Bijlage HAVO 216 tijdvak 1 aardrijkskunde Bronnenboekje HA-131-a-16-1-b
Wereld Opgave 1 Van cacaoboon tot chocolade De productieketen van cacao Verbouw De cacaoboom komt oorspronkelijk uit Midden-Amerika. Tegenwoordig worden de meeste cacaobonen in Afrika verbouwd. Het verbouwen van cacaobonen is arbeidsintensief werk en levert weinig geld op. Van de cacaobonen is 9 procent afkomstig van kleine familiebedrijven. Op deze bedrijven werken de kinderen mee bij het verbouwen en ze gaan dan ook vaak niet naar school. Een klein deel van de cacaobonen komt van grotere plantages. Verwerking De meeste cacaobonen worden verwerkt in de Verenigde Staten en Nederland. Amsterdam heeft de grootste cacaohaven ter wereld. Cacaobonen worden er verwerkt tot halffabricaten zoals cacaopoeder en cacaoboter. Deze halffabricaten worden vervolgens weer verwerkt tot allerlei chocoladeproducten. Consumptie Van alle chocoladeproducten wordt 53 procent in de Europese Unie en 26 procent in de Verenigde Staten geconsumeerd. HA-131-a-16-1-b 2 / 1 lees verder
bron 2 De grootste producenten van cacaobonen en de belangrijkste exportbestemmingen VS Europa overig Zuidoost-Azië Brazilië 1 3 4 5 2 Legenda: productie export productie in tonnen export in tonnen 1 Ivoorkust 1.221.6 917. 2 Indonesië 8. 439.35 3 Ghana 662.4 498.38 4 Nigeria 37. 247. 5 Kameroen 226. 193.973 HA-131-a-16-1-b 3 / 1 lees verder
Aarde Opgave 3 De Baai van Ha Long in Vietnam Kalksteentorens in de Baai van Ha Long in Vietnam HA-131-a-16-1-b 4 / 1 lees verder
Opgave 4 Het klimaat in Azië Vier klimaatgrafieken van plaatsen in Azië mm 45 4 35 3 25 2 grafiek a C 4 3 2 1-1 mm 45 4 35 3 25 2 grafiek b C 4 3 2 1-1 15 1 5-2 -3-4 15 1 5-2 -3-4 -5 J F M A M J J A S O N D -5 J F M A M J J A S O N D mm grafiek c C mm grafiek d C 45 4 35 3 25 2 15 1 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4-5 J F M A M J J A S O N D 45 4 35 3 25 2 15 1 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4-5 J F M A M J J A S O N D HA-131-a-16-1-b 5 / 1 lees verder
Ontwikkelingsland Indonesië Opgave 5 De uitbarsting van Krakatau in 1883 Krakatau, een grotendeels verdwenen eiland Het eiland Krakatau lag voor 1883 in de Straat Sunda, tussen Java en Sumatra. Op het eiland lagen drie vulkanen. Al in mei 1883 werd één van deze drie vulkanen actief en in augustus van dat jaar barstten ze alle drie uit. Er ontstond een rookpluim van 36 kilometer hoog. De grote klap kwam op 27 augustus in de vorm van een enorme explosie die tot in Sydney, 3. kilometer verderop, werd gehoord. De seismische golven waren zo krachtig dat ze zeven maal de wereld rondgingen. Als gevolg van neerkomend puin en vooral de tsunami die volgde op de explosie kwamen ongeveer 36. mensen om het leven. Na de explosie was een groot deel van het eiland Krakatau verdwenen. bron 2 Afbeelding van de uitbarsting op Krakatau in 1883 HA-131-a-16-1-b 6 / 1 lees verder
Opgave 6 Landbouw in Indonesië De rijstproductie in Indonesië per eiland (28) c 7% overig 4% Sulawesi 1% b 23% a 56% bron 2 Het planten van rijst op Java HA-131-a-16-1-b 7 / 1 lees verder
Leefomgeving Opgave 7 Stedelijke ontwikkelingen in Haarlem Het aantal inwoners van Haarlem (185-217) aantal 2 inwoners (x1.) 175 bron 2 15 125 1 75 5 25 185 De Raaks in Haarlem 186 187 188 189 19 191 192 193 194 1945 195 196 197 198 199 2 28 212 217 a b c De Raaks is een straat aan de rand van het historische centrum van Haarlem. De veranderingen die hier in de loop van de tijd hebben plaatsgevonden zijn karakteristiek voor dergelijke locaties in Nederlandse steden. De Raaks heeft sinds 187 drie verschillende bestemmingen gehad. Deze bestemmingen waren kenmerkend voor de betreffende periodes. In de tweede helft van de negentiende eeuw stond er een fabriek. In de jaren zeventig van de twintigste eeuw stond er een bovengrondse betonnen parkeergarage. Deze ontsierde de buurt, maar was nodig om de auto s van mensen die in toenemende mate buiten de stad woonden te stallen. Tegenwoordig heeft de Raaks een gevarieerd aanbod van luxe nieuwbouwappartementen, winkels en horecavoorzieningen (waaronder een bioscoop en een oude kerk waar nu een biercafé is gevestigd). De oude bovengrondse parkeergarage is vervangen door een ondergrondse parkeergarage. HA-131-a-16-1-b 8 / 1 lees verder
Opgave 8 Het Regelwerk Pannerden Nieuw Regelwerk voor het verdelen van het Rijnwater In 212 is het Regelwerk Pannerden aangelegd op het punt waar de Rijn splitst in de Waal en het Pannerdens Kanaal. Het 175 meter lange regelwerk is gebouwd in een uiterwaard van het Pannerdens Kanaal. Het bestaat uit zes meter hoge staanders waartussen betonnen platen kunnen worden geschoven. Met het regelwerk kan de verdeling van het Rijnwater over de Waal en het Pannerdens Kanaal geregeld worden. Naarmate er meer betonnen platen in het regelwerk worden geschoven, stroomt een groter deel van het water door de Waal en een kleiner deel door het Pannerdens Kanaal. bron 2 Het nieuwe Regelwerk Pannerden HA-131-a-16-1-b 9 / 1 lees verder
bron 3 Situatie bij Pannerden bij laag- en bij hoogwater in de Rijn situatie bij laagwater in de Rijn Linge Doornenburg Rijndijk Waaldijk Rijndijk Pannerden Legenda winterdijk zomerkade stroomrichting Regelwerk Pannerden ligging kaartfragment Pannerdens Kanaal Waal 65 13 m 5 1 km situatie bij hoogwater in de Rijn Rijndijk Linge Doornenburg Pannerden Waaldijk Rijndijk Legenda winterdijk zomerkade stroomrichting Regelwerk Pannerden ligging kaartfragment Pannerdens Kanaal Waal 65 13 m 5 1 km einde HA-131-a-16-1-b 1 / 1 lees verder