Deelsessie Balans overheid in crisis
Jules Muis dagvoorzitter
Impact van de crisis op de informatievoorziening over overheidsfinanciën Accountantsdag 2011 RAI Congrescentrum 23 november 2011 Peter van den Berg Directeur Begrotingszaken 23 november 2011
Inhoud Informatie over het verleden Inzicht in toekomstige ontwikkeling risico s Bestaande en nieuwe instrumenten Lange-termijn houdbaarheid Conclusies 23 november 2011
Wat wil de beleidsmaker, het parlement weten? deugdelijke verantwoording over het verleden inzicht in toekomstige ontwikkelingen en onzekerheden: korte en middellange termijn; Europese normen tekort en schuld houdbaarheid overheidsfinanciën op lange termijn inzicht in risico s: interventies in financiële markten/eurozone bij nieuwe financiële schokken 5 Accountantsdag 23 november 2011
Deugdelijke verantwoording Jaarverslag departementen, Financieel Jaarverslag Rijk Staatsbalans? Beperkingen staatsbalans: - Consolidatiekring te klein - Arbitraire waarderingen - Verantwoording al in jaarverslag - Rating agencies kijken naar schuldhoudbaarheid - Weinig interesse beleidsmakers 6 Accountantsdag 2011 23 november 2011
Overheidsbalans verdient voorkeur door onafhankelijk CBS aansluiten bij definities EMU-saldo en EMU-schuld (kasdefinitie) in EU-verband internationaal vergelijkbaar 7 Accountantsdag 2011 23 november 2011
Waarom geen overstap naar IPSAS en bls? EU-verdrag schrijft ESR voor bij EMU-saldo en EMU-schuld ESR is veel gedetailleerder en eenvoudiger dan IPSAS. Beter handhaafbaar (Eurostat). Met IPSAS voorkom je geen fraude à la Griekenland Voor inzicht in lange termijn houdbaarheid: lange termijn studies CPB, geen IPSAS voor nodig Dubbel systeem kost extra geld (idem overstap naar ander systeem) Verplichting uit Brussel tot accrual accounting niet aan de orde; wel onderzoek Eurostat naar voor- en nadelen IPSAS 8 Accountantsdag 2011 23 november 2011
Inzicht in toekomstige ontwikkelingen Regulier : Nationale rapportages Ministerie van Financiën Budgettaire nota's: Miljoenennota Najaarsnota, Voorjaarsnota Voorlopige Rekening, Financieel Jaarverslag Rijk Centraal Planbureau Macro-economische verkenning (MEV), Centraal Economisch Plan (CEP) MLT-verkenningen Scenario s Gevoeligheidsanalyses Lange-termijn: CPB-studies houdbare overheidsfinanciën 9 Accountantsdag 23 november 2011
Inzicht in toekomstige ontwikkelingen Regulier : Internationale rapportages Rapportages aan Brussel: Halfjaarlijkse rapportages over EMU-saldo en EMU-schuld Jaarlijks stabiliteitsprogramma (budgettaire vooruitzichten op middellange termijn) 10 Accountantsdag 23 november 2011
Uitbreiding sinds financiële crisis nationaal Monitor interventies financiële sector en Eurozone Sinds begin 2009 5 keer per jaar Realisatiecijfers Garantieoverzicht Completer 2 keer per jaar Herbeoordeling nut en noodzaak Schokproef Overheidsfinanciën Verzoek Tweede Kamer Modelsimulaties van krachtige financieel-economische schokken 11 Accountantsdag 2011 23 november 2011
Beleidsmonitoring nieuw 18 miljard monitor Nieuwe halfjaarlijkse publicatie Start: Prinsjesdag Liggen ombuigingen op schema? Waar liggen risico s bij implementatie? 12 Accountantsdag 2011 23 november 2011
Uitbreiding sinds financiële crisis internationaal Versnelling stabiliteitsprogramma (Europees semester) Grotere rol assessment Europese Commissie in nationaal proces Richtlijn begrotingsraamwerken (van Raad en Parlement) Meer en frequentere informatie over saldo en o.a. over contingent liabilities (garanties) Onafhankelijker economische ramingen en statistieken (NL best practice) Nationale wetgeving nodig om Europese en nationale begrotingsregels juridische grondslag te geven (Wet HOF) 13 Accountantsdag 2011 23 november 2011
Conclusies Voor terugkijken naar verleden: overstap van staatsbalans naar overheidsbalans Voor vooruitkijken: lange-termijn houdbaarheidsanalyses; geen overstap naar accrual accounting en IPSAS nodig Breed scala aan nieuwe instrumenten - zowel nationaal als internationaal - om te informeren over ontwikkelingen en risico s van de overheidsfinanciën. Opletten voor versnippering van informatie. 14 Accountantsdag 2011 23 november 2011
Centraal Bureau voor de Statistiek Statistische informatievoorziening EMU Bert Kroese Centraal Bureau voor de Statistiek Utrecht, 20 februari 2009
