzocht of het mogelijk is om de keuze voor de opties voor de inrekening van bouwknopen per EP-eenheid te doen in plaats van voor het hele gebouw. EPW: verfijning van de categorieën voor de thermische massa In de huidige rekenmethodiek is de impact van de thermische massa niet te verwaarlozen. Het is wenselijk dat de 4 bestaande categorieën voor thermische massa worden verduidelijkt en/of verfijnd. Bij de huidige indeling valt het merendeel van de constructies in de categorie halfzwaar terwijl dit in de praktijk, mits een meer verfijndere indeling, mogelijk anders zou zijn (vb. massieve constructies en houtskeletconstructies kunnen beiden in de categorie halfzwaar vallen terwijl de eigenschappen van de wanden qua warmtecapaciteit en dus invloed op oververhitting en koeling in de praktijk erg kunnen verschillen). EPW: mogelijkheid onderzoeken om met productwaarden te rekenen voor koeling De berekening van koeling in EPW is gebaseerd op forfaitaire waarden. Het is niet mogelijk om reële productwaarden (vb. rendement) in te rekenen. De mogelijkheid wordt onderzocht om met reële productwaarden te kunnen rekenen, zoals ook bij EPU gebeurt. Daarbij wordt ook gekeken naar passieve koelsystemen. EPW: onderzoek naar ventilatiesystemen in de praktijk 5
Er zal onderzocht worden wat de werkelijke prestaties zijn van de verschillende ventilatiesystemen (A, B, C en D) in de praktijk, rekening houdend met de reële werkingsomstandigheden (vb. bevriezen van WTW-unit bij koude buitenluchttemperaturen, reële rendementen in plaats van testrendementen, reële ventilatiedebieten en binnenluchtkwaliteit, ) EPW + EPN: verduidelijken voorwaarden voor een luchtdichtheidstest van ventilatiekanalen Bij de berekening van de m-factor (in EPW) is het mogelijk om de luchtdichtheid van ventilatiekanalen in te rekenen. Er wordt verwezen naar de norm EN 14134, die de te volgen procedure beschrijft voor het uitvoeren van een dergelijke luchtdichtheidstest. Er zijn echter nog heel wat onduidelijkheden. Er zal onderzocht worden om de randvoorwaarden van de luchtdichtheidstesten duidelijker te omschrijven. Er zal ook onderzocht worden of dit kan geïmplementeerd worden in de EPN-methode. EPW en EPU: evaluatie van de rekenmethode voor PV-panelen Er zal onderzocht worden of een herziening van de rekenmethode voor PV-panelen nodig is, rekening houdend met actuele verbeterde opbrengstcijfers. Er wordt nagegaan of de normverwijzing naar IEC 60904 voor de bepaling van het piekvermogen nog correct is. Er zal een literatuurstudie gebeuren over de manier waarop PV-panelen in de energieprestatie van gebouwen wordt ingerekend in het buitenland. EPU: onderzoek naar gedetailleerde bepaling van het daglichtdeel (verlichting) Er wordt gezocht naar een gedetailleerde bepaling van het daglichtdeel, rekening houdend met de factor voor modulerende systemen f_mod. EPU: methodiek voor verlichting uitbreiden voor efficiënte losse armaturen Voor verlichting komen er meer en meer efficiënte staande (losse) armaturen op de markt, waarbij er geen vaste verlichting meer wordt geplaatst. De huidige methode laat niet toe om deze energiezuinige systemen in te rekenen (er wordt met een waarde bij ontstentenis gerekend). Er wordt onderzocht of de methodiek voor verlichting kan uitgebreid worden voor deze losse armaturen. TRD: aanpassingen Er worden een aantal aspecten omtrent aanpassingen aan het TRD onderzocht, zoals: de correctiefactor isolatie voor in situ gespoten PUR bij grotere diktes; thermische geleidbaarheid van isolerend metselwerk voor de behandeling van bouwknopen; aantal waarden bij ontstentenis; transparante constructies andere dan glas (vb dakkoepels in kunststof). EPW en EPU: aanpassing aan bijlage G Er wordt onderzocht of een tekstaanpassing nodig is in bijlage G omtrent de meting van een warmteterugwinapparaat waarbij de ventilatoren niet in de kast aanwezig zijn. EPU: methode VRF-systemen De methode voor het inrekenen van VRF-systemen zal herzien worden zodat een onderscheid kan gemaakt worden tussen systemen met en zonder warmterecuperatie. EPW: netto energiebehoefte voor warm tapwater Er wordt onderzocht of de bepaling van de netto energiebehoefte voor warm tapwater moet herzien worden. Daarbij wordt gekeken of het mogelijk is om de netto 6
energiebehoefte voor warm tapwater afhankelijk te maken van de gebruiksoppervlakte van de EPW-eenheid in plaats van het volume. EPW en EPU: berekening zonnewinsten Er wordt onderzocht of een aanpassing nodig is voor het berekenen van de zonnewinsten. Lijst van nog niet geprioriteerde verbeterpunten EPW en EPN: Mogelijkheid onderzoeken om over te gaan naar kleine tijdstappen/uurmethode EPW en EPN: Definitie bruto vloeroppervlakte afstemmen in drie gewesten EPW en EPN: Geïntegreerde berekeningsmethode (bestaande bouw nieuwbouw) EPW en EPN: Inrekenen van domoticasystemen EPW en EPN: Onderzoek naar mogelijke implementatie van multi-zone model EPW en EPN: Onderzoek naar mogelijke integratie van buitenlandse normen EPN: onderzoek naar integratie onderscheid tussen rechtstreekse en onrechtstreekse adiabatische koeling EPN: onderzoek naar mogelijke herziening van de principes van preferente en nietpreferente koude-opwekkers EPN: onderzoek naar hoe waterdebiet moet worden bepaald bij voorverwarming ventilatielucht EPN: regeling verlichting met timer integreren EPW: onderzoek naar mogelijke inrekening verlichting en regeling EPW en EPN: onderzoek naar integratie van groene gevels en groene daken EPW: aanvullende specificaties vastleggen voor debietsmetingen (ventilatie) EPW en EPN: methode automatische debietsregeling debieten (ventilatie) bekijken EPN: onderzoek naar mogelijkheid inrekenen van faseveranderende materialen EPW en EPN: onderzoek naar rendement installaties in functie van isolatiekwaliteit en seizoen/intermitterende warmtevraag EPW en EPN: inrekenen van RTO s met geïntegreerde voorverwarming EPW en EPN: inrekenen van energiebuffering EPN: inrekenen hulpenergie voor ventilo-convectoren EPN: betonkernactivering EPN: herziening tabel 10 (systeemrendement) EPW en EPN: overdimensionering en opslag bij warm tapwater bestuderen EPW en EPN: beschaduwing: uitwerken voorwaarden voor inrekenen van oversteken. Onderzoek naar mogelijkheid om zijdelingse beschaduwing in te rekenen (niet enkel loodrecht voor het raam) EPW en EPN: inrekenen variabele prestaties glas 7