Aanleiding CheckTeen Zwolle gezonde stad (2010 2013) JOGG: Jongeren op Gezond Gewicht (2010) ChecKid: kinderen basisonderwijs 2006 en 2009 (en 2012) CheckTeen: kinderen voortgezet onderwijs (2010/2011)
CheckTeen 2010-2011 Eet- en beweeggedrag van leerlingen in de 2 e klas voortgezet onderwijs in Zwolle door OPOZ en GGD IJsselland
Doel CheckTeen Bevorderen gezond lichaamsgewicht, eet- en beweeggedrag van jongeren (VO) Monitoren van en inzicht krijgen in: 1. Eet- en beweeggedrag 2. Lichaamsgewicht 3. Redenen voor eet- en beweeggedrag 4. Relatie tussen gedrag, redenen voor gedrag en het lichaamsgewicht 5. De verandering in gedrag en lichaamsgewicht bij de overgang van basis naar voorgezet onderwijs 6. Mogelijkheden om gezond gedrag op het VO te bevorderen
Opzet CheckTeen GGD OPOZ PGO 2010/2011 CheckTeen ChecKid - 2006 Lengte, gewicht x x Eet- en beweeggedrag Redenen voor gedrag Ideeën m.b.t. school Metingen op school Doelgroep: 2 e klas voortgezet onderwijs x x x digitale vragenlijst op school x Vragenlijst ouders en metingen op school
CheckTeen vragenlijst gedrag op schooldagen Persoonskenmerken: leeftijd, geslacht, leerniveau, postcode, geboortedatum, etniciteit (W/niet-W) Eetgedrag (frequentie/hoeveelheid): ontbijten, groente, fruit, suikerhoudende dranken, snacks, snoep, koek, repen + determinanten Beweeggedrag (frequentie/duur): participatie in sportclub, buiten spelen, actieve hobby, fietsen naar school, TV/dvd/video, Computer + determinanten Ervaren gewicht, eet- en beweeggedrag Interventies op school: Percepties voedings- en beweegonderwijs Wat vind jij een goede interventie?
Leerpunten Plussen Geen dubbel werk JGZ is duidelijke, goede ingang bij scholen -> hoge participatiegraad Passief informed consent -> weinig uitval Klassikale afname vragenlijst -> hoge respons Digitale vragenlijst Vragen gedrag ChecKid Minnen Dataverzameling ± 1 jaar Afstemming afname vragenlijst en PGO Tijd tussen invullen vragenlijst en PGO varieert: 2 wkn - 1 jaar Koppelen bestanden PGO en CheckTeen lastig -> veel missings Alleen schooldagen (vergelijkbaarheid met norm)
Respons Gegevens Aantal leerlingen CheckTeen 1432 CheckTeen + PGO 1084 CheckTeen + ChecKid 262 CheckTeen + ChecKid + PGO 185 Participatie: 9 v/d 12 schoollocaties Bezwaar: 53 leerlingen (3,6%)
Resultaten: BMI + perceptie (p<0.05) Jongens Meisjes Allen vmbo n=199 n=141 n=165 vmbo n=224 n=138 n=217 jongen n=505 meisje n=575 Overgewicht /obesitas Perceptie lichaamsgewicht (veel) te dun Precies goed (veel) te dik 25,3% 14,2% 12,7% 24,1% 15,9% 16,6% 18,1% 19,3% 11,1% 16,3% 17,0% 9,4% 10,9% 7,8% 14,5% 9,2% 65,3% 66,0% 70,3% 49,1% 61,6% 58,5% 67,1% 55,6% 23,6% 17,7% 12,7% 41,5% 27,5% 33,6% 18,4% 35,2% Gemiddelde leeftijd: 13,5 jaar Niet-westers: 9,2%
Resultaten: bewegen (p<0.05) schooldagen Jongens Meisjes Allen > 1 uur/dag vmbo n=199 n=141 n=165 vmbo n=224 n=138 n=217 jongen n=505 meisje n=575 Overall 89,4% 86,5% 85,5% 81,3% 81,2% 83,4% 87,3% 82,0% Buiten spelen Anders actief 27,6% 14,9% 12,1% 21,0% 9,4% 10,1% 19,0% 14,2% 25,1% 14,2% 6,7% 15,2% 8,7% 12,4% 16,0% 12,6% Sport club 18,1 22,7 18,2 9,4 10,9 12,9 19,4 11,1 Actief naar school Perceptie: gezonder dan anderen 42,2% 34,0% 46,7% 34,4% 35,5% 44,7% 41,4% 38,5% 51,3% 51,8% 62,4% 28,1% 41,3% 47,9% 55,0% 38,7%
