Stand van Transport Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses Economisch Bureau Nederland Nadia Menkveld Juni 216
Stand van Transport: Vooral wegtransport presteert Brexit grootste risico voor EU 3 Onrust in Latijns-Amerika leidt tot verdere krimp 4 Nederlandse economie harder gegroeid in eerste 5 Groei voor alle sectoren in eerste 216 6 Internationaal vervoer kwakkelt verder. 7. En ook Rotterdamse haven liet geen groei zien 8 maar omzet Nederlands wegtransport steeg met 3% 9 Tarieven wegtransport vijf kwartalen op rij gedaald 1 Prognoses olieprijs naar boven bijgesteld 11 Minder ondernemers verwachten omzetgroei 12 Aantal faillissementen blijft dalen 13 2
Brexit grootste risico voor EU 5, 4, Ierland 3, Zweden 216 2, 1, -1, -2, -3, Griekenland Finland Italie Oostenrijk Nederland Duitsland Portugal Noorwegen Denemarken Zwitserland Frankrijk Belgie VS Spanje,,,5% 1, 1,5% 2, 2,5% 3, 3,5% 217 De wereldeconomie laat weinig spectaculaire groeicijfers zien. Het belangrijkste nieuws zijn de tegenvallende arbeidsmarktcijfers in de Verenigde Staten. In mei zijn er slechts 38, banen bijgekomen. De vooruitzichten voor de Amerikaanse economie zijn overwegend positief, maar de laatste arbeidsmarktcijfers waren teleurstellend. Hoewel de groei van de arbeidsmarkt al sinds het begin van dit jaar afzwakt lijkt het mei-cijfer een eenmalige uitschieter. Van een drastische verslechtering lijkt vooralsnog geen sprake. Ondanks de tegenvallende cijfers groeit de werkgelegenheid namelijk sneller dan de beroepsbevolking, waardoor de arbeidsmarkt per saldo krapper wordt. Voor de Europese landen is de Brexit een belangrijk thema. Volgende week vindt het referendum plaats. Momenteel wordt de kans op een Brexit rond de 35% geschat. De gevolgen van een Brexit voor onder meer de Nederlandse economie zijn afhankelijk van hoe de Brexit verloopt. Een Brexit heeft uiteraard ook gevolgen voor de transportsector. Hierover meer in de Stand van Transport van maart. VK 3
Onrust in Latijns-Amerika leidt tot verdere krimp 1, 8, 6, China India Opkomend Azie 4, 216 2, Opkomend Europa Turkije,, 1, 2, Rusland 3, 4, 5, 6, 7, 8, -2, Latijns Amerika 217-4, -6, Brazilie De Latijns Amerikaanse landen zuchten onder een laag consumenten- en producentenvertrouwen. De economische krimp in deze landen, maar ook de interne politieke onrust zijn de oorzaak van dit lage vertrouwen. Hoewel de grondstofprijzen nog steeds op een laag niveau liggen, stijgen ze inmiddels wel weer. Samen met de minder sterke dollar zijn de stijgende grondstofprijzen goed nieuws voor de regio, maar is het onvoldoende om de economische groei weer in de plus te krijgen. Voor Azië geldt dat de regionale groei licht afzwakt. Dit komt onder meer door een aantal handelgeoriënteerde economieën die nadeel ondervinden van een teruglopende wereldhandel. Daarnaast neemt ook de groei in China geleidelijk af, maar de Chinese autoriteiten beschikken nog over voldoende munitie om de economie te stimuleren. Dus hoewel de divergentie tussen de verwerkende industrie en de dienstensector blijft bestaan, zijn de zorgen om een harde landing van de Chinese economie afgenomen vergeleken met vorig jaar. 4