Centraal Bureau voor de Statistiek 1. Rol CBS overheidsfinanciën Missie CBS Onafhankelijk Samenhangend voor beleid & publiek Opsteller en eindverantwoordelijke overheidsfinanciënstatistieken Bepalen EMU-saldo en -schuld Samenhangende overheidscijfers Verantwoordelijke interpretatie conform Europese Regelgeving (ESR95) Centraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Rol CBS met Staatsbalans 2a Overheidsfinanciën in een internationale context Bijstellingen schuld Griekenland % bbp 150 145 140 135 130 125 120 115 110 105 100 95 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2004 2004 herzien 2005-2009 2005-2009 herzien 2010 2010 herzien 2011 Bron: Eurostat Centraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Rol CBS met Staatsbalans 2b Overheidsfinanciën in een internationale context Regelgeving opgesteld door Europees parlement Alle EU-landen verplichte levering Eurostat Statbiliteitspact EMU-schuld maximaal 60% bbp EMU-tekort maximaal 3% bbp Rol Eurostat: verificatie EMU-saldo en schuld ESR 2010 uitbreiding balansgegevens Centraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Rol CBS met Staatsbalans 3. Netto vermogen overheid NL 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2006 A 2006 P 2007 A 2007 P 2008 A 2008 P 2009 A 2009 P 2010 A 2010 P Vorderingen Grond EDP-schuld Vaste activa Minerale reserves Overlopende schuld + MW Centraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Rol CBS met Staatsbalans 4. Controle & kwaliteit Griekse crisis herziening Europese governance Versterken European Statistics Code of Practice Onafhankelijkheid statistische bureaus Intensivering EDP bezoeken / controle Focus op upstream data (brondata) tijdig, consistent, aansluiting ESR enz. Risico assessments Centraal Bureau voor de Statistiek
De accountant en de risico s voor de overheidsfinanciën Kees Vendrik Collegelid Algemene Rekenkamer Balans Overheid in Crisis 23 November 2011
Staatsbalans: Zicht op Staatsvermogen (1) Accountantsdag 2008: Nederland in balans Motie Tweede Kamer (mei 2010) met verzoek aan AR controle Staatsbalans. Rapport AR (mei 2011) Staatsbalans: zicht op Staatsvermogen met negen observaties. Reactie Minister van Financiën op rapport: Toegevoegde waarde van Staatsbalans voor politieke besluitvormingsproces zeer beperkt Balans Overheid in Crisis 23 November 2011
Staatsbalans: Zicht op Staatsvermogen (2) Besloten bijeenkomst met onder meer Tweede- en Eerste Kamerleden, Financiën, CBS, CPB en Deloitte over informatievoorziening over financiële risico s voor het Rijk (september 2011). Uitkomst bijeenkomst: Grote behoefte bij Parlementariërs aan totaaloverzicht van financiële risico s voor Nederland. Daarnaast is van belang: Hoe worden risico s beheerst? Waar zitten de knoppen? Balans Overheid in Crisis 23 November 2011
Rol accountant: een poortwachtersfunctie Commissie De Wit (najaar 2010): Accountant moet poortwachtersfunctie stringenter en effectiever uitoefenen (risico s die je eerder signaleert zijn beter beheersbaar). Adviesrapport NBA Verbreding Poortwachtersfunctie (okt 2011) spreekt over: Verklaring bij (door onderneming) gesignaleerde relevante Risico s. Verklaring bij Financiering en Continuïteit. Balans Overheid in Crisis 23 November 2011
Discussie: Poortwachtersfunctie ook voor Accountant Publieke Sector? Accountant in (semi) publieke sector rapporteert net als in private sector over relevante risico s voor de continuïteit van het controleobject? Culminerend in Public Sector Management Letter aan het Parlement over relevante risico s voor de Houdbaarheid van de Overheidsfinanciën (continuïteitsanalyse) door bijvoorbeeld Algemene Rekenkamer, Auditdienst, CPB,CBS en Big Four? Voorziet in grote behoefte bij het Parlement omtrent totaaloverzicht financiële risico s voor Houdbaarheid van de Nederlandse overheidsfinanciën. Balans Overheid in Crisis 23 November 2011
Debat o.l.v. Jules Muis Kees Vendrik algemene rekenkamer Peter van den Berg ministerie van financiën Bert Kroese cbs Frans van Schaik ipsas / deloitte
Stelling 1 De rijksbegroting dient voortaan te worden voorzien van: een geraamde balans voor de eerstkomende jaren een uiteenzetting van het strategisch beleid gericht op verbetering van de balansverhoudingen
Stelling 2 Een volledige overheidsbalans geeft ook inzicht in de financiële risico's van de overheid.
