Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE

Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel LUCHTDICHTHEID: THEORETISCHE INLEIDING Adeline GUERRIAT Plate-forme Maison Passive asbl

Doelstellingen van de presentatie Definitie van begrippen gelinkt aan luchtdichtheid Aantonen van het belang van een luchtdicht gebouw Toelichten van de methode om de luchtdichtheid te verifiëren 2

Overzicht Definities Verificatiemiddelen Meetwaarden Waarom een gebouw luchtdicht maken? Nog een stap verder gaan 3

Definities / Oorsprong van infiltraties Drukverschil De wind oefent een druk uit op de blootgestelde gevels en een onderdruk op de tegenoverliggende gevels. Door de verwarming zet de binnenlucht van het gebouw uit, waardoor er ook een overdruk ontstaat t.o.v. buiten. 5

Definities / Lokatie van de infiltraties Poreuze materialen Eikenhout onder de microscoop (bron : http://inforets.free.fr) 6

Definities / Lokatie van de infiltraties Constructiefouten Alle aansluitingen zijn een potentiële bron van ondichtheden. Bijvoorbeeld : dichtingsvoegen tussen het metselwerk en het schrijnwerk Schrijnwerk Draaiende delen / slaper Bron : CETE de Lyon 7

Definities / Luchtdichtheid Dichtheid : Eigenschap van wat dicht is. Dicht: toestand waarbij geen medium kan passeren (vloeibaar of gasvormig) Synoniemen: ondoorlaatbaarheid, hermetisch Lucht : Gasmengsel bestaande 78% stikstof, 21% zuurstof, ongeveer 1% argon en sporen van neon, krypton, xenon en helium Luchtdichtheid winddichtheid! 8

Definities / Luchtdichtheid Damp: gasvormige toestand als resultaat van de transformatie van een vloeistof door de inwerking van warmte of van de sublimatie van een vaste stof Luchtdichtheid dampdichtheid Ook al wordt het dampscherm ook wel gebruikt om de luchtdichtheid te bekomen. 9

Verificatie / Blower Door De luchtdichtheid kan niet worden berekend, enkel gemeten. Methode : Druktest of infiltrometrie of Blower Doortest. Enkel met behulp van deze testen is het mogelijk de verliezen via in/exfiltratie precies te bepalen Bron : www.architectesdehemptinneetgregoire.be 11

Verificatie / Blower Door Principe : Een gegeven drukverschil tussen de binnenen buitenkant van het gebouw creëren met behulp van een ventilator geplaatst in een uitsparing zodat de lekverliezen bij dat drukverschil kunnen gemeten worden zodat de onvolkomendheden van de gebouwschil kunnen aangetoond worden (bij hogere druk dan normaal) Bron : PassivHausInstitut 12

Verificatie / Referentieteksten NBN EN 13829 : Thermische eigenschappen van gebouwen - Bepaling van de luchtdoorlatendheid van gebouwen - Overdrukmethode (ISO 9972:1996, gewijzigd) Meetprocedure Methodes (A of B) Aanvullende bepalingen terug te vinden op www.epbd.be onder het tabblad «luchtdichtheidsmeting» Moment voor het onder druk zetten Voorbereiding van het gebouw 13

Verificatie / Methode A Staat van de bouwwerken: alle werken met een mogelijke invloed op de luchtdichtheid moeten gedaan zijn (verwarming, sanitair, elektriciteit, ) Openingen naar buiten moeten gesloten zijn (vensters, etc) Niets toevoegen om de luchtdichtheid van de opening te verbeteren (dampkap, open haard, ) Mogelijkheid om sommige openingen met een kleefband af te dichten: kattenluik, brievenbus,... (onderdruk, overdruk) Verwarmings- en ventilatiesysteem uitgeschakeld Luchtblaasmonden van de GMV of de klimatisatie afgesloten Binnendeuren en valluiken geopend 14