PMI Nederland (5 = neutraal) Gemiddeld saldo positief en negatief Nederlandse economie harder gegroeid in eerste PMI blijft stabiel op 52,7 punten Consumentenvertrouwen positief en ook koopbereidheid op hoog niveau 59 2 57 1 55 53-1 51-2 49-3 47-4 45 nov-13 mei-14 nov-14 mei-15 nov-15 mei-16-5 212 mei 213 mei 214 mei 215 mei 216 mei Groei Nederlandse economie zet door 217 216, 2, 4, 6, % (j.o.j.) ontwikkeling In het eerste van 216 groeide de Nederlandse economie harder dan in het vierde van 215. Het BBP nam k-o-k met een half procent toe. Bijna alle componenten droegen bij aan de groei: de consumenten gaven meer uit, de bedrijfsinvesteringen stegen en de investeringen in woningen namen fors toe. In het eerste van 216 zijn er mede door de lage rente- meer huizen verkocht dan in dezelfde periode vorig jaar. Zowel het producentenvertrouwen, als het consumentenvertrouwen is dan ook hoog. Ook de in- en uitvoer namen toe, maar door de tegenvallende groei in het buitenland zijn de vooruitzichten voor de uitvoer gematigd. Invoer uitvoer particuliere consumptie BBP 5
j.o.j. volume ontwikkeling 216 Groei voor alle sectoren in eerste 216 2 15% 1 5% -5% Bouwproductie met 7% gestegen eerste 216-1 mrt-13 mrt-14 mrt-15 mrt-16 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, -1, -2, Omzet autoretail negatieve uitschieter in verder positief beeld Transport & Logistiek Agrarisch Autoretail Leisure Industrie Retail Bouw Groothandel 217 TMT Zakelijke diensten volume detailhandel industriele productie bouwproductie -3,, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, De productie van de bouwsector groeit naar verwachting met circa 4% in 216. De groei wordt voornamelijk gedreven door de woningbouw. De omzet van deze branche zal in 216 met 7% en in 217 met 5% groeien. De belangrijkste reden hiervoor is de aangetrokken woningmarkt. Andere sectoren die belangrijk zijn voor de transportsector zijn de detailhandel en de industrie. Voor beide sectoren verwacht ABN AMRO groei. De rubber en kunststofindustrie en de meubelindustrie profiteren van de toegenomen bouwactiviteiten. Wel liggen door de hoge exportintensiteit van de sector risico s op de loer. Als het in de afzetmarkten binnen en buiten de EU slechter gaat, zal de Nederlandse industrie dit direct voelen. De detailhandel zal naar verwachting ook groeien. ABN AMRO verwacht een groei van 2% voor de supermarkten, die profiteren van de toegenomen consumentenbestedingen. De non-food detailhandel groeit harder. Maar doordat zij het een relatief lange periode moeilijk hebben gehad, liggen deze volumes nog op een laag niveau. De autoverkopen zullen naar verwachting in 216 dalen, waardoor de omzet van de autoretail met 2% zal krimpen. De daling heeft vooral te maken met het feit dat de aanschaf van auto s naar voren is gehaald, omdat de regels omtrent de fiscale bijtelling per 1 januari 216 aangescherpt zijn. 6
Baltic Dry Index tonnes j.o.j. ontwikkeling j.o.j. ontwikkeling Internationaal vervoer kwakkelt verder. Wereldhandel strompelt voort Relatief lage groei voor wereldproductie 6% 4% 4% 3% 2% -2% -4% dec-14 mrt-15 jun-15 sep-15 dec-15 mrt-16 Baltic Dry Index nog steeds historisch laag 14. 12. 1. 2% - dec-14 mrt-15 jun-15 sep-15 dec-15 mrt-16 16. 12. Goederenvervoer over Schiphol met gestegen in eerste 16% 12% 8% 8. 6. 4. 2. 8. 4. 4% -4% jun- jun-4 jun-8 jun-12 jun-16-8% apr-14 aug-14 dec-14 apr-15 aug-15 dec-15 apr-16 Reeks1 j.o.j. ontwikkeling 7