Stelling 3 Obv het IPSAS EU-onderzoek in 2012 gaan over 5 jaar alle EU-landen voor hun jaarverantwoording en statistische inputgegevens over op IPSAS.
Stelling 4 Het opstellen van een geconsolideerde jaarrekening van de overheid is een (statistische of boekhoudkundige) taak van de rijkscontroller en dat is: het CBS? de (nog niet bestaande) Accountant Generaal (DGRV) van het ministerie van Financiën?
Stelling 5 Net zoals beursgenoteerde bedrijven informatie moeten geven aan het CBS en verantwoording moeten afleggen obv IFRS, moeten centrale overheden informatie geven aan het CBS en verantwoording afleggen obv IPSAS.
Stelling 6 Controle van verantwoordings- en statistische informatie van de overheid door een Rekenkamer is belangrijk voor de kwaliteit van die informatie en het vertrouwen van de EU-burger.
Stelling 7 Terwijl Nederland op tal van accountancy terreinen een vooruitstrevende inhoudelijke rol speelt en heeft gespeeld, laat het op het punt van inzichtelijk financieel landelijke overheidsverslaggeving zowel in het belang van gezonde besluitvorming alsmede een goede verantwoording op haar beleid een verassende reactionair, status quo behoudend beleid zien. Inhoudelijk leiderschap is ver te zoeken, zoal zichtbaar.
Stelling 8 De Griekse tragedie van dit beleid zal niet in de eerste plaats gevonden worden in Athene, maar in onze eigen achter- en voortuin en alles wat daar tussen ligt wanneer de eindafrekening wordt opgemaakt van de eerste grote crisis van de 21 e eeuw: binnenlands in de vorm van het redden van het Nederlandse financieel stelsel, buitenlands in het mede-redden van ook het stelsel van onze EUpartners en IFI s, zonder een duidelijk ex-ante risico- en kosten/baten-plaatje.
Stelling 9 Een gezamenlijke EU-huishouding/munt zonder een gemeenschappelijke financiële verslaggevingshuishoudingstaal in de publieke sector, voert tot een EU-huishouding van Jan Steen.
Stelling 10 Als het ministerie van Financiën persisteert in het aanhouden van het kasstelsel is het aan te bevelen ook financiële instellingen die staatsteun hebben terug te brengen naar het kasstelsel. Harmoniseren van het financiële taalgebruik is essentieel in bedrijfsvoering.
Stelling 11 De Nederlandse Algemene Rekenkamer doet uitstekend werk in het op de tenen houden van de (op IPSAS rapporterende) EC. Haar goed (audit) missie werk maskeert het feit dat Nederland zelf nog op een systeem zit waar de oude Grieken en nieuwe Grieken misschien een puntje aan kunnen zuigen, maar de middeleeuwse Italianen al een beter systeem voor hadden uitgevonden: dubbel boekhouden, als inspiratie voor het baten/lastenstelsel.
Stelling 12 Het feit dat niemand precies weet wie nu in Den Haag een volwassen baten/lasten-stelsel tegenhoudt en waarom, tekent de staat van goede beleids- en verantwoordingsstructuren binnen de Nederlandse overheid, met name op het punt van eindverantwoordelijkheid voor de registratiefunctie.
Stelling 13 Ik weet precies wie in Nederland de controller is van en eindverantwoordelijkheid heeft en verantwoordelijkheid neemt over het totaal van de Rijksrekeningen.
Stelling 14 Het blijvend aanrommelen met het huidig vlees noch vis verslaggevingssysteem van de Nederlandse overheid is een betere basis voor het behoud van onze AAA kredietbeoordelingsstatus dan de harde economische realiteit van het baten/lasten-stelsel.
Stelling 15 Waar zeuren wij over? Wij hebben een goed inzicht in de maatschappelijke budgettaire kosten/baten en overige latente verplichtingen voortvloeiend uit de evoluerende financiële crisis 2008/20011 Wij hebben, extra-comptabel, best een redelijk goed inzicht in het balansplaatje van de Nederlandse overheid, inclusief haar latente verplichtingen voort vloeiend uit haar positie als investeerder in de centrale bank(en) en IFI s
afsluiting
dank voor uw aandacht! #accountantsdag