Verificatie / Grotere volumes Drukluiken uitgerust met «multi-ventilatoren» Ventilatoren speciaal voor zeer grote gebouwen die luchtdebieten tot 100.000 m 3 /h aankunnen Bron : cstc Bron : cstc 15

Verificatie van de luchtdichtheid Lekdetectie Infrarood thermografie Anemometer Kunstmatige rook (onder- en overdruk) Source : cstc 16

Waarden / Netto binnenvolume Netto binnenvolume = referentievolume voor de infiltrometrietest Binnenvolume tot juist aan de luchtdichtiing Muren inbegrepen 18

Waarden / 50 Pascal Metingen worden uitgevoerd bij een drukverschil van 50 Pa tussen binnen en buiten (in Frankrijk gebruikt men gewoonlijk een drukverschil van 4 Pa) 1 Pa = 100g per 1m 2 50 Pa = 5 Beaufort = ongeveer 34 km/h Normale omstandigheden = verschil van 2 Pa 19

Waarden / V 50 Definitie : V 50 = luchtlekdebiet = luchtvolume dat per uur ontsnapt door fouten in de luchtdichtheid van het gebouw) op het volledige volume getest bij een drukverschil van 50 Pascal. Eenheid : m 3 /h Toepassing : Deze indicator wordt weinig gebruikt, gezien gebouwen moeilijk onderling vergelijkbaar zijn. 20

Waarden / v 50 Definitie : v 50 = luchtlekdebiet per vierkante meter verliesoppervlak bij een drukverschil van 50 Pascal Eenheid : m 3 /h.m 2 Toepassing : In te geven in de EPB-software Defaultwaarde: 12 Minder gunstige waarde, van belang om een preciese meting uit voeren v 50 = V 50 / A t 21

Waarden / n 50 Definitie : n 50 = infiltratievoud = lekdebiet in verhouding met het binnenvolume van het gebouw = aantal keer dat het luchtvolume per uur wordt ververst (bij een drukverschil van 50 Pascal) Eenheid : m 3 /h.m 3 of 1/h Toepassing : In te geven in de PHPP-software (passiefbouw) Waarde max : 0,6 Verplichting om een preciese meting uit te voeren n 50 = V 50 / V int 22

Waarden / Conversie n 50 / v 50 v 50 = V 50 / A t n 50 = V 50 / V int C = V ext / A t v 50 = n 50. C Benadering gezien de compactheid (C) het buitenvolume in rekening brengt en de n 50 het binnenvolume 23

Waarden / Doelstelling huisvesting Gemiddelde van de woningen: n 50 7,8 vol/h SENVIVV (50 huizen in 1990) Bij balansventilatie: n 50 3 vol/h NBN D 50-001 en gemiddelde CALE Bij balansventilatie met WTW: n 50 1 vol/h NBN D 50-001 Passief : n 50 0,6 vol/h Passivhaus Institut Opmerking: bij een zware renovatie kunnen best dezelfde waarden als bij nieuwbouw gehanteerd worden 24

Waarden / Doelstelling tertiair Gebouw met 3 niveaus max : n 50 2 vol/h NBN 13 779 Gebouw met 3 niveaus min : n 50 1 vol/h NBN 13 779 Passief : n 50 0,6 vol/h Passivhaus Institut 25

Waarom / Beperken van de energieverliezen Netto energiebehoefte voor verwarming ifv het infiltratievoud (n 50 ) voor een vrijstaande woning in houtskelet en met een gemidd. inertie, met een Ugem van 0,11 W/m 2 K, en balansventilatie. Source : Architecture et Climat 27

Waarom / Beperken van de energieverliezen E-peil ifv luchtlekdebiet v 50. Luchtlekdebiet door de buitenschil van het gebouw bij een drukverschil van 50 Pa [m³/h.m²] Rijwoning Halfopen bebouwing Vrijstaande woning Mogelijk om 5 à 15 E-punten te winnen dankzij een goede luchtdichtheid (E max in BHG = 70) 28