x 1 metrische tonnen % verandering tov eerste 215 x 1 metrische tonnen x 1 metrische tonnen. En ook Rotterdamse haven liet geen groei zien Droge Bulk: vooral daling ijzererts zorgde voor slechtere resultaten Natte bulk: ruwe aardolie en minerale olieproducten gestegen, door lagere olieprijs 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Containers ijzererts kolen agribulk overig massagoed eerste 215 eerste 216 3. 25. 2. 15. 1. 5. ruwe aardolie minerale olieproducten LNG Overig massagoed, nat eerste 215 eerste 216 Containers: daling door minder gunstige ontwikkelingen in China en andere opkomende landen 32.5 32. 31.5 31. 3.5 3. containers eerste 215 eerste 216 Totaal: groei natte bulk compenseert voor daling droge bulk en containers 4% 3% 2% - -2% -3% -4% -5% -4% totale droge bulk +3,3% +2,7% totaal natte bulk totaal breakbulk -3, containers +,2% Totaal 8
maar omzet Nederlands wegtransport steeg met 3% Omzet goederenwegvervoer stijgt door Vlakkere wereldhandel heeft negatieve impact op omzet zee- en kustvaart Omzet binnenvaart licht gegroeid 12 115 11 15 1 95 9 85 8 27 1e 21 1e 213 1e 216 1e 14 13 12 11 1 9 8 27 1e 21 1e 213 1e 216 1e 125 12 115 11 15 1 95 9 85 8 27 1e 21 1e 213 1e 216 1e 12 115 11 15 1 95 Omzetgroei logistieke dienstverleners gekrompen 9 27 1e 21 1e 213 1e 216 1e De omzet van de Nederlandse transportsector nam in het eerste met,2% toe ten opzichte van hetzelfde in 215. De lichte toename kwam voornamelijk door het wegtransport, waarvan de omzet met 3% steeg in het eerste. Het wegtransport is dan ook de belangrijkste branche binnen de transportsector en heeft daarmee een behoorlijk gewicht in de totale groei. Ook de omzet van de binnenvaart groeide (), maar andere branches, zoals zee-en kustvaart en logistieke dienstverlening zagen hun omzet dalen in het eerste van 216. De daling van de omzet van de logistieke dienstverleners is moeilijk te verklaren. Wellicht heeft het te maken met het feit dat veel logistieke dienstverleners afhankelijk zijn van de overslag in de haven van Rotterdam en die groeide nauwelijks in het eerste. Voor zee- en kustvaart geldt dat hun afhankelijkheid van internationale ontwikkelingen druk op de omzet geeft. Alle grafieken zijn indexcijfers (21=1) en 12-maandsgemiddelden 9
joj verandering dienstenprijzen joj verandering dienstenprijzen joj verandering dienstenprijzen Tarieven wegtransport vijf kwartalen op rij gedaald Tarieven goederenwegvervoer voor vijfde op rij gedaald Tarieven opslagbranche met 1, gestegen in eerste 216 7% 6% 5% 4% 3% 2% - -2% -3% -4% 27 4e 29 4e 211 4e 213 4e 215 4e 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 28 1e 21 1e 212 1e 214 1e 216 1e Tarieven vervoer over water met 5% gedaald 2 15% 1 5% -5% -1-15% -2-25% 28 1e 21 1e 212 1e 214 1e 216 1e De tarieven voor wegtransport staan onder druk. Al vijf kwartalen dalen de tarieven voor deze modaliteit. Een belangrijke oorzaak is de lage dieselprijs. Hierdoor kunnen wegtransportbedrijven hun tarieven naar beneden bijstellen, zonder in de marge te snijden. Hoewel de bedrijven dit natuurlijk liever niet zouden willen, voelen ze de noodzaak om hun tarieven naar beneden bij te stellen door de hoge mate van concurrentie in de branche. Maar nu de olieprijzen naar verwachting weer stijgen (zie pagina 11), is dit geen houdbare situatie. Ook de tarieven voor het vervoer over water staan al een poos onder druk. Met een kleine uitschieter naar boven in het vierde vorig jaar (+,2%) dalen de tarieven van het vervoer over water al 13 maanden onafgebroken. Een belangrijk onderdeel hiervan is de zeeen kustvaart die geraakt worden door een kwakkelende wereldhandel. 1