Resultaten: TV en PC (p<0.05) schooldagen Jongens Meisjes Allen 2 uur/dag vmbo n=199 n=141 n=165 vmbo n=224 n=138 n=217 jongen n=505 meisje n=575 TV kijken Computer Totale schermtijd 67,8% 75,2% 89,1% 67,4% 79,7% 86,6% 76,8% 77,5% 64,8% 70,2% 77,6% 73,2% 78,3% 82,0% 70,5% 77,7% 26,6% 31,2% 42,4% 31,3% 34,8% 40,6% 33,1% 35,6%
Resultaten: eten en drinken (p<0.05) schooldagen vmbo n=199 Jongens Meisjes Allen n=141 n=165 vmbo n=224 n=138 n=217 jongen n=505 meisje n=575 Ontbijt (dagelijks) Fruit (dagelijks) Groente (dagelijks) 3 glazen gesuikerde dranken/dag 1 snack/ snoep/ dag Perceptie: gezonder dan anderen 68,6% 74,5% 90,3% 64,7% 84,1% 85,7% 77,4% 77,2% 21,6% 30,5% 37,7% 25,9% 32,6% 46,1% 29,1% 35,1% 41,7% 48,2% 55,2% 45,5% 58,0% 69,6% 47,9% 57,5% 63,8% 75,2% 82,4% 72,3% 78,3% 89,9% 73,1% 80,3% 23,1% 22,0% 31,5% 34,4% 32,6% 39,6% 25,5% 35,9% 38,7% 49,6% 58,2% 30,4% 39,9% 46,1% 48,1% 38,5%
Resultaten: interventies (p<0.05) Eens met de stelling: Jongens Meisjes Allen vmbo n=199 n=141 n=165 vmbo n=224 n=138 n=217 jongen n=505 meisje n=575 Genoeg over gezond eten Meer over eten koken Voeding interessant a.g.v. les gezonder eten Genoeg gymlessen Gymlessen zijn leuk a.g.v. gym meer bewegen 70,4% 47,5% 50,3% 60,3% 44,9% 42,4% 57,4% 49,9% 39,2% 36,9% 38,8% 48,7% 47,8% 48,8% 38,4% 48,4% 33,7% 31,2% 29,7% 42,0% 46,4% 45,6% 31,7% 44,4% 24,6% 14,2% 10,9% 19,6% 20,3% 12,0% 17,2% 16,9% 62,3% 51,1% 50,9% 78,6% 79,0% 73,7% 55,4% 76,9% 93,0% 92,9% 90,3% 79,5% 85,5% 79,3% 92,1% 80,8% 37,7% 29,8% 18,2% 23,7% 26,1% 18,4% 29,1% 22,3%
Conclusie Leerlingen met en zonder overgewicht rapporteren vergelijkbaar gedrag Beweeggedrag vraagt gedetailleerder onderzoek Aandacht voor gezond eten is nodig op alle leerniveaus Interventies afstemmen op leerniveau en sekse
Vervolg Verdere analyse CheckTeen gegevens: Determinanten van gedrag Aanknopingspunten voor interventies Bijeenkomst voor JGZ-verpleegkundigen Bijeenkomst voor scholen i.s.m. GGD Resultaten Introductie Gezonde School Methode Presentatie interventies gezond eten en bewegen Onderzoek naar motivatie en competentie van leraren
Wat is belangrijk voor succes? (o.a. Peters et al, 2009) Combinatie van Educatie kennis, bewustwording, vaardigheden Omgeving regels, sociale norm en voorzieningen Integraal schoolgezondheidsbeleid Probleem bekend en erkend Mix van activiteiten in en buiten lessen Draagvlak bij leerlingen, schoolteam, ouders Helderheid over doelen, taken en verantwoordelijkheid Evalueren van activiteiten
Kwalitatief onderzoek leraren Focusgroepen (Monique Ridder) en interviews (Lubke van t Hul) Problematiek overgewicht onderschat Gezond gedrag is pedagogische taak school Doelen school m.b.t. gezond gedrag zijn onduidelijk Gezond gedrag stimuleren: educatie & omgeving Educatie: Leraar handelt in zijn lessen autonoom Kerndoelen geven weinig sturing Leerdoelen: Bio/Vz: kennis > bewustwording > aanzetten tot gezond gedrag Bewegingsonderwijs: gedrag Docentcompetenties niet optimaal aanwezig of benut