Waarom / Beperken van de energieverliezen Voorbeeld Spleet van 1 mm breed en 1m lang in de luchtdichting blootgesteld aan een wind van 30km/h 14 cm isolatie Binnentemperatuur: +20 C Buitentemperatuur: -10 C Drukverschil: 20 Pa (= windkracht 2 à 3 Beaufort) ± 5x meer warmteverliezen dan over de volledige isolatieoppervlakte Bron : Proclima 29

Waarom / Beperken van de energieverliezen Voorbeeld 30 Bron : Proclima

Waarom / De constructie beschermen Vermijden dat er condensatie optreedt in de isolatielaag Vaak voorkomende oorzaken Te dampdicht onderdak Luchtdichting kapot Oplossing Principe om de gebouwschil te laten «ademen» meer en meer dampopen van binnen naar buiten 31 Bron : cstc

Waarom / De goede werking van de ventilatie begunstigen Indien het ventilatievoud n 50 toeneemt, vermindert het rendement van de GMV (maar de GMV wordt hiermee niet overbodig of nutteloos) : De aangezogen lucht is kouder dan voorzien De ingeblazen warme lucht gaat deels verloren 32

Waarom / De goede werking van de ventilatie begunstigen Indien de n 50 toeneemt, is het debiet niet meer gegarandeerd 33 Bron : CETE Lyon

Waarom / De goede werking van de ventilatie begunstigen n 50 ± 0,9 n 50 ± 6 n 50 ± 9 34

Waarom / Beperken van oncomfortabele luchtstromen Luchtdichte en ademende gebouwschil = nieuwe Gore-Tex - jas Niet luchtdichte en dampondoorlaatbare gebouwschil = geventileerde plastieken jas 35

Waarom / Andere Vermijden dat de warmte binnenkomt in de zomer (vertragend effect) Bron : isoproc Verbeteren van de akoestische kwaliteit van de schil Te droge binnenlucht vermijden Verminderen van de vervuiling in het gebouw 36

Waarom / Brand Ontstaan idee: toegenomen brandgevaar Backdraft : risico op smeulend vuur (gebrek zuurstof) Flashover : explosiegevaar bij interventie brandweer Studie FOD Binnenlandse Zaken Gelijke evacuatietijd voor de gebruikers Voorzie dat de vensters ook kunnen opengaan op de verdiepingen Risico op Backdraft bestaat Opleiding van brandweerlui aanpassen Belang om goede statistieken bij te houden om te zien of het risico optreedt 37

Tools, interessante websites,... : Praktische gids voor het duurzaam bouwen en renoveren van kleine gebouwen(fiche ENE10) http://app.leefmilieubrussel.be/handleiding_duurzaam_geb ouw Fiches voorbeeldgebouwen (fiches 1.1. en 1.2.) http://www.leefmilieubrussel.be/templates/particuliers/infor mer.aspx?id=4640&langtype=2067 Guide pour la conception de maisons neuves durables http://energie.wallonie.be/fr/conception-de-maisonsneuves-durables.html?idc=6099&idd=44684 39

Tools, interessante websites,... : WTCB contact 2012/01 : Spécial étanchéité à l air http://www.wtcb.be/homepage/index.cfm?cat=publications &sub=bbri-contact&pag=contact33 Memento étanchéité (ADEME / CETE Lyon) http://www.rt-batiment.fr/batiments-neufs/etancheite-a-lairdu-batiment/letancheite-a-lair-du-batiment.html 40

Om te onthouden van de presentatie Luchtdichtheid windweerstand De luchtdichtheid wordt niet berekend, wordt gemeten (wees voorzichtig de meeteenheid: v50 n50) De luchtdichtheid is belangrijk voor : Beperking energieverliezen Bescherming van de bouw Een goede werking van het ventilatiesysteem Beperking ongemakkelijk tocht 41

Contact Adeline GUERRIAT architecte Gestionnaire communication et logistique Plate-forme Maison Passive asbl 081 / 390 650 (permanence technique de 9h à 12h) info@maisonpassive.be ou infotechnique@maisonpassive.be www.maisonpassive.be 42