EUR / liter $/ BBL Brent in USD/BBL (verwachting ABN AMRO) Prognoses olieprijs naar boven bijgesteld Zowel olie- als dieselprijs gestegen ABN AMRO verwacht sterkere stijging olieprijzen 14 12 1 8 6 4 2 apr-13 apr-14 apr-15 apr-16 1.6 1.4 1.2 1. 8 6 4 2 Olieprijs Brent (r.as) Dieselprijs (l.as) Vraag houdt aan en aanbod stabiliseert 8 7 6 5 4 3 2 1 Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 217 gemiddeld *Verwachting ABN AMRO (gemiddelde prijs) Door het verschuiven van speculatieve posities en door een tijdelijke storing in de olieproductie steeg de olieprijs in de afgelopen maanden van USD 26 per vat in januari naar USD 5 per vat eind mei. De storingen in de olieproductie waren een gevolg van een korte staking in Koeweit, onrust in Libië en Nigeria en bosbranden in Canada. Hierdoor werd een deel van de olieproductie stilgelegd. De lage olieprijs heeft er voor gezorgd dat verschillende oliemaatschappijen hun productie hebben teruggeschroefd en minder hebben geïnvesteerd. Hierdoor is het aanbod gestabiliseerd. Aan de vraagkant zien we een toename. Het grootste deel van deze vraag komt uit Azië: de economische groei in China en India zorgt voor een hogere vraag naar olie. Deze twee factoren zorgen ervoor dat de olieprijs de komende periode naar verwachting zal stijgen. 11
% saldo antwoorden concurrentiepositie transportondernemingen Minder ondernemers verwachten omzetgroei Q2 212 Q2 216 Geen belemmeringen Onvoldoende vraag Tekort aan arbeidskrachten Productiemiddelen, materiaal, ruimte Financiële beperkingen Weersomstandigheden Andere oorzaken Aantal ondernemers dat belemmeringen ervaart flink teruggelopen In vier jaar tijd is het aantal ondernemers dat aangaf geen belemmeringen te zien in hun bedrijfsvoering opgelopen van 44% naar 52%. Dit had vooral te maken met een toegenomen vraag en minder financiële beperkingen. De ondernemers zijn dus in vier jaar tijd flink positiever geworden. Ook ten opzichte van vorig is het sentiment verbeterd. 15 1 Concurrentiepositie stabiel 5-5 -1-15 213 2e 214 2e 215 2e 216 2e Nederlandse markt Buitenlandse markt binnen de EU Buitenlandse markt buiten de EU Het sentiment omtrent de concurrentiepositie blijft stabiel rond de schommelen. Dit geeft aan dat de groep ondernemers dat negatief gestemd is ongeveer even groot is als het aantal ondernemers dat positief gestemd is. Het meest negatief zijn de ondernemers over hun concurrentiepositie binnen de EU. Dit heeft met de hoge concurrentie uit Oost-Europa te maken, waardoor tarieven onder druk komen te staan. 12
Aantal faillissementen Failissementsgraad (Transport) Aantal faillissementen blijft dalen 5 4 3 2 1 2% 2% 214 mei 214 november 215 mei** 215 nov 216 mei wegvervoer binnenvaart logistieke dienstverlening overig 2 minder faillissementen in de transportsector In de afgelopen 12 maanden zijn er in de transportsector 233 bedrijven failliet gegaan. Dat zijn er 2 minder dan in dezelfde periode vorig jaar. Het afnemende aantal faillissementen is ook terug te zien in de faillissementsgraad. In 214 gingen er nog gemiddeld 11 op de 1 bedrijven failliet, in 215 liep dit terug naar 8 op de 1 bedrijven en in de eerste paar maanden van 216 was dat verlaagd naar 6 op 1 bedrijven. Toch ligt de faillissementsgraad in de transportsector hoger dan in andere sectoren. In de bouw gingen bijvoorbeeld 5 op de 1 ondernemers failliet en in autoretail waren dit er 4,6 op de 1. 13
Bronnen CBS Clarksons Thomson Reuters Datastream ABN AMRO Economisch Bureau Schiphol verkeer en vervoer cijfers PortofRotterdam CPB Panteia BOVAG Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the energy market. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material. ABN AMRO, 216 14